|
2000
|
|
|
Eta, han ere, bertako antolakuntza eta egitarauen hobekuntzaz arduratu zen. Horregatik, bere bizitzako
|
azken
urteetan, administraritza eta zuzenbideetan ospe handia lortu zuen, ez ordea Espainiako gortean.
|
|
|
Pena bakarra daukat, gutxi gorabehera hilabetea izango baita gaitzen batek zentzumenak ukitu zizkionetik, eta geroztik ez du gaixoak ezer entenditzen, eta alferrik da berarekin berba egitea, alferrik da... Eta pena dut,
|
azken
urte honetan ez dudalako adorerik izan sekretu txiki bat kontatzeko, eta oraintxe esango nioke, baina zertarako, ezin badu ulertu... Eta kontua da zuoi ere ez dizuedala inoiz esan.
|
|
|
Zeren, oraino erran ez badizut ere, aitona Nikolasek lagun zuen don Frantzisko, eta gero eta haren lagunago egin zen, batik bat bere
|
azken
urteetan. Eta egun batean aitonak apezari joko hartan irakatsi eta, handik harat, noiznahi den aritzen ziren biak xake taularen aitzinean.
|
|
|
—Esker mila... Baina meritua ez da enea, irakaslearena baizik, zeren Salvatore Rosa izan bainuen irakasle, Napolik
|
azken
urteotan eman duen poeta pintore musikaririk handiena...
|
|
|
Zeren aita Bartolome izan baitzen ene harroina, eta harroin hura dar dar ikusi nuen, haren jokabide eskasaren ondotik. Eta goganbehartsu nintzen, bada, oker ari ote nintzen, eta goganbehartsu nintzen, halaber,
|
azken
urte haiek gezur handi baten gainean eraiki ez ote nituen. Oker edo zuzen, ordea, egin beharrekoa egina zegoen, eta, jauregia erdi hondaturik zegoela, ez nuen gibela egin... eta trabailariek, halatan, handik bizpahiru hilabeterat akabatu zuten lana —eta, nekeak eragin bertze isilune batean atseden hartzen zuela, segitu zuen—:
|
|
|
Aizue: baldin bizirik bazaudete, esker mila zuei, zeren, naizena naizela, zuengatik bainaiz, eta zuen baitakoa nauk erroan; eta zuengatik nauk, zuen ondoan bizi izan naizelako, desterruan edo erdi desterruan
|
azken
urteotan bai, Errege Faltsuaren kontrako bertze gerla hura galdu ondoren, baina baita errespetu handi batean, nahiz eta zuek katoliko izan eta ni luthertar. Izan ere, oroitzen al duzue iaz izan genuen konbertsazionea, noiz eta jakinarazi bainizuen ezen irakurri berriak nituela Lutherok indulgentzien kontra skribatu zituen 95 tesiak —egun Parisen bizi den ene lagun mami Joseph Elizanburuk ezkutuki igorriak—, eta irakurraldi hark Lutheroren zale eta gura egin ninduela guztiz?
|
|
|
Eta iturburuko ur garden haien lohitzeko beldur nintzelako; edo
|
azken
urteen ondotik, zeinetan plazerraren plazerrez nardatu eta gogaitu bainintzen, bertze bide batzuk —spiritualagoak, nolabait erraitearren— urratu nahi nituelako, eta Jainkoari promes hura egin niolako, zeina Antonio Ibarbiarekin batean berritu bainuen, biok zin egiten geniola elkarri ezen guztiz entseiatuko ginela, han geundeneino, mundu ustez lohigabe haren ez kutsatzerat, ez likisterat...
|
|
|
Eta bertze uda bateko bertze egun batean —tigrea etxerat ekarri eta handik bi urterat izanen zen, Mattin etxeraturik genuela orduko, Villagrandeko dukearen etxean bere hirugarren eta
|
azken
urtea konplitu ondoren—, basurdea.
|
|
|
ZEIN ongi mintzatzen zitzaigun osaba Joanikot Collège de France n egin zuen egonaldiaz, han iragan zuen
|
azken
urteaz batik bat, zeinean Pierre Gassendi filosofo, astronomo eta matematikari jakintsua izan baitzuen irakasle! Eta nola prezatzen eta loriatzen zen hartaz...!
|
|
|
goitika egiteko gogoa etorri zitzaidan. Zeren haien antzeko hitzak izan bainituen
|
azken
urte haietan arimaren janari, eta janari hura usteldua eta pozoindua zegoen jadanik enetzat, eta arimak ezin jasan zuena nekez jasan zezakeen gorputzak ere. Eta hala egon nintzen, meza akabatu bitartean, gogogaizturik.
|
|
|
—Berori desterrurat doa... eta ni ere berorrekin joanen naiz, eta alegeraki eta uroski joanen naiz gainerat, zeren berorrentzat desterrua den hori ez baita enetzat desterru izanen, nola izan baita berorrenganik urrun egoitea
|
azken
urteotan.
|
|
|
Baina ez fida. Izan ere, herdoilak jana ikusten diat kanoia, zeren
|
azken
urteotan ez baitu nehork ere zaindu ez garbitu... eta, beraz, ez harritu jauregiko arrano inperialari apuntatu eta eliz dorreko hontzari emaiten badiot; saguzarra banintz ere, kontuz ibiliko nindukek gau horretan... Halarik ere, jauregiko arranoa lumatu ezean, kanoi hotsa bederen aditu zidatek, eta kanoi hotsa ere ederra izan daitekek, noiz eta bihur baitaiteke libertatearen oihu.
