|
2000
|
|
|
Amak dioenez, Isabelek oinak atera zizkion lehendabizi sabeletik, eta beti izan omen du nekea Isabelen neurri eta tankera egokiko oine  takoak erosten. Eta Karmele;
|
azken
urteak ero etxe batean erre zituen apaiz batek bataiatu zuen Karmele, baina gure arrebak eta apaizak ez dute sinbiosirik izan. Serioegia da gure arreba zaharrena.
|
|
|
Dabid irakasle ikasketetako
|
azken
urtean ezagutu nuen. Orduan esan izan balidate hark gerora hartuko zuen norabidea, ezinezko iritziko niokeen.
|
|
2001
|
|
|
Itzulpen ugari izan dugu gure artean euskal literatura hasi zenez geroztik. Itzulpen horiek, ordea, biziro zabaldu eta ugaritu dira
|
azken
urteotan. Zorretan gaude lan horretan aritu eta ari direnekin, premiazkoak baitziren itzulpenok eta hizkuntza lantzeko bide egokia.
|
|
|
Ez zen inor ausartu esaten, dakidanez, inoiz baino ugariago mintzatzen ginenik euskaraz ezta aho hizkuntza aberastu zenik ere. Gehienok esaten genuen, ordea, eta ez da oraindik ospe hori isildu, ez dela behin ere, mundua mundu denez gero,
|
azken
urteotan bezain ongi idatzi gure hizkuntza.
|
|
|
Zehazkiago, ea noiz eta non izan den horrelako eztabaidarik Euskal Herritik eta Espainiatik kanpora. Aspaldidanik bizi gara zenbait euskaldun Espainiaren kultur barrutian eta errazegi darabiltzagu agian,
|
azken
urteotan batez ere, kanpoan inork hartuko ez lizkigukeen sosak, hala nola" organikotasuna". Aldasoro, adibidez (90.ean, hemen), ez zen sekula, Jainkoak guarda," prokuradore" izan8.
|
|
|
1 Ohar bedi irakurlea 1968an ari zela idazten Mitxelena honako hitzaurre hau. Frankismoaren
|
azken
urteetan, beraz. Ohar bedi, bada, irakurlea esaldi horretan dagoen franko eta Francoren arteko hitz jokoaz.
|
|
|
euskal adimenarentzat ez bada ere âeta ez dakit horrelako entelekiarik inon aurki ote daitekeenâ, hots atseginagoa duela euskal belarriarentzat  Axularren prosak Altubek eredutzat hautetsi dizkigun zenbait zatirenak baino. Ez da dena irabazia izan, beharbada,
|
azken
urteotan. Nekearen nekez irabaziak galtzen utzi ditugu, batere kezkarik gabe.
|
|
|
Ondoren 1872 gerra zibila dator eta
|
azken
urte honetako lege deuseztatzailea; berez Nafarroa ukitzen ez badu ere (eta Ipar Euskal Herria ere noski), honek izan zituen ondorioak, behetik jota, ez omen ziren hizkuntzarentzako mesede handiegia izan. Hortik Bizkaiko meatzeak, lehengo neurririk gabe, hondarreraino zulatzea etorri zen, industria larriaren finkatzea eta etorkinen lehen uholde gaitza.
|
|
|
Tovar,
|
azken
urteotako, hamarnaka hartzen ditut hauek, borroketan, eta borroka izan da estari nahiz nabari Espainian 1936z gerozko jarduna, zubigile izan genuen beste zenbaitzuekin, ez haatik gehiegirekin.
|
|
|
Frankismoaren
|
azken
urteetako eta Trantsizioaren hasierako pilpilaldi politikoak zuzeneko eragina izan zuen hedabideetan, egunoroko prentsan bereziki. Egunkarien erredakzioetako kazetari gazte askok berebiziko protagonismoa hartu zuen frankismoaren morroi ziharduen prentsa batean, 1970 urteen hasieran sumatzen hasiak ziren aldaketa politikoei aurre egiteko gaitasunik ez zeukan prentsan.
|
|
2002
|
|
|
Barkatuko didazu, bide batez," Euskal Herri" izena erabiltzen badut hemen, eta ez" Euskadi", azken hitz honek aise zama politiko handiagoa baitu niretako besteak baino. Eta ez da politika kontuetan sartu nahi ez dudala edo sartzeak beldurra ematen didala, baizik berriz ere ekarri nahi dudala lerro hauetara azkeneko mendeetan, ez azkeneko urteetan(
|
azken
urteetan batzuk ahalegindu dira izena zikintzen), euskaldunok hitzetik hortzera erabili izan dugun aspaldiko deitura zaharra, ezjakin batzuek, bere ezjakinean tematuak, kontrakoa uste badute ere.
|
|
|
Hau guztia ikusirik pentsatuko duzu, horrenbestez, beltzetik zurira pasatzeko gai izan garela
|
azken
urteotan. Eta gure hizkuntzaren akademia aipatu dudanez, irakurri ahal dituzu, edo gainetik ikusi bederen, Euskaltzaindiak atera dituen gramatikak, hiztegi mardulak eta toponimiako ikerketa sakonak?
|
|
|
Aldatu dira gauzak
|
azken
urteetan, ez dakizu zuk nola: errolda betetzen dugun bakoitzean, edo ez dakit nik nongo etxeak edo gobernuak informazioaren biltzeko orduan eskuratzen dituen datu multzoak eskaintzen dizkigun bakoitzean, badakigu badela jendea, ehuneko honenbeste biztanle, gainerako guztiak kontuan izanik, euskaraz hitz egiteko, normal gainera, gai dena.
