|
2007
|
|
|
XIX. mendearen
|
azken
urte horietan ugarituz joan ziren integrismo katolikotik urruntzearen frogak, esaterako Leon XIII. Aita Santuak Frantziako katolikoei Errepublika onartzeko, horrela hobeto egingo zietela aurka erligiotasunaren kontra zihoazen legeei eta jarrerei. Larresoroko apaizgaitegiko orduko buruak, Arnaud Abbadiek, agindua onartzeaz gain, Eskualduna> argitalpen eliztiarraren bidez jakinarazi zien herritar euskaldunei Aita Saintuak agindutakoa9.
|
|
2008
|
|
|
Esan dugun bezala,
|
azken
urte hauetan iraultza izugarria gertatu da gizartean: teknologia berriak munduko txokorik txokoenera ere heldu dira, baita Administraziora ere, jakina.
|
|
|
Euskal hizkuntzalaritzan aspaldian ikutu gabe zegoen arazo bati heldu dio J. Lakarrak
|
azken
urteotan, hemen ere hizkuntza barneko datuak soilik erabiliz: aitzin euskal erroaren egiturarena, hain zuzen.
|
|
|
Akitania bera antzu agertu baldin bazaigu
|
azken
urteotan lekuko berrien ikus puntutik, fortunaren kolpe itzal bati esker akitaniar izen mordo bat ezagutzera eman da Alemaniako Espiratik gertu Rin ibaiondoaren garbiteka lanetan aurkikuntza arke ologiko baten ondorioz. Zilarrezko bitxi batzurekin batera garbitzaileontziak 129 zila rrezko xafla finak atera zituen ibaiondotik, horietatik hogeitamar inguruk latinezko testuak idatzirik zituztelarik.
|
|
|
Euskaltzaindiak Nazioarteko XV. Biltzarrean hizkuntzaren historiari atal berezi bat eskaini nahi izan dio,
|
azken
urteotan alor honetan egin diren proposamenak eta eman diren aurrerapausuak herrikideen aurrean plazaratuak izan daitezen.
|
|
|
Iberiera eta euskararen arteko erkaketak aspalditik datoz. Nahiz eta
|
azken
urte otan berriro ere euskoiberismoaren segitzaileren batek sutsu eta gartsu bien arteko lotura estua inon ere onartuko ez litzatekeen eran defenditu, berezilari guztiek ikus ten dute euskarak, edo hobeto esanda, euskararen gainean daukagun ezaguerak ez duela batere laguntzen iberierazko testuak ulertzeko. Eta nire ustez iberieraren alo rrean aurrerapenak oso urriak izango dira testu elebidunen bat agertzen ez den bitar tean, nahiz iberiera latina zein iberiera greziera izan.
|
|
|
Orain astiro tratatu ezin baldin badut ere, esan behar da antzinako hispaniar hiz kuntzalaritzan izena duen J. de Hoz ek iberierari buruzko gogoeta berri arras interes garriak plazaratu dituela
|
azken
urteotan. Hitz gutitan esanda, J. de Hoz ek ez du uste iberiera iberiar testuak agertzen diren leku guzti guztietan ama hizkuntza zenik.
|
|
|
Hurrengo mende ilun horietan ereiten da IX.etik aurrera agertuko zaigun Erdi Aroko euskara. Aldaketa horien nondik norakoa gaur egun bakarrik arkeologiak eman diezaiguke eta badirudi
|
azken
urteotan aurkikuntza arras interesagarriak egon direla Hego Euskal Herriko zenbait lekutan, Basauri ondotik hasita Iruñearaino. Baina hori guztia euskal historiaren beste atal bateko atarikoa denez, nire gaurko xedetik urruntzen dena, esan dudanarekin bukatutzat emango dut nire hitzaldia, Euskaltzaindiaren gonbita biziki eskertuz.
|
|
|
9 Gure adibide iturririk garrantzitsuena izan diren hedabideak direla eta, Euskal Telebistako Euskara Saileko zuzendaria den Asier Larrinagak aditzera eman digu Lasa> eta> > auzia> (§3.2.f) bezalako elkarte batek denbora epe labur batean erabat ordezkatu duela bere sintaxi baliabide izango litzatekeen Lasa> ren> ETBko lankide honen hitzetan ordea, Athletic Erreal> bezalako bat (§3.2.e) oraindik ari da lehian Athletic> realen> ko> sintaxi aldaerarekin. Balio bezate adibide biok berrikuntza honen
|
azken
urteotako garapenaren berri izateko eta bai euskal senak honetan duen erraztasunaz ohartzeko ere.
