|
2007
|
|
|
Momentuan aldaketa handia izan zen, zeren eta ordu hartan zen piska bat kontserbadoreak, eta La, ttek ekarri zuen giro berri bat, ekarri zuen orduko sozial aldetik eta politiko aldetik; sozial aldetik lankidetzarekin eta sindikalismoarekin konpontzen zen ongi La, tte, horiekin zabilan, eta gero politika aldetik ere berdin; orduan ziren lehenbiziko demokratak eta orduan Mouvement> Republicaine, MR P Mouvement> Republicain> Populaire, eta holakoak ziren eta gero haiekin, heiei loturik sortu ziren Europako federalistak eta La, tte giro hortakoa zen, hats hortakoa zen, eta hori aldaketa handia izan zen. Bainan gero Eskual Herria barnean, horrek hemen, Iparraldeko Eskual Herrian, ez zuen horrek aldaketa izugarri bat ekartzen; hemen irakurle berririk gabe berdin segitu zuten aurrekoek, gehien gehienik; zenbait politizatuagoak ziren, zenbaitek nahi zuten berritze hori,
|
baina
beste asko.... Lehenago Eskualdun> ean, eta Herrian ere, eskuara izan da lehena, eskuara izatea, eskuaraz hitz egitea, eskuaraz idaztea, eta hori zen lehen, politika baino lehenagoa ere, baina politika ere behar zen, eta orduan behar zen berritu eta hala egin zuen La, ttek, apez komunista deitu zuten eta lehenengo zaharrek, apez komunista La, tte, Emile Larrerekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1997ko abuztuaren 12a.
|
|
2008
|
|
|
Desanbiguatzea, batzuetan testuinguru hurbileko hitzetan eta hauek dakarten infor mazio morfosintaktikoan oinarrituz egin daiteke,
|
baina
beste batzuetan, ezinezkoa gertatzen da aditzei dagokien informazio lexikala edo azpikategorizazioari dagokio na izan gabe.
|
|
|
(8) adibideetan, A eta B atalak baliokideak dira mezuari dagokionean, baina hitz ezberdinez dago emana mezu hori, A n esaten dena B n errepikatzen baita
|
baina
beste hitz batzuez, edota ikuspuntua aldatuz.
|
|
|
Ingeleseko adibideak dira hauek,
|
baina
beste hizkuntzetan ere hasi ziren corpusak osatzen. Adibidez, The> Bank> of> Swedish ek 75 milioi testu hitzeko corpusa du, CREAk 125ekoa eta CTILCek 52.3koa.
|
|
|
Baneukan gogoa esan ditu danak jende aurrean berriro esateko; egia horiek ere esan beharra eta gogorarazi beha rra baitago; sarri ahaztu egiten baitzaigu egiten ari garen lana hor dagoela, eta gaur ko lanak biharko lana dakarrela, eta gaurko ezagutzak biharko ezagutza dakarkigula. Jarrera ere landu behar da, jakina, eta sentimenduak ere bizi egin behar dira;
|
baina
beste alderdi horiek ere bai. Eta dena gizalegez.
|
|
|
Lexikografoak badaki proposamen berriak' fikzio' direla (adibidez,' bizkar zorro'), baina konfiantza du fikziotik errealitatera salto egingo dutela noizbait. Jakin badaki gu batzuek arrakasta izaten dutela, lehenik euskara idatzian betiere;
|
baina
beste bat zuek ez, orain arte ez behintzat, eta aspaldi eginak dira. Hala ere, ikuspegi deskribatzailearen eta arautzailearen artean harrapaturik, lexikografoak bere buruari galdetzen dio konfiantza hori' noiz artekoa' izan daitekeen, zenbat denbora' itxoin' dezakegun hitz jakin bat erabileran txertatu arte (edo noiz arte saia gaitezkeen hitz jakin bat
|
|
|
Euskaltzaindiak (H E/ 3, H E/ 4) zain eskuinera daramaten eraikuntza lexikoak egile elkarte sintetiko errokarien artean sailkatzen ditu bigarren osagaitzat gin/ gile eta dun dutenekin batean7 Baina bere izaerari buruzko zalantza ere jasotzen dute, euskalariak harturik lagun: izen beregaintzat daukate
|
baina
beste izen bati lotuta maizago darabilgula ere badiote. Hortaz, zer da zain, atzizkia ala izen beregaina?
|
|
|
Uste dugu hasierako irizpideetatik esanahi eta kategoria aldaketa baliagarriak direla,
|
baina
beste irizpide batzuez osatuta: hemen dator Morfologia Sortzailearen ekarria.
|
|
|
esanahia duen Nafarroako hizkeretan. Ezagutu, ezagutuko da,
|
baina
beste zenbait hitz, goititu, > goratu, > igan, > igo, > jeiki, badirenez eta erabili ere ohi dire nez, esanahi hori erdi ahantzia dagoela pentsa daiteke.
|
|
|
Han ez dago literaturan pentsatzen jarri beharrik, hiriak berak eragiten ditu ameskeria literarioak: « Batzutan irakurgaia eramaten dut labanderiara,
|
baina
beste batzuetan eskotilatik begira geratzen naiz, Julio Verneren istorio bateko protagonista banintz bezala» (Ibid. :
|
|
|
zinezko monogamian bizi zelarik, Madrilera joan denetik panorama sexual konplexuagoa eta agian kitzikagarriagoa da berea: alde batetik ETAren mehatxupean madrildarturiko euskal enpresario baten alaba Anarekin senargai bizitza txukuna darama,
|
baina
bestetik Maria Isabel, Itziar edota beste hainbat maitalerekin jotzen du larrua ahal duen guztietan.