|
|
|
Ez zizkiguten dohainik eman, ez pentsa: orain dela urte eskas batzuk, zu bezalako gazteak Zaragozara edo Valladolidera joan behar izaten zuten, eta institutuko
|
azken
urteak kezkaz beterik egoten ziren non segituko zuten, eta nola, beren ikasketekin. Batzuen orduko pribilegio horiek, Jainkoari eskerrak, denen eskura jarri dira urteen indarrez.
|
|
|
Euskaltzaindiak arauak eman ditu aditzera
|
azken
urteotan, eta hogei bat mila sarrerako hiztegi ortografiko bat ere egin du. Baina ez da gai izan arau horiek eta hiztegi hori patxadazko argitalpen egoki batean denon eskura jartzeko:
|
|
|
Nekez da ulertzen erakunde hau izaki erakunde ofizial bakarra, goi mailako legeetan espresuki onartua, auzo koxkor bateko elkarte baten antzera tratatua izatea. Eta hori gertatzen ari zaio Euskaltzaindiari,
|
azken
urteetan iritsi baita inoiz ere ailegatu behar ez zuen bihurgunera. Onddoak bezala sortu zaizkio inguruan barrideak eta elkarteak (hauek bai, elkarteak, ez erakundeak), garai batean Euskaltzaindiarenak ziren eginkizunak bereganatu dituztenak.
|
|
|
Gauzak, dena den, aldatzen joan dira
|
azken
urteotan, batez ere 90eko urteen bigarren erdian, edo hori iruditzen zait behintzat. " Hermetismo konprometitu" horren atzerakada begi bistakoa izan da, eta, Bernardo Atxagaren eta Joseba Sarrionandiaren lanak alde batera utzita, hortxe daude (soilik lau aipatzearren) Koldo Izagirreren Non dago Basques?
|
|
|
Hau ez da soilik literaturan gertatzen: mugimendu orokorragoa da, beste diziplina eta medio batzuetan ere eragina izan duena; gogoan hartu, besteak beste, telebistaren munduan
|
azken
urte hauetan gertatutako aldaketak (reality show delakoen hazkundea, Anaia Nagusia eta antzeko fenomenoak), edo zineman gauzaturikoak (Dogma mugimendua, The Blair Witch Project bezalako filmak...). Literatura arloan, gugandik hurbil, hortxe dugu Javier Cercasen Soldados de Salamina nobelaren arrakastaren kasua, edo Paul Austerrek argitaratutako azken lana (I Thought My Father Was God), hiritar anonimoek bidalitako testuen aukeraketa bat, non bilduman sartzeko baldintza bakarra benetako istorioak izatea baitzen; nobela historikoaren salmenten eta produkzioaren gorakada, eta baita dibulgazioko historia liburuena ere, errealitate gose honekin lotuta daude, hein batean behintzat.
|
|
|
Baina, hala eta guztiz ere, kontsumokoa dei daitekeen literatura horren hazkundea eztabaidaezina izan da
|
azken
urte hauetan; lehendik dator, noski (gogoan hartu Xabier Gereñoren lanak, edo 110 streeteko geltokia, Iñaki Zabaletarena); baina 90eko hamarkadan izan du hazkunderik begi bistakoena: esaterako, Joxean Sagastizabalen Kutsidazu bidea, Ixabelen, eta Jon Arretxeren edo Jasone Osororen ipuin liburu eta nobelen arrakastaz ari naiz.
|
|
|
Liburu honetan saiatu naiz azaltzen
|
azken
urte hauetan prozesu horrek zer nolako kezkak sortarazi dizkidan, eta baita eman dizkidan pozak ere, nire irakurle ikuspuntutik alegia.
|
|
2003
|
|
|
Gero, hilerrian datzan senarrari, apain apain, bisita egitera joateko. Eta
|
azken
urteotan hark, urtean behineko bisitan, atrebentziarekin esaten zidan gero eta tristeago eta abailduago ikusten ninduela.
|
|
|
Arinkeriak. Askotan,
|
azken
urteetan batez ere, bazirudien zuen bisitaldiak ilusioa baino area  go enbarazu egiten ziola, zuen presentziak bere nebulosa hartatik errealitate gordinera etorraraziko balu bezala. Batez ere ama politika kontuez hasten zitzaionean.
|
|
|
" un cilicio de palmo y medio de largo y uno de ancho, hecho por ella, extremadamente riguroso, entretejido de puntas de alfileres que la mortificaban más que las disciplinas más rigurosas". Ez da harritzekoa, hortaz, bere bizitzako
|
azken
urteetan ikaragarrizko oinazeak jasan bazituen. Unerik larrienetan ere Jesusen hitza entzuten eta zenbait irudi ikusten jarraitzen zuen, horien artean askotan errepikatzen zitzaion Jakoben eskaileraren irudia:
|
|
|
Horretaz guztiaz gain, bere aita bezala medikuntzan ere aritzen zela badakigu (era zeharo informalean, jakina), eta nolabaiteko ospea ere lortu omen zuen bere erremedioekin, batez ere ikusmenarekin lotutako gaixotasunetan. Senarra hiltzean, Bizentak bere bizitzako
|
azken
urteak bere koinatuekin auzitan pasatu zituen, hauek geratu baitziren (semerik izan ez zutenez) hildakoaren ondasun guztiekin. Gaixorik, auzietara ere ezin joanik, 71 urterekin hil zen, hain zuzen ere Ondo hiltzen erakusten zuen liburu baten itzulpena argitaratzeke utzirik (Altzibar, 1992: 295).