|
|
|
Hain zuzen, bada urte mordoska Merino Urrutia errioxarrak Errioxa Garaia eta Ezkarai aldeko euskal toponimiaren berri eman zigula liburuki batean; bere lehia, gehienbat, Ezkarai aldera mugatu zen, Burgosko probintziaren egungo muga barruetan aurkitutakoak hain heatuki aztertu eta bilduak izan ez zirelarik. Beraz, guk l150 kopuruko euskal toponimiazko multzoa jasoa dugu
|
azken
urteotan (l984 urteko udaldian hasita), eta toponimia horren sarritasuna aberatsa da, bereziki, Pradoluengo inguruko herrietan, hots, Arandio edo La Demanda mendikatearen babesgune berezian, Valdelaguna haranekoak ere intentsitatearen aldetik biziki interesdunak direlarik. Merino Urrutiak berak aitortzen digunez, bere aportazioak partzialak ziren eta, gehienbat, l932 alde an Guilermo Riitwagen en emaztekiak ahoz bilduriko lekukoetara mugatuak.
|
|
|
Zalantzarik gabe euskal lexikoaren ikerketa zehatza erabat balio handikoa agert zen zaigu euskara erromantze arteko harremanak hobeto ezagutzeko. Kontuan hartu behar da, gainera,
|
azken
urte hauetan euskal hiztegigintza berak aurrerapen handia
|
|
|
Hala eta guztiz ere, esan dezagun
|
azken
urteotan egin diren azterketek Euskal Herrian biztanlego autoktonorik bazegoela agertzen dutela. Baina azterketei dagokie nez egin den lanaz gain, ikerketa honei dagokien beste alde batzuk ere azpimarratu nahi ditut.
|
|
|
iturriak azaldu, testu idatziak eta ahozko transkripzioak. Bost irizpideotan oinarritzen dira fidagarri eta erakusgarri izan nahi duten corpusak, eta
|
azken
urteotan gorakada handia izan da, eskanerrak eta euskarri elektronikoan eskuratzeko erraztasunak lagunduta. Horrez gain, baliabide informatikoek lematizazioan eta etiketatzean laguntza handiak eskaintzen dituzte.
|
|
|
Artikulu honetako tartera mugatuz,
|
azken
urteotan Zaldibian Karmele Etxabek eta biok egindako elkarrizketa, talde eztabaida edo hiztunekiko hartu emanetan bilduz goazen datuekin nator. Datuek nabarmenak behar dute izan bai irakurlearentzat bai hiztunarentzat, soziolinguistikoki erabilgarriak izan daitezen ikertzailearentzat; alegia, ikertzaileak gai izan behar du datu horiei esker gizarteko arazo eta baliabideek hizkuntza erabilera une eta leku jakin batean nola zeharkatzen duten aztertzeko.
|
|
|
Hiztegi Batua. Izan ere, Euskaltzaindiak Hiztegi Batuaren lanketari ekin dio
|
azken
urteotan. Bukatua eta argitaratua du, dagoeneko, Hiztegi Batu horren lehen itzulia; bigarrena hasi berria du, eta hirugarren itzuli baterako itxaropenean ere, badabil Euskal Akademia.
|
|
|
Goraxeago aipatutako irizpideak eta Hiztegi Batuaren sarreran jasotzen direnak alderatzen baditugu, berehala jabetuko gara Arantzazuko lerro haiek garatzea baino ez dela izan
|
azken
urteetako ahalegina. Euskalkietako lexiko altxorrari dagokionez; eta, aldi berean, Azkueren jokabidea sendestea:
|
|
|
zioen Larramendik eta lerro horietan biltzen dira, ezin egokiago, lexikoa berritzeko ditugun aukerak. Larramendik zioena, orduan zegoela euskara edozein zientziez jarduteko egoeran, inoiz baino egiago bihurtu zaigu
|
azken
urteotan. Hobeto esanda,, jarduteko egoeran?
|
|
|
Baina hitzak gero josi egin behar dira eta hor gabiltza makur askotan. Egia da aurrera pauso handiak egin direla
|
azken
urteotan. Baina, batez ere irakaskuntzan, eta bereziki unibertsitatean ikusten dudan egoerak kezkatzen nau.
|
|
|
Nik, gogoangarri, aipamen batzuk egingo dizkizuet: Euskaltzaindiaren
|
azken
urteotako lanen aipamen batzuk egingo dizkizuet, egin nahi dizkizuet, ikus dezazuen eta epaitu, iritzi hori zuzena ote den ala okerra ote den.
|
|
|
Hartu, esate baterako, Toponimia alorreko zerrendak:
|
azken
urteotan, milaka eta milaka leku izen aztertu dira banan banan; baita erabaki sendo askoak hartu ere! Bestalde, ez ahaztu Euskaltzaindia argitaratzen ari den Pedro de Irizarren liburu mordoska, euskalki guz tietako aditz paradigmak jasotzen dituena.
