|
2000
|
|
|
Ozen esan beharrekoa da liburuko testuak" testuak" direla beste ezer
|
baino
lehen, eta irratian esan bazituen ere, horixe direla, literatura. Literatura hori argitaratzea aberasgarri ikusten dut nik.
|
|
|
Arantxa Iturbe kazetariaren bi ipuin bilduma argitaratu ziren 90eko hamarkadan. Ezer
|
baino
lehen (1992) liburuan hamazazpi ipuin eskaintzen zaizkigu; eta Lehenago zen berandu (1995) bilduman, ordea, hamahiru. Bi bilduma hauetako ipuinok gai eta estilo bera erabiliz sortu ditu.
|
|
|
Eskerrak ematera igaro
|
baino
lehen, barkamena eskatu nahiko genieke, bereziki, hamarkada honetan hitz lauz idazten hasi eta aipatu ez ditugun idazleei. Bestalde, datozen orriotan aurki daitezkeen akats zein hutsengatik barkamena eskatzen dizugu, irakurle.
|
|
|
Argitalpenak: 1992 Ezer
|
baino
lehen, narrazioa, Erein.
|
|
|
Hortaz, datozen orri hauetan azken hamarkada honetan ezagutzera eman diren idazleen lanen zerrenda emango dugu urtez urte. Hala ere, 90eko hamarkada
|
baino
lehen narratiba lanik argitaratu ez dutenak ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea baino lehen beste genero batean arituriko hainbat idazleren izenak ikusi ahal izango dira:
|
|
|
Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu ez dutenak ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea
|
baino
lehen beste genero batean arituriko hainbat idazleren izenak ikusi ahal izango dira: hala nola, Luis Mari Mujika, Iñigo Aranbarri, Edorta Jimenez, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Manu Erzilla.
|
|
2001
|
|
|
Fokalizazioaz hitz egiten hasi
|
baino
lehen, ahotsari dagozkion zenbait ezaugarri aipatzea gustatuko litzaiguke. Maila honetan iheslearen istorioa kontatzeko erabiltzen diren pertsona gramatikalen alternantzia aipatu nahi genuke.
|
|
|
Baina fokalizazioaren aldetik deigarriagoa da iheslearen azken metroetan honi falta zaizkion segundo eta metroak esplizituki adieraztea. Hori horrela izanik, onartzen badugu ihesaren plano hau gehienbat narratzaile fokalizatzaile intradiegetiko batek aurkezten digula eta fokoak harrapatzen duen esparrua sumakaitza dela, nola jakin dezake narratzaile fokalizatzaileak hil
|
baino
lehen zenbat denbora gelditzen zaion. Hori jakitea ezinezkoa dela onartuz, bi erantzun eman diezaizkiokegu galdera horri:
|
|
|
Saizarbitoriaren nobelarik ezagunena den hau, eta gehienetan, literatur lan onei soilik datxezkien gertakarien lekuko mutu izan garela esan behar: 100 metrok, ezer
|
baino
lehen, plazerezko irakurketa agortezinak eragin ditu gugan. Alabaina, J.L. Borgesen Pierre Ménard en antzera, urteen buruan nobela bera modu berean ezin dela irakurri ohartuz joan gara:
|
|
|
Honek ez du esan nahi, noski, egilearentzat literaturak berehalako funtziorik ez duenik, eta halaxe azpimarratu nahi izan zuen Saizarbitoriak berak Ene Jesus (1976) nobelari egin zion epilogoan. Bere aburuz, literaturak ezer
|
baino
lehen, sentsibilitateak hezitzen ditu eta zentzu honetan, Novalis ek zioen bezala, mundua" erromantizatzen" duen heinean, bizitzari buruzko ikuspuntu berri bat da testuan azaleratzen zaiguna.
|
|
|
Eta horrela, Filologiako ikaslea nintzela jakin nuen, lehenengoz, Egunero hasten delako, ezer
|
baino
lehen, nobela moderno bat zela. Horren lekuko, orduan debozioz irakurtzen genituen Ibon Sarasolaren eta Txuma Lasagabaster irakasle maitearen hitzaurreak, Ezra Pound en jarraitzaile bailiran, modernismoaren lema:
|
|
|
Bukatu
|
baino
lehen, gure saioaren hasierara itzuli nahiko genuke. , azterketa honetan azterkizun genuen nobela trinkoaren iruzkin partziala besterik ez dugu egin.