|
|
|
Haurrentzako film eta komikietako pertsonaiak ere ez ziren salbatzen, inoiz espainiar nazionalismo harroputz hutsez,
|
baina
beste batzuetan, eta hau ulergarria ere bada?, ipar amerikarren eragin kolonialistatik ihes egiteko asmoz ere bai, pertsonaia horiek haur erdaldun elebakarren mailara egokitu nahia ahanzteke. Horrela, Mickey> > sasoi batean el> ratón> Miguelito> gisa pantailarazten zen20, eta Silvester> and> Tweety> katu txoriak Piolín> y> Silvestre> izenez ezagutzen dituzte Espainiako haur guztiek.
|
|
|
Horrela, etorri> orduko> perpausak leku batzuetan, etorri baino lehenago? esan nahi du,
|
baina
beste batzuetan, aldiz,, etorri bezain laster?. Ondorioz, argitasunagatik, entzule edota irakurleak mezua oker uler ez dezan, jendeak era horretako esaerak baztertzeko joera du.
|
|
|
tunek biak balio banaz erabiltzen dituzte,
|
baina
beste leku batzuetan, ordea, horietako bat besterik ez dakite, eta bakar hori esangura bietan erabiltzen. Kasu hauetan, zeini bere esangura zehatza ematen ez bazaio, azkenean bikoteko bata nagusi geldituko da, aspaldian egur, > jolastu, > laino> eta edo rekin gertatzen hasi den bezala, zur, > jokatu, > hodei> eta ala> jatorrak ia erabat baztertzeraino heldurik, orain arteko euskara aberatsagoaren kaltean.
|
|
|
15 Azken atzizki hori landu zuen zertxobait, egia da:
|
baina
beste adiera bati (abstrakziozko eratorpenari) zegokion neurrian bakarrik. Alfonso Irigoienen aipamen huts gisa utzi zuen, aitzitik, (g) oa> atzizkiaren aniztasun edo multzo adiera.
|
|
|
Horren adibiderik behinena 1909ko Zurtzaingo egitasmoa izan zen, euskarazko hezkuntza katolikoa, hots, fedea eta euskara, biak, hedatuko zituen korporazioa sortzea izan baitzuen buruan. Hain kasu nabarmenak izan ez arren, oso ohikoa izango zen Azkuerengan bere hainbat proiektu euskaltzale eliz korporazioen bitartez bideratzeko saioa; alde batetik indargarria izan zitekeena (ekimenenak erakunde eta plataforma babesle baten gerizaz bermatzen baitzituen),
|
baina
bestetik klerikalismoaren eta gizarte zibiletik aldentzearen karga ezar ziezaioketenak. Tarte horretan jokatu zuen bada Azkuek.
|
|
|
Garaian kopiatu zituen musika erlijioso lanen artean (Euskaltzaindiko artxiboan gordetzen direnak), halaber, sistematikotasun eta ordena falta ageri da: hainbat autore nagusi kopiatu zituen,
|
baina
beste asko falta dira eta halaber oso autore bigarrentiarrak ere jaso zituen149 Honek guztiak pentsarazten du, Azkueren musika hezkuntzak, arlo askotan goi mailakoa izan bazen ere, gabeziak izan zituela, eta ondorioak emaitzetan ere antzemango ziren.
|
|
|
Horrek argi erakusten du Euskalzaleren irakurlegoa ez zutela osatzen gaztelaniaz ondo eskolatu gabeko euskaldun nekazari eta arrantzale apalek, baizik hiri edo herrietan bizi ziren erdi mailako euskaldunek. Asko apaizak,
|
baina
beste asko gorago aipatu denez eskulangintza arloko lanbidedunak edo are lanbide liberalak zituztenak. Bilbo edo Donostia moduko hirietako harpidedunek, adibidez, gaztelaniaz ongi zekitela ez da dudarik, eta euskarazko aldizkari bat hartzea erabaki bazuten ez zen izan besterik ezin irakur zezaketelako, baizik kontzientzia ideologiko edo zaletasun euskaltzaleak bultzaturik.
|
|
|
Ondorioz, Azkueren espektatibetara gerturatzen zen. Laudatu ere egin zuen Azkuek Argia tik Bittor Garitaonaindiak sustatzen zuen euskara eredua, gipuzkeran oinarritua
|
baina
beste euskalkiekin osatua. Hola bada, pentsa liteke, Azkueren euskal egunkari ametsa, hein batez, Argiak bete zuela.
|
|
|
«Los congresistas no naturales del País Vasco tendrán voz, para presentar proyectos o para refutar otros, pero carecerán de voto»93 Azkue edo Hendaiako beste inor gauza izan ote zen ahozko entzunaldi bakar batetik lehen puntua eta azken esaldia erlazionatzeko eta hortik ulertzeko Hondarribiko kongresuan edozein euskal herritarrek izena emate soilarekin bozketan parte hartu zuela ortografia erabakitzeko? Kontuan izan behar da gainera Arana Goirik berak argi zeukala zer esan nahi zuen «euzkerálogos y euzkeráfilos nacionales y extranjeros» esaldiarekin,
|
baina
besteek. Gerora, kongresuko afera argitu guran abandotarrak azalduko zuenez «yo por euzkeráfilo, como bien claramente expresa la palabra, siempre he significado a los que aman a nuestra lengua o son a ella aficionados.
|
|
|
Abandotarrak idatziz bidali zuen bilkurara bere iritzia, baina Zalbideren arabera alferrik, ez baitzioten kasurik egin. Nire ustez, aldiz, parte batean ez zeuden berarekin ados,
|
baina
beste batean ez zioten Arana Goiriri ondo ulertu. Ez zeuden ados proposamen ortografikoak blokean bozkatzeko Arana Goiriren asmoarekin (nahiago zuten fonema bakoitzaren grafiak banan bozkatu, hots, ez «Aranaren ortografia proiektua» edo «Azkueren ortografia proiektu» blokean bai ala ez, baizik proiektu desberdinetatik «onena» hautatzeko aukera izan gura zuten, eta sistema horrek argi erakusten du beren irekitasuna eta erdibideak aurkitzeko prestutasuna) 120 Ordurako, La. Patria aldizkariaren bidez, irakurria izan zezaketen Arana Goiriren proiektu literala, eta puntu horretan (proiektuak blokeka ala fonemaka bozkatu) ohartuak bide zeuden planak printzipioz blokekako bozketa adierazten zuela (nahiz ez izan guztiz esplizitua).
