|
2000
|
|
|
Agerian dagoenez, alde handia dago EUSKALDUNON EGUNKARIAtik (albisteen hiru laurden Euskal Herriari baitagozkio) EL CORREOra (albisteen erdia diraEuskal Herriarekin lotura dutenak). Baina guztiek, baita
|
Espainiaren
batasunaren aldeko jarrera agerian dutenek ere, beren izaera lokala dela medio, Euskal Herriko errealitateaz ari dira neurri handi batean. Konstatazio honek honako galdera dakarkiguburura:
|
|
|
Politika gaiek Euskal Herriaren eta
|
Espainiaren
arteko harremana azpimarratzendute. Gai honen inguruan biak agertzen dira lotuta, egunkari guztietan erreferentziahau nagusi izanik.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duten programen kopurua oso altua da (%72) etaprogramen jatorrian maila bera dute Euskal Herrikoek.
|
Espainiaren
presentzia ez daoso altua (%4), gainontzeko herrialdetakoa (%25) baino txikiagoa. Kanpoko produkzioen pisua, gehienbat, Fikzioan, Haur eta Gazteak sailean eta Erreportajeetan gertatzen da.
|
|
|
Hartara, honako ondorio hau atera dezakegu: kirolareninguruko albisteak dira
|
Espainiaren
erreferentzia gehien birsortzen dutenak, ekonomiaeta politikaren ingurukoekin batera.
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek
|
Espainiaren
erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela ikusi badugu, orain ere Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula esan dezakegu.
|
|
|
Nafarroaren lekua Espainiakhartzen du Diario de Navarra egunkarian. Foralismo nafarrak
|
Espainiaren
lurraldetasun irudikatuan proiektatzen du bere esparru ideala.
|
|
|
Euskal Herriari begira Madrilgo egunkariak kaleratzen duen argitalpenean, iragarpen metereologikoa egiteko orduan, Autonomietako
|
Espainiaren
zentraltasuninformatiboarekin egiten dugu topo.
|
|
|
Zezen larrua, hau da,
|
Espainiaren
lur-azala irudikatzen duen mapa dator hurrengo.Espainiako autonomien arteko mugak erakusten ditu mapak, eta baita iragarpenarenirudikapen infografikoa ere.
|
|
|
Frantziarenerreferentzia piktografikorik ez du eskaintzen FR 3k iluntzean, Akita niarentzat egitenduen albistegi nagusian. Hala ere, Frantzia eta
|
Espainiaren
arteko muga ondo nabarmena da.
|
|
|
TVElek, Tele 5ek eta Antena Espaniar Estatuan jartzen dute berenarretaren giltza. Hiru kateetan da erreferentzia gune nagusia Iberiar Penintsularenbarruko
|
Espainiaren
sekuentzia. Hiru kateetan du bigarren mailako protagonismoa espaniar autonomien sekuentziak.
|
|
|
Horretan, eragin mediatikoak foma berezia hartzen du, estatu indartsuenekinposatu nahi duten errepresentazioa islatzen eta ezartzen baitute hedabideek, moduerrutinazko batean. Euskal Herriak, kasu, beste bi nazio indartsurekin lehiatu behar dumediatikoki, eta, botere harremanean ez ezik sare mediatikoan ere gutxitua agertzendenez, gertaera, pertsonaia, toki eta momentu garrantzitsuak
|
Espainiaren
eta Frantziaren ikuspegi nazionalaren arabera ematen zaizkio antolatuta eta eraikita, hedabiderik nagusienen eskuetatik behinik behin.
|
|
|
Beretzeideologia edo Ideologia asimilazionista, arestian ikusi izan dugun moduan, agerikoena izan zen estatu nazio sorreran XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran.Ideologia honen aldaera bat Ideologia errepublikarra izango litzateke, hemen, gizabanako guztien berdintasunagatik halako politika publikoa onartzen baita, zeinenarabera gehiengo menperatzaileak dituen ezaugarriez bestelakoak diren desberdintasun etnokulturalak desagerrarazten baitira. Frantzia izango litzateke honelako ideologiaren adibide klasikoa (Hammer 1985), eta
|
Espainiaren
ohiko praxi politikoa erehemen koka daiteke. Azkenik, Ideologia etnizista agertuko litzateke, zeinak, beretzeideologiaren printzipioak onartzeaz gain, jarrera hori herritarren odol definizioarekin areagotuko lukeen.
