|
2015
|
|
|
Jatetxeaz gain, areto handia eta frontoia dauzkate, eta, nola ez, azken hau aukeratu genuen Johnny handiari elkarrizketa egiteko. Gauza ugari eta sakonak kontatu zizkigun, tartean, ez dela itzuliko Euskal
|
Herrira
, nahiz eta urtero etorriko zaigun bisitan. Baina horiek guztiak dokumentalean entzungo dituzue, noski.
|
|
|
Ameriketan bizi diren lau bertsolarien artean berori da, nire ustez, gure moldetik gertuen aritzen dena; sentsazioa daukat gainerako hirurek lehenago emigratu zutela Ameriketara, eta bertso molde zaharragoa eraman zutela maletan. Martin gerora joan zen, eta, gainera, sarritan itzultzen da Euskal
|
Herrira
. Aukera izanik hango eta hemengo bertsolariak oholtza gainean aritzeko, Nereak eta biok goizeko bigarren saioan gurekin jardutera gonbidatu genuen.
|
|
2017
|
|
|
Hari muturrak korapilatzen hasteko garaia zen beraz. Inprobisatzaileak 2016ko udaberrian eta udan iritsiko ziren Euskal
|
Herrira
: ehunka lagun ariko ziren borondatezko lanetan, eta haien laguntza izango genuen elkarrizketak egiteko.
|
|
|
Argentina V: Euskaratik Euskal
|
Herrira
begira
|
|
|
Euskaratik Euskal
|
Herrira
begira –
|
|
|
Euskal
|
Herrira
hainbat bisita egin dituzu, zerekin geratzen zara?
|
|
|
Euskaratik Euskal
|
Herrira
begira
|
|
|
Euskaratik Euskal
|
Herrira
begira
|
|
|
Euskaratik Euskal
|
Herrira
begira
|
|
|
Euskaratik Euskal
|
Herrira
begira
|
|
|
Aktibismo politikoan buru belarri dihardu Polonian. Urpean bizi diren ugaztunen gisan, tarteka, Euskal
|
Herrira
itzultzen da arnasa hartzera; eta energiaz beterik murgiltzen da gero bere egunerokotasunean. Nola liluratu daiteke pertsona bat ulertzen ez duen hizkuntza batean diharduten pilako abeslariekin?
|
|
|
Zerk erakartzen zaitu hainbeste Euskal
|
Herrira
–
|
|
2018
|
|
|
Urkamendiko baladen tradizioari jarraiki (Aphez Beltxa, Larralde Bordaxuri, Pierre Topet Etxahunen Luistto Irixibauren hil eresia…) Manex Etchepareren kantuak aitzina urrats bat direla ezin uka. Eta kontuan hartzen baditugu bertso-paperen inprimalekuak (Baiona, Miarritze, Orthez, Akize, Pau, Foix…) eta euskaraz ez ezik frantsesez ere idazten zituela konplaintak, gaiztaginen kontrako bere mezua ez zen mugatu Ipar Euskal
|
Herrira
soilik, Pirinioetako beste herrialdeetan ere barreiatu bide baitzen.
|
|
2019
|
|
|
Baina bai biziak izan direla esan dezakedala. Orain dela hamar urte maletak egin eta Sevillatik Euskal
|
Herrira
abiatu nintzen.
|
|
|
Beste alde batetik, Euskal
|
Herrira
eta hizkuntzara lotzen nau bertsoak. Orain dela gutxi, zergatik gustatzen zaidan hainbeste konturatu nintzen.
|
|
2020
|
|
|
Garai hartan iritsi zen magnetofoia Euskal
|
Herrira
, Telefunken handia, maleta moduko bat. Zavalak kontatzen duenez, Pello Errotaren alabari honen bizitzaz egin zion elkarrizketa luzea horrelako batekin grabatu zuen.
|
|
|
Zintatik jasotako zaharrena hori izango da, baina badaude beste batzuk zaharragoak, Alan Lomaxek jasotakoak. Folklore biltzaile amerikar bat zen eta, pare bat urtean, uda partean, Euskal
|
Herrira
etorri zen. Hainbat grabaketa egin zituen, eta horien artean badago bakarren bat 47koa edo ingurukoa.