|
|
|
Hala ere, Euskaltzaindiak autoritate soziala bermatu gabe zeukan. Hola, jeltzale batzuk, Luis Eleizalde adibidez, Euskaltzaindiaren alde kokatu ziren,
|
baina
beste batzuk, sabindar gotorrak, aurka. Azken hauentzat euskara arloko eredua Sabino Aranak finkatu zuen eta ez zuten onartuko Euskaltzaindiak bestelako araurik ematea35.
|
|
|
c. Eskolan hurbilekotik hasi behar da (beraz, hizkuntza kontuetan euskalkitik, inguru euskalkidunetan,
|
baina
besteetan ez, halabeharrez behintzat), eta gero pausoka pausoka urrutikora igaro.
|
|
2009
|
|
|
Ikerketa helburutua egingo du, hau da, gure eginkizunetarako behar ditugun ikerketak. Bi, egitasmo batzuk egingo ditu etxean, ahal duen neurrian eta egingarri ikusten duen moduan, batez ere corpusaren ikuspegitik,
|
baina
beste egitasmo batzuk egingo ditugu ari direnekin kolaborazio bete betean. Esan dizut adibide bat lehen.
|
|
|
Lekuonak bere bizialdian landu zituen gaien ugaritasunaren erakusgarri dira 11 liburukiak. Ahozko literaturaren ikerkuntzan eta arte ezagutzan nabarmendu zen beste ezertan baino gehiago,
|
baina
beste mila gai landu zituen bere idazlanetan, hala nola etnografia, historia, euskerologia, antzerkia, haur kantak edota gabon eta eliz kantak.
|
|
|
Atlasa izan da urte hauetan guztietan Dialektologia batzordearen lehentasuna,
|
baina
beste azpibatzorde bat ere lanean aritu zen, 1989tik 1995era, Euskalkien Ikerketa Arruntak izenekoa, dialektologiako bestelako lanei emana. Txomin Peillen izan zen azpibatzorde horren arduraduna.
|
|
|
Kontua ez zen hizkuntza politika egitea, hori erakundeei baitagokie, baizik eta, gogoetaren bidez Euskal Herriaren lurralde desberdinetan euskararen egoera aztertu eta, horren ondorioz, proposamenak egin, Euskal Herri osoan euskarak izan dezakeen estatusa hobe dadin?. Eginkizun zehatzei dagokionez, lehentasuna euskararen ofizialtasunaren alde egitea zela adierazi zuen Urrutiak,
|
baina
beste lanik ere bazela, hala nola lurraldez lurraldeko hizkuntza politiken artean zubi lana egitea eta hizkuntza eskubideen defentsa egitea, beti ere Euskal Herriaren osotasuna aintzat hartuta eta erakundeekin elkarlanean jokatuta. 2005 urtera arte izan zen Urrutia Sustapen batzordeburu, eta Andres Iñigok hartu du ardura geroztik.
|
|
2010
|
|
|
Eracusaldien> lehen edizioan 700 ale argitaratu ziren eta saldu ez zirenak Tolosako parrokiako artxiboan gorde ziren. Ale gehienak Gipuzkoara joan ziren,
|
baina
beste ale batzuk Nafarroara, Bizkaira eta baita Araba aldera ere22 Obraren eskaintza honakoa da (ikus eranskinak, 296, 309, 348 orr.):
|
|
|
Horietatik 440 harpidedunek eskuratu zituzten. Gehienak Gipuzkoan gelditu ziren,
|
baina
beste batzuk Araban, Nafarroan eta Bizkaia aldera joan ziren. Astigarragako erretoreak 22 ale eskatu zituen, beste hainbeste lagunen artean banatzeko noski.
|
|
|
Aipuaren inguruan egiten den iruzkina, jakina, adierazlearen gainekoa da, inolaz ere edukiaren gainekoa. Horregatik, iruzkinean aipuan esandakoa ber esaten da,
|
baina
beste era batera esaten da, nahiz eta ez den gauza berririk esaten. Iruzkina da idazlearen estilo pertsonalaren agerlekua, aipuak ekartzean ezin baitu ezarrita dauden moduetatik kanpo ibili.
|
|
|
Berrikuntza zera litzateke, modulu bakoitzari emandako rolean. Orain artean linguistikaren eremuan egin izan diren azterketak baliatu ditugu,
|
baina
beste modu batera antolatuta aurkeztu dira. Aukera izan dugu analisiak beste modu batera hierarkizatzeko, baina beti ere efektu konbergente bat bilatuz, zeren modulu bidezko antolaketak banaketa adina lotura baitakar; datu asko eta karakterizazio sendoa egiteko bidea ematen baitu.
|
|
|
Jabetu ginen antolaketa giltzarria zela, baldintzak oso oso garrantzitsuak direla. Haurtxoak agerian utzi zigun hori,
|
baina
beste proiektu honek askoz gehiago. Hau da, kudeaketa antolaketa eredutik hasita ikastola sendoak edukitzea ezinbestekoa dela era honetako proiektuak garatzeko eta aurrera eramateko.
|
|
|
Jose Luis Sukiarentzako ere trantsiziozko erakundetzea zen adosturiko formula hura,
|
baina
beste ikuspegi batetik. –Trantsiziozkoa zen, nazio erakunde baten aldarrikapenak bizirik irauten zuelako.