|
|
|
Ez naiz arrunt goiztiarra. Fraideeneko
|
azken
urtean horditu nintzen lehenbizikoz, sotanen arteko aro luzeari adio errateko afarian. Kroniken ariora, Ximurrak eta Charlyk jatetxetik beretik eraman ninduten, herrestan, zaku bat patata bezala.
|
|
|
Fraideeneko
|
azken
urtean eta unibertsitateko lehenbizikoetan, politikagintzaren arrak ausiki egin zigun boladan, belarri erne entzuten genituen poliziaren atzaparretatik pasatutakoen kontakizunak. Manta gaineko jipoiek, elektrodoek, bainerak edo plastikozko boltsek militantziaren alderdi beldurgarri baina aldi berean heroikoaren imajineria osatzen zuten.
|
|
|
Ezta, gorpua kanpin denda barnean zegoela, iltze eta burdina guztiak aterata, izeba olanean bildu behar genuela erran diodalarik ere. Beharrik
|
azken
urteetan eskastera egina zuen emakumeak! Semeak berak lagundu naik, bere beso motzekin, maletategira kargatzen.
|
|
2001
|
|
|
Aurki,
|
azken
urte hauetan herriak izan duen hazkunde ikaragarriaz hitz egiten hasi dira. Nola lehen soroak baino ez zeuden lekuan hamar urte eskasetan etxeak eta etxeak eraiki dituzten.
|
|
|
Gauza jakina da Estatu Batuetan gaztetxoen arteko bihurrikeria areagotu egin dela
|
azken
urteotan. Ikastetxeetan, adibidez, makurkeria galantak gertatu dira.
|
|
|
Andra Pradesh estatuan, Chundur herrian goiko klaseetako jendea herratsu zebilen harijanekin,
|
azken
urteetan dalit asko gobernuko lanetan ari zela eta. Lan horiei esker beren buruen jabe ziren, hau da, diru apur bat irabazteko ez zuten goiko klaseetako jauntxoen beharra.
|
|
|
Indian
|
azken
urteotan haur gutxiago izateko zabalkunde handia egiten ari dira. Haurrik ez izateko emakume askori tronpak lotzen dizkiete.
|
|
2002
|
|
|
Lehenago New Yorkeko Bronxen baina
|
azken
urteotan, esan dudan legez, Manhattango Washington Heights auzoan ematen dut uda. Estatistikek diotenez, auzo honetan gertatzen dira mundu osoan hilketarik gehienak, droga salmenta dela eta.
|
|
|
Horregatik sentitzen nintzen maiteminduta. Eta maiteminak, bat batean, bizigogo handi bat piztu zidan,
|
azken
urteetan izan ez nuena. Eta bizigogo hura kutsatu behar nion Sarari, zeren, neure lana medikuntza zenez gero, Sara izan baitzitekeen ene artelana, guztiz osatzen banuen, errehabilitazio programako lagun psikiatraren laguntzarekin, jakina.
|
|
2003
|
|
|
Ez omen zuen, noski, bere garitatik ezer entzuten, baina bien arteko maitasuna eguzkitara, jendaurrera ateratzeko eskatzen zuela omen zirudien, zer besterik eska dezake bada urteak ni bezalako maitale zikoitz (sic) batekin egin dituen emakumeak? Eta nire
|
azken
urteotako frakaso sentimentalen zerrendatxoa aipatzen du, nik neuk ere ezagutzen ez nituen istorioak aurpegiratzen dizkidala.
|
|
|
Aipatu berri dut Patxi. Aspaldian gaixo dago, urte luzeetako borrokak gastatuta eta ahulezia handi batek jota bezala, maisu kargutik at
|
azken
urte honetan. Baina Patxi ez dago ohe batean amore emanda hiltzeko gertu eta, nola bere heriotzari zentzu bat eman nahi dion, orri zuri batean lerro batzuk idazteari ekin dio, herritarrek bere erabakiaren berri jakin dezaten, momentua iritsitakoan:
|
|
|
–Zu ezagutzea izan da Rakelek
|
azken
urteetan izan duen gauzarik ederrena.
|
|
|
Munduan beste gauza asko bezala, postarion lana ere izugarri aldatu da
|
azken
urteotan, eta ez, hain zuzen, onerako.
|
|
2004
|
|
|
Jaitsiera ez da liburugintzan bakarrik sumatzen, Euskalduntze Alfabetatzean ere jaitsiera izugarria egon da. Euforia saltzen ari gara
|
azken
urteotan, baina egoera ez da hain baikorra; euskalgintzak zulo handiak dituela esan liteke. Helduleku batzuk behar ditugu eta askotan ez dugu egoera hain larria denik onartu nahi.