|
|
|
643). Bakoitzakzuen
|
Espainiaren
ikusmoldea (gutxi asko, berariazkoa), eta bakoitzak aldarrikazezakeen bere hizkuntz politika.
|
|
|
J. A. Primo de Rivera fundatzaileak
|
Espainiaren
naziotasuna, unidad de destinoen lo universal, zeritzan hartan ezartzen zuen (Primo de Rivera 1952:
|
|
|
|
Espainiaren
konkistapean
|
|
|
Euskal Herriak eta Espainiak elkarrekin duten borroka ez da horrenbeste sozio-ekonomikoa, konkistaren arazo politiko nazionala baizik.
|
Espainiaren
eta Euskal Herriaren nazio lornahi politikoak uztar ezinekoak dira. Gaur egun, de fakto, Euskaldunen eta gure etsaien pertzepzioaren eta arieraren arabera, ditugun mentalitate historikoekin eta ditugun neuronak eta geneak ditugularik, zein da gaur Euskal Herriak duengatazkarik handiena eta zeinekin?
|
|
2002
|
|
|
|
Espainiaren
kasuan, gizarte babesa Gizarte Segurantzaren sistema publikoakzuzentzen du. Gizarte Segurantza era askotako babes mailatan antolatzen da.Garrantzi ekonomiko handienekoa kontribuziozko maila da.
|
|
|
Frantziaren eta
|
Espainiaren
artean izandako beranduagoko bi gerraldietan ere(/), 1653an sinatutako Conversa osotasunean berrindartuahal izateko, gestio ugari egin behar izan zituzten Gortean26 Gestio horien lorpenak benetan esanguratsuak izan ziren, 1678an gipuzkoarrek Bretainiatik garauakekartzeko baimena eskuratu baitzuten27 Azkeneko Conversa? 1695ekoa, sinatzeko ere zailtasun ugari izan zituzten.
|
|
|
Egia da, bestalde, aurrerantzean Frantziaren eta
|
Espainiaren
arteko liskarrakamaitu zirenez, Lapurdiko arrantza ontziteriak ez zuela trabarik izan Pasaiako kaianbabesten jarraitzeko; eta hala jarraitu zuten mendearen erdialdera arte50 Baina Lapurdiko biztanleek lehenago izan zituzten abantailak amaitu egin ziren. Adibidez, 1716an Donostiako udalak eskatuta, kaira iristen ziren ontzi denek elikagaien erdiak lehorreratu behar zituztela agindu zuen erregeak.
|
|
|
Beraz, euskal itsas ekonomiaren baitan hitzarmen horiek berebiziko garrantzi ekonomikoa izan zuten. Bestalde, ezin daiteke ahantz horien garrantzi politikoa; izan ere hitzarmenokFrantziaren eta
|
Espainiaren
absolutizatze eta bateratze garaian, elkarren artekoharreman berezien lekuko baitira, lan honetan ikusi denez.
|
|
|
Gauzak horrela geratu ziren 1598an Frantzia eta
|
Espainiaren
arteko bakeasinatu zenean. Baina 1635ean bi Estatuen arteko gerra berriz piztu zenean, garbigeratu zen Conversa berri baten beharra; gestio eta zailtasun askoren ondoren, 1653an sinatu zen hitzarmen berria.
|
|
|
XVII. mendean zailtasunak areagotu egin ziren. 1635ean hasi zen Frantziareneta
|
Espainiaren
arteko gerra, eta, ondorioz, erregeak Lapurdikoei galarazi egin zienGipuzkoara jangaiak ekartzea eta beren arrantza ontziak bertako kaietan gordetzea.Diputazioak gestio ugari egin behar izan zituen, batetik, Probintziako interes kontrajarriak bateratzen eta, bestetik, Gortean Lapurdirekin lehenago zituzten harremanak baimentzeko. Lan askoren ondoren, 1644an erregeak behin behineko baimena eman zuen, gipuzkoarrek libreki saleros zezaten lapurtarrekin22 Baina Frantziako Gortean gestioak luzeagoak izan ziren, eta 1653 urtera arte Luis XIV.ak ezzuen hitzarmena sinatu23 Conversa sinatu ondoren, gainera, Gipuzkoako bakailao ontziei kaltetu nahian edo, Lapurdiko marinelei Gipuzkoako ontzietan itsasoratzeagalarazi zien 1655ean.
