|
2000
|
|
|
Istorio honen berri emateko idazleak hirugarren pertsonan mintzatzen den narraziotik at dagoen narratzaile orojakilea darabil, narratzaile estradiegetikoa.
|
Modu
honetara, fokalizazioaren bidez, bi maitaleen ikuspegitik eskaini dakiguke narrazioa. Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana.
|
|
|
Horretaz gainera, eta bigarren ezaugarri moduan, elkarrekin nolabaiteko harreman tematikoa duten ipuinak zekarzkigun.
|
Modu
honetan antolatutako testuak, generoen mugak gainditu nahi ditu eta nobelatik gertu dagoen kontamoldea aurkezten digu. Ingelesez, 70eko hamarkadaz geroztik," short story cycle" deritzo ipuin bilduma mota honi.
|
|
|
sinbolo errepikapenak, gaiak, narratzaile motak, batez ere, leku eta pertsonaien errepikapenek eragindakoak.
|
Modu
honetan antolatutako liburu ezagunena geurean Bernardo Atxagaren Obabakoak (1988) saritua genuke. (Olaziregi 2000:
|
|
|
besteak beste, Tokio, Frankfurt, Zurich, Paris, Londres eta New York.
|
Modu
honetan, ez da giro jakin bateko deskribapen zehatzik egiten.
|
|
2001
|
|
|
Hala ere, asoziazioaren teknikari esker lehenaldiarekin lotzen gaituzten elementuak (giltza, odola, heriotza), ez dira, M. Prousten kasuan bezala, zapore eta usaimenarekin lotuta dauden sentsazioetan oinarritzen, objektuen forma edo itxuran baizik.
|
Modu
honetan, heriotzera garamatzan denbora suntsitzailea gelditu egiten da nobelan, izan ere, J.J. Lasak zioen moduan, bizitzea, denbora asesinatzea baita. Hori da hain justu nobelak eszena eta etenaldiekin ekidin nahi duena, denboraren nahitaezko iragaitea.
|
|
|
|
Modu
honetan, bere nobeletan azaltzen zaigun diskurtso eta ahots aniztasunarekin (heteroglosiaz hitz egin genezake), Saizarbitoriak nobela horien oinarrian dagoen" background" sozio historikoaren berri ematen digu. Azken nobela honetako" ahots" eta hizkuntza erregistro aberastasuna izugarria da:
|
|
|
Aitormena diot, lehenengo pertsona narratiboan taiututako nobela hau, ezer baldin bada, aitortza delako.
|
Modu
honetan, irakurleon konplizitatea eta ardura dira bilatzen direnak, eta hala frogatuko lukete testu barneko irakurleari (terminologia kritikoan narratario deritzonari) etengabe egiten zaizkion erreferentziek, hala nola," ez dakit diferentzia ulertzen den" (105)," eman dezagun" (108)," honezkero mila aldiz esango nuen" (108)," petrila ezagutzen ez duenarentzat di...
|
|
|
Hala ere, asoziazioaren teknikari esker lehenaldiarekin lotzen gaituzten elementuak (giltza, odola, heriotza), ez dira, M. Prousten kasuan bezala, zapore eta usaimenarekin lotuta dauden sentsazioetan oinarritzen, objektuen forma edo itxuretan baizik.
|
Modu
honetan, iheslearen iragana berreskuratuz, heriotzera garamatzan denbora suntsitzailea gelditu egiten da nobelan.
|
|
|
Behin eta berriro aipatzen den Claude Simon idazleari egozten zaion" memoria plater hautsi bat da" baieztapenak ongi baino hobeki laburbiltzen du narratzailearen ahaleginek duten xedea.
|
Modu
honetan, belaunaldi baten iragana da, apurka apurka testu honetan azaleratuz doakiguna.
|
|
|
|
Modu
honetan, nobelen egitura bera gero eta gehiago ezkutatuz, kontaketa bera joan zaigu gailentzen. Alegia, Bihotz bi n azaleratu den moduan, narratzailearen solasa da oroimenaren kapritxoei erantzuten saiatuko dena.
|
|
|
|
Modu
honetan planteatua, biografia konkretuek eragin dezaketen melankoliaz haratago, kulturak eragiten duten melankoliari ere egiten dio erreferentzia Rossetti-ren obsesioa nobelako narratzaileak, eta aberriaren galerak eragiten duenari, abertzaleen melankoliari (ik. El bucle melancólico).
|
|
|
Genette k, aipatutako liburuan, ordura artean ikuspuntuaren arazoa aztertzen zuten lanen oinarrian hutsegite nabarmena zegoela salatu zuen: " Nork ikusten du?" eta" nork kontatzen du?" galderen, edo bere hitzetan esateko,
|
Modu
eta Ahotsaren arteko nahasketa. Haren iritziz, kontaketa modu batek edo pertsona gramatikal baten erabilera zehatzak ez du ikuspuntu mota bat baldintzatzen.
|
|
2002
|
|
|
Bonells, J.: 1996), posmodernitatearen kontu hau guztia gezur handi bat besterik ez da, euren ustez, pop arten jarraitzaileek hasi baitzuten iraultza guztia.
|
Modu
honetan ulertua, Warhol eta bestek eragindako aldaketa funtsezkoek (kultura/ subkultura arteko mugak haustea; egunerokotasunaren balorazioa; kontsumo kulturaren goraipamena; memoria narratiboa deuseztea...) gaur arte iraun dutela esan liteke.
|
|
|
Bere amatasunaren gunerik garrantzitsuenak (haurdunaldia, erditzea, gaixoaldiak...) gertakari politikoekin daude lotuta (amnistiaren aldeko kanpainarekin, itxialdi eta manifestazioekin), pertsonaiak aukeratutako konpromisoarekin.