|
|
|
Euskararen erabilera normaltzeko proposamen sorta honekin amaitzeko, azkenik, Joxe Juan Gonzalez de Txabarrik mamitutako hausnarketa bat irauli nahi nuke hona. Joseba Arregik
|
azken
urteotako hizkuntza politikari egindako kritika giroan kokatu behar dira Txabarriren adierazpenok, haren iritzi kritikoa zuritzeko asmotan eginak baitaude bereziki: –Planificación en la que se centra la autocrítica del Consejero de Cultura:
|
|
|
Eta horrekin bizitzen ohitu ginen, harik eta norbait (norbait kolektibo hori arerio ideologikoari bizitza ukatzeraino iritsi direnengandik ez urruti dagoelarik) euskaltzale eta euskal herritar kontzeptuak nahasten zaletu zen arte. Ordutik hona (eta garbiago
|
azken
urteotan), gutarra izan beharra dago, sarri, alor politikoan, euskararen inguruko kezkarik eduki ahal izateko. Eta hori, nire ustez, galbidea dugu?. 214
|
|
|
Eta lan hori ez dagokie euskaltegiei, jendarteari eta administrazioari baizik. Helduen euskalduntzeko krisia ez da
|
azken
urteetako ikasleen beherakada, benetako krisia euskalduntzeari begira, euskaltegietara, beti, jende gutxiegi etorri izana da, orain izatez ere areagotu egin da hori?. 519
|
|
|
Zalantzarik gabe esan ditekeala uste dut,
|
azken
urteotako lanik inportanteenetako bat ikastolen bidez egiten ari dela. Ba dakit, eta ba dakigu denok, ikastola horietan akats asko dagoela.
|
|
|
Ortik etorri zaizkigu gero gerokoak," garbizaleak"," mordollozaleak" eta gañerako guziak, gure euskera zearo ondatuz. Izkuntzaren aldetik jaunak, gure eskizofrenia orri eskerrak, kalte besterik ez dugu egin
|
azken
urte auetan. Danok izan ditugu gure eskizofrenia aldiak; danok izan gera garbizale, noizpait bederen; danok aldrebestu dugu bein edo bein izkuntza.
|
|
|
Hor erlijio kontu bat izan zan (edo izan omen zan, nahiago bada); baiñan ez herriek, askatasunean eta argitasunean, oharrean hala deliberaturik deus. Horri, halere,
|
azken
urteetako gorrotoak erantsi zaizkio, Kroazi’ko katolikoek Hitler’en alde jokatu zutelako; eta muga egiazkoago eta gotorrago egin bide da Tito-ren ahalegiñen kontra: gertatutako hilkintzen oroitzapena ez baita aisa ezabatuko.
|
|
|
" heuskara"," euskara"," euskera"," eskara"," eskuara"," uskara"," üxka"; sekulan ez, ordea," euzkera". Eta, alere," euzkera" izkribatu da
|
azken
urte auetan, eta euzkalerria, eta euzkaldun, eta abar. Zergatik?
|
|
|
Eta Romanetto hantxe geratu da, aldatsaren amaierako azken farolaren ondoan. Eta gogoratu da etxekoekin, aitak zelan erabaki zuen Astrako armak jabez aldatzea, amak zelan pasatu zituen
|
azken
urteak bakarrik, duela gutxi hil zen arte. Eta bere buruarekin ere gogoratu da, hori ere egin behar delako aldian aldian; eta gogoratu da zelan egin behar izan zuen alde etxetik eta zelan dabilen orain mundutik, jakin barik non amaituko duen edo sekula bueltatuko den.
|
|
|
Erantzuna asmatuta ala asmatu barik, mutilak Gino ezagutzeko asmoa dauka, eta badaki lortuko duela, ez duela asmakizun txepelik behar horretarako. Ez da alferrik ibili
|
azken
urteotan hara hona, lanik makurrenak eginez, lau sos bildu eta Ponte a Emara heltzeko. Ez.
|
|
|
Liviak ez daki hainbeste. Berak dakiena da Ginok ezin duela Tourrik ez Girorik irabazi, bere familiaren berri ez duela izan
|
azken
urteotan, eskalatzaile izandako faxista boteretsu batentzat ari dela lanean eta abizena aldatuta duela, Livia Scola, eta ezin du burutik kendu bera Livia Bucova dela, eta ez du burutik kendu nahi ere, ohore apur hori delako haurtzarotik geratzen zaion gauza bakarra. Hori, eta begi marroi eder bi.
|
|
|
–Milesker, Oskar –erran zidan– Milesker egun hauengatik. Egia erran, bolada honetan
|
azken
urteetan baino askoz ere zoriontsuago izan naiz. Ez dut merezi, baina halaxe izan da.
|
|
|
Baina inork ez zuen tutik ere erran. Etxean neukan,
|
azken
urteotako lanaren oroigarri gisa.
|
|
|
Hasieran haren irudia gerrako amesgaiztoen kontrako babes gisa baliatzen nuen, baina orain amari buruzko oroitzapen samurrenek ere kutsu jasanezin bat hartzen zuten neure baitan. Amak izugarri maite izan ninduen eta, batez ere
|
azken
urteetan, negar anitz egin zuen ni politikan gero eta gehiago sartzen nintzela ikusita. Ia erotu zen Alderdi Jeltzalean sartu nintzela jakin zuenean.
|
|
|
Nolanahi ere, alemanen eztenkadak alde batera utzita, kontu ilun anitz dago indar horren inguruan. Dena den,
|
azken
urteotan Alemaniako zenbait girotan modan egon da SSetan sartzea. Orain, milaka eta milaka gizon dira" Gorputz Beltzeko" kide.
|
|
|
Beste txosten batean, Weberri egindako espioitza lanaren emaitzak laburbiltzen ziren. Antza zenez, Foreign Officeren soldatapeko agenteak ofizialaren orpotik ibili ziren
|
azken
urte osoan. Orrialde haietan irakur zitekeenez, Weberri jarraitzeko lana ez zen batere erraza izan, Alemanian zehar harat honat ibili baitzen etengabe.