|
|
2012
|
|
|
Arestik bere azken itzulpen gehienak galizieratik egin izana, batetik, idazle galiziar zenbaitekin zuen adiskidetasun estuari zor zaio (ikusi, esaterako, Nekazarien dotrinaren itzulpenaren hitzaurrean galiziarrekiko atxikimenduari buruz esaten dituenak, Aresti 1986a: 107),
|
baina
bestetik eta batez ere, Jon Juaristik adierazten duenez, galizieraren izaerari:
|
|
|
Espainiera naturaltasunez onartu behar da,
|
baina
beste hizkuntzak ere bai. Beste hizkuntzak ikastea norbere hizkuntza erreibindikatzeko modu on bat da gainera, munduko hizkuntzak ugari eta denak baliagarriak direla ametitzea askatasuna eta igualitarismoa da (Sarrionandia 2002:
|
|
|
kontzeptua eta literaturen arteko muga zurrunak. Liburu honetako kontalari zenbait euskaldunak dira,
|
baina
beste jatorri bateko ipuinak kontatzen dituzte, ahozko tradiziotik hartuak gehienak. Ezinezkoa da, beraz, ipuin horiek nazio edo herrialde bakar bateko literaturaren barruan sailkatzea.
|
|
|
Laburbilduz, enuntziatu parentetikoak esatariak norentzakoari bidali nahi dion iritzi edo ondorio jakina justifikatu egingo du, justifikazio hori biek onartzen duten ezaupide usuan (topos ean) oinarrituz. Horretarako ahots ugariaren teknikaz baliatu da esataria; hau da, filmaren kontrako argudioa adieraziko digu,
|
baina
besteren iritzia bailitzan: bere barneko gizontxoaren edo kontzientziaren enuntziatzaile bihurturik.
|
|
|
– Hemen, egia esan, herri koxkor batekoak bakarrik ikusten ditugu, Elantxobekoak,
|
baina
besteek ez dute alde handirik izango. (ZIN:
|
|
|
egitea da. Hau da, batzuetan, Tusonek (1991) esango digun bezala, oharkabean islatzen dira ahozkotasunaren markak idatzian (bigarren pertsona, aukera lexikoak...),
|
baina
beste batzuetan helburu estilistiko komunikaziozkoak eraginda berariaz jotzen da ahozkoaren ezaugarriak idatzian islatzera. Eta enuntziatu parentetikoa ahozkoa idatzian txertatzeko baliabidea dela diogunean horixe esan nahi dugu:
|
|
|
Batzuetan aipu marken artean adieraziko ditu (ageriko heterogeneitatea),
|
baina
beste askotan aipu zehatzak izan gabe herri kanten oihartzuna edo dakarten estaliriko aipuekin jolas egingo du. Estalirik edo daude, ez baitio irakurleari berariaz esango zein den jatorrizko kanta.
|
|
2013
|
|
|
Eskualduna astekaritik landa, Bordeleko egunkari hori zen gehien saltzen zena, 3.771 alerekin. Pentsa daiteke Angelu eta Miarritzeko datuak gehituz gero, bi agerkarien erosle kopuruak hurbiltzen zirela,
|
baina
beste hainbeste arrazoi badago pentsatzeko, dena gehiturik ere, La Petite Gironde eren erosle kopuruak ez zuela Eskualduna rena gainditu. Alabaina, Baionan 1.450 lagunek erosten zuten egunkari hori.
|
|
|
730 bat ale saltzen zuten Baionan, eta Baionatik kanpo hamabost bat bakarrik. Le Petit Journal egunkariak salmenta apalagoak zituen, 310 Baionan,
|
baina
beste 112 Baionatik kanpo. Irakurle gehiago zeukan Le Soleil egunkari bonapartistak, hala nola 500 Baionan berean.
|
|
|
Amerika gerlan sartzeak itxaropen zerbait piztu zuen Eskualduna astekarian. Adémak azaldu zuen amerikar soldaduak ez zirela Europara joanen,
|
baina
beste laguntza batzuk, besteak beste dirua, igorriko zituztela eta Alemaniari eta haren aldekoei merkantziak eskuratzeko zailtasunak ezarriko zizkietela. Beste artikulu batean, itsasoa zainduko zutela eta, ondorioz, itsasoan ibiltzea seguruago eginen zutela esplikatu zuen.
|
|
|
Aipu batean argi ageri zen soldadu euskaldunak eta frantsesak bereizten. Kontatu zuen nola aleman batek frantsesez aitortu ziola frantsesak soldadu onak zirela,
|
baina
beste bati, beste aleman batek euskaraz hitz egin omen zion. Zerbitzari k ez bide zuen gauza handirik jakin elkarrizketa hartaz:
|
|
|
Hasteko, Errusia aipatzeko modua dago. Zerbitzari k Frantzian zeuden eta ikusi zituen errusiarrak deskribatu zituen, alde batetik haien edertasuna eta handitasun fisikoa laudatuz,
|
baina
bestetik haien ahuleziak azpimarratuz:
|
|
|
Neguaren beldurra edo hiltzeko beldurra, kezka zen gehiago. Hori ageri zen maiz,
|
baina
beste beldur mota bat da.
|
|
|
Ukaldi handiari buruzko zurrumurruak zabaltzen ziren, eta horiek gudarien beldurra elikatzen zuten, baina diskrezioari ere kalte egiten zioten. Zurrumurruetan zabaltzen ziren aurreikuspenak ez ziren beti egiaztatzen,
|
baina
beste batzuetan franko zuzen zebiltzala dio Cochetek. Baina oroz gainetik, ukaldi handiari buruzko zurrumurru horiek azken ukaldi gisa bizi zituzten soldaduek.