|
Modu
honetan, trebezia handiz, konpromiso politikoa eta amatasuna uztartzea eragotzi dioten emakume baten aitormena eskaini digu Urretabizkaiak. a.3) Ramon Saizarbitoriaren eleberrigintza 1990eko hamarkadan: oroimena ardatz duen unibertso literarioa4
|
|
|
Maitaleen espia bihurtuta, adulterioaren frogak bilatzen saiatzen da begiradetan, keinuetan... eta xehetasun guztiz deskribatzen ditu maitaleen mugimenduak.
|
Modu
honetan, tentsio narratiboa in crescendo doa, eta zenbait osagaik mise en abîme moduan dihardute, protagonistaren amaiera tragikoa iragarriz. Horien artean aipa litezke Gustave Doréren grabatua (Jezabel leihotik jaurtia), edo leialtasun ezaren aurkako zentzagarriak iradokitzen dituzten sagardotegiko jubilatuen kontakizunak.
|
|
|
Estilo zuzenean dago idatzita, gaitzak aurrera egin ahala suntsituz doan prosaz.
|
Modu
epistolarra eta zehazgabetasun topologikoa erabiltzeak, estilo kafkiar peto petoan, munduarekin talka egiten duen gizon baten aurrean jartzen gaitu. Zabalak berak ere hainbat aldiz adierazi du:
|
|
|
Bera ikusi eta entzun dezaketen bakarrak lehendik ezagutzen ez zutenak izango dira (kaleko jendea, euskal filologiako ikasle literaturazaleak,...), hau da, euskal literaturaren eta kulturaren zurrunbilo mediatikotik kanpo daudenak.
|
Modu
honetan, gauzen benetako muinetara itzuli nahi du Julenek (42), etengabe errepikatzen den Win Wendersen Hain gertu eta hain urrun filmean iradokitzen dena gaindituz, bizitzari, literaturari berari, begi berriekin, benetakoagoekin begiratzeko azken ahalegina egiten ahalegindu nahi du.
|
|
|
hil ostean ere irauten duen abertzaletasunaren irmotasuna. Eleberriaren amaieran Julenek argi dauka" euren beharretan etsipenetik baino ezin abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horren antzekoa" (158) ez duela izan nahi eta aberriaren aldeko jarrera argia eduki nahi duela(" Aberria ala hil" esaten da, baina hil eta gero ere hezur hozten ez den maitasuna da abertzaleak aberriari diona.", 157 or.).
|
Modu
honetan, Agur, Euzkadiren amaieran, abertzaletasunaren aldeko aldarria eleberriko beste gai guztiei gailentzen zaie, testuaren mezu ideologikoa esplizituki azaleratuz.
|
|
|
Nobelaren sarreran, Juan Mari narratzaile pertsonaiak, autorearen alter ego nabarmena, azaltzen digu bere osaba Joxeren eskuizkribuaz baliatu dela liburua idazteko.
|
Modu
horretan planteatuta, nobelak maila narratibo desberdinak ditu, estilistiko zein formalki argiro bereiziak. Lehen partean, Joxe narratzaileak, hizkera mitiko poetikoa erabiliz, Elizaldetar karlisten eta Ibargoiendar liberalen historia eta elkarrenganako gorrotoa kontatzen digu.
|
|
|
Gertakarien kontaketa lineala bada ere, etengabe tartekatzen dira protagonistaren eta bere lagun taldearen iraganari dagozkion pasarteak.
|
Modu
honetan, eleberriko protagonista nagusia Edu izan arren, bere lagun rockzaleek (Karlos Ripodas" Charly", Fernando Soria" Ximurra", Anjel Urtxipia" Ttipi") izugarrizko garrantzia erdiesten dute, eleberria bera adiskidetasunaren inguruko istorio bihurtzera iristeraino. Istorioaren abiapuntua ezin harrigarriagoa da:
|
|
|
2000c. ikertzea eta ordezkapen estetikoen bilakaeraz jabetzea.
|
Modu
honetan ulertuta, kanonaren azterketak egun hain beharrezkoa dugun irakurketa diakronikoa egiten ere lagunduko liguke (ik. Genette, G., Figures III, Seuil, 1972) eta bilakaera literarioa parametro hertsiki estetikoetan interpretatzen.
|
|
|
Enpirikoentzat testuak ez du berez inongo adierarik, irakurketaren eta bertan parte hartzen duten kognizio eragiketen bidez lortzen baitu adiera hori.
|
Modu
honetan ulertuta, literatur sistema bateko kideek ematen diote testu bati bere adiera. Ikus daitekeenez, ez da zaila baieztapen eta helburu guztiotan mende hasieran zientziaren teoriaren esparruan, K. Popper, I. Lakatos eta bestek egindako ekarriak antzematea eta enpirismoak beti subjektibitate artekotasuna adierazten duela ohartzea.
|
|
|
Horretarako, Paloma Díaz Mas eleberrigilearen testuetan bezala, fikziozko biografia bat aurkezten dute eta garai historiko batzuek pertsonaia konkretuetan izandako eraginak kontatzen.
|
Modu
honetan ulertuta, zabaldu egingo litzateke eleberri historikoaren esparrua eta behiala argi eta zehatzak kontsideratzen ziren mugak gaur egun askozaz ere zehaztugabeagoak lirateke.
|
|
2003
|
|
|
Literatura sortzen baino, beste idazle batzuen lanen ganean jardun dau gehiago, bai eskoletan bai idatzietan.
|
Modu
zuzenean aurkeztuko deuskuz obra honetan, berak hartuemona euki daben hainbat idazle: Mikel Zarate, Eusebio Erkiaga, Jaime Kerexeta, Manu Ziarsolo eta Santos Rekalde, besteak beste.
|
|
2005
|
|
|
" Horretaz gainera, eta bigarren ezaugarri moduan, elkarrekin nolabaiteko harreman tematikoa duten ipuinak zekarzkigun.