|
|
|
Krisiaz baino gehiago, itsas ekonomiaren birmoldaketaz aritu genuke. Egia da euskal itsas ekonomiak larrialdi eta egoera latzak jasan behar izanzituela XVII. mendean, besteak beste, Frantziaren eta
|
Espainiaren
arteko gerrakareagotu ahala, eta atzerritarren konpetentzia (lehendabizi holandesena eta geroagoingelesena) ere izugarri handituz zihoala. Atzerriko herrialdeetan itsas enpresenegiturak eta antolaketak aldakuntza sakonak izan zituen.
|
|
|
Estatu nazioak XIX. mendean eraiki eta antolatu ziren, eta, berez, diskurtsonazionalak indarberritu ziren. Lehenago,
|
Espainiaren
historia lantzen aitzindari, euskaldun bat dugu: Esteban Garibai.
|
|
|
XIX. mendera jauzia eginez, Espainian nazio politiko bakarrazegoela adierazteko ekin zioten historia nazionalak idazteari, eta XIX. mende bukaeran Canovas del Castillo-k bultzatu zuen halako proiektua. Egon ziren bestelako asmoak ere, adibidez, Pi i Margall ek idatziak,
|
Espainiaren
ikuspegi askotarikoa eta federala azpimarratzen zutenak.
|
|
|
Godoy ren orientabideei jarraituz, akademikoen diskurtsoak frogatu eta legitimatu egin behar zuen erregearen botere nagusitasunaren defentsa, monarkia administratibo berritzailearena. Badirudi, 200urte geroago, tresna eta joera berberak antolatzen direla,
|
Espainiaren
kontzeptuamodu hertsi eta baterakoian aldarrikatzen baita, bestelakorik ez balego bezala. Horretaz, egoki egokia dugu 1937an Bosch Gimpera historialari katalanak ValentziakoUnibertsitatean Espainiaz egindako diskurtsoa gogoratzea.
|
|
|
Horretaz, egoki egokia dugu 1937an Bosch Gimpera historialari katalanak ValentziakoUnibertsitatean Espainiaz egindako diskurtsoa gogoratzea. Espainia multiformebati buruz aritu zen, eta Gerra Zibilean
|
Espainiaren
ikuspegi desberdinak borrokan zeudela adierazi zuen argi eta garbi. Euskal Herrian ere, Espainiariburuzko diskurtso ugari garatu dira:
|
|
|
Ikuspuntu horretatik begiraturik, politikagintza abertzalea zaharra da denboraz, inkongruentea Europako haize berriekin, atzerapauso bat. Munduaren globalizazioaren aurrean, Espainiako prentsak zeharbidez esaten duena da,
|
Espainiaren
beraren kontzeptualizazio politiko, kultural eta sozialetik at anabasa besterik ez dagoela. Eta Frantziakoak berdin.
|
|
2004
|
|
|
Bere garaikideen antzera, nazioaren oinarria kulturan ezarri zuen, eta orduan uiertzen zen arabera, arrazan edo genealogian, Nazioaren bilakaera eta etorkizuna, aldiz, mendeetan ukaturiko Estatuaren jabetzarenbaitan kokatu zuen.
|
Espainiaren
mendean jasaten zuen zapalkuntza krilikatu zuen eta Kubazein Filipinen independentziaren aldeko borrokarekin bat egin zuen (eta horregatik kartzelan sartu zuten). Espainiaren eta Frantziaren aurkako borrokalari magrebiarrak zorionduzituen eta, garaian garaikoa, XIX. eta XX. mendeen arteko antinperialista izan zela esandaiteke.
|
|
|
Espainiaren mendean jasaten zuen zapalkuntza krilikatu zuen eta Kubazein Filipinen independentziaren aldeko borrokarekin bat egin zuen (eta horregatik kartzelan sartu zuten).
|
Espainiaren
eta Frantziaren aurkako borrokalari magrebiarrak zorionduzituen eta, garaian garaikoa, XIX. eta XX. mendeen arteko antinperialista izan zela esandaiteke. Gazterik hil bazen ere (hogeita hemezortzi urterekin) seiehun prentsa artikulu, hogeita hamahiru olerki sorta eta hamalau liburu idatzi zituen.
|
|
2006
|
|
|
liburua idatzi duten lurraldeko errealitateari lotu zaizkio egileak. Eta, gustuko izan zein ez,
|
Espainiaren
legediak arautzen du Hego Euskal Herriko publizitate jarduera, eta hori da liburuak islatzen duena.
