|
2000
|
|
|
Arazoak haatik, hor segitzen du: euskara kinka larrian da Iparraldean,
|
baina
nola egongo litzateke euskal irratien lan eskergarik gabe. Desagertzetik gertu ziur aski.
|
|
|
(...) Euskalgintzaren oinarriak huts egiten duela diot, eta bi puntutan oinarritzen naiz: alde batetik, esango nuke euskaldun berriak sortzen direla,
|
baina
nola halako euskal hiztunak direla,(...) EHE bezalako erakundeetan apenas hitz egiten da, EKBn ez zen hitz egiten eta Kontseiluan ez da hitz egiten hiztunaren gaitasun komunikatiboaz eta euskararen kalitateaz. Txepetxen teoriak, garai batean, euskal hiztun osoak sortu behar ditugula esaten zuen, hiztun horrek ez duela diglosikoa izan behar, gure gurasoek garai batean ziren bezala (eskolatu gabeak eta funtzio formaletarako euskara gorputzik gabekoak).
|
|
|
Nire adinekoa edo zelarik, burutsu eta adimendutsu zen Jesus, sinagogako doktoreen doktore eta jakintsuen jakintsu, baina nago ezen berak ere ez ziola osabari hirugarren lezione hartarik fitsik ere endelegatuko, enekin batean egon izan balitz;
|
baina
nola, alde batetik, ekialdeko leihotik ilargi zuria deika ari baitzitzaigun, bere sekeretutxoak erakutsi nahian, nik uste, eta nola, bertzetik, teleskopiotik behatzea zen ene orduko gutizia gutiziatsua, baietz ihardetsi nion, guztiz ulertu niola. Eta hark, orduan:
|
|
|
Eta are nigar handiagoa egin nuen. Arestian mintzatu natzaizu nigarraz,
|
baina
nola adieraziko nizuke zer nolakoa izan zen nigarraren gaineko bertze nigar hura. Nik baino hobeki dakizu ezen gorputzean mila zain ditugula, odolaren irioiteko eta bideratzeko, geure organoak eta bertze gorputz zati guztiak behar bezala trabaila daitezen eta berrizta; eta berdin eta orobat dakizu ezen bertze hainbertze gertatzen dela arimaren lurretan, nondik joaiten baitira hemendik harat eta handik honat mila erreka eta errekasto, adimenduaren pentsuak eta bihotzaren sentimenduak iturburu dituztenak:
|
|
|
Zeren mundua galtzerdi bat bezalakoa baita usu, eta zeren, guk eraginikako irauliaren ondoren ere, lehengo idurirat eta betiko idurirat itzultzen baita. Eta, horrela, ni ere, aita Tomméren erranetan, apal nintzen,
|
baina
nola deus ere ez denak zer ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna loriazko eta banaloriazko amets handi haiekin, zeinak baitziren hodei iduriak, haizearen menerat zebiltzanak, Urbiaingo Hiponatik Urbiaingo Akinorat...
|
|
|
Zeren eta, arestian erran bezala, Tomas Mororen Utopia irakurri ondoren eta Miguel de Sandovalen komentarioak entzun ondoren, amesten bainuen ezen, jauregiaren itzalaz baliaturik, justizian eta karitatean zimendatu lurralde zerutiar bat eraiki ahal izanen genuela noizbait Urbiainen, non guztiok anai arrebak eta Jain koa ren seme alabak senti baikintezkeen, Plautoren edo Hobbesen Homo homini lupus etik urrun. Haatik, asmo haren bulkatzeko eta aitzina egiteko, ama eneganat erakartzea nuen conditio sine qua non a...
|
baina
nola erakarriko nuen ama eneganat, baldin aita Bartolomeren ideien eraginpean bizi bazen?
|
|
|
Aitona Nikolasek zerbaitekin ihardets ziezaiokeen aitaren ezkutuko mehatxuari,
|
baina
nola erdi ahiturik baitzegoen orduko, erreuma hezurrik tipienetan ere jaun eta nagusi, eta nola ohartzen baitzen ezen jauregi hark gure aitaren beharra zuela, zuhaitzak lurrarena bezainbertze, zutik iraunen bazuen, hala, isilik egoitea deliberatu zuen hartaraz gero.
|
|
|
" Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?" Eta, orotarat, ezin ahantzi nuelako ezen neure alde jarri nahi nuela ama:
|
baina
nola jarri ama neure alde, aita jesuitaganat hurbildu gabe. Eta nola hurbildu aita jesuitaganat, baldin osaba Joanikotek ezin ikusi bazuen, eta baldin, hark bezalaxe, nik ere zientzia eta libertatea banituen, artean, neure estandarte eta bandera, zeren eta osabarekin sekeretu batek lotzen baininduen, eta odolezko zin batek?
|
|
|
Baina, erran bezala, neke eta gaitz egiten zitzaidan neuri hura... nahiz eta banuen, bertzalde, esperantza, amaren eta aita Bartolomeren hitzen gerizpean zerbait handia igurikitzen nuelako;
|
baina
nola desesperantza oinarri duen esperantza are desiratuagoa eta gutiziatuagoa izaiten den —eta ene esperantza halakoa zen, zeren osaba Joanikotekin hautsi ondoren galdua eta desesperatua sentitu bainintzen, denbora laburrean izan bazen ere—, hala nahi izaiten nuen esperantza hura lehenbailehen konplitzea; haatik, konplimenduaren gibelatzeak asaldatzen ninduen eta urduri eta erreus jartz...