|
|
|
testu bakoitzak irakurle bat irudikatzen duela onartuz(" irakurle inplizituaz" hitz egiten digu Wolfgang Iser ek6) nobela honen irakurlea nolakoa datekeen esaten saiatuko gara. Honekin batera, eta nobelak berak eskaintzen dituen klabeez gain, testuari aurre egin
|
baino
lehen irakurleak eduki ditzakeen" aurreusteez" gogoeta egingo dugu," errealismo" kontuei erreferentzia egingo diegularik.
|
|
|
Pertsonaien atal honekin amaitu
|
baino
lehen, pertsonaia nagusienen, hots, Daniel Zabalegiren eta Iñaki Abaituaren taiuketa narratiboaz bi hitz esan nahiko genituzke. Gure iritziz, pertsonaia hauen sendotasun deskriptiboa eta garapen narratiboa benetan nabarmenak dira.
|
|
|
Saizarbitoriarentzat, nobela, ezer
|
baino
lehen, bilakuntza da, hau da, esperimentaziorako eta zerbait berria esateko baliagarria zaigun tresna literarioa. Hau dela eta, Frantziako Nouveau Roman deritzonaren abiapuntua egingo du bere.
|
|
|
Honek ez du esan nahi, noski, egilearentzat literaturak berehalako funtziorik ez duenik, eta halaxe azpimarratu nahi izan zuen Saizarbitoriak berak Ene Jesus (1976) nobelari egin zion epilogoan. Bere aburuz, literaturak ezer
|
baino
lehen, sentsibilitateak hezitzen ditu eta zentzu honetan, bizitzari buruzko ikuspuntu berria da testuan azaleratzen zaiguna. Arazoa,, nobelari berezko zaion errealitatearen irakurketa literarioan legoke.
|
|
|
Azterketa praktikora pasa
|
baino
lehen, ezinbestekoa deritzogu azterkizun dena argitzeari eta, beraz, kontzeptu honen inguruan zerbait esateari.
|
|
|
Western tradizional bat... Filma
|
baino
lehen galapago irlei buruzko dokumentala anuntziatu zen pantailan." (E, 45)
|
|
2002
|
|
|
Narrazioaren une batean, pertsonaia horrek Cánovas del Castillo hil eta garrotez hiltzera kondenatu zuten Angiolillo anarkista italiarraren nortasuna hartzen du. " Germinal!" izan zen Angiolillok hil aurretik oihukatu zuen azken hitza, eta hitz horixe oihukatzea erabakitzen du eleberriko protagonistak exekutatuta hil
|
baino
lehen. Estrategia narratiboen aberastasunak (jauzi kronologiko etengabeak, fokalizatzaile anitzen txandakatzea, bizkaieraren erabilera narrazio nagusian...) bereizi egiten du Nik ere Germinal egin gura nuen aldarri genero historikotik eta gertakizun historiko baten birsortze literario bihurtzen du.
|
|
|
Hala ere, aurrera jarraitu
|
baino
lehen, beharrezkoa irizten diogu goiko lerroetan zehaztu dugun eleberri tipologiari buruz bi hitz esateari. Literaturaren historia eta azterketa kritikoak irakurtzera ohituta dagoen edonork badaki irizpide ugari eta kontrajarrien arabera iker daitezkeela eleberriak.