|
|
|
gaz telaniazko azentu tonikoaren antzekoa darabilgu eta fonetikan, hitz askotan, denetan ez,, u?, ü> bilakatu. Horiek ezin ditugu aldatu, baina
|
azken
urteotan mintzatuan atze ra edo gibel eman badugu, aurrera egin dugu idatzian.
|
|
|
Eredu batua sortu eta indartzen den neurrian, dialektoak hizkuntza nagusi hori du erreferente eta jarraibide, sateliteak bere planeta duen bezala. Eta konturatu ez baga ra ere, euskararen arloan
|
azken
urte hauetan euskalkien balioespenean, hierarkia bera mamitu da: lehenagoko berdintasun egoera hartatik menekotasun egoerara iragan gara.
|
|
|
Ez nuke ixildu nahi euskararen
|
azken
urte hauetako dialektizazio joera honetan bazterretan zabaldu den informazio faltsu eta kaltegarria: euskalkien aberastasunaren kontuaz ari naiz.
|
|
|
Dena dela,
|
azken
urteotan garrantzitsuena bizkaieraren lurretako euskal pizkun dea da, pizkunde pozgarria.
|
|
|
Beste hainbeste gertatzen da
|
azken
urte hauetan euskaraz idatziz argitaratu diren hainbat idazleren lanei dagokienean. Erabiltzen duten lexikoa batu eta hiztegietara ekarri beharra dago (entzuna dut UZEI zerbait egiten ari dela alor honetan).
|
|
|
Laburbiltzeko, euskal hiztegigintzak bide luzea egina dauka
|
azken
urteotan. Nafarroari dagokionez, R.
|
|
|
Hain zuzen ere, euskarazko definizioez osatutako euskara hiztegiak argitaratu izana da euskal lexikografiaren
|
azken
urteotako lorpen handienetakoa: hizkuntz hiztegiak, sinonimo hiztegiak, hiztegi entziklopedikoak, hiztegi teknikoak...
|
|
|
Hori esanik, ez dugu adierazi nahi sortu eta zabaldu diren hitzak besterik gabe onartu behar direnik, errealitatea hor dagoela eta merezi duen heinean aintzat hartzekoa dela baizik. Eta, horretarako,
|
azken
urteotako testugintzaren corpus informatizatuaren premia begi bistakoa da. Nola jakin, bestela, zer proposatu den azken aldi honetan hainbat itzul pen eta sortze lanetan?
|
|
|
Euskaltzaindiak
|
azken
urteotan hiztegi batua finkatzeari ekin dio. Lanak duela ia 10 urte hasi ziren, 1991ko abenduan Hiztegi Batuko Batzordea sortu zenean.
|
|
|
Bestalde, azterketarako esparru aproposa dugu osasuna, arlo horixe dugulako
|
azken
urteotan ikaragarri hedatu direnetako bat testugintza, argitalpen, zabalkunde eta terminologia arloetan. Beste espezialitate arlo batzuk ez bezala (haien garrantzia ukatu gabe) osasungintzak egunero eta astero betetzen ditu orrialdeak egunkari eta astekarietan eta hainbatetan sortzen ditu hiztegi katramilak esatari, idazle eta itzultzaileen lanetan.
|
|
|
Bi dira egoera horren arrazoiak. Alde batetik osasun arloko euskara, eta oro har zientzia eta teknikakoa, goi mailako irakaskuntzan eta ikerketan ari diren espezialisten tresna bilakatu izana, eta bestetik jakintza arlo horrek
|
azken
urteetan izan duen zabalkundea.
|
|
|
Euskara hainbat esparrutan eta zenbait gaiez jarduteko (oso) gutxi erabilia izan da
|
azken
urte hauetara arte. Halaber, ezin ahantz genezake euskaraz dihardugunean, lehenago beste hizkuntza batean edo batzuetan jasotakoa itzultzen edo egokitzen ari garela, zuzenean ez bada zeharka.
|
|
|
Zorionez, gaur egun kontrako adibideak ere baditugu, bai geurean bai kanpoan: administrazioko hizkera xehearen alde ingelesaren kasuan Estatu Batuetan, Italian, Katalunian, Suedian edo Finlandian egin dituzten eta egiten ari diren ahaleginak (Askoren artean, 1995; Hyttinen, 1987; Castellón Alcalá, 2000) eta ahalegin hori eredutzat harturik HAEE
|
azken
urte hauetan egiten ari den lana13.
|
|
|
Amaitzeko, aipatu nahi genuke, estandarretik urruntzeko ahaleginak egin ordez, egokiago eta osasuntsuago (izango) zaigula, estandarra baliatuz euskararen senera hurbiltzeko ahalegina egitea. Hiztegi batutik terminologia baturako urratsa egin du euskarak XXI. mendean, ahantzi gabe XX. mendearen
|
azken
urteetako ahaleginak, ongi eginak aintzat harturik eta oker eginak zuzenduz. Izan ere, ez genuke mesederako termino eta egitura oker eta baldarrak nola halako ezaugarrien zerrendak osatzeko baliagarri izatea txosten honetan egin bezala.