|
|
|
Eta ni hantxe geratzen nintzen bide erdian, nori sinetsi ez nekiela, zeren osaba Joanikot oso jakintsua omen zen, astronomoa, matematikoa eta ez dakit zenbat gauza gehiago,
|
baina
nola nik, artean, Felisa osaba Joanikot baino hagitzez maiteago bainuen, eta, nola maite duen ezjakinak gehiago omen dakien maite ez duen jakintsuak baino, zeren maitasuna baita jakintasun ororen gaineko jakintasuna, hala, Felisaren ipuinekin geratzen nintzen azkenean.
|
|
|
Eta, behin desterruan, Lapurditik Nafarroa Behererat eta Nafarroa Beheretik Lapurdirat ibili behar izan zuten, aldi batez, baita Biarnoko lurretarat ere, hainbat bider, gure arbaso haiek, lagun handiki batzuen etxetik bertze lagun batzuen etxerat, harik eta, Indietarako asmotan zegoen etxejaun bati etxea eta lurrak erosi zizkioten arte, non habia berria moldatu baitzuten, Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugan. Desterru hura, beraz, distantzian eta legoatan ez zen luzea ez neurtezina,
|
baina
nola amorante batzuei gorputzen urruntzerik tipienak arimen urruntze guztizkoa dakarkien, hala egiten zitzaien gure odoleko gizon emazteki haiei eskumenean zirudiena eskuragaitz, desterrua kasik jasanezin egin arteraino. Sentimendu haren gutitzeko eta leuntzeko, eta, bide batez, habia berrirat moldatzeko eta estatu hartarat ohitzeko, on zuketen bakezko eta soseguzko giroa; ordea, bai Lapurdin, bai Nafarroa Beherean, eta bai Zuberoan ere, noiznahi den pizten ziren katoliko eta protestanten arteko aharrak eta liskarrak —hala nola Charles de Luxe eta Belzunzeko jaunaren artekoak—, etxegoiendarrak saihesterat eta ekiditerat entseiatzen zirenak, eta ekidin ere zituztenak nola edo hala, baina beren baitarik eta beren gorputz arimetarik baztertu ezinik, aldi berean, arrisku eta peril sentsazio hura, deserosoa eta gozagaitza, aitzina eginikako urrats bakoitza edonoiz gibelat bihur zekiekeen beldur, alde bietarat osin bana zuèn bide meharretik ibiltzerat kondenaturik baleude bezala, egun batean bai eta hurrengoan ere bai.
|
|
|
Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean? Eta afaldarrei ere bertze hainbertze, zeren, nola baitzekiten ezin joan zitezkeela kakategi hartarat, uste zutelako ezen sugegorriek habiatzat hartu zutela, hala etorri zitzaien guztiei, handik berehala, harat joaiteko gogoa,
|
baina
nola ezin joan baitziren, haurdun geratzeko perilean jarri nahi ez bazuten bederen, hala barreiatu eta sakabanatu ziren jauregiaren gibelaldeko landetarat, hertze aharratuen kolerari bide baten emaiterat osaba Joanikotek haiei guztiei oihuka adierazten zien bitartean egin zezatela egin beharrekoa lasai, zeren segur baitzen ezen gauaren hotzak kikiltzen zituela kanpoko sugeak eta behartzen beren g... Eta Villagrandeko dukea ere harat joan zen, nahiz eta bertzerik ere egin zezakeen:
|
|
|
Eta, hala, noizik behin, biek ala biek tiro pare bana egiten zieten zapi zuri biribil batzuei, zeinak jopuntutzat hartu eta harat edo honat lotzen baitzituzten, zuhaitzen bati, harkaitzen bati edo bertze zernahiri. Aita oso ehiztari ona zen, punteria izugarria zuena; aitaren ondoan, berriz, osaba Joanikot ehiztari eta tiratzaile eskasa zen;
|
baina
nola ez zen osaba ehiztari eskasa izanen, baldin, alde batetik, ehiza atsegin ez bazuen, eta baldin, bertzetik, usoaren edo oreinaren aiduru zegoela ere, buru zirrituren batetik Pitagorasen teorema edo Arkimedesen printzipioa sartzen bazitzaion, ez zekielarik, finean, piezaren aitzinean paratzen zenean, usoari edo Pitagorasi egin behar ote zion tiro, oreinari edo Arkimedesi. Hala, bada, aita osaba Joanikot baino hagitzez ere tiratzaile hobea zen; ez, ordea, kanoiarekin!
|
|
|
Hartarat deliberatu nintzen, bai,
|
baina
nola eraman deliberamendu hura aitzina. Nola jokatu garbi, gauzak hain garbi ikusten ez nituenean?