|
|
|
Andereen Bidearen inguruak biziki xeheki deskribatu zituen Saint Pierrek,
|
baina
beste gune bateko deskribapenak ere eskaini zituen. Deskribapen biziki interesgarriak ziren, konkretuak zirelako, eta beraz irakurlearen aurrean errealismo handia hartzen zutelako.
|
|
|
Arnoa gutxiago ukaitea ez zuen begi onez ikusten, bere ustez arnoa gauza ona baitzen. Frantziako gizon guztien ohitura bide zen arnoaren edatea, batetik,
|
baina
bestetik arnoa «alegeratzeko» bide bat omen zen. Euskaldunei arnoa edanez kantu eta dantzarako gogoa jiten zitzaiela gehitu zuen.
|
|
|
Astekari horren edukiak aztertzeko lan handia bada egiteko. Lehen Mundu Gerra izan daiteke ardatz bat,
|
baina
beste hainbat ere egon daitezke.
|
|
|
Horregatik idatzi dugu Hiriart Urruti 1907an bihurtu zela zuzendari. Ez da osoki hala, edo ez ofizialki,
|
baina
beste datarik ez denez agertu, hori kontsideratuko dugu data gisa. Aipatutako artikulu horretan, gainera, Eskualduna k idatzi zuen Hiriart Urrutik ia mende laurden batez segurtatu zuela astekariaren kudeaketa.
|
|
2014
|
|
|
Asko dira adibideak; batzuk moldea hutsik hartuta eta bere ob sesioez beteta,
|
baina
beste zenbait ahozko tradizioak eskaini takoa ondo aprobetxatuta:
|
|
2016
|
|
|
Gazteek amets berriak dituztela erakutsi nahi dute antzerkiek. Roxali antzerkiak, 1970ean idatziak, euskaltasuna goraipatu nahi du,
|
baina
beste arazo batzuk ere azaltzen ditu, haurdunaldi ez bilatua eta abortu posiblea berehala kondenatua baldin bada ere, publikoki aipatzen du. Erran daiteke gizarte giristino batean, abortuaren legea bost urte berantago bozkatu zutela, ikusten dugu Larzabal gizarte arazoez interesatzen zela:
|
|
|
Herriko boza entzunarazten du Larzabalek Jana Mariren bitartez. Semeak hil du Oihanalde,
|
baina
beste bati leporatzen zaio krimena. Oihanaldeko semeak apezari aitortu dio krimena, Etxahun antzerkian bezala harengana joaten da laguntza eske, ez doa jendarmeengana aitortzera.
|
|
|
Hau dugu aztertuko, komunikazioa hori dugu aztertuko, eskaintza dago zentzu bietan, bai eta hartzea ere. Harreraren bitartez frogatuko dugu, ikusgarria emana den unean,
|
baina
beste une askotan harrerak irauten duela. Haatik, erakutsiko dugu prentsak toki berezia duela harrera horretan, antzerki antolaketan partaide izan dela eta gogoetaren nahikeria horren hedatze lana egiten saiatu dela.
|
|
|
Egiazko eskualdunak Larresoron, Martzelinaren Errumatismak Donibane Garazin, eta Kanbon Ahuski ko komedia aipatzen da zehazki, beste herrietan ikusgarriak dira ezin da baieztatu aldi oro antzerkia izan denik, nahiz eta askotan komediak aipatu. Obrei buruz, goraipatzeak egiten dira irri egiten delako,
|
baina
beste arloak ere hunkitzen dira:
|
|
|
Une desberdinak badaudela erran behar da. Kontuan momentuan taldeak desagertzen dira,
|
baina
beste batzuk pizten dira ondoren. Askotan azaldu dugun arrazoi batengatik, tradizioari lotua, harreman berezia baitago euskal publikoaren eta antzerkiaren artean, antzerkiak euskal espazioa eskaintzen baitu.
|
|
|
Gazteak pozik ziren askotan haurren eskola gisa ikusi zen antzerkia prestatzen. Larzabalekin, partekatzeak bazuen bere tokia,
|
baina
beste osagai batzuk agertu ziren, euskararen inguruko gogoeta agertu zen, euskal antzerkiak ez zituela euskaldunak irrigarri agertu behar plazaratu zuelarik.
|
|
|
Eszenatoki batetik errandakoa, didaskalia batek adierazten du, ikusleari zuzendua izaten da,
|
baina
beste pertsonaiek ez dute entzuten, sekretuak errateko edo pertsonaia bati buruzko komentario baten egiteko. Teknika hau ez da Larzabalek erabilitakoa.
|
|
|
Bizitako garaia aipatzen digu Robert Abirachedek,
|
baina
beste idazle batzuek ekarri dute teatroaren erretzeko nahikeriaren urratsa. Teoriatik helduz ala praktikatik, Stanislavski, Craig (Copeau, Piscator?
|
|
|
Metafora erabiltzen zuen elkarrizketaren bitartez,
|
baina
beste metafora mota bat eskaintzen zien aktoreei, bigarren irudia eskainiz publikoari. Izan ere, Mugari tiro antzerkian mugaren inguruan dauden kalapitetan eta kaboak legea jarri nahi duela eta bi emazte oldartzen zaizkio eta saski azpian ematen.
|
|
|
Ondoren, testuinguru horretan sorkuntza lanetan ari den idazlearen helburua eta hautuak ikusi ditugu, alegia zeren zerbitzurako idazle honek aritu nahi duen, literatura nazionalarekin nahi duen harremana. Euskal literaturan kokatu dugu debatea,
|
baina
beste herrietan ere ari dira horretaz eta 2002an François Parék emandako elkarrizketa batean berriz ere hertsitasun literatura aipatzen du eta horren lehen bilana egiten du. Elkarrizketa hori Spirale aldizkariari emandakoa izan da Marcel Olscamp kazetariari.