|
Modu
honetan antolatutako testuak, generoen mugak gainditu nahi ditu eta nobelatik gertu dagoen kontamoldea aurkezten digu. Ingelesez, 70eko hamarkadaz geroztik," short story cycle" deritzo ipuin bilduma mota honi.
|
|
|
• Egituraz molde tradizionalei jarraitzen zaizkie.
|
Modu
epistolarrean emanda dauden batzuk bereizten dira.
|
|
|
|
Modu
horretan, kontakizun errealista horrela planteatzen da:
|
|
|
Aldizkariek argitaratzeko lekua eskaini zieten idazle hasiberriei, literatura taldeak trinkotzen lagundu zuten eta eztabaida literarioa bideratu zuten.
|
Modu
horretan aldizkari berriak sortzen hasi ziren, asko ironia eta probokazioaren bazterretan. Biak 80ko hamarkadaren hasierako literaturaren oinarrizko bereizgarriak.
|
|
|
|
Modu
horretan irakurleari aktibo izateko eskatzen dio, agerian ez dauden irakaspenak eta ondorioak atera ditzan.
|
|
2007
|
|
|
|
Modu
orretan pasako degu zure urtiak kontatzen.
|
|
|
|
Modu
orretan bizi bazera zerua dezu seguro.
|
|
|
|
Modu
onetan segitutzea oso luzaro ezin du.
|
|
|
Elurra eta otza zegon or, bero ta egoa etxean, umedadia ere aundia egun batzuek astean.
|
Modu
onetan gerade asi urte berria sartzean.
|
|
|
|
Modu
ontan asko ipiñi pesorik gabe poltxian.
|
|
|
|
Modu
onetan errax bukatu aurreko irabaziak.
|
|
|
|
Modu
orretan ibili eta utzi nai degu bizia.
|
|
|
Arabieraren eragina modu apalean baino ez zen gertatu euskaran.
|
Modu
bitara kutsatu zen: bide zuzenez eta zehar bidez, erromantze bidez. Lexiko mailara mugatu zen eragin hori, maileguzko hitz jakin batzuetara.
|
|
2008
|
|
|
1960ko hamarkadara arteko XX. mendeko teoriek literatur zientzia sortzea izan zuten helburu.
|
Modu
horretan, giza zientziei zientzia fisikoen itxura emateko ahaleginean, baztertu egin zituzten obraren interpretazioa zein balorazioa, eta literatur azterketa ahalik eta modu objektiboenean egiten saiatu ziren. 1960tik aurrera, ordea, azterketa literarioetan irakurlearen esperientzia eta esperientzien historikotasuna aintzat hartzea ezinbestekoa zela aldarrikatu zuten zenbait pentsalarik.
|
|
|
Ondorioz, literatura funtsezko tresna da" kultura" deitzen zaion espazio zabalago hori eratzeko.
|
Modu
berean, jendarteak eragin handia dauka testuen balioa zehaztean. Hatsarre horretan oinarrituta, teoria sistemikoen ekarpenak testuen berezko balioa kontzeptu gisa desagertzea eragin du, obraren balioa komunitate bakoitzak dituen irizpideen araberakoa da-eta.
|
|
|
Gainera, ikasleek gustuko izan dituzten liburuen oihartzuna ahoz aho zabaltzen da ikasle zein irakasleen artean.
|
Modu
horretan, ikasgela batean liburu bat irakurri eta asko gustatu bazaie, berehala zabaltzen dira liburu hori irakurtzeko gomendioak, eta delako idazlearen sona biderkatu egiten da.
|
|
|
Aldaketarik garrantzitsuenak pedagogiari eta literaturari buruzko hausnarketek eragin dituzte.
|
Modu
horretan, literaturaren irakaskuntzan azken urteotan gertatu den aldaketarik esanguratsuena honakoa da: irakaskuntza ekintza komunikatibo gisa definitzea.
|
|
|
Horretarako, literaturaren didaktikak ikuspegi komunikatiboari heldu behar dio, eduki kontzeptualak bigarren mailan utziz.
|
Modu
horretan ahalbidetuko da ikaslea gaitzea euskaraz irakurtzen eta idazten, eta gainera, literaturak hizkuntzaren erabilera aberasten lagunduko dio. Hortaz, pentsa daiteke ikuspegi berritzailearen abantailarik garrantzitsuena dela daukan praktikotasuna edo, beste modu batean esanda, erabilgarritasuna.
|
|
2009
|
|
|
|
Modu
orretan jarri zuenak Norteko ferrokarrilla jakinduriya aundiya zuen entendimentu abilla; gizonik ezin asi liteke zaldi obiaren billa, goizian irten Irundik eta illuntzerako Madrilla.
|
|
|
batetik soinu oihartzunak sortzen ditu, errepikapenak berak paralelismoa sortzen du, edo testuaren leku jakinetan dago edo testu osoa hartzen du, beti berdin errepikatzen da edo zatiren bat aldatzen du.
|
Modu
askotan izan daiteke errepikapena, baina leloa edo estribilloa nabarmenduko genuke.
|
|
|
Ahozko ondarea, edozein giza adierazpide legetxe, bere kultura ingurunean kokatu eta txertatzeko asmoaz batu dugu.
|
Modu
horrexetan bakarrik egingo zaigu ulergarri, eta etorkizunean erabilgarri, gure adinekoei jasotako guztia. Lekukoek euren bizimodua eta ohiturak deskribatu dizkigute ahoz.
|
|
|
Soro erdietan ipintzen zen lizar adarra, soro erdia sakratua izaten zen eta.
|
Modu
horretan soroa bedeinkatzen zen. Iturri ondoetan ere ipintzen ziren lizar adarrak.
|
|
|
Eta batzuen desagerpena betetzen zutela hurrengoek belaunaldi berriak ekarriaz batera.
|
Modu
horretan, aldeaetxearen iraunkortasuna ziurtatzen zuen txandaketa etengabea ematen zen.
|
|
2011
|
|
|
Egun horretan, jatordu hasierako errezuetan aparteko gomutea egiten jake etxeko difuntuei.