|
|
|
Markos Fabian baino bi urte zaharragoa zen, Mattinen adinekoa, eta nik, beraz, Fabianek baino urtebete gutiago nuen. Haien aita Ezpeldoiko jauna zen —gure amaren anaia eta gure osaba—, zeinari Bernabe baitzeritzan eta zeinak gonbidatu baikintuen hiruzpalau urte haietan bere jauregirat, norat joaiten baikinen Mattin eta biok amarekin eta hiruzpalau morroi neskamerekin; baita aitarekin ere, negozioek bakean uzten zutenean...
|
baina
nola negozioek bakean uzten zutenean aitak ez zituen negozioak bakean uzten, uste dut ezen behin bakarrik etorri izan zela azkenean eta ez egonaldi osorako. Ama gogara joaiten zen, bere ahizparekin —zeina baitzen gure izeba Emiliani, bertze nonbait ere aipagai izan dudana, zeren eta amak osaba Joanikotekin ezkondu nahi izan baitzuen gure izeba hura— egoiteko gogoz, eta gurekin ere nehork ez zuen erreguka ibili beharrik harat joan gintezen, osaba izebek ongi tratatzen gintuztelako eta lehengusuekin gogaitzeko astirik izaiten ez genuelako.
|
|
|
Osaba ere beldur zen,
|
baina
nola ez baitzegoen, don Laureano bezala eta herritarrak bezala, sineskeriaren eta idurikeriaren meneko, baina arrazoinaren, bazuen abantailik, zeren hauteman baitzezakeen ezen beldurrak haien baitan bertze etsai hura sor zezakeela eta etsai hark garait zitzakeela. Eta halatan uxatu zituen, finean, aita jesuita ez bertze guztiak.
|
|
|
Haien aitzinean nengoen ni,
|
baina
nola, alde batetik, nik ere barren barrendik bizi izan nuen haien kalbarioa; nola, bertzetik, biek ala biek zuten barrena irakiten; eta nola, finean, dirakien urari lurruna ezin modu naturalagoan darion, hala ateratzen zitzaizkien haiei hitzak ezpainetarik, bai mementu hartan eta bai hurrengo egunetan ere, kasik oharkabean, ene presentzia hartarakotz behaztopa izan gabe, bi maitaleen baratze hert...
|
|
|
ETA hau, hori eta hura oroit dezaket,
|
baina
nola utzi alde baterat Maddale nek osabari zion amorioa, haren onerizkoa eta haren ongi-nahia! Eta nola utzi alde baterat osabak Maddaleni ziona ere...!
|
|
|
—Amorioa ez duk nola hasten den,
|
baina
nola akabatzen den...
|
|
|
" esaten duen guztia ulertzen dut, baina nora arraio heldu nahi du?", edo hurrengoa pentsatzen du: " nora heldu nahi duen ikusten dut,
|
baina
nola arraio lortuko du?". Berriro, egin ahal dudan guztia da pazientzia handikoak izan zaiteztela eskatzea, bukaeran bai bidea bai horrek iritsi nahi duen helmuga ikusiko dituzuelako esperoan.
|
|
2001
|
|
|
" Golden Opel Kadett"," Golden Globe Trotter";" Golden Gay Garden" … Behin, Bergarako festetan, kalean gindoazela tipo bat guri seinalatzen hasi zen, gu parean pasa ahala: " begira, begira, hauek zerakoak dira, zera… zera…" Eta gu dagoeneko kalean barrena galdu ginela entzun genion"
|
baina
nola ostia izena dute!".
|
|
|
Ekintza kolektiboez hitz egin dugu;
|
baina
nola definituko zenuke herrialde garatu bateko herritarra konpromiso, askatasun edo kontsumismoa bezalako parametroetan edo norbere iritziei eusteari dagokionez?
|
|
|
Internetek doakotasunaren kultura aldarrikatzen du,
|
baina
nola ordaintzen da doakotasun hori?
|
|
|
EE./ baino eske ikasiu
|
baina
nola hasieratik daon ikusita emakumezkok etxen in beuela lanaordun ya etxen sartuta daude
|
|
|
Beste honek kezkatzen ninduen: alda al daitezke ikasleen ikas ohiturak? Baietz uste nuen;
|
baina
nola alda zitezkeenargitzea zen kontua.
|
|
|
Ikusten ditugu koloreak, eta horiek argiaren arabera kokatzen dira; hau da, berriro ere, uhinen arabera. Oso ohitura arrunta da entzumena eta ikusmena lantzea;
|
baina
nola egin usaimena lantzeko. Pentsatu al duzue inoiz gela batera sartu eta bertako pertsonak eta gauzak usaintzea?
|
|
|
Tabernaz aldatzea proposatu dutenean etxera doala jakinarazteko aprobetxatu du horregatik. Etxera,
|
baina
nola, harritu dira lagunak, oraindik goiz duk eta. Bostak eta laurden.
|
|
|
Orduantxe jo zituen begiz hegazkin urrunak, tankeak, soldadu ilaran jarriak domina ezezagun eta dizdizariak zintzilik zekartzatela, hurbil, oso hurbil; orduantxe entzun zituen ulertu ez zituen hitzak eta oihuak,
|
baina
nola hala argitu zituenak eta gustatu ez zi  tzaizkionak; orduantxe ikusi zituen ardoz eta gorrotoz odoleztaturiko begiradak. Buelta erdia eman, eta etxerako bidea hartu zuen.