|
|
|
Gure tipologiak, ezer
|
baino
lehen, sailkapen hertsiegiak gainditu eta erabilgarritasuna bilatu nahi du. Irakurlea laster ohartuko da, zalantzarako aukera gutxi eskaintzen duten tipologien ondoan (ik. eleberri poliziakoak, eleberri historikoak, generozko beste eleberriak), badirela eztabaidagarriagoak suerta daitezkeen beste bereizketa batzuk, hala nola, gure sailkapenean bereizi ditugun lehenengo bi atal nagusiak:
|
|
|
denbora bergsoniarra eta denbora epikoa, narrazioaren bilakaera kontatzen diguna. Eleberriotan, ezer
|
baino
lehen, zerbait kontatu nahi zaigu, idazketari buruzko pasarte metanarratiboak tartekatzeari uko egiten ez bazaio ere. Tradizio errealistako gaiak azaltzen dira berriro ere:
|
|
|
Rita Penelopek jertseak egiten dizkio kartzelan duen senarohi Hans Lauer Ulisesi. Baina oraingo honetan, Hansen merituak ez dira Ulises ausartarenaren parekoak, eleberrian esaten denez, Alemaniako Brigada Antikapitalista Gorrietako buruzagi zen Hansek, hilketa eta sarraski ugari egin baitzituen kartzelatua izan
|
baino
lehen. Iragan hori nahi du ezabatu, hain justu, Simon Azkue protagonistak bihotzez maite duen Ritaren baitan:
|
|
|
Beraz, komunikabideek irudi salgarria duten idazleak (onak edo txarrak, eta hori idazle direnean) maite dituzte." gintzan Durangoko Euskal Liburu eta Diskoen Azokak betetzen duen lekua. Azken urteotan azokaren helburu, antolaketa, funtzio edo egituraketa bera eztabaidagai izan badira ere (begiratu besterik ez dago komunikabideetan argitara eman diren artikulu,, edo iritzi artikuluak), dudarik ez dago Durangoko Azoka, ezer
|
baino
lehen, euskal liburugintzaren erakustoki garrantzizkoena dela oraindik. Urteko nobedade gehienak azokarako aurkezten eta" metatzen" dira eta salmenta kopuru deigarriak (sinesgarriak?) ezagutarazten.
|
|
|
Euskal literatur sistemaren deskribapena osatzeko, birsortzaileen ekarriak komentatuko ditugu jarraian, kritikarienak bereziki. Alabaina, euskal kritikaren diagnosiari ekin
|
baino
lehen, beharrezko irizten diogu literatur kritikaz mintzo garenean zertaz mintzo garen zehazteari. Horretarako, N. Fryek El camino crítico.
|
|
|
Azkenik, birsortzaile dei diezaiokegunari dagokio obrari buruzko bigarren produktua (kritika, iruzkin...) egitea. Euskal eleberriaren bilakaera historikoaren aurkezpena egin
|
baino
lehen, gure literatur sistema deskribatzen ahaleginduko gara. Prozedura honekin, poetika eta ekarri bakoitzaren azalpena jatorri dituzten baldintza sozio historikoen argitan egitea dugu helburu.
|
|
|
Bada, ezer esatekotan, garrasi bat izan zela (Vasconia eta Quousque tandem...? en ostean, hirugarrena, oso denbora gutxian), eta hiru garrasi haiek hainbat euskalherritar berandu izan zedin
|
baino
lehen esnatzea lortu zutela. Kritikan, arantzarik faltako ez bazen ere, loreak nagusitu zirela esan.
|
|
|
Batez ere, euskal literatura garai hartako korronte europarrekin sintonizatu nahi zuten, modernizatu, eta literatura espainiarrean" Generación del 68" delakoaren idazleekin gertatu bezala, Lurreko idazleek mende hasierako Modernism haren berritzaile handien irakurleak zirela aldarrikatzen zuten. Ezer
|
baino
lehen, modernoa izan beharra zegoen.
|
|
|
Par. Ore hoietan zathiren bat existitzen dela ohar ba deza oldozmenak, hastapena
|
baino
lehen bertze hastapen bat agertzen ikhusiko du, azkenaren ondorik bertze azken bat, eta erdian, erdia baino erdiago eta tipiago den zerbait; bata ezertan ere ezpaidaiteke atzeman, izan ere eztelakotz.
|
|
|
Eta Schommer bere tresnakaz heldu
|
baino
lehen, aipaturiko bide lerroetan zehatz mehatz ibili nintzan beharren neban uneetan eta lekuetan hain minberatsu ta sentikor dana lagun nebala, eta gero ixil ixilean alde egiten dakiana han hor gertuz, errekondoetako dirdaiak, erdiaroko torrearen irudia, ehun urteko aretxaren sendotasuna, urrun lanbrotsuaren misteriopean datzan bazterraldearen edertasuna edo baserritar baten begirakune susma ezin...
|
|
|
Eragon
|
baino
lehen nahi baituzu, Sokrates maite erran zuen Parmenidek eder zer den irakatsi, zuzen zer den, on zer den, eta baita idea bakhoitza zer den ere. Arestian ohartu natzaitzu Aristotelekin eztabaika zu ikhustean.