|
|
|
Idaztekorik zeukanean behintzat. Bere arrakasten txostena zen, alegia, eta nahi baino argalagoa
|
azken
urtean. Idatzi ez zuenagatik baino gehiago, ezabatu eta gainidatzi zituenengatik.
|
|
|
Zer gerta ere. Helburu horrekin, mundu osoan egiten diren goi energien inguruko esperimentu guztiak kontrolatu nahian dabiltza
|
azken
urteetan. Eta hurbiltzen ari dira.
|
|
|
Baina ni ere izugarri erakartzen ninduen neska hark. Eta ongi baino hobeto ulertu nuen aitaren desira eta irrika, nahiz eta gero gauez, oherakoan, lotsaturik sentitu nintzen... bururatu baitzitzaidan, bururatu ere, aitak, bere iruzkinarekin, ama baztertzen zuela, biak ala biak
|
azken
urte haietan aurrekoetan ez bezala konpondu baziren ere, aitak bizitzeko arrazoi bat aurkitu baitzuen nire futbol etorkizunean, eta arrazoi hark halako bizipoza eman baitzion, amarekiko harremanetan igartzen zena: amarekiko errespetuan eta begirunean, alegia.
|
|
|
Eta,
|
azken
urteetan, oro har, umoretsu ibili bazen ere –hitz eta pitz beti, hori bai–, aldartea noiznahi txartzen hasi zitzaion, handik aurrera. Eta, urte batzuk lehenago bezala, ama hartu zuen bere haserrealdien jopuntutzat orduan ere.
|
|
|
Eta, hala, denbora batean pilulak hartzen segitu behar izan bazuen ere, nabarmen egin zuen hobera. Bazirudien, bai, izarren eta astroen hatsa alde genuela berriro, aitaren hobealdiak nire karreraren hasierako arrakastarekin kointziditu baitzuen, profesional gisa, Sansen eman nuèn gazte mailako
|
azken
urtean.
|
|
|
Hots, hasi eta buka dena berea duzu, bere atal guztietan berak honelaxe bururatua liburu bezala, azkenekoa izango zuen ideian zalantzarik gabe, eta bizi zela argitaratu ez bazuen ere, utzi dituen beste mila nota eta paper sakabanatuen artean, hau argitalpenerako prest bezala aurkitu da, txukun txukun eta dena bukatua, hitzaurretxoak eta guzti. Berehalaxe nabaritzen da
|
azken
urteetako lana dela, heriotzak markatua jada, bizi iraganari eta argitaraturiko obrari so. Gaixo eta makal, beharbada hutsal iritzita ere bere lanari –ohi zuen bezala–, ez da heldu publikatzera.
|
|
|
Denborarekin, ordea, zentzu positiboan itzuli eta asumitu egingo du kritika hura, bere ezaugarri naturala bezala tematsu beregain hartuz ezordukotasuna. " Erromantiko nabil", aitortu baino aldarrikatuko du,
|
azken
urteotan negatiboki markatu dugun kontzeptu lardats hori apropos banderatzat hartuz beretzat. " Betiko gaitza dut,/ ezin sendatua".
|
|
2005
|
|
|
Bitxia da oroimenaren funtzionamendua, benetan. Mezu zaharretatik atera du eskolako laguna dela,
|
azken
urteetan kontaktua berreskuratua. Tipo jatorra eta umoretsua, barregarria izatera ere maiz iristen dena, erakundeekin ironiko, ia zinikoa.
|
|
|
Baseliza txiki txikia zen eta berria ematen zuen, horrek esan nahi zuen berritu egin zutela
|
azken
urteetan. Barnean santu baten irudiak eta loreak, filodendroak, uste dut.
|
|
2006
|
|
|
XABIER LETE. Erlijio gogoetaz diharduen aldizkari baterako elkarrizketarik ez didate inoiz eskatu, baina
|
azken
urte hauetako zenbait elkarrizketetan erlijioaz eta, batez ere, fedeaz mintzatu izan naiz. Eta ongi iruditzen zait, bidezkoa, horretaz galdetzea eta horretaz mintzatzea, ni sinistun bezala agertzen naizelako.
|
|
|
oso abesti gogokoak ditut. Kantari bezela ibili nintzeneko
|
azken
urteetakoak dira. Lehenago esan dut abesti horiek esperientzia oso barneratu batzuetatik sortu zirela, kulparen zentzutik eta aitormenaren beharretik.
|
|
|
Hona hemen pasarte garden bat gaian zulatzen hasteko. Toynbee rekin polemikakoa da (beraz,
|
azken
urteetakoa) eta, uste dut, iruzkin handirik behar gabekoa:
|
|
|
Bat erabaki sendoarena da. Euskal Herrian badaude espainolista konfesionalak, are euren kredo politikoan artikulu behinena espainolismoa dutenak ere,
|
azken
urteotako PP PSOE fronteak aski argi erakutsi duenez. Espainolak dira eta izan nahi dute.