|
|
2007
|
|
|
Eta Kulturaren Euskal Planean aritudirenek ere betiko harrian egin dute behaztopa. Kontzeptu inklusiboaren bitartez, euskalduna hemengo hiritar espainolaren mirabe izatera kondenatu nahi dute, Euskal Herria
|
Espainiaren
morroi, eta hori guztia demokraziaren eta askatasunarenizenean aurkezten digute. Erroak (euskal, euskaltasuna) abertzaletasunaren izeneanerauzten dira hemen, de facto Hegoaldean hiritar espainolak izateko eta Iparraldean frantsesak.
|
|
|
Espainiar hezkuntza sistematik igaro dugunok badakigu ondo zein zen
|
Espainiaren
jatorrimitiko ideologikoa: Espainiak herri askoren ekarpena jaso omen zuen; zeltiarrak, iberoak, lusitanoak, fenizioak, grekoak, erromatarrak, arabeak...
|
|
|
Eta Kulturaren Euskal Planean aritudirenek ere betiko harrian egin dute behaztopa. Kontzeptu inklusiboaren bitartez, euskalduna hemengo hiritar espainolaren mirabe izatera kondenatu nahi dute, Euskal Herria
|
Espainiaren
morroi, eta hori guztia demokraziaren eta askatasunarenizenean aurkezten digute. Erroak (euskal, euskaltasuna) abertzaletasunaren izeneanerauzten dira hemen, de facto Hegoaldean hiritar espainolak izateko eta Iparraldean frantsesak.
|
|
|
orain arteko nazio estatuen totalitarismoaren jarraipen gisa uler dezakezu globalizazioaren berdinkeria.
|
Espainiaren
eta Frantziaren eta beste estatukolonizatzaile eta inperialisten jarraipena da Ameriketako Estatu Batuen eskutikdatorkiguna: ez dakit bada zergatik harritzen eta larritzen diren gure auzokideditugun frantsesak eta espainiarrak globalizazioaren aurrean.
|
|
|
ik., zentzu horretantxe aluditu edo aipatuak, Menéndez Pidal (113), Madariaga (107), Ortega Gasset (133), Maeztu (134), Giménez Caballero (135), falangismoa (108), «hispanidad» kontzeptu faxista (111), esentzialismo espainolista horren erabilera fanatikoa euskaldun edo katalan eta galegoen aurka (111), etab., guztiz ahaztu gabe Menéndez Pelayo eta esentzialismo erlijioso katolikoa (106). Historiografia liberalak berak ere barnean ezkutatzen duen
|
Espainiaren
interpretazio esentzialista da mitoa. Ulermen hoberako, ik. Garcia Isasti, P., La España metafísica, Bilbo 2004.
|
|
|
hizkuntza eta pentsamendua), alde batetik autonomoa eta bere baitan osoa da, eta bestetik oinarria eta sarrera hurrengo beste bi azterketarentzat: Volksgeist Herri Gogoa, kontzeptu horren jatorria eta traiektoria aztertzeko, bereziki Alemanian, eta
|
Espainiaren
arimaz, XIX. eta XX. mendeetan Herri Gogoaren tradizioak Espainian izan duen harrera modua ikusteko.
|
|
2008
|
|
|
5). Kasperrek dioenez, azkenean 300.000 eta 500.000 soldadu bitarte hil zituzten
|
Espainiaren
Independentzia Gerran (Kasper, 1992: 64).
|
|
2009
|
|
|
Beste historia maisu-lan bat. Kasu honetan Erresuma Batuaren eta
|
Espainiaren
artekoerlazioak aztertzen dituena. Espainiak II. Mundu Gerran izan zuen papera zein izanzen jakiteko ezinbestekoa.
|
|
|
Kanpo politikan, Gerra Hotzaren eraginpean Espainiako erregimenak babeslekua aurkitu zuen AEBko eta Europako demokrazien kondenarik gabe eta ElizaKatolikoarekin lehenagotik zuen laguntza eta babes ideologikoa 1951ko konkordatuarekin berriztatuz eta eguneratuz. Munduan gatazka berria askatasunareneta komunismoaren indarren artekoa zela esanez justifikatzen zen aldi hartan,
|
Espainiaren
kokapen geografiko estrategikoak bultzatuta erregimen demoliberalekordura arte esandakoak edo aditzera emandakoak jan eta diktadura espainiarrahobetsi zuten arriskutsuegitzat joz Iberiar penintsulan demokraziaren aldeko erregimenak. Horretara, eta espainiar diktadura justifikatzeko, historiografiak orduraarteko gurutzadak eta beste alde batera utziz, edo horrenbeste aipatu gabe, komunismoaren kontrako borroka hobetsi zuen eta horretan jarri bere indarrik onenak.