|
|
|
Errezu motela eretxi eutsan. Ordu lauren
|
baino
lehen, etxean egoan," Mendebalak atrapau nau, ez arrain eta ez apario..."
|
|
|
Eguna argitu eta harik berandu barik, Gardata auzunean Ezenarro basetxeko gizona," Oilarra" eritxoena, gau lehenean etxean egoana, egunsentia
|
baino
lehen nora ete zan, zabal zan.
|
|
|
Jakin dakigu lekeitiarrak 1381 urtea
|
baino
lehen be, baleak hartzen hatarakoak zireana. Zer esan bakoa.
|
|
|
Bere entzumena guztia beharrekoa izatera heldu
|
baino
lehen, bitarte haundia eukala, adierazo eutsan belarrietako sendagileak. Horrenbeste" decibelio" preminea izan arren, tira!
|
|
|
Nire egonarriaren kaikuak gainez egingo baitu. Orain, elkarrengandik banandu
|
baino
lehen, ezaugarri nabaria emango didazu.
|
|
|
Izan be, egunak begia zabaldu
|
baino
lehen kofradiara erdi ilunetan sartu zan mutila zein izan zan, gautu orduko jakin eben lehorrean egozan arrantzale gazteek eta gizon batzuek. Azterkuntzea egiteko Leon gela baten sartu eben arren, nahikoa izan zan han norbaitek mutilaren belarri ertza ikustea, albisteari hego arinak jarteko.
|
|
|
Gure arrantzale adoretsuek itsasoraterik ezango zan ala ez, egunero jakin behar izaten eben. Hain zuzen be, goizaldea
|
baino
lehen, gau ilun postixuan, deia egiten eben emakume azkarrak be, kalera urten behar.
|
|
|
Seineruak Kofradiako teilatuan egoan txilinari teinkadak egin eta txilin horren hots bizia ta zolia izaten zan lehenengo agerkaria, gau ilun barruko goizabarra
|
baino
lehen itsasoratea egongo zala adierazoteko.
|
|
|
Behinola, gabeko orduetan mutil jabeagaz kalerik kale ebilela, txakur txiki zuri bat ikusi eban, jabeak
|
baino
lehen. Eta zaunka eginez adierazo.
|
|
|
Eta Untzorritxuk irribarre maltzurra egin eban, eta hauxe gehitu, hutsari berbetan bailegoan: " Ezkondu
|
baino
lehen...".
|
|
|
Gauzak okerragotu
|
baino
lehen, zer egingo zer ez egingo, kilimolo ikusi eban bere burua. Munduan zehar ibilteko eginda egoala lehentxuago uste izan eban arren, artegatu ezezik izularritu be, egin zan.
|
|
|
Munduan zehar ibilteko eginda egoala lehentxuago uste izan eban arren, artegatu ezezik izularritu be, egin zan. " Bakarrean harroputz, eta inoren aurrera
|
baino
lehen lauorrian. Hauxe be, ba dok ba!" esan eban bere artean.
|
|
|
bihurtu, eta bazkaldu
|
baino
lehen, gaztetxuok han urrintxuago egoan iturrira joan behar izaten eben," Ur gozoaga" iturrira, tangartak eta txongilak hartu, eta aurrera, burdibidean zehar, batzuetan beherantz, hurrengoan gorantz. Iturrira heldu baizen laster, lehenengo ur drungadea tangartaren tapan edaten eben umeok, eta geroago, txongil eta kaikuak urez ondo beteta, bira etxerantz, jeurt egiten eben, bazkaldu eta barriro be azkar eskolara joan eitezan, iluntzerarte.
|
|
|
Horraitino, eskolara barriro sartu
|
baino
lehen, mutikoetariko hiru lau, lagun barri egin jakozan, eta Txominen eta Simonen besoak sorbalda ganean ebazala joan zan bere ikaste lekura.
|
|
|
Ximinarte osoaren Ximinbideari berriz ikertzea, sakona halaere, egin behar zitzaion, hogeigarren mende
|
atzena
baino lehen.