|
|
|
" entretiénense no pocos de mis paisanos, en absurdo empeño por resistir el incoercible proceso vital, en inventar una especie de volapük eusquérico que ellos solos lo entienden, o mejor dicho, tantos volapükes cuantos reformadores del vascuence salen" 249 Beraz, ahal izan, ahal izango litzateke, baina ez du merezi hainbeste permatzea. Unamuno-rena printzipioz ez da ebazpen kategorikoa (beharbada
|
azken
urteetan bai); eta gutxiago da, maite maite omen lukeen euskara hil hurren ikusten duenak dolorezki eginiko eutanasiaren edo paliatiboen planteamendua (oso euskaltzale bati bakarrik burura zekiokeen hipotesi hori, nik uste: euskara sufritzen dagoen pertsona baten irudipean identifikatzea, 1901eko Unamuno-ri nekez imajina dakiokeen sentiera baita; sentimentu horiek hobe Arrese Beitia-rentzat uztea) 250.
|
|
|
Ba ote daki...? Eta, onartzea kostatzen bazaio ere,
|
azken
urteetan hartu behar izan dituen erabaki garrantzitsu guztien aurretik etorri zaio Karlos burura, eta hartutako erabakiaz zer pentsatuko lukeen erabili izan du gogoan.
|
|
|
Ingelesa ikasten hasi zenean hasi zen nebari deitzen eta askotan esan dio ordutik. Baina
|
azken
urteetan ez. Berba ere gutxi egin dute, beti lanaren aitzakiaz, eta barrutik hitz hori irten zaionean, argi izpi bat ikusi duela iruditu zaio.
|
|
|
Egunkarian aritu den urte hauetako umiliazio handienak
|
azken
urtean bizi izan ditu, beti Fidelen eskutik. Fidel garraztuaren eskutik.
|
|
|
Ekintza gizona zen eta dirua lortzeko asmoa zuen, Erresistentzia antolatzeko. Haren familiarekin hitz egin dugu, eta erran digute bere
|
azken
urteetan Fleury obsesionaturik zegoela gerran egindako zerbaitekin. Ahaideek ez zekiten zer zen, Fleury oso harro baitzegoen Erresistentzian borrokatu izanaz.
|
|
|
Irail eta urriko igandeetan etortzen jarraituko zuela esan zigun, baina hortik aurrera ez zela segurua. Izan ere,
|
azken
urteetan hutsik geratzen zen herria neguan. Umeak zituzten familiak Sopeñara jaitsi ziren, haurrak bestela eskolarik gabe geldituko baitziren hilabete luzeetan; eta zaharrak ere, hil ez zirenak behintzat, bide beretik joan ziren.
|
|
|
Gutun hau idatzi ez dizkizudan guztien ordezkotzat har dezakezu, edo denbora luzean astero eta hutsik egin gabe bidali dizkidazun guztien erantzuntzat. Halakotzat hartzea daukazu, berben balantza horretan kitatu beharreko zor bat dudala iruditzen bazaizu, baina nik esango nuke neure burua argitzeko ahalegin bat dela beste ezer baino gehiago,
|
azken
urte honetako gertakariak sailkatu eta sentimenduak haztatzeko saio bat, haztatze horren ostean ondoriorik iritsiko dudan ez badakit ere. Inportanteena ez dira ondorioak ere, beharbada, ezpada, etorri ahala kontzientziaren zakuan pilatzen joan naizen guztiak argitara atera eta ordenan paratzea.
|
|
|
Nondik hasiko naiz? Karrerako
|
azken
urtearen hasieratik ekitea litzateke logikoena akaso, ezagutu ere orduantxe ezagutu baikenuen elkar, baina, pentsatzen jarriz gero, benetako hasiera, niretzat behintzat, gero etorri zen, ikasturtea amaitu bezain laster.
|
|
|
" Zer gertatu zait ohorearen eta ospearen aldetik gorrotoaren eta bazterkeriaren aldera horrela pasatzeko?". Bizitzako
|
azken
urteetan hizkuntza ezezagun eta ulertezin batean aritzen zen sarri. Aingeruekin hitz egiten ari zela zioen...
|
|
|
Bizitzako
|
azken
urteak gogorrak izan ziren burdinazkoa zirudien Cromwelentzat; parlamentuan koipekerietan urtzen ziren bere jarraitzaile mengeletatik kanpo denak zituen aurka Oliver Cromwelek, eta bere izateko era zurrunarekin ez zuen abileziarik izan erregea hil ondoren ezarritako errepublika behar zen bidean jartzeko. Zorrotzegia zen horretarako, ikuspuntu estukoa, politikak eta botereak beharrezko duten malgutasunik gabea.
|
|
|
Bawtryko gure gizona zelagilea zen, edo nahi baduzue uhalgilea edo guarnizioneroa –hiru berba horiez ezaguna baita langintza hori–, zaldientzako zelak, erromaleak, zintxak, bizkargainekoak, azpiko uhalak, kurrupekoak eta gainerako uhal eta larruzko trepetak egiten zituena. Horretan aritu zen, behintzat, bere bizitzako
|
azken
urteetan.
|
|
2007
|
|
|
Erreka ertzean geratu nintzen, patxadan eseri eta zapatilen lokarriak askatzen nituela. Hantxe jarrita, harri txabal baten gainean, eskuineko hankako orkatila ezkerreko belaunean, lokarriak lasatuta eta zapatila eskuan hartuta baina orpotik atera gabe artean, jarrera guztiz arrunt eta inongo misteriorik gabeko hartan, bada, esperientzia erlijioso bat izan nuen,
|
azken
urteetako kantu txatxu baten hitzak erabiltzea zilegi baldin bada.