|
Modu
batera edo bestera, egun seinaladu horreetan hilak eta biziak batzen dira bizien gogoan.
|
|
2013
|
|
|
Salbadorrek, aitaren begietan tristura ikusi zuen, gaztelaniaz elkar ulertu ezinik, papertxo batean bertso batzuk idatzi zituen eta aitari helarazi zizkion.
|
Modu
horretan, berriro ere hitz neurtuen bidez, aitak egiten eta ulertzen zuen bezala, laburtu ahal izan zion kartzelako egunerokotasuna: harresien
|
|
2015
|
|
|
Halako denbora tartea ez zaigu handiegia egingo, baina garai trumiltsu horietan huskeria ere ez zen.
|
Modu
honetan, Azurmendirentzat, astinaldi haren osteko fenomeno literario eta kultural garrantzitsuenak taldeak ziren.
|
|
|
|
Modu
zaharrak gastatu egin badira, modu berriak martxa honetan hasi orduko gastatu behar zaizkiguk. Narratiba berri bat sortu nahi huen.
|
|
2017
|
|
|
|
Modu
horrexetan gauzatu zuen Iñaki Abaituak Hamaika pauso idaztean zeukan helburu nagusia," gertakizunak, edozein eratan gerta eta imajina zitezkeelarik ere, ikaragarriak izan zirela baieztatzea", alegia.210 Izan ere, heriotza ikaragarria da, baita ondorioz heriotzaraino eraman beharreko konpromisoa ere, horrek guztiak taldeari ekar liezazkiokeen onurak edozein izanik ere. Iñakik aldarrikatu legez, gizabanakoari ezin zaio konpromiso erabatekorik eskatu, berez ez baitauka halakorik sekula ere erdiesterik.
|
|
|
Dena dela, ez dute errealitate irudikapen alternatiborik aintzat hartuko, beren ikuskeran ez baitago merezi duen errealitaterik idealari egokitzen zaiona baino.
|
Modu
horretara, nahi eta ezin gaindiezin batean trabaturik geratuko dira, ez aurrera, ez atzera egin ezinik. Horixe da, esaterako, Laura Mintegiren Sisifo maite minez eleberrian Ane Atela protagonistak bizi duen egoera.
|
|
|
|
Modu
horretan parte hartu neban 1955eko Vueltan, baina ez nenbilen gustura. Isidro Salinas lekeitiarra zan orduan gure osagilea, eta harek be egunero galdetzen eustan zelan ninoian.
|
|
|
Gatxa da, baina horixe suertau jatan.
|
Modu
haretan ezin neikean jarraitu eta, bide bazterrean geratuta nagoala, hara non datorren" Pipas" esaten eutsien tratantearen furgonetea. Granate kolorekoa zan eta alboetan kristalik bakoa.
|
|
2018
|
|
|
|
Modu
hartako pausaldiarekin zuela andre hura begirik gainetik kentzen ez ziola ikusirik, irribarrea bota zion mutil gazteak, gorabeherarik ageri ez zuten hortz zuri zuriak ilaran erakutsirik.
|
|
2019
|
|
|
|
Modu
sinplean esanda, eleberriotako amoranteek konpainia, sexu gozamena eta dibertsioa eskaintzen dute eta ez diote protagonista maskulinoaren identitateari erronkarik egiten. Marcel Martinen aitatasun ukatua ipuineko protagonistak Barbara izeneko emakume batekin izan zuen ezkontzaz kanpoko amodio istorioa izan daiteke adibiderik aproposena.
|
|
|
Izan ere, Saizarbitoriak 1995eko testuinguru soziopolitikoan bere belaunaldikoen esperientzia irudikatu bazuen" heziketa sentimentala berunezko urteetan" idatziz (Garzia 2011: 19), hamazazpi urte geroagoko Martutenen, heziketa hura gainditu eta hazkuntza pertsonalean aurrera egitea hautatu duen emakume baten bilakaeraren lekuko egiten gaitu.
|
Modu
horretan, Juliak eta Iñaki Abaituak, nork bere aldetik, hurrengo belaunaldiari gatazkaren errelatoa nola transmititu dioten irudikatzen dute. Sarritan iradoki denez, bestalde, bikote harremanez diharduela, nazio identitatearen bilakaerari buruzko hausnarketa irudikatzen da haien bitartez.
|
|
|
Arrazoi beragatik, irakurlearen ordua heldu dela esaten da, eta irakurle aktiboagoa eta konplizea eskatzen duten testuekin egingo du topo.
|
Modu
laburrean azaltzeko, eleberri modernista eta esperimentalak istorioa sinpletu eta diskurtsoari ematen dio protagonismoa, testuari berari. Kontalariak narrazioa guztiz kontrolatzeari utziko dio, bestela esanik, XIX. mendeko eleberrietako kontalari estradiegetiko orojakilea izateari utziko dio, eta lehen pertsonan mintzatzen duten eta ikuspuntu subjektiboa duten kontalariak datoz, hala nola Marcel Proust-en Denbora galduaren bilakoa; edo ikuspuntu partzialagoa dutenak (Virginia Woolfen Mrs.
|
|
|
Elkarrizketan sarturiko esamolde arrunta ote den, inolako intertestualitate asmorik gabea iradoki badaiteke ere, ez da zalantzarik egileak indartu egin nahi izan duela intertestualitatearen geziaren zorroztasuna, pertsonaiaren begietan hiru bider agertzen delarik esaldi bera (140).
|
Modu
oso zuzenean seinalatzen ditu gezi zorrotz horrek Venezuelako presidente Hugo Chavesek 2007ko azaroaren 10ean Santiago de Chilen esan zituenak. Espainiako presidente ohia Jose Maria Aznarren aurka mintzatzen ari zen Chaves, Zapateroren diskurtsoa etenez, orduan bere baitan ezin kabituz esan zuen" ¿ Por qué no te callas?" ospetsua Espainiako errege Juan Carlos I.ak.