|
|
|
Eta horrela entzumena goxatzen du, hitzen bortizkeriaren zati bat ezabatzen du. Zalduyak erraten duena Frantziarekiko erran lezake,
|
baina
beste manera bat erabiltzen du.
|
|
|
Bordaxuri izan zen ere pertsonaia azkarra, harrizko pertsonaia, olerkiz atxikia eta kantuz gordea,
|
baina
beste itxura bat eman zion pertsonaiari, berrikitan eta Etxahunen ondoren hautatutako herriko pertsonaiari, herrian gertatutako injustizia ikaragarriari oihartzuna eta bizi berria eman nahian, herri berean Bordaxuri ekarri zuen Hazparnera.
|
|
|
Hizkuntza gutxituetan garatu den antzerkigintzak beste norabideak jarraitu ditu. Noski, formaren aldetik aldaketak izan dira
|
baina
beste norabideak hartuak izan dira hizkuntzaren aldetik ere. Hau da jorratu nahi izan dugun beste parametroa.
|
|
|
Zenbait tokitan, hizkuntzaren desagertzearekin batera antzerki mota batzuk desagertzen joan dira Bretainian Gaskoinian bezala. Hori gertatu zen Bretainian
|
baina
beste pizkunde bat agertu zen berantago. Euskal Herriaren kasuan espresiobide horiek hor daude oraindik.
|
|
|
Oinarriak bilatu zituen. Horren berri eman nahi izan zuen, kate batean ikusten baitzuen egiten zuen antzerkia, garaiko publikoari lotua,
|
baina
beste antzerkigileei ere, bera baino lehenagokoei. Harentzat garrantzitsua zela uste dugu.
|
|
|
Horiek baliatuko ditugu berantago antzerkiaz zuen ikuspuntuaren azaltzeko. Hirurogeiko hamarkadan antzerkiaz zuten informazio eta ezagutza zertan zegoen jakiteko oso baliagarria zaigu, nahiz eta Larzabalen hitza besterik ez izan, jakinez zer interesa zeukan genero horrentzat, pentsa genezake bilatze lanak aski zorrotzak zitezkeela,
|
baina
beste frogarik ez dugu eta idatzi asko galduak izan direla jakinez, beste ikuspuntu batzuen gurutzatzea beharrezkoa da.
|
|
2017
|
|
|
Agerian uztekoak dira. Hego Euskal Herrian eramana izan den esperientziak?
|
baina
beste leku zenbaitetakoak ere dudarik gabe, mugimendu sendoa, iraunkorra, eztitua eta adimentsua izaten ahal dela erakusten duke.
|
|
|
hizkuntza politika definitzea eta obratzea,
|
baina
beste gauza bat dela norberaren hiz
|
|
2019
|
|
|
g) Gipuzkera osotua argitaratu zuen Azkuek 1935ean, euskara estandarrerako proposamen bat Bittor Garitaonaindiak urte batzuk lehenago egindako proposamen batean oinarritua. Estandar horren oinarri nagusia gipuzkera izatea proposatu zuen, euskalki hori geografikoki erdigunean kokatuta dagoelako,
|
baina
beste euskalki batzuetako ekarpenekin aberastua.
|
|
|
–azaldu die ohiko ikasleei Oleaga E19k, Euskaltzaindiaren egoitzako ekitaldi aretoan orain ere, Bilbon?,
|
baina
beste batzuk, horiek ere derrigor bete beharrekoak, ahoz emanak eta idatziz inon jaso gabeak ziren, eta horregatik ez da geratu horien froga agerikorik. Baina edozer zen geldirik egotea baino hobe.
|
|
|
Miren Etxepare bere paperak jasotzen hasi da, eta ikasleak aretotik kanpora irteten, bat izan ezik, trajez eta gorbataz jantzitako planta oneko gizon biboteduna, hura Miren Etxeparerengana hurreratu baita, zerbait esan nahi diola eta. Orduan, planta oneko gizon bibotedunak kontatu dio bera ere, Broussain E19 eta Oleaga E bezala, androidea dela,?
|
baina
beste mota batekoa, sofistikatuagoa?. Hirurak omen dira beste planeta batetik etorriak.
|
|
2021
|
|
|
436) diosku egungo toponimoen artean badaudela antzinaerako jainkoen oinordeak diruditen zenbait ale: Garre/ Gar; Aherbelste/ Arboust, Arbéust; Artahe/ Ardet; Baeserte/ Basert Ildo horretan, gogora bedi teonimo batzuek sorburua erlijioan (kultuan) izan dezaketela,
|
baina
beste batzuek bertako izenetan duketela jatorria. Azterbide horretan, Erdi Aroko agirietan lekukoturiko zenbait izen eta osagai antzinateko eta gaurko formen arteko katebegi garrantzitsuak dira; onomastikaren iraunkortasunaren adierazle garbiak haiek.
|
|
|
43.8.4b Hurrenez hurren birformulatzailearen kasuan ere, batzuetan, perpaus bereko sintagmetako elementuen artean ezartzen da korrelazioa (nolabaiteko erlazio anaforikoa),
|
baina
beste askotan, perpaus alboratu edo juntatuetako sintagmetako elementuen artean ezartzen da korrelazioa: Adanen mitoan eta Faustorenean, ezaguerak ez dezake eraman gaizkira baino; sugea eta deabrua dira, hurrenez hurren, haren ikur (Juan Garzia).
|
|
|
Badirudi hitz honen esanahia bestelakoa dela hemen. Aurreko zerbaitekin lotura adierazten du, bai,
|
baina
beste era bateko lotura, adibide horietan guztietan ‘hasteko’ edo ‘lehenbizikorik’ edo horrelako zerbait esan nahi baitu: Hasteko, hiltzen ditu belar gaixtoak...; Lehenbizikorik, hiltzen ditu belar gaixtoak...