|
|
|
Eta eztabaida horrek beste puntu hau azaleratu: ximin eta gizon
|
baino
lehen, zein izan zen lehendabiziko bularduna, ugaztuna, titiduna?
|
|
|
Afaria goizetik izan genuen. Ondorean, larunbata bait zen, lotara
|
baino
lehen jostaldia izango genuela adiarazi zigun, gozara, amonatxo maiteak.
|
|
|
Uda udea izan ezik, Nestor etxean egoten zan berandu barik. Afalorduan
|
baino
lehen, beti be.
|
|
|
Oraintxe, 50 urte inguru geroago, Jon Kortazar errimearen lan nekatsuari esker, laukiztarraren hainbat" Azalpen" barriro irakurri doguzanean, gure aburua sendotu baino ez dogu egin. Lan politak laga euskuzan arren, itxaropen lora izan genduan, eta zabalago ta ederrago bilakatu
|
baino
lehen, lapurrek ebagi eben lora guri ta heze haren txortena.
|
|
|
Zentsura lerrokadea gauza larria ez zan ezkero, Azkue arbindu eta zerbait garraztu ebana hauxe zan: liburua moldiztegian eginda egoanean, kalera
|
baino
lehen lorrinlana egin beharra: liburuaren bizkarra hausi, saihetsak orriak atara eta azal barria ipinteak ekartsozan lan, neke eta galtzaiak.
|
|
|
Mirenek asmamen iturburua neskato zanetik ohe-burukoan euki dau, eta egon dan eta dabilen tokietan. Bilatu
|
baino
lehen etorri jatorkoz mila irudi, ames atal, gertari txit harrigarriak.
|
|
2003
|
|
|
6 Alabak, beharbada zehaztasunok ondo ez zekizkiela, bertsio desberdina eman zigun hasieran. Urte zehatzik ez dakiela baina, 36 inguruan edo joango zela Parisa, baina guduak eztanda egin
|
baino
lehen, nolanahi ere. Parisa joan zela Sorbonan zientzia zehatzak ikastera, edo arlo horretako bere ikasketak hedatzeko asmoz.
|
|
|
Astean behin biltzen ziran Txomin eta beste ayudanteak ikasgela batean catedráticoarekin. Han sartu
|
baino
lehen kanpoan egon behar izaten zuten itxaroten, batzutan ordu lauren, askotan ordu erdi, eta behin baino gehiagotan ordubete baino luzaroago. Klaustrotik zetorrela ayudanteek zutik jarrita agurtzen zutenean etzan gelditzen catedráticoa, etzizkien ematen lepoko batzuk, eta danentzako zigarrotxoak atera ta, etzien esaten parkatzeko berandu etorri zalako, eta ayudanteek etzioten ihardesten urrengoan garaian etortzeko, bestela joan egingo zirala ta.
|
|
|
Idatzita zeukaten lehenengo hilabeteko guztia cyclostilez aterateko prest, Txomin beste ayudanteekin exeri zanean Moises bigarrenak esan behar zuana entzuteko. Ayudante bati otu zitzaion orduan cyclostilekin hasi
|
baino
lehen baimena eskatu behar zitzaiola On Bixenteri.
|
|
|
Han hiru azterketa baino ez omen dira pasatu behar licencié izateko, bainan, jakina, azterketa estu estuak, gogorrak, eta zailak benetan. Azkenekoa pasatu
|
baino
lehen zahartzaroa iritxiko zuala ematen zuan. Bainan, nahiz bere arpegia gehiago ez ikustearren, nahiz errukituta beste lan modu bat ikasteko denbora gehiegi galdu zualako, azkenean eman zioten tituloa.
|
|
|
Denbora asko igaro
|
baino
lehen, badiotsa doctor Berendik doctor Sendiri, ea ba ote zekian doctor Urli edo doctor Kirten dontsu hura klinika izugarri eder baten jabe zana eta nola joaten ziran gexoak milaka beregana.
|
|
|
Metroko estaziora heldu
|
baino
lehen Martinez ikusi zuan eskileratatik kanpora irtetzen.
|
|
|
Nork pentsatuko zuan han arkituko zirala?, esan zuan Martinezek, eta prisekin zoala XXko elizara mezäa bukatu ta jendea irtetzen hasi
|
baino
lehen Iziarrekin hitz egiteko.