|
|
|
Hau da, Florarentzat garrantzitsua izan da Adolforekin izan duen harremana eta horrek sorrarazten dion ezinegonaren aurrean, tentsio hori lausotzeko, konparazio umoretsu bat egiten du.
|
Modu
apalago batean ere, azpimarratu behar da ironiarekin eta umorearekin horren loturik dagoen sarkasmoa ere presente dagoela eleberrian. Adibidez, Florak gerrari buruz hitz egiten duenean," berak gerra alferrik egitea zer zen ez baleki bezala" (31) egiten duela aipatzen da, edota Hanbren gerrako pasarteak kontatzen ari direnean" ez dakit nik zer gudaloste zen hura, soldaduak armen ordez bizkarrean hildakoak zeramatzatela ibiltzeko" (25) bezalako iruzkin kritikoak irakur ditzakegu, hausnarketa serioak umorearekin batean iradokitzen dizkigularik.
|
|
|
Bada eskoletan literaturaren historia hutsa irakasteari utzi eta literatur lanak aztertzen hasteko garaia.
|
Modu
honetan, gure ikerketa lan honi gehitu diogun azken ataltxo honekin maila oso apal batean xede horri gure harri koxkortxoa gehitu nahi genioke.
|
|
|
erreferentzia artistikoak, musika edota iragarkiak.
|
Modu
desberdinetan lan egin dezakegu: Multzo bakarra aukera genezake eta hori soilik landu; taldeka ikasleak jarri eta talde bakoitzari multzo bat banatu; agian beraiek detektatu duten erreferentziaren bat aukeratu; edota agian multzo bakoitzetik bat edo bi aukeratu eta horiek azter genitzake.
|
|
|
|
Modu
laburtuan azaltzeko, honako ezaugarri hauexek sumatu ditugu Bihotz bi. Gerrako kronikak liburuan:
|
|
|
Horren haritik dator, bada, euskal literaturan emakumearen aurka gizartean eginiko eraso kriminalen inguruko narratiba aurkezteko asmo deskribatzailea hartzean, mendetako ahozko narratibaren inolako aipamenik ez aurkitu ahal izatea4
|
Modu
xumean bada ere, euskal narratibaren historia hipotesi zabalagoari atxikiz, ahozko tradizioko narratiba hartuko dugu abiapuntutzat. Izan ere, herri literaturaren adituek erakutsi dute balada eta bertso sorta narratibo jarrietan, hizkera literario txundigarri eraginkorraz eta zirrara biziz kontatzen zitzaizkiola entzuleari garaian garaiko gizarte eta famili gatazkak.
|
|
|
Hamaseigarrenean, aidanez (1983) izan zen fikzio kriminaleko lehen euskal nobela detektibe/ kazetari gisako kontalari baten bidez giro nekazarian suertaturiko indarkeriazko heriotza ikertzen aurkeztu zuena.
|
Modu
horretan hurbildu zen Goiko kalen (1973) jadanik ikertzen hasitako herri txikietako giro itogarrietako giroetara, eta zehazki giro horietan matxismoak eta bikote harreman gatazkatsuek emakumeen bizitzan dituzten ondorioen gaira.
|
|
2021
|
|
|
|
Modu
mailakatuan ebaluatzen du, eta, modu horretan, ikaslearen errendimenduaren inguruko irudi zehatzagoa eskaintzen du.
|
|
|
hala nola, Ilustrazioa eta garaiko hiruko garrantzitsua osatzen duten Larramendi, Munibe eta Joanes Etxeberri; Mogel edota Lauaxeta.
|
Modu
berean, zenbait mugimendu literariokultural ezaugarritzeko indukzioz artelanetatik partitzen dela dio, literatur testuetan agertzen direnen bidez batzuetan, eta beste hainbatetan, aldiz, kanpo erreferentzien bidez. Hala eta guztiz ere, proposamenak ez dio BIR1 ek mahai gainean jarritako kezkari erabat erantzuten, baina bidea zabaltzen laguntzen du.
|
|
|
Zentzu horretan, baliabide literarioak ikasten dituztela azaltzen dute, baina gero sorkuntza prozesu hori testua sortzeko kontsignarekin amaitu ohi dela salatzen dute, eta hortaz, ez dela irakaslearen gidaritzaz aldamiatzen.
|
Modu
berean, sorkuntza alderdi teorikotik lantzera mugatzen dela kritikatzen dute, sorkuntza ariketa bera baliatuta sortzen ikasi ordez, narrazioa bezalako testu generoen kasuan, batik bat (GL, LI6). Horrelakoetan, testu generoaren ezaugarriak, osagaiak eta egitura ikasten dituztela diote, baina sorkuntzatik eta sormenetik abiatu gabe; adibidez, ipuingintzaren kasuan (LI6).
|
|
|
Gemma Lluch eta Felipe Zayas en azken horri heltzen dio IE2 k eta irakurketak ekintza gisa irakurmenaz harago doazen beste trebetasun batzuk eskatzen dituela baieztatzen du; hala nola, ikuspegi kritikoa izatea edota argudiatzeko gai izatea irakurketak izaera kolektiboa hartzen duenean.
|
Modu
berean, irakurmen gaitasuna irakurritakoaren ulermena baino zerbait gehiago dela azaltzen du Victor Morenok56 aipatzen dituen lau azpigaitasunak ekarrita: identifikatzea, interpretatzea, antolatzea eta baloratzea.
|
|
|
Konprometituta dagoen elkartea dela uste du eta, diru-laguntza publikoak jasotzen baditu ere," modu independentean" idazlea babesten ari dela baieztatzen du.
|
Modu
berean, hizkuntzari nolabaiteko autonomia eskainiz diharduela dio, eta kanpora begira beste eremu berriak zabaltzen dizkiola euskarari. " Garai batean borrokatzen zen Galeuscarekin eta, euskal literatura atzerrian ezagutarazteko, eta hori zen bere egitekorik nabarmenena.