|
|
|
Ez delako (tz) etortzen; Etortzen ez delako (tz). Edota joera bat nagusi bai,
|
baina
bestea debeku ez den perpaus menderatu motak: Etorri ez (baldin) bada (kanokikoa, ohikoena); Ez (baldin) bada etorri (aukerakoa).
|
|
|
Bestetik, izen batzuk soilak dira: aulki, esne, mendi, herri eta abar,
|
baina
beste batzuk elkartuak edo eratorriak direla esaten dugu: artzain, testuliburu, batzar agiri, harpidetza, maitasun, erosketa, elurte, gezurti eta abar.
|
|
|
12.3.6a Izen arrunten artean beste sail batzuk ere bereizten ahal dira. Izen batzuk era guztietako zenbatzaileekin ager daitezke,
|
baina
beste batzuk ez (ez, behintzat, erabileran aldaketarik gertatu gabe). Lehenbiziko sailekoak dira liburu, etxe, aulki, ohe, argazki eta holako izen arruntak.
|
|
|
11.7a Izenordainak kategoria mota bateko hitzak dira, baina gramatikarien artean gogoeta puntua izan da gai hau, ez baita erraza zehaztea zein den kategoria hori. Batetik, pertsona izenen ordaintzat hartu izan dira,
|
baina
bestetik berez dira determinatzaileak, esan nahi baita, ez dutela besterik deus determinatzen (artikuluak, adibidez, izena determinatzen du: etxe a), izenordainak berak baitira determinatzaileak (ni/* nia) (§ 15.2.2a, § 2.7).
|
|
|
pertsona adierazten duen izenari erantsi eta pertsona horien bilera edo esan nahi duen izen eratorria sortzen duen kunde, alegia. Egia da pentsa dezakegula beste atzizki bat dela, forma berekoa,
|
baina
beste balio batekoa, oinarrian den izenaren eta izen eratorriaren adiera ere azpisail honetan aztertzen ari garen izenen ‘ekintza’ (‘gertaera’), ‘ondorioa’ adieratik aldentzen den heinean. Dena den, oso adibide gutxi ditugunez hemen aipatzea iruditu zaigu egokiena; Emakunde da euskara estandarrean bide horretatik sortu den bakarra (erakunde baten izen propioa):
|
|
|
Aipatu berri ditugun egiturak hartu dira aposizio elkartutzat euskaraz (ikus Hitz Elkarketa/ 3),
|
baina
beste hizkuntza batzuetan aposizio murriztailetzat hartu dira bebé probeta, buque escuela, cena tertulia, coche bomba, hombre rana, mujer objeto, mujer soldado, visita relámpago edo oferta estrella. Izen sintagmaren barruan gertatzen den predikazio erlazioa baldin bada aposizioa, bi izen aposizioan ematean morfologiaren eta sintaxiaren mugan gabiltza eta aposizio erlazioa lexikoan ere gerta daiteke (Suñer 1999).
|
|
|
Garai batean euskarak bi aldaerak zituen, herskariduna (kizun) eta herskarigabea (izun);
|
baina
beste hainbat atzizkiren kasuan bezala (asun/ tasun, ari/ kari, eria/ keria, oi/ koi, or/ kor...), herskariduna nagusitu da.
|
|
|
bezalatsu, halatsu, nolatsu, nortsu, nontsu, zenbatsu... Teofilo Mariak arrazoi du alde batetik, aita, zeren a), b) eta c),
|
baina
bestetik ez du, zeren d), e) eta f); baina, Domingoren arrazoiei bagagozkie, halatsu, zeren hiru arrazoi gutxienez baditu alde[...], baina beste hiru ere aurka (Irigoien); Eta ertzainek esan digute denbora kontua dela. Orain badakite nontsu dabilen Gaizka.
|
|
|
desagertu, desarmatu, desberdindu, desbideratu, desegin, desitxuratu, desobeditu. Maiztasun handiegirik gabe,
|
baina
beste hauek ere aurki ditzakegu corpusetan: desadoretu, desadostu, deseman (Zuz. arloan), deseraiki eta abar.
|
|
|
bezalatsu, halatsu, nolatsu, nortsu, nontsu, zenbatsu... Teofilo Mariak arrazoi du alde batetik, aita, zeren a), b) eta c), baina bestetik ez du, zeren d), e) eta f); baina, Domingoren arrazoiei bagagozkie, halatsu, zeren hiru arrazoi gutxienez baditu alde[...],
|
baina
beste hiru ere aurka (Irigoien); Eta ertzainek esan digute denbora kontua dela. Orain badakite nontsu dabilen Gaizka.
|
|
|
Batetik, balio indargarria ematen dio erakusleari, hauxe, horixe, honexek, eta, alde horretatik, defenda dezakegu marka gramatikal huts baino zerbait gehiago badela. Baina kokaguneari erreparatzen badiogu ikusiko dugu batzuetan postposizio atzizkiaren aurretik doala,
|
baina
beste batzuetan atzetik (honetaraxe, honekintxe, horretarakoxe, holakoxe...). Eta kapitulu honen hasieran flexio morfemen eta eratorpen morfemen arteko aldeak aztertzean esan dugunez, eratorpena beti doa flexioaren aurretik (§ 3.1j).
|
|
|
42.19.1c Horrela, lehenbiziko perpausean herriko plazari buruz emandako kualitate bati (handia izateari, alegia) beste kualitate bat gaineratzeko erabili ditugu diskurtso markatzaile horiek, adibideetan ikusten den bezala. Guztiz berdinak ere ez dira, jakina, ere DMa gainerako guztiekin konbinatzen ahal baita,
|
baina
beste hirurak nekezago aurkituko ditugu elkarren artean bat eginez: Gure herriko plaza oso handia da.