|
|
|
Eta demokrazia liberalaren erakundeak berriro gauzatu zirenean, demokrazia ulertzeko Mendebaldeko erak bereak dituen erakundeak eta ezaugarriak hain zuzen, instituzio demokratikoen lana militarren eta hauen laguntzailepotentzia faxisten kontra ekitea izan zen, horrela bilakatuz 36ko gatazka huraBigarren Mundu Gerraren aitzindari zuzen. Eta gerraren amaieran gauzatu zenfrankismoaren garaipena ez zen besterik izan, historialari demoliberal hauen ustez,
|
Espainiaren
garapenaren bidean beste porrot bat baino edo, kontrara esanda, oligarkiaren beste garaipen bat.
|
|
|
36ko Gerraren ondorengo erbesteratzea
|
Espainiaren
historia garaikideko zerrendaluze baten azken aurrekoa besterik ez zen izan. Lan honetan zerrenda horretakoexilio guztien historia egiten da.
|
|
|
Interesgarria
|
Espainiaren
Hego Amerikarako kanpo politika aztertzeko. Oso interesgarriak eta argigarriak Euskal Gobernuaz eta Agirre lehendakariaren Hego Amerikako jardunaz esaten dituenak.
|
|
|
1937ko apirilean, Francok berak kartakmarkatu zituen: «Espainia kontzeptu totalitario zabal baten inguruan antolatzen da,
|
Espainiaren
osotasuna, batasuna eta iraunkortasuna ziurtatuko duten erakundenazionalen bidez. Erregio bakoitzaren nortasuna errespetatuko da, baina batasunnazionalaren kaltean izan gabe; nazioa, osorik, hizkuntza bakarraz, gaztelania, etanortasun bakarraz, espainiarra, nahi dugulako».
|
|
|
Bando nazionaleko biktimek jasotako neurriak ez zetozen bat biktima errepublikazaleek eta haien senideek jaso zuten tratamenduarekin,
|
Espainiaren
etsaitzatere jo baitzituen propaganda ofizialak, gerran zehar egindako izugarrikeria askorenerantzule gisa erdeinatuak izan zirelarik. Gauzak horrela, familia askok eurensamina isilean bizi behar izan zuten, inongo kalte ordainik lortzeko aukerarik izangabe, ildo horretatik bideraturiko ekintzek gehiegikeria gehiago pairarazikozizkieketen beldurrez.
|
|
|
Euskal Herriko informazio politikoarenbereizgarrietako bat da Euskal Herrian bizi dugun gatazka politikoa. BatzuekEuskal Herriaren eta
|
Espainiaren
arteko gatazka politikotzat definitzen dute, etabeste batzuek nahiago dute euskal herritarren arteko barne gatazka politikotzatdefinitu. Denak bat egiteko moduko definizioa bilatze aldera, erabaki subjektuariburuzko desadostasunaren inguruko gatazka dei genezake:
|
|
|
Eduki aldetik giza eskubideennazioarteko zuzenbidearekin loturak dauzkan arren6, azpimarratzekoa da gerragaraian bakarrik aplikatzen den zuzenbidea dela, eta gainera barne gatazkenkasuan, era nahiko estuan. Hortaz,
|
Espainiaren
kasuan, Gerra Zibilaren garaiarimugatuko zitzaiokeen zuzenbide honen aplikazioa.
|
|
|
Ez ahaztu, orobat, Iraultzak euskarari eta euskararen munduari egindako erasoa, patois deklaratuz. 1794ko
|
Espainiaren
eta Frantziaren arteko Konbentzio Gerrak ere ez zuen giroa hobetuko.
|
|
|
|
Espainiaren
kasuan sektorekako politika aztertzeko, interes handikoa da, adibidez, Valles Ferrer, 2002.
|
|
2010
|
|
|
Amaitzeko, ordura arte, euskal agintari eta erakundeek mugan egindako lanaren emaitza guztiak kontuan hartuta, Lehendakaritzako funtzionario honek, Frantzia eta
|
Espainiaren
arteko Kataluniako marra hartatik igarotako euskaldunenkopurua honela laburbiltzen zuen: «Inongo gehiegikeriarik gabe, Kataluniatik aldeegitea lortu duten euskal hiritarrak 10.000 inguruan kalkulatu daitezke».