|
|
|
Zerbait egin zuan. Berak utzi zuan andregeia, beronek bera utzi
|
baino
lehen.
|
|
|
Zabaldu egunorokoa eta irakurtzen hasi
|
baino
lehen, hara non ikusten duan Fernando elizako atetik barrura.
|
|
|
Bost edo hamar minutu, eta mezäa bukatuta, jendea oraino irtetzen amaitu gabe dagoela, bere tokia utzi, senarra dagoen lekura joan, eta bere ondoan belaunikatu
|
baino
lehen, Inasik mosu bat ematen dio elizan bertan.
|
|
|
Exeri
|
baino
lehen, bota mahai gaineko ogi puskak, ekarri ogia, eta basua ardoz bete zuan. Exeri zanean, begitu inguruetara, eta" emakume bat ekarri bi" ot (behar dut) etsia garbituteko" erran zuan bere kolkorako.
|
|
|
Parkatu berandu etortzearren, baina ondino ez dot ikastetxe hau ezagutzen, eta pasabideetatik galdu naz haren begirada, banan banan, ikaslez ikasle ibili zen, aurpegi berriak gogoratzen saiatuz. Bueno, hasi
|
baino
lehen, Unax da nire izena, eta zuen Arteko irakaslea izango ei naz jarraitu aurretik urruma egin zuen bi bider, irribarrea ezkutatuz. Zuen aurreko irakaslea ez ei da ikastolara itzuliko; beraz, guk berak itxitako puntutik jarraituko dogu.
|
|
|
Gela erdialdean zegoen, begi muskerrak, eta jantziak gorputzari ondo zeutsolarik. Klasea baretu
|
baino
lehen, keinu bat egin zion hogeita zortzi urteko irakasle sendoak.
|
|
|
eta hitz egiteko botoiari sakatu zion. Ezer esan
|
baino
lehen, ordea, arrotzak eskua jaso eta irratia eztandarazi zuen.
|
|
|
Eta biak argiaren abiadan desagertu ziren polizia heldu
|
baino
lehen.
|
|
|
Izan ere, batzuen arabera hauexek dira ikasturteko egunik gogorrenak. Paper gehiegi alde guztietatik, gauza gehiegi hogeita hamarra
|
baino
lehen prest uzteko, hasperen gehiegi irakasleen aldetik, tutoretzetan sartuta, informatika gelan edota batetik bestera, guztientzako duten mahai handian denen paperentzat lekurik ez dagoela (departamentuko bulegoa duten pribilegiatuentzat izan ezik).
|
|
|
Orain Ainhizek ez du horren kezkarik. Beltzaran azalaren motagatik gorrizka jarri ohi bada ere ipintzea da nahi duen gauza bakarra, eguna hil
|
baino
lehen maite duenari erakutsi ahal izateko.
|
|
|
Ordubete Unax ikusi gabe mundu oso bat bazen, egun batzuei, ia astebeteri, eternitatea zeritzon. Lau aldiz ipini zuen armairua hankaz gora, jantzirik egokiena aukeratu
|
baino
lehen, eta jantzi erantzi zen guztietan, giltza poltsikoan zeramala behin eta berriro egiaztatu zuen.
|
|
|
Bere logelan Ainhizek kasetea itzali zuen hurrengo kanta hasi
|
baino
lehen, abestiak erdian moztea ez baitzuen batere gogoko. Txiklea mamurtzen hurbildu zen amagana, egongelara.
|
|
|
Bai, 2 B-koekin daukat orain... Eta banoa, berandu egin
|
baino
lehen eta liburuak besapean zituela, aterantz joan zen.
|
|
|
Ainhi, pasa azkar peta, Unax etorri
|
baino
lehen erre behar dogu, badaezpada Karmelek.
|
|
|
azal zuria eta masailtxo gorrixkak. Bolantera itzuli eta motorea piztu
|
baino
lehen, musika jarri zuen, Anthraxen Among the living, soinua, neska ez esnatzeko, behera samar ipini bazuen ere.
|
|
|
Eta aldi berean, zerk ez zion egun horrezaz zeharo gozatzen uzten? Baina gauza bera zela erabakitzeko aukera eduki
|
baino
lehen, telefonoaren beste aldean zerbait entzuten hasi zen, eta irrikan zegoen gertatutako guztia kontatzeko...