|
|
|
Jada semenariokotz beren balen triak bazituzten biek: nola 1939an, lehen urtean zirelarik, ikasle gazteenetan Chirumberro eta Hasperue apezgaiek (20 bat urte) jo zituzten P. Larzabal eta H. Etcheverry
|
azken
urtekoak, berak baino zaharragoak. Haatik xapelgoan galdu zuten Donibane Lohizuneko Olascuaga eta Sarlanguen kontra.
|
|
|
1 Hemen ezinbestekoa da Koldo Zuazoren eta Euskal Herriko Unibertsitateko beste zenbait irakasleen lanak aipatzea,
|
azken
urte hauetan arlo hau anitz landu baita. Horiek hobeki erran dezakete nik hemen erran nahi dudana.
|
|
|
25 or.? (Dionisio Arruti) argia eta azkarra da. Dioni izan dut idaztera ekarri nauen
|
azken
urteotako zirikatzaile bakarretakoa?.
|
|
|
Almanaka tako hau izan da
|
azken
urteetan Iparraldean molde honetako bakarra, zeren eta Seaska ren horma egutegia ez baita takoa (hala ere, azpi marratzekoa da Euskal Herri osoan 35.000 ale hedatzen dituela Seaskako honek eta Hegoaldean ere oso ikusia dela) 11.
|
|
|
Haatik, Olasagarreren ikuspegia ez dateke bere pertsonaiarena edo nobelarena bezain erradikala ezen, nobelak kutsu autobiografiko aitortua duela jakinik, ohartu beharrean gaude euskaraz eta Euskal Herriko sistema literarioari begira idatzi eta argitaratu duela euskal gizartearen hertsitasuna salatzera datorren deserrotze istorio hau. Apika euskal literatur sistema
|
azken
urteotan eremu politikoarekiko autonomizatu den seinale baikortzat hartu genuke hau. Olasagarrek sinesten du euskal literatura nahikoa eremu zabala bihurtu dela ikuspegi« hiritar» bat bere baitan onartzeko eta irakurlegoaren begirada« hiritarra» jasotzeko.
|
|
|
Iruñeak ere
|
azken
urteotan bizi du bere urrezko aroa, Epaltza, Alonso eta
|
|
|
Beste arlo askotan bezala, lexikologiaren arloan ere ikerlan ugari ezagutu ditu euskarak
|
azken
urteetan. Azkuek (1923) landu zituenetik, hirurogei bat urtean ez dugu berrikuntza handiegirik aurkituko euskal gramatiketan hitz berriak sortzeko euskarak hain bereak dituen hitz elkarketa eta eratorbi deaz.
|
|
|
atzizkiren erabilera zuzena argitzeko, bestetik. Zer esanik ez,
|
azken
urteetan sortutako hainbat hitz eratorriren zuzentasunaz erabakiak hartu ahal izateko erabakigarriak izan dira azterketa hauek.
|
|
|
Bereziki Le Pays Basque sailak herrietako berri ugari biltzen ditu, batez ere Mauleko arrondizamenduko hirietakoak: hor ageri dira herrietako gertaera orotarikoak, errepublikanoen bilkura, sozietate eta hilberriak, baita tobera, kabalkada, maskarada, pastoral eta euskal besten berriak, Ameriketara joandakoenak eta
|
azken
urteetan are hegoaldekoak.
|
|
|
J. B. Elizanbururen Piarres> Adame> nobela argitara zuen Réveilek, zatika edo epeka (RB 34, VI. III);
|
azken
urte honetan Réveil> jal gitzen zen inprimategi beretik atera zen liburu gisa lehen aldiz (Paue: Garet,
|
|
|
Bukatzeko Rolandi buruzko aurkezpen hau ez zaigu gelditzen Francisque Michelek duela mende t' erdi baino gehiago Prosper Mérimée ri adierazi eta euskaldunek beren ondarearekiko izan duten ezaxolakabekeriaz baina
|
azken
urteetan konpontzen bide ari den arren oraindik bete ez den desio hura plazaratzea baizik.
|
|
|
Itziar Laka hizkuntzalariak aztertu duenez, XIX. mende hasieran Mogelek eta Añibarrok sortutako bizkaiera literario eredua galduz joan zen gizaldi hartan zehar, Azkue bizi publikoan agertu zenerako eredu gabezia nabarmena izanik: «bizkaiera eredu idatzirik gabeko euskalki bilakatu zen berriz ere; mendearen
|
azken
urteetan idazle bakoitzak bere bidea urratzen zuela esan daiteke egiatik gehiegi aldendu gabe»406 Beste euskalkietan egoera ez zen askoz hobea. Arau gabezia, jakina, ez zen erabatekoa.