|
|
|
izango da. Eta xehekiago azalduko dugu, astronomoen arreta oso bereziki jarria baita Marten
|
azken
urte hauetan.
|
|
|
Izkribu argigarri bila ari nintzelarik, gomendagarri gertatu zaizkidan liburu batzuekin egin dut topo. Denboraren joanaz xaharkitutakoak alboan utziko ditut; zeren eta, ikerkuntzak daraman abiada ikusita,
|
azken
urteetakoak besterik ez aipatzea iruditu baitzait zuhurrena.
|
|
|
(Bidenabar:
|
azken
urte hauetan Les Lettres Modernes izenekoak, bi sortzaile gogoangarriak zikinduz, hartu duen, eboluzioaz?, isil nadin!)
|
|
|
Zein da guk heredatu dugun Birjaiokundea? Michelangelo-k, errepublikanoa bera eta artista, Kapitolioko plazan egin gura izan duena da, bere ustezko Erroma txukun txukun berritu, ahalik eta gehiena antzinako hiri bera bihurtu, horretarako
|
azken
urteetan aurkituriko ahalik eta puska arkeologiko gehien integratuz bere proiektuan; eta igoerako arrapalaren aurrez aurre, Minervaren irudi handi bat antzinako jatorra pentsatzen du ipintzea, plaza dominatzen (gaur Museo Kapitolinoko larrainean ikustekoa). Plaza, garbi, jendearentzat.
|
|
|
Asierrek, horretan, arrazoia zuen, maitasun kontuetan ez bainaiz inoiz iaioa izan (hau frogatzeko ez dut nire egungo egoerari lotzea baino). Dena den, institutuko
|
azken
urtean eta balantzea eginez, ni atera nintzen garaile, bereziki harro ez banengoen ere. Bost mutil musukatu eta batekin oheratu (beltzez jantzi eta poesia irakurtzen zuten horietako bat, bai).
|
|
|
Sorbaldak altxatu ditut, ideiarik ere ez dudala adierazi nahian. Bizirik zegoenean noizbait entzun nion Joxeanen aitari halakorik esaten, baina batek daki egia zen,
|
azken
urteetan nahiko galdua baitzuen burua.
|
|
|
galdetu dionean argi geratu da Monikari ere kosta egin zaiola Arantza ezagutzea. Bera ere
|
azken
urteetan hainbeste aldatu den galdetu dio bere buruari eta bat batean itsusi sentitu da. Monikaren ezpain mamitsu gorriei begira, konturatu da ezpainak zurbil eta siku dituela berak, eta mingaina pasatu du haien gainetik.
|
|
2008
|
|
|
Ziur zegoen, inoiz ezertaz ziur egon bazen, ez zuela maite; baina nahi baino gehiagotan akordatzen zen berarekin. Ez faltan sumatzen zuelako, ez; objektuek, lekuek,
|
azken
urteotako gauza guztiak partekatu izanak ezinbestean ekartzen zioten burura haren irudia.
|
|
|
–Hemendik aurrera, maizago joan dut Andaluziara eta bolada luzeagoak egin, ene alaba bihotzekoak, negozioak direla-eta. Horregatik,
|
azken
urteotan ez bezala, aurten ez gara udan iparraldera joango, barkatuko ahal didazue?!?, eta erantzun zioten alabek erantzun beharrekoa: –Ados, aita, baina gure urtebetetze egunean gurekin izango zaitugu, ezta??; bilatu zuen bakoitzak egoera berriak eragindako gabeziei aurre egiteko modua, amak batez ere, zeinari Ama Birjinari betidanik izan ziòn debozioa itxuragabeki areagotu baitzitzaion, senarraren desleialtasunak bihotzean utzi ziòn hutsunea betetzeko saioan; hots, familiaren egituraren barruan funtsezko zerbait apurtu bazen ere, villalbatarrek, kanpotik begira zituztèn begi zelatarien erasoei eutsiz, begi bakoitza buiraka bat da, milaka gezi gordetzen dituena?, aurrera ekin zioten, ezer gertatu ez balitz bezala?
|
|
|
–Beñardo, harro nagok
|
azken
urtean egin duan aldaketaz, baina jakin ezak Nazario maiorazkoa dela eta Nazarioren esanetara egon duala, berak beteko baitu nire lekua, ni hiltzen naizenean: ulertu al duk??
|
|
|
Konfiantza hartuz joan arau?
|
azken
urte hartan batez ere?, ordura arte gordeak izan zituztèn sekretuak elkarri erakusteari ekin zioten, baita bi gizonek oroimenaren urik arree netan ezkutatzen zituztenak ere: batzuk, zehaztasun handiz gogoratuak; baina baita denborak, ahanzturak?
|
|
|
zapaldua zuena are zapalduago uzteko; helburua betetzeko, ondorioz, aitzakia bat edo beste erabil zezakeen? Baina,
|
azken
urte haietan soldadutzarekin lotutako kontu batzuk, bigarren karlistaldia bukatuta gero (1876an, beraz), kinten sistema eta soldadutzarako zozketak ezarri zituen Espainiako gobernuak Euskal Herrian, ezin ahaztu zituelako edo, legeak bereziki behartzen zituen Nazario eta haren hiru anaiak, aita gerran galtzaileetakoa izan zutelako, nahiz eta anaietan zaharrena izatea, azkenean, Nazariori onurazko gertatu zitzaion, ñabardura hark bere anaien tutore bihurtu eta soldadutzatik libratu baitzuen?