|
|
|
Historialari horren arabera, espainiar erbesteratzearen bilakaera kuantitatiboa 1939ko otsailaren erditik urte bereko abenduarenerdira honako hau izan zen: Frantzia eta
|
Espainiaren
arteko marra 475.000 erbesteratuk zeharkatu bazuten ere, Frantzian babesa harturikoen kopurua abenduarenerdialdera 140.000 atzerriratuz osatua zegoen, gainerako guztiak Espainiara itzulitazeuden ordurako, Ameriketako zenbait errepublikatara migratzea lortu zutenmilaka gutxi batzuk kenduta (Rubio, 1978: 19).
|
|
|
|
Espainiaren
kasuan, sektore politika aztertzeko, interes handikoa da, adibidez, Valles Ferrer, 2002.
|
|
2011
|
|
|
Bestalde kapitulu honetan, batik bat EAEko fenomenoak aztertuko ditugu, hiru herrialdeen berrantolaketa politikoarekin bertan gertatu zirelako euskararen ikuspegitik aurrerapenik handienak, esparru guztietan (hezkuntzan, kulturan, administrazioan...), baita goi mailan ere. Izan ere, 1979ko Autonomia Estatutuarekin, hiru herrialdeek,
|
Espainiaren
baitan, autogobernu maila zabala eskuratu zuten. Hurrengo urteko hauteskundeekin eratu zen frankismo osteko lehen Eusko Jaurlaritza.
|
|
|
ikerkuntzaren emaitzei euskal zirkuitutik kanpoko oihartzuna eman nahi izanez gero, ingelesa erabiliko zela. Azken finean, 80ko hamarkadan
|
Espainiaren
zientzia eta teknologia sistema eta unibertsitateko ikerkuntza azpigaratuta zeuden, aurreko urteetako frankismoak eragindako atzerapenaren ondorioz, eta oraindik esparru horretan nahiko diruinbertsio egiten ez zirelako. Zientzia eta ikerkuntzaren ikuspuntutik Espainian eragina edukitzea, nonbait, ez zen oso erakargarria.
|
|
2012
|
|
|
Azurmendi, J. (2006): . Aitzinsolasa?,
|
Espainiaren
Arimaz, Elkar.
|
|
|
Garrantzi politikohandiena izan zuen, duda barik, oraindik Nafarroako Erresuma zen lurraldearenkonkistak, inbasioak eta okupazioak(). Burgosko Gorteetan 1515ean, erresumaren alde bakarreko eta behartutako anexioa gertatzean Gaztelarekin, teorikoki, berezko erakunde eta legeak mantendu zituzten, horien artean gorteak.Erakunde eta legeok praktikan
|
Espainiaren
inperio interesen menpe geratubaziren ere, erresumak mantendutako autonomia mailak nabarmendu beharrekogertakari multzoa eragin zuen, oso garatutako eta ezbeharren aurrean zaildutakokultura politikoarekin elkartuta. Lehen adibidea da erresumako gorteen kemenabera:
|
|
|
150) honako hau dio: «Espainia, estatuarekin bat datozen naziopolitiko guztiak bezala, nazio kulturala izaten ahalegindu da eta ahalegintzen da, atzera begira,
|
Espainiaren
historia moderno eta garaikideari erreparatzen badiogu».Hartara, Justo Beramendik (2005: 99) adierazi bezala, ETAren indarkeriarenbitartez ezkutatu edo bigarren mailan utzi nahi izan bada ere, Espainiako estatuarenarazoa honako hau da:
|
|
|
|
Espainiaren
kasuan, zailtasun bat dago: nazio bakarra onartzen dutela, espainola, eta harekin bizi diren beste batzuk ukatzen dituela (euskalduna, katalanaeta galegoa).
|
|
|
Dimentsio bertikalean, akordio kontsoziazional konplexuaren aurkako erresistentziak sortuko lirateke nazionalismo espainoletik eta frantsesetik; izan ere, azkenean «kontzesio» demokratikoak egin lituzkete (esaterako, etorkizunean lege estatusa aukeratzeko eskubidea herrialde gisa; baita mota politikokulturalekoak, ekonomikoak eta sozialak ere), eta horiek
|
Espainiaren
eta Frantziarenbatasun ideiaren aurkakoak dira. Ildo hori sakontzen badugu, euskal kasuan teoriakontsoziazionala aplikatzean gizartearen errealitate ukaezina egiaztatuko litzateke: beren burua nazionalitate euskalduna, espainiarra eta frantziarra duten autoktonotzatjo duten pertsonak elkarrekin bizi direla.