|
|
|
Noiztik zetorkion euskalki guztien batasunaren ideia? Badirudi XIX. mendearen azken
|
azken
urteetan izan zela. Hola, 1897an Euskal Akademia proposamen bat idatzi zuelarik, bertan aipatzen zen ez euskalki guztien batasuna baina bai euskalki guztiek ortografia bera izan beharra412 Ondoren, 1900 urtean, Abadia anderearekin Euskal Akademia sortzeko aukera ikusita, euskalki literarioa batzeko komenientzia aipatu zuen Azkuek, «proponiendo la adopción de uno... ser el guipuzcoano o el labortano»413 Beraz lapurtera edo gipuzkera ziren aukerak.
|
|
|
Beñat Oihartzabalek frogatu duenez, euskara, letra hizkuntza gisa, Antzinako Erregimenaren
|
azken
urteetan talde sozial gero eta apalagoei zuzendutako testuetan erabiltzen zen: dotrinetan, debozio liburuetan, etab. Erdi eta goi mailako euskaldunak erdaraz egiten zituzten ikasketak eta ondorioz frantsesez (Iparraldean) ala gaztelaniaz (Hegoaldean) irakurtzera ohitzen ziren433.
|
|
|
Baina esperientzi emankor horren baitan
|
azken
urteotan bereziki gure kultur historian izan dugun goren mailako pertsonaia argudio gisa harturik, gure modernitatearen sorburuak izan ditu aztergai. Horretarako Azkueren bizitza eta produkzio osoaren azterketari ekin dio.
|
|
|
Hola, XIX. mendearen
|
azken
urteetara heltzean, zazpi probintzien lurraldetasun ideia airean zebilenetarik bat gehiago zen, eta ziurrenik hura baino entzutetsuagoak ziren hirurak bat eta laurak bat, edo are euskal probintziek beren artean ez zutela loturarik izan behar zioten ikuspegiak. Gaztelaniazko aldizkarietan erabiltzen ziren izenetan ere argi ageri da garaiko ziurgabetasuna, ordenarik gabe tartekatzen baitziren Provincias Bascongadas, País Vasco, País Vasco navarro, País Euskaro, Euskalerría, Euskeria, Euzkadi eta beste zenbait izen.
|
|
2009
|
|
|
1892an, 1893an (Azpeitian sariakematen izanzenAbbadiarekinbatera, eta hanagertarazizuen. Gauden eskualdun, ospetsua) eta1894anbederen;
|
azken
urte horretan eta hurrengo bietan Madalen Larralde sujeta ezarri zuen Abbadiak, 1789koIraultzakmartirieginomenzuenneskatxarenistoriomani pulatua.
|
|
|
erditzea?) XX. mendeko
|
azken
urteak arte: gruteskotik. Jose Migel
|
|
|
Urtea igaro ondoren behin eta berriro ari da aldaketa eskatzen. Madrilera aldatu du bizitokia, eta huts asko egiten ditu
|
azken
urteetako bileretan.
|
|
|
Horretarako hobetu behar dira erabakimen prozesuak eta barne kudeaketa azkartu. Bide horretan dabil Euskaltzaindia
|
azken
urteetan, kudeaketarako baliabide berriak barruratuz eta berebiziko ahaleginak gauzatuz, gizarteari zor zaion zerbitzua bermatzeko.
|
|
|
Erabiltzen dut esanahi kulturalean. Horretan aritu gara
|
azken
urteotan, eta horretan aritu dugu hurrengoetan. Zentzu honetan Euskaltzaindiak egin behar duen koordinazio lana garrantzitsua da, batzuetan lotu egin behar ditugulako, batu eta koordinatu, lurralde desberdinetako botere politiko administratiboak.
|
|
|
Euskaltzaindia gizartera zabaldu eta hurbildu egin zuen, euskaltzain ez zirenei Akademiaren atea ireki baitzitzaien, batzordetan lan egiteko aukera emanda. Egitura berri honen eskutik ekin zien Euskaltzaindiak
|
azken
urteotako lan nagusiei, hala nola Orotariko Euskal Hiztegiari, Hizkuntz Atlasari edota gramatikaren azterketari.
|
|
|
70eko hamarkadaren
|
azken
urtean emakume bakarra aukeratzen da: Karmele Rotaetxe (1979).
|
|
|
1995eko martxoan Henrike Knörrek batzarrean, kezka bizia azaltzen du Herri Agintariek Euskaltzaindiarengana
|
azken
urteetan erakusten duten jokabideagatik?. Jose Luis Lizundiak batzar berean dio aspaldiko egoerarik larrienean aurkitzen dela.