|
|
|
Karlos IV.aren erregealdian, Inkisizioak eta Espainiako gobernuak estutu egin zituzten beren harremanak, ideia iraultzaileek Tronua zein Aldarea mehatxatzen baitzituzten. Bere
|
azken
urteetan, Inkisizioa Koroaren agente politiko hutsa izan zen; laster, Cadizeko Gorteek Inkisizioaren deuseztatzea eskatu zuten; hurrena, absolutismoa berrezar  tzean, 1815 artean, Inkisizioa berriz indarrean jarri bazen ere, ez zuen jada bururik altxatuko 1820 hiru urteko liberalaren ondoren.
|
|
|
Historikoki azpibaloratua izan den esparru baten  aurrean gaude, baina euskal prentsak
|
azken
urteotan urtero urtero bost milioitik gora ale ekoitzi izan du, sei miloi aletara hurbildu da. Bada kontuan hartzekoa.
|
|
2005
|
|
|
Franco hil eta gero, garai nahasiak etorri ziren, eta ez zen guztia askatasun aire bihurtu, langabezia ere aldi berean heldu baitzen, eta berdin drogak? 68ko maiatzaren eta mugimendu kontrakulturalaren eragin berandukoa, ordura arte oso kasu berezietan baino ez baitzen ageri halakorik gure artean?; drogak bihurtu ziren askatasun seinale, eta, aldi berean, gatibu tristeen ikur. Eta drogen ondotik hiesa etorri zen, sarraskia ekarri zuen madarikazioa; banan banan garbitu zituen gazte deserrotuak eta ez konformeak, politikaz etsia hartutakoak, utopia iraultzaileez nazkatuak; diktaduraren
|
azken
urteetako deuseztatzea baino askoz ere odoltsuagoa izan zen hura. Batzuetan, iruditzen zitzaidan bere buruaz beste egiten ari zela jende multzo handi bat, etsiak jota, hainbeste urtetako borrokak eta sufrikarioak nora ekarri gintuzten ikusita.
|
|
|
Frankismoaren
|
azken
urteetan, gure auzoa ideologien eltze eta egosleku bihurtu zen; inondik ere, inguruetako herri zein auzoetako bazter nahasleei txoko egokia iruditu zitzaien gurea, non zer suma ibiltzeko. Bagenekien denok apaiza elizako sakristian gazte taldeekin biltzen zela, mutil bizardun eta neska jeansdun eta kangurudunekin, eta haiei guztiei doktrina erakusten ziela, eta ez preseski Ebanjelioaren bidea.
|
|
|
Aztertu, dezente aztertu izan da
|
azken
urteotan Garapen Iraunkorra. Jeneralean, ordea, gaian aditu direnen arteko eztabaida eta foroetan bakarrik.
|
|
|
Worldwach Instituteren Txostenak ingurumen joeren berri ematen duen moduan, Nazio Batuen Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundearen (FAO) 2003ko Txostenak adierazten duenez, guztira 842 milioi pertsona dira elikagai faltan direnak. Era berean, adierazten digu laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran antzemandako joera positiboak alderanztu egin direla atzera, zeren eta
|
azken
urteotan zehar gose kronikoan bizi den pertsona kopuruak gorantz egin baitu, urtean bost bat milioiz. FAOren zuzendari nagusi Jacques Diouf jaunaren iritziz, arazoa gehiago da borondate politikorik eza elikagai eza baino.
|
|
2006
|
|
|
Pixka bat sendotu da elkartea, eta orain aurrera egitea dagokigu. Gainera, merkatuak ere ezin du
|
azken
urteetan bezala jokatzen luzaroan jarraitu. Zerbait pentsatu beharra daukagu.
|
|
|
Egongelako tiradera guztiak, han hemen pilatutako kartoizko kaxak, ezer gordetzeko balio zezakeen oro miatu nuen. Gogoan ditut aldizkari ilustratu baten hiruzpalau ale;
|
azken
urtean Milanera bitan joan zela adierazten zuten bi tren txartel; baita hainbat pelikulen afixa txiki koloretsuak ere, tartean Shangai Express filmarena. Tren txartelak Milanerako ote ziren edo beste nonbaiterako, ez nago oso seguru (agian nire subkontzienteak opera kantaria eta Milan lotu ditu), baina Shangai Express zegoela afixen artean, bai, oso gogoan dut hori, bertako irudiak Elsbethekin izandako eztabaida bat ekarri baitzidan gogora.
|
|
|
Badago, ordea, azken ideia horri erabatekotasuna murrizten dion argudioa. Izan ere, askorik bilatu gabe, aurki genitzake
|
azken
urteotako produkzio idatzian biharko filologoen materiala eta ikergaia izanen diren lekukotasun idatziak. Adibide gisa, honako alea:
|
|
|
Urrunagotik edo gertuxeagotik, ziur asko aleren bat ezagutu izan du inoiz. Baina mundua euskalgintza eta euskaltzaleen multzoa baino zabalxeagoa dela aitortuz gero, hala aitortu, ezta??, ez dago hain garbi Euskal Herriko herritar arruntarentzat
|
azken
urteotan sortutako espezie hori hain ezaguna ote den.
|
|
|
Logikaren bideek ere gida gaitzakete euskararen ahaideen bila. Ikus dezagun, adibide gisa,
|
azken
urteotan zeresan handia eman duen hipotesi baten inguruko proposamena:
|
|
|
Udaleko hirigintza ataleko espedienteak gaztelaniaz sortzen dira? Zure auzoko gazte kuadrilletan euskararen erabilerak% 5 egin du behera
|
azken
urtean. Kronogramak ezin betez zabiltza?