|
|
|
Eginbehar horretaz aspaldi jabetu dira
|
Espainiaren
batasuna defendatzen duten «abertzaleohiak», Joseba Arregi edota Emilio Guevara, kasu. Azkenak duela gutxi argitaratutako artikulu batean, honela zioen:
|
|
|
Era berean, geometria aldakor horretan bertan koka daiteke, esaterako, mugaren kontzeptualizazio berria: Frantzia eta
|
Espainiaren
artekoa ia desagertu eginda (euroagindua, polizia jarduera, mugimendu ekonomikoak...) baina Iparraldeaeta Hegoaldea lanean elkarrekin (edo Nafarroa eta EAE) jartzeko oztopoak nonahiagertzen zaizkigu. Aldi berean, aitzitik, Akitania eta EAEren artekoak erraztu egitendira, euro eusko eskualdearen ildotik.
|
|
|
Bere etapa demokratikoaren hasieran, Hego Euskal Herriak Europako gastupubliko sozial txikiena zuen, berrogei urtez iraun zuen diktaduraren ondorioz, zerengarai horren ezaugarri nagusiak errepresio itzela eta gizartearekiko sentikortasunikeza izan baitziren. Diktadorea hil zen urtean, 1975ean,
|
Espainiaren
gastu publikosoziala (EHk ez zuen oinarrizko eskumenik) BPGaren% 14 zen, MendebaldekoEuropakoa baino askoz ere txikiagoa, honek BPGaren% 22 bideratzen baitzuen alorhorretara. Laurogeiko hamarkadan eta laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran, gastu publiko soziala nabarmenki igo zen, zerbitzu publikoen deszentralizazioareneta garapenaren eraginez, kasu askotan, horien maila oso txikia zen iraganean?. Garapen hori 1993an iritsi zen puntu gorenera, babes sozialera zuzendutako gastua (hor sartzen dira pentsioak eta beste transferentzia batzuk, baita beste zerbitzupubliko batzuk ere, hala nola osasuna eta familiei laguntzeko zerbitzuak, haureskolak, etxeko laguntza adineko pertsonei eta ezgaitasunak dituzten pertsonei, adinekoen egoitzak eta beste zerbitzu batzuk?, etxebizitza babestua eta bazterketasozialaren prebentziorako zerbitzuak) BPGaren% 24 izatera iritsi baitzen.
|
|
|
Azurmendi, J. (2006):
|
Espainiaren
arimaz, Elkar, Donostia.
|
|
|
Euskal Herriak, txokoariatxikia, historiarik ez badu, Espainiak mundiala dizu.
|
Espainiaren
historiazUnamunok irakurketa loriazkoa dagi. Espantsionismo eta inperialismo gaztelaua ezda harrapakariarena, espiritu altuarena baizik.
|
|
|
«En nombre deSu Majestad España, una, soberana y universal, declaro abierto el curso de 19311932 en esta Universidad, universal y española, de Salamanca». Auzitan zegoenEstatuaren antolaketa unitario edo federala, auzitan erlijioaren estatusa errepublikan.Unamunok
|
Espainiaren
batasuna errebindikatzen du, eta, harrigarriago. Espainiaren katolikotasuna: «una y universal es la cultura; unidad es imperialidad, y universalidad equivale, etimologicamente, a catolicidad».
|
|
|
«En nombre deSu Majestad España, una, soberana y universal, declaro abierto el curso de 19311932 en esta Universidad, universal y española, de Salamanca». Auzitan zegoenEstatuaren antolaketa unitario edo federala, auzitan erlijioaren estatusa errepublikan.Unamunok Espainiaren batasuna errebindikatzen du, eta, harrigarriago?
|
Espainiaren
katolikotasuna: «una y universal es la cultura; unidad es imperialidad, y universalidad equivale, etimologicamente, a catolicidad».
|
|
|
salatuz, kondenatuz
|
Espainiaren
neutraltasuna. J. Chevalier frantsesari idatzi zionez:«(...) a mi parecer lo que se esta debatiendo es nada menos que el porvenir delderecho cristiano, el cristianismo amenazado en sus raices por el paganismo de esaRealpolitik de la Kultur [alemana]» (1915).