|
|
2010
|
|
|
Anaia Jose Antonio izan zuen lankide, benefiziatua baitzen berau 1783tik. Juan Bautista Agirrek Diputatu Nagusi kargua 1815 urtean utzi zuen, eta Asteasuko parroko soil moduan eman zituen
|
azken
urteak.
|
|
|
98 Ikus, esate baterako, ikasmaterialen onespen kontuarekin gertatu dena. Ondo ulertzen badutEAEko erabakimen esklusibo zena aginpidez hustu da, nabarmen,
|
azken
urteetako hezkunta legeriaestatalarekin.
|
|
|
1981 ikasturtean ekin zion IRALE programak bere lanari, eta urte luzez goranzko joera izan du erdal irakasleen (edo irakasle euskaldun alfabetatu gabeen) oinarrizko prestaerak. Goi mailako prestaerak hartu du
|
azken
urteotan, gorago esan denez, lehentasuna. Milaka irakasle dira, oro har, une batean edo bestean IRALE programaz baliatu direnak.
|
|
|
Agiria lortzeko matrikula kopuruen urtez urteko bilakaerari dagokionez, ezaugarririk handienetariko bat bere hazkuntza izan da. Euskaltzaindiko D tituluak 1.500etik 2.500era arteko matrikula izan ohi zituen bere
|
azken
urteetan; EGA, aldiz, urtean 16.000 matrikula izatera iritsi da.
|
|
|
gero eta lodiagoak, materiala ugaritu ahala, eta zenbait aldetatik (prezioa, ikasmaila,..) nahi baino lehenago zaharkitzen zirenak. Sistema informatizatura pasa da katalogazio hori,
|
azken
urteotan. Datu fidagarriak emateko epea 2000 da, nahiz eta 1996 urtetik aurrera ere dokumentu dexente dagoen katalogatuta.
|
|
|
155 Hasieran barnetegi bat eratu zen, eta
|
azken
urteotan bost dira: 57.000 ikasletik gora pasa dira dagoeneko bertatik.
|
|
|
158 Atzerriko etorkinen bertaratze zabalak eragina izan du: eragin hori biziagoa da oraingoz eskolatze datuetan,
|
azken
urteotako jaiotza datuen goranzkoan baino. Badago motiborik, azkenik, hemendik urte gutxira jaiotza datuen kurbak berriro behera egingo duela aurreikusteko.
|
|
|
legeak begiz jotako salbuespen kasuetan bakarrik aplikatzen da166 A eredua, hasiera batean (X ereduko ikasleen kontura, besteak beste) asko hazi eta hegemonikoa bihurtu ondoren, atzeraka doa etengabe; ereduak aurrera egin zuen 80ko hamarkadan eta, 1990 ingurutik hona, aurreko hamarkadan eskuratutako hedapen mailari eutsi egin dio; ereduak, azkenik, igoera nabarmena izan du urterik urte:
|
azken
urteotan bera da eredurik aukeratuena eta bere inplantazioa zabalduz doa urtetik urtera.
|
|
|
Har dezagun ebaluazio horietako bat: aukera dezagun,
|
azken
urteotan aipatuena bera denez, ISEI IVEIren B2 ebaluazioa. 2004 kurtsoan DBH4ko (16 urte inguruko) gazteei B2 proba pasa zitzaien214 eta proba pasatze hark ekarri zuen emaitza jasotzen du ebaluazio lan horrek.
|
|
|
Aniztasun soziokulturala onartzen, kudeatzen eta euskarari bere lekua egin nahirik ari dira saio horretan, askotan aski era esperimentalean. EEN legeak dioenaz gainera beste hainbat kontu mahai gaineratu ditu,
|
azken
urteotan, etorkinen eskolaratzeak. Horien hizkuntza trataerak dimentsio berria erantsi dio hizkuntza normalkuntzaren jatorrizko formulazioari.
|
|
|
Bukatu da, ia erabat, familia molde zabal eta trinko hura. Behinolako familiaren egitura eta barne jarduera asko aldatu dira hogeita bost urteotan234 Familia nuklearrera pasa gara erabat, oro har, eta familia monoparentalak ere ugaritzen hasi dira
|
azken
urteotan. Familia eredu berrian aita amak biak ari izaten dira etxetik kanpora lanean235, maiz asko, eta umeak haur eskolara bidaltzen dira sarri.
|
|
|
Hots, diglosiarik gabe gelditzen ari gara240: menderik mendeko diglosiaren azken gaztelua, etxea eta lagunarte hurbila, begien bistan indargabetzen, ahultzen eta galtzen ari zaigu
|
azken
urteotan. Ondorio berbera atera liteke EGAdun berrien urterik urteko estatistika ofizialetatik.