|
|
|
Lagun hauetatik gehienei —ez guztiei, haatik— dantza, maskarada edo pastorala egileetan euskara dakitenak oso gutxiengoan izatea bost axola zaie. Arrazonamendua bazterreraino eramanda, seguru nago euskara desagertuko balitz,
|
baina
nola edo hala —testuak edo esaerak gogotik ikasita edo— dantza agerraldi, maskarada edo pastoralek iraungo balute, askietsiko luketela.
|
|
|
Diskurtso ongi landurikoa baino adierazgarriagoa da askotan testuak bere gordinean ezagutzea, jatorrizko hitz eta tonu propioan. Zer esaten den garrantzizkoa da,
|
baina
nola esaten den ere bai.
|
|
|
– Badakit nazkatzeraino ere errepikatuko zenuela kontua,
|
baina
nola gertatu zen zehazki?
|
|
2002
|
|
|
|
baina
nola izan dezake ene bihotzak pazientziarik,
|
|
|
Medikuarekiko hitzordua 10etan zuenez gero, hamarrak bost gutxitan zeharkatu zuen Sarak anbulatorioko ate nagusia,
|
baina
nola medikuak, bospasei minutu lehenago, dei larri bat izan baitzuen, ordubete atzerarazi zuena, ordubete egon behar izan zuen Sarak han, itxarongelan.
|
|
|
Egia esan, luzatu naiz parentesi honetan, barkatuko didazu, irakurle, zu ere nire kezkekin batera urrundu baldin bazara bidetik,
|
baina
nola gauzek, lehen esan bezala, behin eta berriz esateagatik ere ez dioten beren jatorrizko izateari uzten, eta nola gezurrak ez duen egiatasunaren maila hartzen horregatik, zehaztu nahi izan ditut nire ustez funts okerra duten iritzi batzuk. Hortaz, itzul gaitezen berriz ere aspaldixko galdutako harira.
|
|
2003
|
|
|
Besteak indarra du eskutik, eta hori aldatu ezean jai dago. Gaiak aktualitate handia du, bistan da, Ibarretxeren plana ere fikzio horren gainean oinarritzen da;
|
baina
nola egin berdintasunezkoen arteko ituna, Espainiako Konstituzioak argi uzten duenean batek soberania duela eta besteak ez?
|
|
|
Prozesua funtsatu ahal izateko oinarri juridikoak bilatzen dituzte, eta badakizu, horretarako «interrogatorio edo itaunketa trebeak» egin ohi dituzte. Otamendiren hitza sinesgarria da,
|
baina
nola frogatzen duzu torturatua izan dela?
|
|
|
Deszentralizazioaz ari gara,
|
baina
nola ulertu behar dugu deszentralizazioa terminoa. Zenbaiten ustez Frantziako Estatua «deskontzentratua» da.
|
|
|
Irratia zen zure zaletasuna,
|
baina
nola bihurtu zen zure lanbide?
|
|
|
Kamasutrari, hain zuzen. Gordetzea ahaztu zuen; normalean ez zuen oso eragin ona izaten gurasoengan,
|
baina
nola azaldu gaztea zela eta asko ikasi behar zuela bere maitearekin gauza berriak dastatzeko. Halaz ere andreak ez zuen ezer esan eta bere golkorako gorde zuen iritzia.
|
|
|
Kontraesana azal lezaketen bi arrazoi baino ez dira. Egia esan, elikagai batzuen babes efektuari buruzko hipotesi onargarriak daude,
|
baina
nola neurtzen da hori modu fidagarrian behaketa azterlanen bidez. Nola lotzen da behar bezala zuntza hartzea eta minbizia izateko arrisku txikiagoa, adibide berarekin jarraitzeagatik, Txinan eta Espainian, hain desberdinak diren gozagarri, lehengai eta sukaldaritzako ohiturekin?
|
|
|
Egunkari hau Errealak liga irabaztea baino askoz garrantzitsuagoa da,
|
baina
nola esplikatu geure buruari Errealeko sozio gehiago egin dela Egunkariko akziodun baino. Bi hilabete barru mundu osoan barrena oporretara zabalduko diren milaka euskaldun jatorrek ezin al zioten urtebetez luxu horri uko egin eta dirua Egunkari berriarentzat eman?
|
|
|
Ez da hori, beraz, nik hemen egin nahi nuen aitorpena. Beste kontu bat da, oso bestelakoa, orain arte isilik gorde dudana,
|
baina
nola edo hala ezagutarazi behar dudana, lehertu egingo naiz bestela.
|
|
|
Bai,
|
baina
nola gertatzen da zakil jasokundea?
|
|
|
Irakurketa tradizionala da gure artean hori, baina jarrai dezagun. Eta noski, ez baldin badaude, eurek jakingo dute zergatik ez dauden,
|
baina
nola ez dauden (nahiz ez dakidan zergatik ez dauden, edo ezta ba ote dauden edo daudekeen, edo agian egon litezkeen baldin eta ez dakit zer batera garatzerik balego, edo horrelako zerbait) onena horiek guztiak berrogeialdian jartzea da; bai hormari begira jarri eta ondo begiratu, miatu eta susmopean gorde. Sinpletasun horrekin dira Hertzainen herri puta hontan hainbat eta hainbat eztabaida.