|
|
|
Txirritaren omenaldiko argazki ikonikoan ageri zirenek sufritutakoek erakusten dute bizi izan zen txikizioaren dimentsioa. Aitzol fusilatuta hil zuten; Lekuonak etxe batean ezkutaturik egin zituen lau urte, eta Calahorrara erbesteratu zuten gero beste hamabost urtean; Zubimendi Ipar Euskal
|
Herrira
pasatu zen eta bertan hil zen, gutxira; Luzearrek hainbat urte egin zituen kartzelan, eta, handik irtendakoan, Iparraldera ihes egin behar izan zuen, inoiz ez itzultzeko; Basarrik lau urte egin zituen Iparraldean, eta, itzulitakoan, beste bost Espainian zehar, behartutako lanak egiten; Hernandorenak hamarkadak egin zituen Iparraldean…
|
|
|
Nahiko intimoak dira, eta une oso berezian idatzitakoak. Euskal
|
Herrira
itzultzeko erabakia hartu ondoren eta zalantzez beteta nengoela osatutakoak. Avila mendikatera ematen nituen itzulietan inspiratutako bertsoak dira.
|
|
2021
|
|
|
Chamissoren olerkiak, gainera, fokoa jarri zion inguruetako jende jantziarentzat. Honela, Hypolite Clérissek, Erregeren prokuradorea Donapaleun, Ernest Legouvé izeneko Parisko gonbidatuari erromantizismoaren olatua Euskal
|
Herrira
ere iritsi dela frogatzeko bere bizitza bertsotan emateko enkargua jarri zion Etxahuni 1833an, 20 frankoren truke.
|
|
|
Euskal
|
Herrira
1935eko azaroan iritsi zen, eta hiru hilabete egin zituen bertan, aurretik Marokon eta Espainian egin bezala han eta hemen ikusitakoak bere zutaberako jasotzen. Garai hartan erabat berritzailea zen estilo gordin, zorrotz eta bizia darabil bertsolariei buruz idazterakoan ere; Buenos Aireseko auzo txiroetako bizitza gogorraren kronista moduan trebatu zuen Arltek bere idazkera, eragin hori eta xehetasunei zukua ateratzeko gaitasuna nabari zaizkio testuan.
|
|
2022
|
|
|
Ipuin hori argitaratu eta urte gutxira zizurkildarra bitarteko faltagatik Argentinatik Euskal
|
Herrira
itzultzeko guraria bete ezinik hil zela jakinda, badu esangurarik azken ondorio horrek.
|
|
|
“Bihar goizean Euskal
|
Herrira
|
|
2023
|
|
|
Hainbat kartzela pasatu ondoren, Britainia Handira erbesteratu zuten eta, aitortu gabeko seme bat Frantzian utzita, Florentziako konpainia baten ikuskizunean parte hartuz atera zuen bizimodua bertan. Manuel de Mazarredo, Esparterorekin bi aldiz Gerrako Ministro liberal izandakoa, Guardia Zibilaren burua eta euskal probintzietako Gobernadorea, txunditurik gelditu zen emanaldi horietako batekin, eta Euskal
|
Herrira
itzultzeko baimena eman zion. Honela, 1851n itzuli ahal izan zen, baina, 1852an, Manuel de Mazarredok berak berriro erbesteratu zuen Euskal Herritik, berriro ere bere abestiekin eragiten zuen nahasmendua zela eta.
|
|
|
1855ean —Mazarredo gobernutik kenduta—, Euskal
|
Herrira
itzuli zen. Bere ospearen gailurrean aurkitzen zen urte haietan, bai herritarrek eta baita garaiko agintariek ere estimatzen zuten, Gernikako Arbola ereserki bihurtua zen ordurako, baina, 1858an, Ameriketara emigratzea erabaki zuen, bera baino 20 urte gazteagoa zen Angela Kerejeta alegiarrarekin Argentinan ezkontzeko.
|
|
|
Urretxuarrak eskutitz bat helarazi zuen egunkari argentinarrera, azaroaren 5ean argitaratuko zena. Bertan kontatzen zuen Uruguaiko Daca ibaiaren ertzean bizi zela, Argentinako mugatik gertu, artzain gisa; bederatzi seme alaba zituela, oso pobreak zirela eta Euskal
|
Herrira
itzuli nahiko luketela.
|
|
|
Iparragirreren beste eskutitz bat argitaratu zuten Uruguaitik Buenos Airesa nola aldatu zen kontatzen zuena. Azkenik, 1877ko irailaren 25ean familia Uruguain utzita Euskal
|
Herrira
abiatu zela zabaldu zuten.
|
|
|
Ezin du sinetsi, pare parean dauka mitoa: hamalau urterekin gerran borrokatzeko Madrildik Euskal
|
Herrira
itzuli zena, Frantziako erbestealdian Caroline Duprezekin musika eta kantua ikasten aritua, Italian, Suitzan, Alemanian eta Londresen ibilia, barrikadetan bezala jauregietan, sekula bere erroei atzea eman gabe. Eta harekin inoiz konturik egin gabe ere oso gertuko sentitzen du:
|