|
|
|
Euskaltzaindiak badu, baina ez bakarrik Euskaltzaindiak?, hortaz, nahikoa lan. Behar horiek asetzeko Akademiak
|
azken
urteotan erabaki asko hartu behar izan du eta hartu ditu, baina asko dira oraindik erabaki gabekoak lexikoan, joskeran... Zorionez, gure behar guzti guztiak ase ez baditu ere, Euskaltzaindiak hartu ditu dagoeneko euskaldun guztiontzat ezinbesteko, premiazko eta lehentasunezko diren hainbat erabaki.
|
|
|
Euskararen gatazkak badu bere fronte judiziala. Helegite mordoska pilatu izan zaie epaileei
|
azken
urteotan, haiek nahi baino gehiago zalantzarik gabe, eta euskarak behar baino gutxiago ziur asko. Helegite horiek, gehienetan, euskara erabiltzeko eskubidearekin lotuta joan dira, eta, zehazki, euskara erabiltzeko eskubidea aldarrikatu dute.
|
|
|
Euskararen inguruko idatzietan edo esanetan
|
azken
urteotan kalitatea hitzaren agerraldien maiztasuna kontuan izanda, badirudi auziari ezinbestean erreparatu behar zaiola. Errepara diezaiogun, bada.
|
|
2007
|
|
|
saldu. Horrela nire bizitzako
|
azken
urteak bost izarreko zahar etxe batean pasatuko nituzke, patxada ederrean. Igerilekua, jacuzzi, telebista logelan kanal tematiko guztiekin, pornoa barne, noski, eta erizainen ipurditxoak eskura.
|
|
2008
|
|
|
Oso momentu gogorrak pasatu behar izan zituen
|
azken
urtean. Lehenik ama hil zitzaion, bularreko minbiziak jota; bizkarreko minez kexatzen hasi zen lehenik, eta pasatu zituen horko espezialista guztiak, hezurretako gaitzen bat izango zela pentsatuz.
|
|
|
Fenomeno honek misterio bat dirudi,
|
azken
urteetan gertatutako berritasun garrantzitsu batzuez aparte hartzen bada kontuan. Azken finean, Robert Castellek gaurko munduaren segurtasun gabezia zerk eragin duen aztertzen duenean zera dio:
|
|
|
...ez direnez, baten batek errealitateari atzea ematen diodala esango dit, XXI. mendean egonik ere, oraindik emakumezkoek gizonezkoek baino diru gutxiago jasotzen dutela lan bera egiteagatik, oraindik langabeziaren putzura botatzen dituztela haurdun geratzeagatik, oraindik aitatasun zein amatasun baimenak behar baino laburragoak direla, haurrak munduratzeagatiko diru-laguntzak oraindik txikiak direla
|
azken
urteotako igoerak gorabehera.
|
|
2009
|
|
|
Arratsaldeko zazpietan dantzaldia hasi zen Untzagako plazan, eta musikaren burrunba etxe barruraino sartu zen. Mario/ Carlos malenkoniatsu sentitu zen, eta bere bizitzako
|
azken
urteak errepasatzeari ekin zion.
|
|
|
Gogoan diat, batxilergoko
|
azken
urtea egiten ari nintzela, Aste Santuan, hamazazpi urterekin, mendian, koadrilakook leiho txiki batetik sartu ohi ginen borda batean, irten gabe egon nintzela, Maoren lan osoen eskema egiten. Zorabioak jota amaitu nian; hura irentsi beharra.
|
|
|
Honetaz ari garela, ezin esan gabe utzi Nafarroan eta Iparraldean urgentzia osoz behar dela herri erakundeen aldetik txipa aldatzea. Iparraldean bertako herri erakundeek hartu dituzte
|
azken
urteetan konpromiso aurreratuak, gero eta handiagoak, elebitasunaren alde eta euskara sustatzeko. Pariseko Gobernuak ere parte hartzen du herri erakunde guztiekin batera Euskararen Erakunde Publikoan, eta badute hitzarmen bat, 2007an sinatua, Eusko Jaurlaritzarekin euskararen sustapenean elkarlanean jarduteko.
|
|
|
2010 aurre-matrikulazio aldian gertatu denak balioko al du
|
azken
urteotan zenbaitzuk funtsik gabe, gero eta suharrago gainera, egin dituzten salaketak alboratzeko, eleaniztasunaren eta bizikidetza bare eta harmoniatsuaren mesedean alboratu ere. Salaketa horien okerra agerian utzi baitu 2010 aurre-matrikulazioan gertaturikoak.
|
|
|
Gauza bat da, hortaz, zein lanpostutan izan behar duen euskararen ezagutzak beharrezko, eta beste bat da zenbat lanpostutan izan behar duen beharrezko. " Zeinetan" erabakitzerakoan, lanpostu bakoitzerako, helburu moduan bada ere, aurreikusten den euskararen erabilera hartu behar da kontuan;" zenbatetan" erabakitzerakoan, berriz, administrazio bakoitza kokatzen den barruti geografikoko euskararen ezagutza tasak hartu behar dira kontuan,
|
azken
urteotako arauetan jasota dagoen bezala.