|
|
|
|
Modu
berean, EIAE2 ren ustetan, gelako dinamika eta ikasleen jarrera kudeatzea BHko irakasle batek duen erronkarik handienetakoa eta lanik" nekosoenetakoa" da, eta EIAE3 k eransten duenez, ezinegon gehien sortzen duen arduretako bat da:
|
|
|
Eta, demontre, oso ondo pasatzen delako" (HIR1).
|
Modu
berean, DGIR1 ek, esaterako, plazer eta zaletasun hori" ezinbestekoa" dela irizten dio. Ikasleek galdetzen diotenean, hitzen bidez azaltzea zaila dela onartzen du elkarrizketatuak, literaturak pizten duen gozamena ez delako zerbait" tangiblea"; edonola ere, literaturarekiko eta, oro har, gauzekiko pasioa eta plazera hitzik gabe ere antzematen eta iristen direla adierazten du:
|
|
|
Horrelako buru loturak egiterakoan, gailentzen den beste bat literatur esperientzia literatur eskoletan egiten denarekin harremanetan jartzea dela dio IIR2 k, eta ondorioz, ikastetxeko esperientzia didaktikoak modu erabakiorrean baldintza dezakeela irizten dio.
|
Modu
horretan, sarritan ikasleek astuna edo desatsegina delako ideiarekin lotzen dute zuzenean irakurketa edo literatura.
|
|
|
Horren aurrean, saretzearen garrantzia aipatu da arestian ere, baina ez proiektuak, egitasmoak, ideia berriak eta materiala soilik, egiteko moduak partekatzeak duen pisua ere aldarrikatzen du BE1 ek, horrek emozioetan, konfiantzan eta jarreretan ere eragiten duelako.
|
Modu
berean eta ondorioz, irakaslea ahalduntzen lagun dezakeela horrek baieztatzen du IE11 k: " Ez bakarrik sortzea materiala, irakaslea ahalduntzea ere bilatu dugu".
|
|
|
Zentzu horretan, irakasleari dagokio malgu jokatzea literaturaren kasuan, eta bidelagun izaten saiatu (IEE1, NE1).
|
Modu
berean, zerekin eta norekin ari garen lanean garbi izatea inportantea dela argitzen dute LIR1 ek nahiz IIR1 ek; hau da, oso kontziente izatea euskal literaturaz ari garela, eta ez beste hizkuntza batzuetan ekoitzitakoaz, gazteek euskal literaturarekiko duten harremana edo gaztelaniaz nahiz frantsesez ekoizten denarekikoa, haien ustetan, hizkuntzarekiko harremana eta atxikimenduarekin gertatzen de... Eta urrunago doaz:
|
|
|
Ondoren aztertuko den moduan, hori ikuspegi soziokulturalarekin lotuta dagoen zerbait da, eta testuaren izaera sozialarekin zein komunikazio ekintzarekin.
|
Modu
berean, curriculumek ere kasu honetan, Heziberrik literatura komunikaziorako konpetentzia gisa definitzen du gaitasun hori.
|
|
|
Horrez gain, literaturaren balio sozialari ere jartzen dio azpimarra; hau da, erreferentzien eta literatur obren corpus amankomuna partekatzeak segregazio prozesuen arrisku handia duten gizarte kulturanitzen integrazioan lagun dezakeela.
|
Modu
berean," Iraganean baino gehiago, norbere identitatearen, norbere bizitzaren zentzua eraikitzeak garrantzi handiagoa duen garaiotan, irakurtzeak balio du, agian eta batik bat, esanahia sortzeko, norbere esperientziari edo norbere barneko egia sekretuari forma emateko; maniobratzeko tartea sortzeko, norbere historiaren subjektuago izateko; zenbaitetan, historia horretan
|
|
|
" Heziketa literarioa adiera literatura testuak gaitasunez irakurtzeko beharrezkoak diren trebetasunak eta gaitasun horiek irakasteari eta ikasteari dagokio".
|
Modu
berean, ikasleriarengan literatur esperientzia ondoren aipatzen den Dewey-ren (1995) esperientzia hezitzailearen ideiarekin nolabaiteko lotura du horrek sorraraztea bilatzen da heziketa literarioaren bidez, hots, ikasleari norbaitek, noizbait eta nonbait idatzitako hitzek berarekiko zein munduarekiko duten harremana deskubritzeko aukera eskaintzea (Zayas, 2011). Horrez gain, heziketa literarioak irakurketetan gidatzea ere badakarrela baieztatzen du autoreak (op.), eta bi norabidetan proposatzen du gidaritza lana:
|
|
|
Zertarako nahi dudan nik liburu hau irakurri, eta euskaraz".
|
Modu
berean, euskara" Benjamin Button sindromeak jota" film ezagunagatik dagoela uste du; hau da," jaio berria da baina zahar jaiota ere", eta bere askatu gabeko korapiloak dituela baieztatzen du: " Hor dugu, adibidez, euskara batuaren edota euskalkien auzia oraindik ere" (IEE1).
|
|
|
Hori horrela, maisu maistrek askotan kalitatezko liburuak aukeratzeko irizpiderik ez dutela dio, eta liburu bat edo beste gelara eramateko arrazoia" liburu horrek" lantzen" duen gaia" izaten dela argudiatzen du.
|
Modu
honetan, didaktismoak literaturari lekua hartzen diola baieztatzen du GE3 k eta, ondorioz," liburuak beste gai batzuk lantzeko aitzakia" besterik ez direla.
|
|
|
Kontuan hartu fitxa ez dela helburu, bitartekoa baizik; beraz, zirriborro moduan edo hartuko da, eta gogoraraziko diegu datozen egunotan fitxa hori eskura izan dutela lanean jarraitzeko.