|
|
|
Eguna amaierarantz abiatu zen, eta Unax gurdian zegoen belutu
|
baino
lehen, Bilborako bidean. White Zombie ozen entzuten zen, baina ez hausnarketak estaltzeko beste.
|
|
|
18:05 Bost minutu doi txirrina jo
|
baino
lehen, neurria aurretik guztiz erabakia, besteak zelako irrika zeraman nabarmenegi igarri ez zezan, eta atzamarraz botoi zuriari eutsi zion tarte labur batez, ez luzeegi ez laburregi, Ainhizeren iritziz. Soinu naiak amatatuz joan ziren guztiz hil artean.
|
|
|
Arantxa, deus esan
|
baino
lehen, ohartu zen ergelkeria hutsa zela" zu ez zaude lanpeturik" edota" benetan ez da zama gehiago izango" bezalako hitzak esatea, eta nahiago izan zuen" hitza hartuko dizut" bat berezkotasun osoz botatzea.
|
|
|
Orduan biak mututu dira. Unaxek nahi duen gauza bakarra, herioari aurre egin
|
baino
lehen, gauak eta izadiak eskaintzen dituzten emariez atsegin hartzea da, ondoan aita amekin batera gehien maite duen gizakia izanik.
|
|
|
Belarrietatik tiratutea be merezi eban horrek gaineratu zuen Unaxek, begirada eskuaz eusten zion paperera zuzendu
|
baino
lehen. Begiak testu erdi inguruan mugitzen ziren.
|
|
|
Barkatu, baina joan
|
baino
lehen zugaz berba egin behar neban barruan ur hotsa isildu egin zen.
|
|
|
Zorte apur bategaz berak ez gaitu ikusi, kriston atxurra dauka eta. Ala, altza eperdiori mobidarik euki
|
baino
lehen. Gainera Joxe inguruan badabil, jodiduta nago.
|
|
2004
|
|
|
Bota
|
baino
lehen, Juan Errementariak egin dezala azkenengo sermoia pulpitutik esan zuen, halako batean han zegoen batek.
|
|
|
Edozeinek hartu dezake parte, gizonezko zein andrazko izan. Lehiaketarien izena aurretik eman behar da, sariketa hasi
|
baino
lehen.
|
|
|
Buruz dakizkit ikasiarazi egin zizkidalako haurtzaroan (ni kixmitu
|
baino
lehen) gure MARI-k.
|
|
|
Orduan, ekidazuarrak, amorraturik hauek ere, Don Trifonengana doaz. Tiroka hartzen ditu honek, eta inork eskua ezarri
|
baino
lehen, bere burua hiltzen du giltzetan tiro bat hartu ondoren. Eta hankaz gora jausten da bere txakur hilen gainera.
|
|
|
Eta katu salda hartzera doaz orain, koilara haundi batzuekin. Bero bero dago salda hori, ta putz egiten diote ahora sartu
|
baino
lehen. Gozo dago, antza, gozatsu hartzen baitute.
|
|
|
Ingles ile luze bat doakio arineketan. Baina espainatarrak ezkerretarantz jaurtikitzen du indartsu baloia, inglesa hurbildu
|
baino
lehen. Han dago ezkerreko aurrelaria zain, ta ederki hartzen du baloia bere paparrean; ta, berehalaxe, baloia hanka tartean eta inglesen atzelari bat alboan daramatzalarik, arineketan hasten da.
|
|
|
Ximist hartu besartean, ta, denda hartatik irten
|
baino
lehen, azkonarraren erpe bat utzi du Urruxak, haren ordez, hura egon den lekuan.
|
|
|
Barkatu, baina ez naiz ni hona agintzeko etorri, ezta gezurrik esateko ere, ohar batzuk egiteko baizik, hitz sinonimoen sariketa hau amaitu
|
baino
lehen. Zertarako ditugu, esan dut, gure aberastasun harrigarriak?
|
|
2005
|
|
|
Eta ez dago irudimen jori bati epe antzeko mugarik jarri leionik, horixe uste eban idazle logabeak telefonoz epe kontuak aitatzera ausartu zanengan pentsauz. Berandu
|
baino
lehen konturatu zan, baina, horreek guztiok izenburu hutsak baino ez zirala, barrua hutsik euken azalerak, edukinik bako edukitzaileak. Idazterik ezak sortutako sentimentua beste lo eragozle bat litxakiola.