|
|
|
Zeinahi izanda ere praktikan jartzen den hizkuntza politika, eraginkor izan nahi badu, helburu guztien artean helburu nagusi izango ahal du euskararen ezagutza eta erabileraren arteko tartea pixkanaka gutxituz joatea, eta euskararen errealitate sozialaren argitan, gainera, tarte hori batez ere esparru ez formaletan murriztea, hots, lagun artean, auzo giroan, etxeko salan eta hedabideen kontsumoan. Alde horretatik begiratuta,
|
azken
urteotan lortutako elebidun gehikuntzak neurriko jarraipena luke hedabideen kontsumoan. Irakurle kopurua estankatuta dago, ordea.
|
|
|
Arrakasta baten kronika da, gure irudiko, euskarak hezkuntza sisteman azken hogeita bost urtean egin duen bidearen kronika. Halere,
|
azken
urteetan, bai esparru politiko instituzionalean, bai hezkuntza elkartean, bai gizartean oro har, indar handia hartu dute euskal hezkuntza sisteman hizkuntza ofizialak eta atzerriko hizkuntzak, baina bereziki euskara, irakatsi eta ikasteko prozesua nabarmen hobetu beharraren aldeko aldarrikapenek. Bistan da onarpen zabala duela aipatutako hobekuntzaren beharrak.
|
|
|
(eta orain datoz" baina" gogaikarriak): ...ez formaletako ez formalenean, familian alegia, gutxiago erabiltzen dute; euskara bigarren hizkuntzatzat ikasi duten askok esparru publikoan erabiltzen dute, bai, baina esparru pribatua gaztelaniarentzako gordetzen dute; ordea, lehen hizkuntza euskara duten eta esparru ez formal afektiboan nagusiki edo ia esklusiboki lehenago euskara erabiltzen zutenetariko askok gaztelaniari ere atea ireki diote
|
azken
urteetan.
|
|
|
David Crystal, berriz, hizkuntzalari ezaguna da nazioartean, oso bibliografia luze eta aberatsa baitu hizkuntzalaritzaren eremuan. Internetek eta komunikazio euskarri berriek munduko hizkuntzen erabileran eta hizkuntzen arteko orekan izan dezaketen eraginari buruzko azterketak dira nagusi
|
azken
urteotako bere ekarpenetan. Horien ondoan azpimarratu behar, halaber, ingelesaren bilakaeraz eta globalizazio hizkuntza izatearen ondorioz ingelesa nozitzen ari den aldaketaz edo munduko hizkuntza dibertsitateaz eta hizkuntzen krisialdiaz egin dituen lanak.
|
|
|
Egia da euskararen irakaskuntza eta ikaskuntzarako berealdiko aurrerapenak egin direla etengabe
|
azken
urteetan, HABEren eskutik eta euskaltegietako profesionalen ahaleginari esker. Helduen euskalduntzerako programazio didaktikoaren ardatza HABEren HEOK da (Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikuluma), euskararen irakaskuntza ikuspegi komunikatiboaren gainean oinarritzen duena, ikuspegi gramatikala atzean utzita.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan idatzi den euskararen kronika hazkunde nabarmenaren kronika izan baldin bada, batez ere honako arrazoi hauengatik izan da: ...n zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, herritarrak oro har euskarari atxiki zaizkiolako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko bat eraiki eta, neurri batean bederen, gordetzen asmatu delako, nahiz eta ez zaion behar besteraino eutsi
|
azken
urteetan, elebitasunak aurrera egin duenean paradoxikoki. Faktore horiek ahulagoak izan diren lurraldean. Nafarroan esan nahi da?, askoz motelagoa izan da euskararen hazkundea; eta faktore horietako gehienen arrastorik ere izan ez den lurraldean. Iparraldean alegia?, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta, azken ikerketak dioenez, gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten, orain arte hodei ilun eta zakarrez estalitako zeruan urdin koloreko argiune xume batzuk azaldu direlarik horri esker.
|
|
|
Gaur egungo gizartean ez du arrakastarik militantziaren balioak, ez behintzat iraganean beste?; horrek berdin balio du euskararekiko ere. Eta belaunaldi berriek euskararekiko duten loturak ez du zerikusirik garai bateko (diktaduraren
|
azken
urteetako eta demokraziaren lehen hamarraldiko) konpromiso politikoarekin. Belaunaldi berriek modu guztiz naturalean bereganatu dute euskara, euskaraz hazi eta eskolatu dira.
|
|
|
Badira lege araudietan ofizialtzat finkatu ez arren, Estatuaren aldetik babesa aitorturik dutenak ere; esate baterako, galesera Erresuma Batuan. Badira hizkuntzak Estatuek ikusezintasunera kondenaturikoak, eta badira Estatuengandik nolabaiteko tolerantzia jasotzen dutenak (esate baterako, bretainiera eta euskara Frantzian; nahiz eta kontsidera daitekeen Frantziako herri aginteak,
|
azken
urteotan euskarari dagokionez, tolerantzia hutsetik sustapenerako bidea, apal bada ere, urratzen hasiak direla, hizkuntza aniztasunarekiko konpromiso eraginkorrak eskatuko lukeen neurritik oraindik ere urrun jarraitzen duten arren).
|
|
|
Hor dago, gero, Europako Batzordearen agiri horren eranskinean jasotzen den ekimen zerrenda. Hor dago, baita ere,
|
azken
urteetan arrakasta izan duen Socrates programa, eta horren barruko Erasmus azpiprograma, ikasle unibertsitarioei Europako hainbat hizkuntza, kultura eta gizarte ezagutzeko aukera ematen diena. Ekimen horiek guztiak eta beste asko bete betean hizkuntza arloko ekimenak badira ere, irudipena dugu, ordea, ia soilik estatu hizkuntza ugariengan jarrita dagoela Europar Batasuneko erakundeen arreta hizkuntza politika kontuetan, beste hizkuntza ororen gainetik.