|
Modu
berean, fitxa betetzen duten bitartean, taldeetatik pasatuko gara behar duten laguntza eskaintzeko. Bi aste hauetan espazioaren kudeaketa desberdina izango da taldearen egitura aldatuko den neurrian.
|
|
|
Eskaintza orekatzen saiatzea, hain justu ere (DGIR1).
|
Modu
berean, ikuspegi literario eta pedagogiko batetik ezagutzea eta lantzea eskatzen duten lan horien hautua zabaldu behar dela uste du elkarrizketatuak, eta ez nahitaez denei obra eta sortzaile berak eskaini. Are gehiago:
|
|
|
IE6k azaltzen duenez, helburua denean herria ezagutzea, hori ere badelako literaturak duen helburuetako bat, klasikoak eta autore kanoniko batzuk ere ezagutu behar dituzte; eta, helburua denean sortzailetzara bideratzea, agian, literatura mota hurbilago batera, errazagoa izan dakieken zerbaitera, jo daiteke, hurbilagoa delako, sortu behar dutenean beraiek imitatzeko gertuago egon litekeena.
|
Modu
berean, lanketa bideratzen laguntzeko zenbait irizpide eskaintzen dituzte, zentzu horretan. Batetik, literatura lan osoak edota testu atal zehatzak lantzeko aukerak aintzat hartzea, helburuen arabera, zenbaitetan interesgarriagoa izan daitekeelako autore desberdinen testu zatiak lantzea obra bakar bati heltzea baino; edo, alderantziz, autore obra bat sakontasunez edo diziplinarteko proiektu baten ardatz bihurtu nahi denean, akaso, egokiagoa izan daiteke testu baten inguruan lan egitea.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, bere iritzirako, edukiez, oinarri teorikoez, printzipioez nahiz kontzeptuez jabetu behar ez denik, baina formazioak esanguratsua eta eraginkorra izan nahi badu, irakasleak irakasteko moduak ere aldatu ditu.
|
Modu
berean, zenbait irakasleengandik, batez ere, material didaktikoaren erabileran trebatzea eta pedagogia berritzaileetan janztea eskatzeko joera dagoela azaltzen du, baina hori gaur egun nahikoa ez dela uste du, eta urrunago iristeko beharra dagoela irakasleen egiteko moduetan inpaktua bilatzeari ekinez.
|
|
|
|
Modu
berean eta marko teorikoan aletzen zenari jarraiki, literatura konpartitzen den jarduera bat dela erakutsi litzatekeela uste du GE2 k, bakarka irakurrita ere, idazlearen eta irakurlearen arteko sorkuntza prozesua dela, imajinario kolektibo bat partekatzen eta eraikitzen delako. Jarduera soziala ere badela dio, eta, hartara, gozamena kutsatu egin daitekeela.
|
|
|
Azaldutakoaren arabera, irakurtzeak ez dakar, agian, beti gozamen berehalakoa, baina plazera geroago iritsi daiteke, inertzia kolektibo batzuen ondorioz.
|
Modu
horretan gertatzen dela uste du NE1 ek, plazer indibiduala hein batean kultura kolektibo baten menpe dagoela kontuan hartuta. Eta, literatura gustagarriak diren plazer kolektiboen parte ez dela argitzen du, baina norabide horretan bidea ibiltzen hasteak joera batzuei hasiera eman liezaiekeela eransten du:
|
|
|
Bere iritziz, politika kulturaletik Haur eta Gazte Literaturari (HGL)" garrantzi handiagoa" eman behar zaio, eta, lehenik eta behin, HGL n lanean diharduen Galtzagorri Elkartearekin," HGLko elkarte bakarra eta The International Board on Books for Young People (IBBY) 66 erakundearen euskal adarra dena", hain justu ere," duintasunez eta finkotasunez lan egitea, gutxinaka gutxinaka borondatezko jardunetatik aldenduz".
|
Modu
berean, euskal literatura nazioartera zabaltzea garrantzitsutzat jotzen du HGLk Euskal Herriko mugetatik haragoko espazioetan ere tokia izateko, eta liburuaren inguruko esparruetan" literaturaren kalitate mailan zorrotzagoak" izatea galdegiten du elkarrizketatuak, argitaletxe, editore, erakunde publiko nahiz editoreei. Horrekin batera, HGL eremuan espezializazio handiagoa beharrezkoa dela uste du," irakurketa arloko ofizioaren eta irakurle komunitatearen egitura sendotzeko"; esate baterako, haur eta gazte literaturaren inguruko ikasketa espezializatuak sortzea, graduondokoak, masterrak eta abar.
|
|
|
Askatasun hori behar dugu irakurgaiak aukeratzerakoan edota lanketa eta ekoizpen pertsonalizatuagoak egiteko.
|
Modu
berean, talde anitzak sortzeko proposamenak egitea komeni da. Horrek ere motibazioan eragingo lukeela uste dut.
|
|
|
|
Modu
berean, literaturaren didaktikak honako helburu hauen lorpenean ere jardun behar duela zehazten dute parte hartzaileek: 1Gaitasun literarioa garatzea (GE3); 2Euskal kultura eta euskal literaturaren transmisioa bermatzea (NE1); 3Horri lotuta, euskal literaturaren erreferentziazko autoreak, obrak eta testuinguruak ezagutzea eta lantzea (IIR1); 4Irakurritakoaren ulermenean eta interpretazioan gaitzea eta irakurle kritikoak eta autokritikoak formatzea (IE6, IIR1, IEE1); 5Nork bere burua eta komunitatea ezagutzen laguntzea (IE5, LIR1); 6Identitate pertsonala eta kulturala eraikitzen laguntzeko tresnak eskaintzea eta imajinario kolektiboaren sarrera bideratzea (GE2, IE5, GE3); 7Literatura sorkuntzarako eta irudimena garatzeko estrategiak eskaintzea eta gogoa piztea, eta, beraz, euskal sortzaileak sortzea (GE1, IIR1, NE1, IEE1); 8Ikasleak gaituago eta zaleagoa izateko teknologia berriak erabiltzea, esaterako, literatura digitala sortzea (GE2); 9Sentsibilitate estetikoan aurreratzea eta norberaren hizkuntza ondarea aberastea; 10Hizkuntza eta forma literarioen ikasketa (GE3); 11Gazteei esperientzia literario, kultural eta estetikoa biziaraztea; 12Fikziotik errealitatea irakurtzen, ulertzen eta interpretatzen laguntzea; 13Gaitasun kognitiboak, emozionalak eta sozialak garatzen laguntzea (IE6, IE7); 14Sozializazio kulturala bideratzea (GE3); 15Gizabanakoaren askatasuna lortzen laguntzea (IEE1).