|
|
|
Beraz, adibide guztiok erakusten diguten bezala, kausazko balioa duen alabaina Iparraldeko idazleek ere badarabilte (Larregi, Duvoisin, Joanategi, Hiriart Urruti...), nahiz Hegoaldekoek lehentxeago eta gehiago. Gutxitan ezartzen zaio puntua aurrean,
|
baina
beste puntuazio marka batzuk ageri dira, eta gehienetan perpausaren barnean dago kokatua.
|
|
|
Badira, hala ere, bi bada horiek bi diren dudan jartzen dutenak. Hala, OEHk aitortzen du, batetik"... actúa como relacionante entre frases (ilativa), como introductoria de explicativas...", —guk ondoriozko eta kausazko edo esplikaziozko deitzen ditugunak, alegia—,
|
baina
bestetik dio: " En realidad, tanto el valor causal como el consecutivo que se le atribuyen carecen de base formal...".
|
|
|
15.4.7a Bera-k izen sintagma ere osa dezake,
|
baina
beste izen sintagma batekin aposizioan doan izen sintagma, izen sintagma horrek hartzen duen mugatzaile eta kasu marka edo postposizio atzizkia hartuaz: Hanbatenaz ere zuzenkiago, non haurrak baitzuen han berean, bi urratsetan, erlisionezko irakaspenen hartzeko bidea (J.
|
|
|
Izen bereziekin edo pertsona izenordainekin ere problema bera aurkituko dugu: Andoni nintzela pentsatu zuten/ Ni nintzela pentsatu zuten modukoak erraz onartzekoak dira,
|
baina
beste hauek ez hainbeste: * Andonitzat hartu ninduten/* Nitzat hartu zuten Andoni.
|
|
|
Badirudi, hortaz, instrumentala egiturazko kasuen eta leku/ denborazko PSen artean, erdibidean bezala dabilela: batzuetan egiturazko kasuek bezala jokatzen du (gizakiaz, gizakiez...),
|
baina
beste batzuetan leku/ denborazko PSek bezala: gizaki honetaz, gizaki haietaz.
|
|
|
Dena dela, adieraren aldetik, n inesibo soilaren eta gan inesibo konplexuaren arteko aldea zertan datzan azaltzea ez da erraza, hiztunok praktikan geure burmuinean gauzak ongi bereizten baditugu ere. Dena dela, batetik herrian esaten da, [animatu] gisa interpretatuz,
|
baina
bestetik herriarengan[+ animatu] gisa interpretatuz. Berdin Irakasle batengan fijatu nintzen esaten da, baina honen ondoan Irakasle batetik bestera alde handia dago esaten dugu.
|
|
|
20.2.1.1e Gramatika honetan, postposizio atzizkien taulak ematean, Usurbildik, Irundik, Eibartik, Eibarrera, Usurbilera... formak hobetsi ditugu,
|
baina
beste aldaerak erabiltzen direla ohartaraziz. Izan ere, araurik ezean, ezin da esan gaizki daudenik bestelako formak (Euskara Batuaren Eskuliburua:
|
|
|
Inguru batzuetan, nolakotasun hori aditzak markatzen du: nolabait bizi esamoldeak ‘ahal den bezala, modu batera edo bestera bizitzea’ da,
|
baina
beste ingurune batzuetan ‘gaizki, eskas edo itxura txarrean bizitzea’ ere esan nahi du, edo era susmagarriz ibiltzea: Dena segituan gastatzen dutenak dira nolabait samar ibiltzen direnak (Tx.
|
|
|
Horrelakoa da askotan instrumentua, baliabidea ere (zertaz, zerekin). Aditz batzuen argumentu egiturak eskatzen du non ipini, nora eraman edo nondik hartu,
|
baina
beste askorenak ez.
|
|
|
34.3.5n Beraz, aurreko adibide horiekin guztiekin garbi ikusten den bezala, hizkuntza errealean solaskideen arteko inferentzia jokoetan oinarritutako erabilerak mota askotakoak eta guztiz ugariak dira, eta baldintzazko perpausen berri izateko ezinbestekoa da horrelakoak kontuan izatea. Batzuetan ohiko kausaondorio erlazioari jarraituko diote,
|
baina
beste batzuk enuntziatzearen baldintza izango dira, era oso desberdineko erlazioekin. Esan daiteke hiztunak baldintzadun egiturak erabiltzen dituenean, baldintzazko perpausaren eta ondore perpausaren artean ‘inplikazio pragmatiko’ bat badagoela adierazi nahi duela, eta protasian esaten denak bide ematen duela apodosia adierazteko; nolabait esateko, ‘pentsa ezazu p protasia, q apodosia enuntziatzeak zentzua izan dezan’.
|
|
|
32.1.3.3a Konparazio perpausak beste perpaus bat izan dezake mendean, esaldia are konplexuagoa eginez,
|
baina
besteetan ikusitako jokabide bera dute horrelakoek ere. Hala, esate baterako, erreferentziazko terminoa mendekoaren mendeko denean, hura da agerian ematen dena:
|
|
|
35.1c Aditzera ematen dituzten denbora nozioak ere bat baino gehiago dira: goiko adibidekoek gertakaria denboran kokatzea dute helburu,
|
baina
beste batzuek iraupena adierazten dute (Luzaro egon naiz zure zain), beste zenbaitek maiztasuna (Bitan izan naiz Berlinen), eta badira, azkenik, prozesuaren fasea adierazten dutenak (Oporretan da oraindik). Garbi ikusten da, esate baterako, Atzo ordu erdian egin zuen etxetik lanerako bidea perpausean denbora osagarri bi ditugula —atzo eta ordu erdian—, eta bistan da nozio desberdin bi ematen dituztela aditzera; lehenak kokapena adierazten du, noiz egin zuen bidea, alegia; eta bigarrenak, berriz, iraupena, hots, zenbat denboran egin zuen.
|