|
|
|
Gorago bizi diren ijitoek ez omen dituzte batere ondo ikusten
|
azken
urteotan horrenbeste ugaritu diren moroak. Antzeko arloetan bilatzen dute lana, eta zerbitzu sozialetako laguntzetan ere lehiakide berri dituzte.
|
|
|
Ibarretxe Plana, herri kontsulta eta gisakoak agenda politikoan,
|
azken
urteotan nazionalismo instituzionala prest azaldu zaigu ordena espainiarrean egindako inbertsioak leuntzeko (Arriagako espirituari aske utzi eta joan dadila esanez). Eskertzekoa.
|
|
|
Esplikazio ildo horiek ez dira hegemonikoak herri kontzientzian, ez dirudi horraino heltzen direnik (ez gurean, behinik behin). Baina,
|
azken
urteotan, errealitatearen definizioan aurrera egin dute beste batzuekin borrokan, batez ere zenbait medio akademiko eta gizarte sektoretan. Eta joera hori hazkorra izango ote den, horixe susmoa.
|
|
|
Argi fokua zenbait lekutatik kendu nahi dela, nolabait: ...tzei eman zaien egurrean; lan zuzenbidea ia desagertzerainoko zartako historikoari ez egin kasu; ez erreparatu gure sistema sozioekonomikoa zein patologikoa den bere metatze logika mugagabean, eta logika horrek zelan eroaten gaituen bizitza jartzera makina produktiboaren esanetara; ez begiratu nolako lan erritmoetara behartzen gaituen horrek; ez eta prekarietateak zelako gailurrak harrapatu dituen
|
azken
urteotan". Ez ikusi, finean, ilargia, ezpada berau seinalatzen duen atzamarra.
|
|
|
60ko hamarkadako eta trantsizio garaiko euskal kulturaren eztandatik gatoz, finean. XX. mendearen bigarren erdialdetik aurrera, euskal nortasunak okupatu izan du kultur adierazpenen eta sozializazio zirkuituen zati garrantzitsua, baina,
|
azken
urteotako joerek etena eragin dute. Euskal musikariek, kasurako:
|
|
|
Horixe ote den tarteka gaur ikusten hasi garena:
|
azken
urteotan gertatu den gutxitze kultural identitario baten espresio politiko elektorala (ETAren indarkeriak subiranismoa gehiegi kutsatu eta higatzen duela bistatik galdu barik). Hipotesi honi jarraiki, subiranismoaren ahultze elektoralaren erroetako batzuk beste nonbait daude, politikaren eremu hertsitik at. Eta beste noizbait hasi zen erroon ahitze prozesua.
|
|
|
c) Kontu politiko militarrei begiratuz gero,
|
azken
urteotan askorengan gorpuztu da hil ala hila suertatzerainoko konpromisoaren ezina. Eta nabarmenegia da bere legitimazioaren pitzadura euskal gizartean; hainbatek uste duelako, besteak beste, piztiari jaten ematen zaiola hutsaren truke.
|
|
|
Argi fokua zenbait lekutatik kendu nahi dela, nolabait: " Ez arretarik jarri
|
azken
urteotan lan baldintzei eman zaien egurrean; lan zuzenbidea ia desagertzerainoko zartako historikoari ez egin kasu; ez erreparatu gure sistema sozioekonomikoa zein patologikoa den bere metatze logika mugagabean, eta logika horrek zelan eroaten gaituen bizitza jartzera makina produktiboaren esanetara; ez begiratu nolako lan erritmoetara behartzen gaituen horrek; ez eta prekarietateak zelako gailur... Ez ikusi, finean, ilargia, ezpada berau seinalatzen duen atzamarra.
|
|
|
Ez du behar, dagoeneko ez du lehiakiderik. Ondorioz, honako hauek izan dira
|
azken
urteotako taupadetako batzuk: ongizate estatuaren mehetzea, sozialdemokraziaren porrota, politika sozialen argaltzea, enplegu osoko egoeraren amaiera, lanaren degradazioa, enpresen lekualdatzeak eta honek eragindako enplegu galera.
|
|
|
Eta adi honi:
|
azken
urteotan halako zazpi hazi da" urre beltzaren" eskaera. Eta, gauzak esaten hasita, adi beste honi ere:
|
|
|
Utzi berri dugun eremu berde horretan, gertu daukat Joseba lantokian. Adar anitzeko ekintzen zurrunbilo bertsuan pasatu ditugu
|
azken
urteak, eta berak idazteko tarteak ere hartu ditu tentsio bikoitz gaizto horretan, bata, taldearen eta norberaren artekoa; eta bestea, ekintzaren eta hitzaren tartekoa?. Irakurrita edo solasen bidez idazki hauetako ideia batzuk ezagutu ditudan arren, denak batera ikusteak gogoeta batzuk piztu dizkit oldozpen publikoari buruz.
|
|
|
Euskaltasunari oxigenoa falta zaio espainiarren ur putzuan. Ez bakarrik euskaltasunari, demokrazia formala bera ari da arnasestuka(
|
azken
urteotako legez kanporatzeekin eta azken hamarkadatako torturekin, esaterako); ez gara minimoetara inondik inora heltzen.
|
|
|
Urte asko pasatu dira. Orain berriro elkartzeko aukera izango bagenu, lagunak ez luke ezer jakingo
|
azken
urteotan irakurri ditudan liburuez, ikusi ditudan filmez. Ez zuen Internet ezagutu, ezta posta elektronikoa ere.