|
|
|
Aurrekoan legez, talde bati galdetuko zaio, eta esplikatutakoarekin nahikoa bada, ez dugu segituko.
|
Modu
berean, egiten diren hitz hartzeak esandakoa osatzera eta sakontzera bideratuta egotea komeni da.
|
|
|
Jarduera honen beste aldaera bat egin daiteke, bi emozio horiek irakurriko duten ikasleei soilik gordezka zehaztuz.
|
Modu
horretan, kontsignan ez ditu gainerako parte hartzaileak baldintzatuko; haatik, gerta daiteke ikasleek jardueraren xedea emozioak asmatzea dela ulertzea eta ez, horrenbeste, introspekzio ariketa hori egitea.
|
|
|
Ondorioz eta lehen genioenari jarraiki, pertsona eredu edo profil horrek sistema produktibista bati erantzuteko gaitasunak, ezagutzak eta jarrerak ditu merkatueta ekonomia beharrek hori eskatzen dutelako.
|
Modu
horretan, aldagai batek bestea elikatzen du, eta alderantziz, elkar berrelikatzen duten sistema bereko osagai bihurtuz. Edonola ere, merkatueta ekonomia beharrak eta hezkuntza ez dira maila bereko aldagaiak, hezkuntza modu argi batean bestearen menpe baitago.
|
|
|
izan ere, Euskal Herriko zenbait autorek gaztelaniaz idazteko aukera egiten dutela, besteak beste, euskarari ez baitiote horretarako berezko baliorik eta, beraz, balio literariorik eskaintzen.
|
Modu
berean, Euskal Herriari dagozkion gaien inguruan kasu honetan, izaera sozial, politiko edota historikokoak zenbait lan jakin argitaratzea eta sustatzea hautu politikoa ere badela aditzera ematen zaigu. Dena den, horren aurrean euskal literatur sisteman egiten ari diren ikerketak eta egin diren aldaketak, aurrerapenak nahiz berrikuntzak balioetsi nahi ditu parte hartzaileak.
|
|
|
Ez da hori asmoa; esan dugun legez, agenteen, interesguneen eta kategorien arteko gurutzaketa egitea da xedea, ikuspegi metodologiko batetik eta kategoriei dagokienez, azterketak zorroztasunari erantzuten diola bermatzeko eta, ikuspegi pragmatiko batetik, interpretazioa hezkuntza komunitateen eztabaiden baitan kokatzen dela ziurtatzeko.
|
Modu
berean, azterketa kualitatiboa izanik, kategoria edota kode bakoitzak interesguneetako bakoitzaren barrenean garapen, sakontasun edota pisu espezifiko bera ez du izango. Hori bai, analisiak kategorien eta kodeen ordenari jarraituko dio.
|
|
|
Hori bai, analisiak kategorien eta kodeen ordenari jarraituko dio.
|
Modu
horretan, analisiaren logika, koherentzia eta kontsistentzia lehenetsiko dira. Azkenik, kategorien arteko mugak zenbaitetan lausoak gertatzen direla argitzea komeni da elkarrizketek hartzen duten norabide, ñabardura eta konnotazioen arabera; hori dela eta, kasu batzuetan kategoria baten barruko emaitzen analisi jakin batek kontzeptuz hurbil dagoen beste kategoria baten muga uki dezake.
|
|
|
Mungian ibilbide bat antolatu genuen, eta Lauaxetaren biografia eta poemak lotu inspirazioa izan zezaketen Mungiako leku batzuekin.
|
Modu
berean, horrelako bilduma digital bat egiten genuen: Lauaxetaren poemak, poema horien komentario laburrak, iritziak batez ere, eta garaiko pintoreen koadroak lotuz.
|
|
|
Dena den, testuliburua erabiltzen duten irakasleen lana balioetsi dute hainbatek, eta berez" dena baino interesgarriago" bihurtu dutela adierazten dute (I11).
|
Modu
berean, ikus entzunezkoen eta ordenagailuaren erabilerari azpimarra jartzen diote, nonbait, haien habitataren oinarrizko osagaia direlako.
|
|
|
Maisu maistrek askotan ez dute kalitatezko liburuak aukeratzeko irizpiderik eta liburu bat edo beste gelara eramateko arrazoia liburu horrek" lantzen" duen gaia izaten da.
|
Modu
honetan, didaktismoak lekua hartzen dio literaturari eta liburuak beste gai batzuk lantzeko aitzakia besterik ez dira".
|
|
|
Bestalde, EIAE2 ren eta LIR3 ren arabera, testuinguru guztiak dira inportanteak literaturaren lanketarako zein balioespena emateko, denek dutelako eragina, batez ere nortasuna eraikitzen ari den garai horretan.
|
Modu
horretan, hezkuntzan kudeaketaren ardura zuzena duten instituzioez harago, herri edo hirietan, auzoetan, baina baita ikastetxeetan ere egiten dena, hartzen diren erabakiak, sustatzen direnak edo ez direnak funtsezkoak direla uste du. Batetik, ikastetxeetan zuzendaritzak zein irakasleak gako direla diote EIAE3 k eta IE3 k.
|