|
|
|
Hala ere, genero honetako ipuina lehenagotik zetorren garatzen, batez ere aldizkarietan. Aldizkariak eta 70eko hamarkada
|
baino
lehen idatzitako argitalpen urriak dira genero honen aitzindariak. Bizkaiko idazleen artean, Euskal Herrikoen artean ere, Gabriel Arestik Egan aldizkarian 50eko hamarkadaren amaieran eta 60koaren hasieran argitaratu zituen ipuinak ipuin modernoen aitzindarietako batzuk ditugu.
|
|
|
Baina, ikuspegi periferikoa sendotzen duten ezaugarrien zerrenda eman
|
baino
lehen ekar dezagun gogora, aurretiaz aipatu dugun bezala, bizkaieraz egindako literatura honek segida ematen diola tradizio luze bati. Hori ezin da ahaztu.
|
|
|
Hauxe da Lourdes Unzueta durangarraren liburu bakarra. Liburua argitaratu
|
baino
lehen Idatz & Mintz aldizkarian bazituen idazlan batzuk argitaratuta. Aldizkariaren sorreratik gaurdaino kolaboratzailea izan dela esan dezakegu.
|
|
|
Sail osoa kontuan hartuta, Jabier Kaltzakorta eta Andres Urrutia dira bina liburu bertan dutenak. Gainera horiexek lirateke sail horretarako idatzi
|
baino
lehen zelanbaiteko traiektoriaren jabe izan direnak.
|
|
|
Aurreko batean esaten genuen bezala, sasoi hartan euskal ipuingintza garaiko joera modernoetatik urrun zebilen. Gerra zibila
|
baino
lehen, modu batean edo bestean, ipuingintza edo narrazio laburra jorratu zuten Bizkaiko idazleen artean aipa genitzake, 1 Bere iloba Bizenta Mogel azkoitiarrak ipuin hauetarik asko jaso zituen Ipuin onac (1804) liburua atontzeko. besteak beste: Paulo Zamarripa, R.M. Azkue, Evaristo Bustinza Kirikiño, Ipolito Larrakotxea Legoaldi, Errose Bustinza Mañariko, Sorne Unzueta Utarsus, Bernardo Mª Garro Otxolua eta Esteban Urkiaga Lauaxeta, hau ere ipuingintzara hurbildu baitzen.
|
|
|
Eritasun zenbaitek bizia mugatzen dute 40 urtetan gorenaz. Balio du 40 urte
|
baino
lehen hilen den norbaitentzat gizarteak inbestitzea, hogeita zenbait urte arte, hoin epe laburrez baizik ez izateko produktibitaterik, errentabilitate sainduaren errespetuz, hoin guti emanen duelarik. Pascal, Mozart, Schubert 40 urteak gabe hilak ziren.
|
|
|
ilobaren bataiora zoan, amatxi baitzen. Argia
|
baino
lehen utzia zuen etxea, ilunarekin, senarrak joatera utziko ez zuelako beldurrarekin! Zorion iturri zen ezkontza hori?
|
|
|
Biblia idatzi zutenak ere ez ziren mentsak. Ez dute behin ere sinetsi argia izan zitekeela iguzkirik gabe, nahiz Gilgameshen ipuinean eta gero Bibliako lehen orrialdean Jainkoak argia egiten duen iguzkia
|
baino
lehen (Has 1,3).
|
|
|
Duela bi mende eta erdi, Bernard Larreguy Aiherrako erretorak euskaraz itzuli zuelarik Royaumonten Testament Zaharreko eta Berriko historioa50, azken hogeita bost orrialdeak bazterrera utzi zituen: Bibliako gertakari guzientzat urtea ematen du Royaumontek, munduaren hastapenetik, Uholde handiaren ondotik, Abraham eta Jalgitzaren ondotik edo Jesu Kristo
|
baino
lehen. Hala nola Josepe 16 urtetan saldua izan zen munduko 2276 urtean, Uholdetik 620 urteren buruan, Abrahametik 205, Jalgitza baino 225 eta Jesu Kristo baino 1716 urte lehenago.
|