|
|
|
Ezkerreko besoari atzeko aldean, ukondotik hurbilago, galtzarbetik baino. Lupa hurbildu eta,
|
baina
nola liteke, esan du. Ez da posible.
|
|
2004
|
|
|
Gu hiltzera ez uzteko borrokan ari gara. Azkartu,
|
baina
nola. Euskara teknikoa ez dakigu.
|
|
|
Hortik nire eskizofrenia: euskal hiritar gisa nobelan azaltzen den errealitate horrek indignatu egiten nau,
|
baina
nola uka idazle gisa ezin gozagarriagoa izan dela hau idatzi ahal izatea.
|
|
|
" Bai, uesaten diozuu hau gertatu da baina beste modu honetara, ez zuek planteatua zenuten bezala". " Bai,
|
baina
nola zuzendariak hori esan digun...". Badira txirrindulariak ez direnak gai gogoeta hori eramateko, arbelean idatzitakoa eta lasterketako egoera kontrastatzeko.
|
|
|
dantza, maskarada edo pastorala egileetan euskara dakitenak oso gutxiengoan izatea bost axola zaie. Arrazonamendua bazterreraino eramanda, seguru nago euskara desagertuko balitz,
|
baina
nola edo hala, testuak edo esaerak gogotik ikasita edo, dantza agerraldi, maskarada edo pastoralak iraungo balute, askietsiko luketela?.
|
|
|
Berak zinez uste zuen Israel palestinarren borondate onaren emaitza zela. Hau da, arabiarrek euren lurrak kolonoen esku uztea adostu zutela,
|
baina
nola historikoki erakutsi duten pertsona aldrebes eta fedegabeak direla, eta israeldarren lorpenen inbidia dutenez, bada orain lur horiek bueltan jasotzea erreklamatzen dutela.
|
|
|
Z.ure idcien dcfcntsa argudiocn bitartez egingo da. jakina,
|
baina
nola egiten da hori?
|
|
|
Hiru hizkuntza horiek, azkenik, nagusitu egin dira beren hiru herrietan; eta, barka nazazue, euskera piztuko badugu, herri horien gertaerak aztertu behar ditugu bereziki. Irlandako jokabideak aztertuak ditut, bai;
|
baina
nola jokatu behar ez den erabakitzeko hain zuzen. De Valerak nekez kilikatuko nau, Hitler-en miresle eta frankista zela jakinik... eta Irlanda ingles herri integrista berezi bat bihurtu duela jakinik!
|
|
|
–Bai,
|
baina
nola dakit nik nork nahiko lukeen nirekin, gau bakar baterako, beste konpromisorik gabe, je je je...?
|
|
|
Ardoak astintzen zion mihia, jakina. Ez, nik ez nuen artean aita inoiz mozkor ikusi izan,
|
baina
nola egunero, otorduetatik aparte, bere dozena baxoerdi harzen baitzituen, baita kopa bat edo beste ere, alkoholak muga fisiko psikologikoak apurtu zizkion pittinka.
|
|
|
Bai, badakit hori guztia topiko hutsa dela, kontsumo gizarte honek sortua,
|
baina
nola erakartzen ninduen orduan topikoak, neurrigabeko indarrarekin, beste erakargarririk ezean!
|
|
|
Bi urteko kontratua zuen Sanserekin, eta bera bigarrenean zegoen. Lehen urtean ez zuen partida alerik jokatu, eta bere nahigabea, alde horretatik, ez zen txikia izango,
|
baina
nola baitzen bere buruari barre egiten zekièn mutila, umorearen eztiaz gozatzen zuen nahigabearen ozpina. Eta, hitzak keinuz laguntzen zituela, esaten zigun:
|
|
|
–Ardoa, bai, utziko dut, bistan da,
|
baina
nola utziko dut taberna. Eta beste langile bat sartzeko ez gaude...
|
|
|
Hala ere, bi xehetasun: esan dut hura nire lehen esperientzia zela eta, halako kasuetan normala den bezala, apuntatu baino lehen tiroa egiteko arrisku handian nengoela,
|
baina
nola Montse –kalibre hartako armetan espezialista– horren jakitun baitzen, misilak eztanda egin zezan baino lehentxeago eskua inguru haietara eraman, ile kizkur bati heldu, eta dzast!, errotik kendu zidan.
|
|
|
Nola ezagutzen dugu mundua, errealitatea? Hizkuntzaren bidez, ikusi dugunez;
|
baina
nola zehazkiago esanda. Errealitatearen irudiak egiten, hots, errealitatea irudikatzen.
|
|
2005
|
|
|
Batetik, arkeologia experimentala eginez: Badakigu nolakoak ziren antzinako ontziak,
|
baina
nola nabigatzen zuten praktikan ikusten da ondoen, zer abiadura hartzen zuten, nolako belak zituzten irauten ez dutenez, arkeologoek ezin izaten dute zehatz jakin hauen forma... Bestetik, Itsas ondareaz gozatu nahi duenari aukera ematen diote nabigatzeko, kontuan hartuz elkartea dela, ez aisialdi taldea, beraz, ez da diruz ordaintzen arraunean egitea, talde lanetan parte hartuz baizik.