|
|
|
Sor Imelda, beraz, moja tolesgabe bat zen, adinak, ile zuria eta zimur sakonak lekuko? are tolesgabeago egin zuena, apur bat inozoa ere bai,
|
azken
urte haietan burua arindu izanaren kariaz edo. Baina, burua arindu arren, sor Imeldak bazuen desio ezkutu bat, behin mirariaren lurra ukitu izan duenak berriro ukitu nahi izaten du?, eta desioak bultzatu zuen, beharbada, esan zuena esatera, bere desioen neurriko beste errealitate bat asmatuz eta santu desagertua santu bati zegokiòn tokian jarriz:
|
|
|
Ernestina, egia esan, beti joaten zen urduri samar elizara aitortu behar izaten zuen bakoitzean, batez ere ohiko aita espirituala, don Ireneo, herriko hiru apaizetatik bat? estutzen hasi zitzaionetik
|
azken
urte hartan.
|
|
|
Egia da agian erakargarriago gertatu dela Fran tzian, Alemanian baino, baina frantsesak oro har erosoago sentitzen dira guztiz frantziartzat jotzen duten Hugo Kapet erregearekin. Karlomagnoren inperioa, berriz, Europaren aurrekari bezala aipatu izan da inoiz
|
azken
urteotan.
|
|
|
Lehenik eta behin, euskaldunen irudi berria dugu. Liburua 1840.eko hamarkadan agertu arren, egilea aitzineko hamarkadako
|
azken
urteetan ibili zen Euskal Herrian (eta penintsulan) zehar, hau da, lehen karlistaldiko urteetan. Zumalakarregik gidaturiko armada karlistaren erresistentziari esker, euskaldunak ausartak eta borrokarako prestuak izatearen ospea zabaldu zen Europan zehar.
|
|
|
Lidiaren burutik, une batez bada ere, Gari pasatu da: goiz edo berandu banatu beharra,
|
azken
urte bietako giro hotza, mesfidantza, ia ia sexurik eza. Baina, bestalde, azken hilabetean Garik izan duen aldarte aldaketak ere zer pentsatua ematen dio:
|
|
|
Ez dakigu denek benetan gura duten autoa, ala berriketari ekiteko aitzakia den. Peula da Amadou,, baina hemen bizi izan naiz
|
azken
urteotan?. Afrikako etniarik berezienetako da peula.
|
|
|
Mugako paper guztiak beteta hartu dugu bide berria. Duela hiru hil burutu zuten,
|
azken
urte biotan Internetez jarraitu izan ditut lanen gorabeherak. Bidaiarien foroetan ohiko galdera zen:
|
|
|
Inpresioa dut Ousman musulman abstemioak basati astapotroa ikusten duela begi aurrean. Lehendik bagenekin zer nolako gutxiespena jasan duen bassari kulturak betidanik,
|
azken
urteotan bereziki. CIAren bueltan sorturiko. Peace Corps?
|
|
|
Beltz esan gura ei du gnawa inguruko bereberren hizkuntzan, hortik Iparraldeko herriek darabilten Ginea berba ere. Roots (sustrai) etiketa jarri dieten beste musika batzuen antzera, sekulako indarra hartu du
|
azken
urteotan gnawak ere.
|
|
|
erlijio katolikoa hartu zuen Afrikako lehen herria izan zen. Joalen
|
azken
urteetan katolikoak baino gehiago omen dira musulmanak, eta meskita eraiki dute elizaz betetako hirian, elkarbizitzaren eredu.
|
|
|
Lekua San Martinho do Porto izan daiteke, edo Ericeira, hiriburutik ehun bat kilometrora. Itsasoaren aurrez aurre dagoen etxe horretan jaio zen eta hor eman nahi lituzke bere
|
azken
urteak. Hondartzara jaisten diren egurrezko eskaileretan esertzen da gosalaurretik eta eguraldiari buruzko gogoetak egiten ditu berekiko.
|
|
|
–Une honekin egin dut amets
|
azken
urte hauetan. Orain gertatu da eta ez dela gertatu iruditzen zait.
|
|
|
Etxean ez zen falta ezer. Tubalen
|
azken
urteak, baina, gogorrak izan ziren, hitzez egindako tratua ez zuen bete Otxagabiak eta ontzirik gabe geratu zen Tubal. Dozenaka bidaia egin zituen Burgosko epaitegira arrazoia eman ziezaioten.
|
|
|
Alferrik. Marinel egin behar izan zuen lan
|
azken
urteetan. Ahoko infekzio batek jota, hilda ekarri zuten itsasotik.