|
|
|
257 Lanera sartu ondoren eskatu zaio irakasle askori, azken 25 urtean, euskaraz jakitea. Aldiz
|
azken
urteotan, gisakoa denez, lanera sartu aurretik eskatzen da elebidun trebe izatea. Sentido komunak hala agintzeaz gainera horretara behartzen du EEN legeak berak, irakasle eskolen alorrean emana daukan aginduaz.
|
|
|
orain baserrian bizi den familia asko ez da baserritik bizi, ez partez eta ez osoz. Txalet isolatuaren alternatiba funtzional bihurtu da baserri asko,
|
azken
urteotan: hiriko estandarretan bizi da jendea, hiritik kanpora ere.
|
|
|
261 Ez da Bizkaiko kontua bakarrik. Gipuzkoan ere bada,
|
azken
urteotan bereziki, halako adibiderik.
|
|
|
Ikastoletako ikasleek, irudian agertzen den bezala, proportzioz gorantz egin zuten 1982tik 1993ra artean. Publikoedo pribatu bidea aukeratu behar izan zuten
|
azken
urte horretan, eta handik aurrerako datu beregainik ez dago. Aukera egiterakoan, bistan da ikasle gehien berekin zuten ikastolek hitzarmenezko pribatu bidea hautatu zutela.
|
|
|
1.3.1 Euskal Herriko biztanleriaren bilakaera
|
azken
urte hoietan................................... 20
|
|
|
Ikerketaren emaitza hauek ustegabeko larririk agertu ez badute ere, hainbat intuizio edo sineste baieztatu edota ezeztatzen dituzte halere. Bestalde bereziki pundu interesgarria dugu
|
azken
urte hauetan Ipar Euskal Herrian egindako bestelako inkesta batzuen emaitzak oraiko ikerketarekin alderatzea. Sakoneko errealitate eta aldaketa sozio-kulturalak hobeki ulertzen laguntzen gaitu.
|
|
|
1.3.1 Euskal Herriko biztanleriaren bilakaera
|
azken
urte hauetan
|
|
|
Euskal Herria ez dago mugimendu orokor hortarik kanpo, eta
|
azken
urte
|
|
|
6 punduren aldearekin. Ezberdintasuna handiago da bertakoetan, hainbesteraino non gizonetan etorkinak gehiago baitziren
|
azken
urtean.
|
|
|
Izan ere, 70eko hamarkadaren
|
azken
urte haietan, oso egoera ezberdinak bizi baitziren ikastoletan: ikastola gehienek ez zituzten lortuta OHOrako diru laguntzak, bakar batzuek baino ez.
|
|
|
70eko
|
azken
urteetan, beraz, Espainiako Hezkuntza Ministerioaren diru laguntza bereziak jaso zituzten Hego Euskal Herriko ikastolek. Baina ikastolen egoera normalizatu beharra zegoen, oso egoera ezberdinak bizi zirelako:
|
|
|
Ikastolen Titulartasun Ofizialerako Arautegiaren ondorioz, halaber, Euskal Eskola Publikoa kontzeptua bolo bolo entzun eta erabiltzen hasi zen. Ideia hori 70eko
|
azken
urteetan agertu zen lehen aldiz, Gipuzkoako Ikastolen Elkarteak Loiolako santutegian egindako batzar batean. Ikastolek Euskal Eskola Publikoa izan nahi zutela aldarrikatu zuten orduan, trantsizioaren testuinguru hartan Euskal Herriak botere politikoa eta, beraz, berezko eskola izateko aukera aurreikusten baitzen.
|
|
|
80ko
|
azken
urteetan, berriz, bertsolaritzari buruzko lehen ikasmaterial pedagogiko eta programatua kaleratu zuen Gipuzkoako Ikastolen Elkarteak, gaiari buruz zegoen hutsuneari erantzuteko asmoz: 1988an argitaratutako Bertso trena izeneko liburuxka, OHOko 3 mailetarako; 1989an kaleratutako Bertso galaxia, 5 mailetarako; eta 1990ean kaleratutako Bertso ostatua liburuxka, 7 mailetarako.
|
|
|
2004ko urtarrilaren 10eko Biltzar Nagusian, Konfederazioaren lehendakari Pedro Aranburuk horrela zehaztu zuen: . Asko ikasi dugu
|
azken
urteotako eztabaidan zehar. Besteak beste, ikastolen mugimenduaren barruan, eredu konfederala?
|
|
|
bertso eskolako barnetegiak antolatzen dituzte, BBK sariketak Bizkaian? Bereziki garrantzitsua da
|
azken
urteetan bertsolaritzak Ipar Euskal Herriko ikastoletan lorturiko indarra eta zabalpena. Izan ere, 2005az geroztik, bertsolaritza proiektua Iparraldeko lehen mailako ikastola guztietan lantzen baita, haurrei bertsozale izateko kodeak eskainiz.