|
|
|
Baina lan istripu bat labur txiki bat baino ez da izaten, ez balu bezala da, eta ni sutu egiten nau horrek. Pertsona hori beste zirkunstantzia batzuetan hil izan balitz sekulakoa izango zen, kondenak, doluminak,
|
baina
nola aldamiotik erori den izorra dadila. Irakekin ere berdin gertatzen ari da.
|
|
|
Ezti izateak ez du erran nahi melenga izaterik. Jesus eztia zen,
|
baina
nola ez zen haserretzen behar orduan, hala nola tenploko saltzaileak azote ukaldika bota zituelarik kanpora, haratago erranen dugun bezala.
|
|
|
–Nik ere pentsatu nuen noizbait misioetara joatea,
|
baina
nola joango naiz Teresa bezalako emakume pinpirinak hemen utzita?! –esan zuen, elkarren aurkezpenak egin ondoren, irri pikaro bat eginez.
|
|
|
Kontu ugari entzun izan dut eraztun hori dela eta,
|
baina
nola funtzionatzen zuenikasleen artean?
|
|
|
Euskara guztiona...
|
baina
nola, ure inguruan zabalkunderik handiena duen egunkari bateko zuzendariari zuzendutako gutunen sailean honako hau irakur genezakeen irakurle baten lumatik 2004ko azaroaren 13an" Euskara y utilidad" izenburupean (gutunak aurreko egun batean egunkari berean agertutako beste bati erantzun nahi zion):
|
|
|
Baliteke zu bestelakoa izatea, akabo. Bakarra, apartekoa, nahi duzun guztia,
|
baina
nola esan ezetz haizeak dakartzan urre pinportei. Ezta, Damian?
|
|
2006
|
|
|
Zozoa horratik. «Azken bolada honetan, Islamaren profeta asko aipatu da,
|
baina
nola esan behar da euskaraz. Espainieraz pentsatzen dutenentzat" Mahoma", jakina, baina zergatik horrela esan behar da euskaraz, besterik gabe, mundura begiratzeke?.
|
|
|
%47k bakarrik eman zuten aholku egokia jan neurri bariatu eta orekatua; ur ugari edatea; kalorien kopurua murriztea, eta ariketa fisikoa edo kirola neurrian egitea. Azterketa zehatzago bat egin ordez, edo irizpide zuzenak erabili ordez gorputz masaren indizea, esaterako, kasu askotan establezimendu horietan saltzen zen produkturen bat eskaini zieten,
|
baina
nola hartu behar zen esan gabe, zenbat denboraz, produktu horrek zituen kontraindikazioak edo beste medikamentuekin izan zitzakeen interferentziak aipatu gabe.
|
|
|
Afganistango emakumeak hona ekartzen dituzu eta albokoarekin hitz egitea bezala da. Berak beste arazo batzuk izango ditu, seguru aski,
|
baina
nola ikusten duen berdintasuna, zein pauso eman behar diren, emakumeak nola eta non dauden diskriminatuta nola konturatzen den, zer egin behar den diskriminazio hori gainditzeko... hori berdin da Euskal Herrian zein Afganistanen zein Iranen.
|
|
|
«Fite ikusten da zeinek duen euskara jakiten eta zeinek ez. Izango dira kasu isolatu batzuk publikoetan ere,
|
baina
nola eredua den eta giroa oro har erdalduna den, sistema horrek ez du jendea nahikoa euskalduntzen». Uda Lekura biltzen diren haur gehienak Ikastolakoak dira, baina Hendaiako zentroan adibidez, gehienak publikotik datoz.
|
|
|
Fuentesen hitzak entzun, Italiako iruzur kasuak irakurri... Futbolak fairplay hitza zabalduko du batean eta bestean,
|
baina
nola sinestu ikusten duguna ez dela antzerki bat?
|
|
|
Izan ere arroka horiek Tihuanacotik 80 kilometroko distantziara daude. Badakigu garai hartan ura gertuago zegoela Tihuanacotik, eta segur aski ura erabiliko zuten karga hori lekuz aldatzeko,
|
baina
nola. Ez dakigu.
|
|
|
Gu gara diru-laguntzarik gabe gure burua mantentzen dugun bakarrak. Eta nahi bada, nolabait esatearren, amildegian behera gatoz gu ere,
|
baina
nola daude besteak. Gurea erraztasun faltagatik izan da, egurtu egin gaituztelako, baina besteek beraien buruaz beste egin dute ideologikoki.
|
|
|
Beldurrarekin eta etorkizunarekiko zalantzarekin bizi naiz. Hil behar dugula, badakit;
|
baina
nola hil, hori da galdera. Nik ez nuke neure burua erabat estropeatua ikusi nahi, eta are gutxiago Lourdesena.
|
|
|
letraren gaineko marra galdu egin zela kopia eta faksimila egitean eta, beraz, data okertu zen Aroko 1051rekin bat egiteko. Posible dena,
|
baina
nola da posible 1052an jada Antso Iruñeko apezpiku ez bazen. Agian urtebete luzatu behar da bere karguaren garaia; izan ere, zalantzak daude bere ondorengoa 1050 eta 1054 artean noiz bihurtu zen apezpiku.