|
|
|
Eta jakin zuenean kristau herriari san Mamertoren eskutik zetozkiola errogatibak –hark zuèn ahalmena ere, hitz jarioa ur jario bihurtzekoa, ez zen nolanahikoa! –, san Mamertori ere debozio berezia hartu zion, komentuan areagotu zitzaiona, Vienako artzapezpikuarekiko eguneroko bizikidetzak edo eraginda. Sor Imelda, beraz, moja tolesgabe bat zen, adinak –ile zuria eta zimur sakonak lekuko– are tolesgabeago egin zuena, apur bat inozoa ere bai,
|
azken
urte haietan burua arindu izanaren kariaz edo. Baina, burua arindu arren, sor Imeldak bazuen desio ezkutu bat –behin mirariaren lurra ukitu izan duenak berriro ukitu nahi izaten du–, eta desioak bultzatu zuen, beharbada, esan zuena esatera, bere desioen neurriko beste errealitate bat asmatuz eta santu desagertua santu bati zegokiòn tokian jarriz:
|
|
|
Nazario bere onetik aterea zegoen, anaia zapal zapal egina uzteko gogoz; esan nahi baita bitarteko guztiak prest zituela –buruargitasuna, haien artean– zapaldua zuena are zapalduago uzteko; helburua betetzeko, ondorioz, aitzakia bat edo beste erabil zezakeen... Baina,
|
azken
urte haietan soldadutzarekin lotutako kontu batzuk –bigarren karlistaldia bukatuta gero (1876an, beraz), kinten sistema eta soldadutzarako zozketak ezarri zituen Espainiako gobernuak Euskal Herrian– ezin ahaztu zituelako edo –legeak bereziki behartzen zituen Nazario eta haren hiru anaiak, aita gerran galtzaileetakoa izan zutelako, nahiz eta anaietan zaharrena izatea, azkenean, Naza... jende honek fabrika hau egin badu, nik zergatik ez...? –, soldadutzaren bide hartatik jo zuen; bazegoen, gainera, beste xehetasun bat, bide hartan aurrera egitera bultzatzen zuena, bera soldadutzaz libratzeaz gain, Ismael librarazi baitzuen Nazariok, hartarako legeak eskaintzen ziòn zirrituaz –redención en metálico, jatorrizko esamoldean– baliatzen zela, anaiaren libratze hartan legeak zioena baino askoz gutxiago ordaindu behar izan bazuen ere, Mateo Sukunzak Canovasekin zuèn adiskidetasun nolabaitekoa ez baitzitzaion alor hartan, itxuraz, alferrikakoa gertatu.
|
|
|
–Beñardo, harro nagok
|
azken
urtean egin duan aldaketaz, baina jakin ezak Nazario maiorazkoa dela eta Nazarioren esanetara egon duala, berak beteko baitu nire lekua, ni hiltzen naizenean: ulertu al duk...?
|
|
|
Lehen letra ahoskatu zuèn eragatik, Ernestinak urduri zirudien –lehen aitortza zèn neurrian, urduri behar zuen ia ezinbestean–, bokalaren hotsa eztarriaren inguruan katramilatu balitzaio bezala: Ernestina, egia esan, beti joaten zen urduri samar elizara aitortu behar izaten zuen bakoitzean, batez ere ohiko aita espirituala –don Ireneo, herriko hiru apaizetatik bat– estutzen hasi zitzaionetik
|
azken
urte hartan.
|
|
|
" Hemendik aurrera, maizago joan dut Andaluziara eta bolada luzeagoak egin, ene alaba bihotzekoak, negozioak direla-eta. Horregatik,
|
azken
urteotan ez bezala, aurten ez gara udan iparraldera joango, barkatuko ahal didazue...!", eta erantzun zioten alabek erantzun beharrekoa: " Ados, aita, baina gure urtebetetze egunean gurekin izango zaitugu, ezta?"; bilatu zuen bakoitzak egoera berriak eragindako gabeziei aurre egiteko modua, amak batez ere, zeinari Ama Birjinari betidanik izan ziòn debozioa itxuragabeki areagotu baitzitzaion, senarraren desleialtasunak bihotzean utzi ziòn hutsunea betetzeko saioan; hots, familiaren egituraren barruan funtsezko zerbait apurtu bazen ere, villalbatarrek, kanpotik begira zituztèn begi zelatarien erasoei eutsiz –begi bakoitza buiraka bat da, milaka gezi gordetzen dituena–, aurrera ekin zioten, ezer gertatu ez balitz bezala...
|
|
2009
|
|
|
Jainkoa Gabon gauean gizadi itxaropentsuaren altzo bezala errebelatzen da. Hau dena batez ere
|
azken
urteetako Gandiaga da. Eta honek denak, Gabon gauak harentzat duen mandatu argitsu mistikoak legez, azterketa bat luke, oroipenok ez baitira horretarako lekua.
|
|
|
–Ez dakizu zer poza eman didan!?, Mertxe eta Txominen bisita izan zuen ustekabean, ni egon eta gero, ostegunean bertan uste dut. Mertxe eta Txomin arkeologoak dira,
|
azken
urteotan asko ibili dira Gandiagarekin Urbian. Asko maite dute, berak asko maite ditu.
|
|
|
Zientziak unibertso handia oinarrigabekoago eta nolabait burugabekoago eta adigaitzago agertu ahala(, ezerezean? ...e gero ere beti, zentzubako eztanda batez abiatu eta halabehar zoro hutsez diharduena antolatuz eta garatuz mila milioika urtetan, emaitza bezala mirabiliazko kosmos bat eratuz ezertarako ez jardunki, sutsuki jardunez hala ere etengabe, hasi zen bezain absurdo guztiaren heriotza beltzean amaitzeko noizbait), espazio azkengabeetako eta argi urteetako denbora irudikatu ezinezko horiekin kontrastean,
|
azken
urteotan giza mundu txikiago, mugatuago, ekosistema material eta espiritual guregandik hurbilagoak joan dira andre gizonaren interes berria irabaziz. Munduaren zentzua aldatu egin da.
|