|
|
|
Balirudike euskara arian geldi daukatela, joan ziren garaiko euskara ia bera hitz egiten baitute gaur ere, nahiz anglizismoz josia?. Haien euskarak ez du ezagutu gure euskarak
|
azken
urteotan bizi izandako transformazioa. Ondorioz, garai joan bateko oihartzunak entzuten ditugu hainbat artzainen jardunetan.
|
|
|
Analfabetoak izan gara geure hizkuntzan, eta
|
azken
urteotan asko egin bada ere, analfabetismoa ez dugu gainetik kendu. Dirua erraz eta erruz egitea baino gehiago kostatzen nonbait.
|
|
|
" Behin baino gehiagotan aitortu diguzu zure idazkietan narratzaile mina izan duzula zure
|
azken
urteotako eleberriak irakurtzean. Alegia, hotz samar ikusten dituzula narratzaileak, eta konpainia amultsuago bat nahiago zenukeela kontakizunak irakurtzen dituzularik.
|
|
|
Ez naiz gure
|
azken
urteotako indarkeriari bizkarra erakutsi zale. Areago:
|
|
|
Bestela eta bitartean, ez. Baina
|
azken
urteotako indarkeriari hauts izpirik ere barkatzen ez dion askok gure memorian garden jarraitzen duen beste indarkeria izugarri hura justifikatzen, zuritzen, babesten segitzen du.
|
|
|
Sándor Márairen Egunerokoaren azkeneko tomotxoak idazlearen
|
azken
urteetako() apuntetxo ia egunerokoak jasotzen ditu. Tartean, emaztearen gaixoaldiari buruzko apunte zorrotz asko.
|
|
|
Azkena, Catalunya a tamany natural, VÃctor Alba libertarioa egile. 1975ean argitaratua, herrialdearen
|
azken
urteetako historiaren gainbegiratze sakonaren erdian, zera proposatzen du: alegia, katalanak indibidualistak baldin badira âeta aspertu arte errepikatu da estereotipo horiâ, ez direla hala izan idiosinkrasia arrazoi batengatik, baizik eta Estatuak inoiz ez diolako konponbiderik eman haren betiko egiturazko arazoari, ez politika arloan, ez gizarte arloan, ez kultur arloan.
|
|
|
Kantagintzaren inguruan gorago aipatutako alderdiak, bai hitzen gaiak bai egitura metriko eta melodikoak, etengabe aldatuz joan dira
|
azken
urteotan, eta ez bakarrik gurean.
|
|
|
Beraz, elementuok hartu duten ibilbidea musikaren industriak izan dituen aldaketen bidez baino ezin da azaldu, bai eta industria horrek berekin dakarren ikuskizunaren ideiak berak izan dituen aldaketen bidez ere. Hala,
|
azken
urteotan, kanta formula zaharrak eskuratzeko ahaleginak lehengo egitura musikalak alde batera utzi eta haien ordez performance berri bat egituratzen laguntzen duten beste batzuk erabiltzeko balio izan du. Produktu modernoago hori kategoria estetiko jakin batzuen agindupean sortua da.
|
|
|
Askotxo isiltzen ote direlako susmoa gelditzen baita bazterretan eta esamesetan. Zenbat dira
|
azken
urteotan futbolean ondoezak emanik hildakoak? " Hor ere zeozer ibiliko duk!", entzuten da nonahi.
|
|
2010
|
|
|
Migel Anjel Elkoroberezibar ere gogoratzen dut, ordurako jadanik idazle ona zena, baina Manu Muniategiandikoetxea da ziur aski
|
azken
urteotan ikasle haietatik gehien harritu nauena. Ez nuen imajinatzen hain pintore bikaina eta famatua bihurtuko zenik.
|
|
|
Ni bezalako ateo batentzat ez zitzaidan batere egokia jesuiten menpe lan egitea, eta epe luzera pentsatu nuen batxilergo institutu batean beti egongo nintzela hobeto. Denborak arrazoi eman didalakoan nago,
|
azken
urteotan zenbait lagunek kontatu dizkidaten gauzak kontuan hartuta. Bestalde, unibertsitate publikoko Euskal Filologia Gasteizen zegoen eta garai hartan ez nuen nire jaioterrira bizitzera joateko gogorik.
|
|
|
Donostiako Udal Txit Gorenak antolaturiko Donostia Hiriko Kutxa Literatur Sariak Kutxa Fundazioak sustatu eta babestu ditu
|
azken
urteotan. Literatura sormena bultzatzea eta sormen lan hori gizartean zabaltzen laguntzea izan du kutxak beti helburu nagusi ekimen honetan.
|
|
|
Beste garai batzuk zitunan, gure bihotzak ez zeudenan, seguru asko, gaur egun bezain sorgor, eta holako kontuen aireratzeak egun ez bezalako erredura sortuko zinan, inondik ere. Egun, irudi batek ez din dagoeneko mila hitzen balioa, ikusi besterik ez zegon argazkien estimua nola debaluatu den
|
azken
urteotan. Baina Frank Fournierrek bere argazki sonatua Omayra telebista aurrean hiltzen ari zela plazaratu izanak hautsa harrotu zinan.
|
|
|
Curriculumean azaltzen dudan legez, Erasmus beka batekin eman nuen unibertsitateko
|
azken
urtea Hamburgen nik neuk, Arte Ederretan lizentziatu nintzen arte hain zuzen ere. Han egindako lagunekin egin nituen nire lehen eszenografia amateurrak eta profesionalak.