|
|
|
Beste lan batzuetan iruzkina egin dugu zehazki soilik, testuingurua eta sarrera zein lan osagarriak egin gabe,
|
baina
nola eta noiz egin behar diren adieraziz.
|
|
|
Isiltasunean gure tea edatea bukatu genuen hiruek, elkarri begiratu gabe. Baina azken galdera batek mihia erreten zidan, eta ziur nintzen Tomena erre behar zuela ere;
|
baina
nola egin behar dugu zortea gelditzeko, edo gure gidoigileek gu bakean uzteko. Azken te xorta edan ondoren ausartu nintzen eta galdegin nion:
|
|
|
Baina zurekin hizketan ari dela, badituzu filologoa antzemateko bideak, horietako baten aurrean zaudela jakiteko aztarnak. Esate baterako, zure solaskidea ZER esaten ari zaren ez
|
baina
NOLA esaten ari zaren aztertzen ari dela sumatzen baduzu, erne, baliteke filologoa izatea! Kontuz, hala baldin bada.
|
|
|
Ez da ez dizudala eskertzen, ez da puruak txarrak direla, baina... baina... –ziztrin eta nazkagarri sentitu zen, opari bat jaso eta oraindik kontuak eskatzeko kopeta erakusten zuelako adiskidearen aurrean, baina beren arteko adiskidetasunak froga horri eutsiko ziolakoan–
|
baina
nola lortu zenituen Cohibas horiek?
|
|
2007
|
|
|
Baina nola da posible inoiz beren bezeroa izan ez naizen honi zerbitzu hobeagoak eskaintzea? Amarrua dirudi,
|
baina
nola jakin mezuaren gibelean nor dagoen eta nola iritsi den nireganaino. Nire lagun batek dioen bezala, hauek oparotasunaren ondorioak ditugu, gu bezalakoak, larre motxean haziak nekez ulertuko ditugunak.
|
|
|
Nola asmatu motibazioetan eragiten? Pertsonen aukera eta jokabidetan hizkuntza ohituren aldaketa eragin nahi dugu,
|
baina
nola egiten da hori. Daniel Golemanek" emoziozko adimenaren" 3 teoria bultzatu du.
|
|
|
Ez zen nahi ez nuelako,
|
baina
nola aitortu hori, bera aurretik hain tente, hain dotore, hain seguru zihoanez. Halako batean, maleta alea nik eraman beharrean maletak ni aletuta ninderamala, etxepeko tabernara iritsi ginen.
|
|
|
Behin Bermeon, Izaroko konbentuan bizi zen fraidearen ipuina entzun du, hirian amorante ezkutua ei zuena, eta nola gauez igerian joaten zitzaion, hark leihoan pizten zion zuzira;
|
baina
nola gau batez deabruak zuzia beste leku batean piztu eta ito zen. Humboldt-ek berehala ikusi du, ipuinak Hero eta Leandroren antz handia duela.
|
|
|
– Bistan da baietz!, astoak biziki kontent,
|
baina
nola eginen duzu?
|
|
2008
|
|
|
Hala Bedik jaso du zirriborro horren ale bat eta Ziarsolok esan digunez, lehiaketa bat egingo da lizentzia eskuratu ahal izateko. " Irrati libreek ere aurkezteko aukera dugu,
|
baina
nola lehiatu gaitezke irrati komertzialekin. Toki beretik abiatuta ere desabantailan gaude.
|
|
|
Ez dakit zer pentsatu. Jende batek kontuz ibiltzeko esaten dit,
|
baina
nola?! Beldur hori hor dago eta nahi baino gehiagotan oroitarazten digute.
|
|
|
Horri guztiari erantzuteko, kontsulta denborak egokitzea beste aukerarik ez dago,
|
baina
nola egin hori egunak 24 ordu izaten jarraitzen badu?
|
|
|
Zuzendariarekin hitz egin zuen eta bere asmoa azaldu zion. Ez zitzaion gehiegi gustatu ideia, luze eztabaidatu zuten,
|
baina
nola ukatuko zion desio hura urteetan hain ondo portatu zen irakasle bati?
|
|
|
Haurrek zuhaitzari lurra botatzeari utzi eta agure hari botatzen ari zirela ohartu zen. Saiatu zen haurrei kargu hartzen,
|
baina
nola. Helduagoen arreta bereganatu zuen, haiek geldiaraz zitzaten; baina helduak haurrei batu zitzaizkien.