|
|
2012
|
|
|
Mundu postmodernoan bizi omen gara
|
azken
urteotan. Zer da, baina, mundu postmodernoa?
|
|
|
–Beraz, munduko teatroa estudiatu behar dugu[...]. Metodoak eta teatroa egiteko bideak eta moduak asko aldatu dira
|
azken
urte hauetan. Modu berri hoek ikasi behar ditugu, eta gure teatroan aplikatu?
|
|
|
[...]. Euskarazko kalitateko literatura guztia espainierara berehala itzultzen bada,
|
azken
urteotan egiten ari den bezala, euskal idazleak bitartekaritzat espainiera hartzen badu beti, euskal literatura espainolaren apendizea izateko tendentzia indartuko dugula iruditzen zait, eta orduan ez dakit berez euskarazkoa den biblioteka horniduratarako edo zertarako geratuko den (Sarrionandia 2002: 333).
|
|
|
ere ez da poesia liburu asko euskaratu(
|
azken
urteetakoak aipatzearren, Juan Garziak Shakespeare, Mikel Olanok Bukowski?). Bestela, gorago ere esan den bezala, literatura aldizkarietan argitaratu dira, gehienbat, poema solteen itzulpenak; Julen Urkizaren Bertso eta olerkien hemeroteka (http://urkiza.armiarma.com) webgunean aurki daitezke horietako asko).
|
|
|
Baina Sarrionandiak itzulitako beste hainbat autore, exotikok? bezala, Gudröd Haalegek ere txirotasunean igaro behar izan omen zituen bizitzako
|
azken
urteak:
|
|
|
Adibide asko daude liburu askotan
|
azken
urte hauetan. Badago joko literarioa (ludikoa+ sinbolikoa).
|
|
|
– Eta
|
azken
urteotan euskal gaietan egin ditugun aurrerapenez miretsirik baldin bagaude, ai, aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!?, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen, hitz lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (LIB II:
|
|
|
– Ez dago, beraz, eta nahi eta nahiez ezin zegokeen,
|
azken
urteotan, eta bat edo beste lehendanik, gure Gipuzkoa honetan agertu diren berrikerien alde.
|
|
|
Goi gorengo literaturaren gailur gorriak landu behar baditugu, ez ditugu horrenbestez irakurgai erraz, guztientzakoak, bertan behera utzi behar. Eta
|
azken
urteotan euskal gaietan egiten ditugun aurrerapenez miretsirik bagaude, ai aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!?, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen, hitz lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (MEIG III:
|
|
|
– Eta
|
azken
urteotan euskal gaietan egin ditugun aurrerapenez miretsirik baldin gagaude, ai, aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!?, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen, hitz lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (LIB II:
|
|
|
– Eta
|
azken
urteotan euskal gaietan egin ditugun aurrerapenez miretsirik baldin bagaude, ai, aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen, hitz lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan.
|
|
|
Izan ere,
|
azken
urteak dira Euskaltzaindiaren eta Mondragon Unibertsitatearen arteko lankidetzaren lekuko eta erakusle. Egun batean hitzarmen hutsa izan zena, fruitu ematen hasia dago jada, eta horien artean, ageri agerian, euskaralari eta irakasle gazteen labealdi berriak plazaratzea.
|
|
|
Hortakoz, zonbaitek, Hérelleki batean, erran düe gure antzerkiaren ekeia ez daitekeala alegiazkoa baizik izan. Bena,
|
azken
urteetan, baztertürik izan dira holakoak eta idazleak nahi izan dira egiazko bizitzeari lotürik egon, bizitzearen gaüzer bai historiaren ikerlaneer hüilantik jarraikiz, eta bataren bai bestearen lanak barnatik orraztatüz. Holatan, pastoral idazleak oraiko historiazaleen eta beste idazleen herrokan sartzen dira eta haüek bezala beren lanak oraikotzen dütüe.
|
|
2013
|
|
|
Gogoeta hoitarik bat eta barna sarturik daukatena, hauxe da: erlisioneari bere bidea behar zaiola utzi; erlisioneari egina den gerla, herriaren ahultzeko baizik ez dela;
|
azken
urte hautan bertze biderik atxiki balute gure nausi batzuek, izanen zela menturaz kanoi gehiago, eta soldado gehiago. Familien zimendua da alabainan erlisionea, eta oraiko ez bertzelako familia azkarrak ikusi ditu Frantziak.
|
|
|
1917ko urriaren 16an berean, haren ordezko bat proposatu zuen suprefetak, hala nola Jean Pierre Soubelet, itsasuarra, arno saltzailea ofizioz, eta 49 Infanteria Erregimentuko sarjentu ibili zena, eta zauritua izan ondoan, gerla lekutik urrundu zutena. Hark bete zuen Eskualduna kontrolatzeko ardura, gerlak iraun zuen
|
azken
urtean.
|