|
|
|
Donostiako Udal Txit Gorenak antolaturiko Donostia Hiriko Kutxa Literatur Sariak Kutxa Fundazioak sustatu eta babestu ditu
|
azken
urteotan. Literatura sormena bultzatzea eta sormen lan hori gizartean zabaltzen laguntzea izan du kutxak beti helburu nagusi ekimen honetan.
|
|
|
Patricia Zuluetaren galeria Arroyo kalean zegoen,
|
azken
urteetan galeriez eta luxuzko dendez betetako inguru batean. Daniela sei eta erdietan iritsi zen.
|
|
|
Gauzak horrela, ezer gutxi zegoen eliza katolikoan gazteentzat. Orduko egoerarekin alderatuta, miraria dirudi,
|
azken
urteotan nola sortu diren, urte gutxiren buruan, hainbeste mugimendu eta, bereziki, baita gazte elkarteak ere. Honetan, asko saiatu zen Joan Paulo Bigarrena eta, berak pertsonalki, eragin handia izan zuen laikoen eta gazteen artean.
|
|
|
Hilero ostera, feria egin ohi zen, handia benetan, Santa Marina enparantzan. Baserri handi asko dago Oñatin eta
|
azken
urteotan ez dira gutxi berriztatu eta dotoretu dituztenak.
|
|
|
Teologiako
|
azken
urtean izan nuen nire ikasle bizitza luzean azterketarik gogorrena. Ohikoa zen, jesuita hezkuntza osoko azken urtean, filosofia eta teologia guztiari buruz azterketa bat prestatzea.
|
|
|
Teologiako azken urtean izan nuen nire ikasle bizitza luzean azterketarik gogorrena. Ohikoa zen, jesuita hezkuntza osoko
|
azken
urtean, filosofia eta teologia guztiari buruz azterketa bat prestatzea. Horretarako, ehun bat tesi prestatu behar genituen, bai filosofia eta baita teologiakoak ere.
|
|
|
Batik bat, misiolari edo apaiz eta lekaide lekaime bezala, herritik urrun joan direnak ziur naiz bizi diren lekuetan bertakoekin ongi konpondu eta bertakoen zerbitzura jarri direla. Nahiz eta
|
azken
urteotan, terrorismoak edo indarkeriak kalte handiak egin gure izen onari, orain ere euskaldunak, eta oñatiarrak noski, atzerrian ere estimatuak dira.
|
|
|
Hasi aurretik, hegazkinez harantz zihoala, honako adierazpen hauek egin zituen kazetariekin eginiko prentsaurreko batean: a) Hego Ameriketan giroa asko aldatu da
|
azken
urteotan. b) Orduko iraultzak ez du ekarri agindu zuen bizimodu hobeagoa. c) Askapen Teologian ere aldaketak izan dira eta baita oker batzuk zuzendu ere. Eta Arnulfo Romero monsinoreari buruz bi gauza esan zituen:
|
|
|
Urte haietan ikasi genuen batez ere, nola idatzi, nola hitz egin eta zein zen mundu klasikoa. Zoritxarrez, orain,
|
azken
urteotan, dirudienez, ahazturik, bazterturik geratu da hezkuntza klasikoa. Gu benetan zorionekoak izan ginen hauek ikasten, benetan interesgarriak zirelako eta baita onuragarriak ere gero egin genuen bizimodu eta lanetarako.
|
|
|
–Elizbarrutietako apaizak, ordea, ugaritu egin dira
|
azken
urteetan mundu osoan, Europan eta Ozeanian izan ezik. 2001 urtean:
|
|
|
Zoritxarrez ez zutela inolako azterketarik egin edo eskaini, mitin antzeko zerbait egin zutela bakarrik. Entzule gazte haiei zergatik ez zieten ikuspegi zabalagoa eman, alde batetik eta bestetik Euskal Herria zer den erakutsiz, italiar gazteek hobeki ezagutu zezaten Euskadi zer den, zein diren hemengo tirabirak, eta gure
|
azken
urteotako historia osoa. Alferrik.
|
|
|
Lehen aitaturiko Paddy Woodworth idazleak arreta handiz aztertu ditu euskaldunon ohiturak, bizimodua, iritziak, politika, kultura. Eta bereziki
|
azken
urteotako egoera. Liburua atera aurretik, elkarrizketa batean honela zioen:
|
|
|
Euskal Herriko unibertsitaterik zaharrena, Deustukoa, jesuitek eraiki zuten. Eta haren ondoren
|
azken
urteotan baita Donostian ere, lehenengo ESTE, gero EUTG eta azkenik Deustuko Campus bezala.
|
|
|
Manuel Larramendi(), Agustin Kardaberaz(), Sebastian Mendiburu(), Raimundo Olabide(). Eta
|
azken
urteotan Plazido Mujika(), Gotzon Garate(), Gaizka Barandiaran() edo Patxi Altuna(). Arte munduaren, teoriko eta kritiko bezala Juan Plazaola() izan da aipagarrienetakoa.
|
|
|
Argitaletxe bezala, Mensajerok euskal liburu ugari atera ditu, eta orain zenbait urte Jesusen Bihotzaren Deia izeneko aldizkaria. Komunikabide munduan, Herri Irratiak, Loiolatik eta Donostiatik, euskara sartu zuen Irrati munduan, eta gero,
|
azken
urteotan, sare handi bihurtu da Euskadi osoa besarkatuz: Gasteiz, Bilbo, Eibar eta Durangon martxan jarri dituen irrati berriekin.
|