|
|
|
Izeba konbentzimendu osoz ari zitzaion antzezten antzeztekoa, konbentzimendu gehiegizko batez ere bai, egia esan,
|
baina
nola aita, artean ere, itsutua baitzegoen, antza, izebaren hitzak aintzakotzat hartu eta honela mintzatu zitzaion:
|
|
|
–Bueno, azkenean konpondu zarete, eta hori da garrantzitsuena, esan zion egun haietako batean kontsulak;
|
baina
nola kontsula baitzen bere kabuz pentsatzen zuèn gizona, bere baratzeko baratxuririk exhibitu gabe geldi ezin zitekeena, beti eransten zion zerbait, auskalo zer arrazoik bultzatuta, hain da txikia eta ezdeusa sarri askotan esplikaziotik zuribidera dagoen tartea?: Aitor dezagun, markes jauna:
|
|
|
Bospasei segundo haietan nekez burura zekiokeen Beñardori halakorik, egia da, poza beti da xa boi burbuila bat, txikiagoa edo handiagoa, gorputzaren eta pentsamenduaren grabitazio eremutik ihes egiten duena, eta Beñardo pozaren mende zegoen, berak utzitako bertso batean aitortu zuenez: ?(?) eskua eman zidan,/ sentitu nintzen nor;/ nire poza pentsatu/ al dezake inork(?)??,
|
baina
nola uka aipatutako arrazoi hauek guztiak zebilzkiola azpitik, beste asko ere bai, beharbada?, pozaren bidea prestatu eta zabaldu ziotenak, era batean edo bestean. Pozez zegoen, bai, eta pozez abiatu zen herrirantz, non, meza entzunda gero, tabernara egin baitzuen Kaxkagorrirekin batera, honekin zuèn saioari ekiteko.
|
|
|
Edo Neron bera? Izan ere, geure burutik ateratzeko ahalmena bagenu, beste era batean ikusiko genuke, ausaz, egiten duguna,
|
baina
nola geure buruaren baitako garen, geure buruaren muga estuekin epaitzen dugu bai guk egiten duguna eta bai besteek egiten dutena ere, errealitatea distortsionatuz maiz. Horregatik esan zuen Jesusek ziurrenik:
|
|
|
Markesa andereak bere harrotasuna zuen, berezko berezkotasunetik ez ezik, sortzez jaso zuèn noblezia titulutik ere bazetorkiona eta bi iturburu zituena, beraz, bi aldiz puztua behar zuena, ondorioz?,
|
baina
nola bere harrotasun hark behar baitzuen, halaber, senarraren desleialtasunak zauritua, bi aldiz zauritua, alegia?, hala, irain orok bilatzen du irain kitatze neurrikoa?, hatz erakuslea norabide zehaztugabe batean zuzentzen zuela, gogoan behar zuèn irudiaren norabidean, ziurki?, ordainaren baldintzak zehaztu zituen Villalbakoak:
|
|
|
arriskuz betetako bide bakarti eta menditsuetan errazago, jakina! ?
|
baina
nola markesa andereak bereari eusten baitzion, aita kalonjeak jarraitu zuen?: Eta okerrenean, aizu, itxaron dezagun pixka batean, astebete, bi aste, hilabete?
|
|
|
Handik aurrera, ez zioten elkarri begiratu, zeharka ez bazen, arestian agerian geratu zena ezinbestean gorde balute bezala, hain gertatu zitzaien bioi, antza, sentimendu hura, ohi ez bezala, adierazezina. Izan ere, ordu arte guztia konpartitu izan zuten, barreak eta negarrak, osasuna eta eritasuna, soinekoak eta ametsak?,
|
baina
nola konpartitu jomuga bera zuèn sentimendu hura. Zeren, amodioan, elkartzen duen jomugak, zirkulua biren artean ixten den neurrian, guztiz bereizten baitu, eta zeren, alor hartan, biek ala biek nekez onartuko baitzuten hiruren arteko konponketa bat, bururatu ere ez, beharbada, jaso zutèn heziketaren mende zeudèn heinean.
|
|
|
–Atzo aldareko sakramentuari begira nengoen, Jesusekin hizketan,
|
baina
nola gauez lo gutxi egin bainuen, halaxe geratu nintzen halako batean, bai lo ez lo, kaperako santuen irudiak mugitzen hasi zirenean. Baina kapera ere ez zen kapera ordurako, san Isidroren baratzeetako bat baizik.
|
|
|
begardoena, beginena, kataroena, hustarrena, baldotarrena, fratticcelliena, argituena, kietistena? Berak ortodoxotzat zuen bere burua, eta halaxe agertzen zen jendearen aurrean, giro hertsi hartan, ezin bestela?,
|
baina
nola oso gizon librea baitzen, bere joerak zituena, atsegin zuen Juan de Valdés herrikidea, haren Diálogo de doctrina christiana bereziki, baita Miguel de Molinosen Guía espiritual a ere?, hala, barrura begira bizi behar izaten zituen kanpora begira bizi ezin zituenak, heterodoxia ukitu batzuek zipriztintzen baitzuten haren ortodoxia. Ekintzak defendatzen zituen, baita Jainkoaganako maitasuna eta konfiantza lehenesten ere.
|
|
|
Han, hasperen egin eta nire sorbalda gainera erori zen. Ez dakit nondik atera nuen indarra hura guztia egiteko, eta beldur naiz ez ote nintzen zakar samar ere ibili;
|
baina
nola edo hala lortu nuen pendizean behera arrastaka eramatea, ia arkupean sartzeraino. Handik aurrera ezin izan nuen mugitu, zubiak, bere txikian, ez baitzidan lau oinean besterik ibiltzen uzten.
|
|
|
–Itzuliko zara? oihukatu zion gizonak,
|
baina
nola itzuliko zen zapatarik gabe, ortozik.
|