|
|
|
EuskalHerria maite zuen, bere euskalduntasunaz harro zegoen. Bestetik, espainolismoarenapostoluak Euskal Herria
|
Espainiaren
eta espainolismoaren zerbitzuan ikusi gurazuen: kulturalki euskararen heriotza iragartzen eta desiratzen zuen, politikokiEspainia jakobino unitarista eta zentralista aldeztu du eta abertzaletasunaren etsaiaizan da.
|
|
|
Euskal Herria
|
Espainiaren
mendean, etortzen da burura, azken lerro horiekirakurririk. Puntu honetaraino helduta, Itun Zaharrera jotzen du, Hasiera liburura, Abrahamek Jainkoari egindako erregua aiputan harturik, ea berrogeita hamar gizonzintzo edo berrogei, edo hamar behinik behin, baziren, Jainkoak gizadia suntsi ezzezan:
|
|
|
–
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar)
|
|
|
Hizkuntza eta pentsamendua (2007, UEU), Volksgeist. Herri gogoa (2008, Elkar) eta
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar).
|
|
|
Trilogiako azken liburuan,
|
Espainiaren
arimaz, «Espainiaren gaia, Espainiaarazo gisa, Espainiaren gaitza...» haren metafisika aztertzen du. XIX. mende osoaneta XX.eko gehienean bertako intelektualen problema izan da.
|
|
|
Trilogiako azken liburuan, Espainiaren arimaz, «Espainiaren gaia, Espainiaarazo gisa,
|
Espainiaren
gaitza...» haren metafisika aztertzen du. XIX. mende osoaneta XX.eko gehienean bertako intelektualen problema izan da.
|
|
|
Azurmendik Unamunozein Ortega Gasset, Menendez Pidal nahiz Menendez Pelayo, Madariaga, SanchezAlbornoz, Ganivet, Baroja, eta abarren Espainiari buruzko gogoeten kritika egitendu. Berak dioenez, horien guztien berezitasuna, «ez da
|
Espainiaren
egoeraz etageroaz kezkatzea, ardura horrek hartzen duen modua baizik: herriaren esentzia bilatunahi dute denek, nazioaren arima, arrazaren jeinua, aberriaren izpiritua. historianagertzen dena baina historiaz aurrekoa dena, berezkoa eta aldaezina, izate materialbaina aldi berean metafisikoa, Estatua eliza bihurturik, ideario politiko bat erlijiozkofede, bere dogma eta inkisizio guztiekin».
|
|
|
Hizkuntza eta pentsamendua (2007, UEU), Volksgeist. Herri gogoa (2008, Elkar) eta
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar).
|
|
|
Trilogiako azken liburuan,
|
Espainiaren
arimaz, «Espainiaren gaia, Espainiaarazo gisa, Espainiaren gaitza...» haren metafisika aztertzen du. XIX. mende osoaneta XX.eko gehienean bertako intelektualen problema izan da.
|
|
|
Trilogiako azken liburuan, Espainiaren arimaz, «Espainiaren gaia, Espainiaarazo gisa,
|
Espainiaren
gaitza...» haren metafisika aztertzen du. XIX. mende osoaneta XX.eko gehienean bertako intelektualen problema izan da.
|
|
|
Azurmendik Unamunozein Ortega Gasset, Menendez Pidal nahiz Menendez Pelayo, Madariaga, SanchezAlbornoz, Ganivet, Baroja, eta abarren Espainiari buruzko gogoeten kritika egitendu. Berak dioenez, horien guztien berezitasuna, «ez da
|
Espainiaren
egoeraz etageroaz kezkatzea, ardura horrek hartzen duen modua baizik: herriaren esentzia bilatunahi dute denek, nazioaren arima, arrazaren jeinua, aberriaren izpiritua. historianagertzen dena baina historiaz aurrekoa dena, berezkoa eta aldaezina, izate materialbaina aldi berean metafisikoa, Estatua eliza bihurturik, ideario politiko bat erlijiozkofede, bere dogma eta inkisizio guztiekin».
|
|
|
–
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar)
|
|
2013
|
|
|
Alabaina, egin ziren proiektu bakanak modu propagandistikoan erabiltzean, benetakoa barik sinbolikoa zen berreraikuntza errentagarri egin zen. Horretarako Prentsa eta Propaganda Bulegoa sortu zuen Regiones Devastadas ek, Reconstrucción aldizkaria eta hainbat monografia argitaratzearekin batera, garaiko hedabideetan etengabeko presentzia izan zuten inaugurazio ekitaldiak eta erakusketak antolatu zituen55 Eta hala, berreraikuntza lanak «zaharkitutako
|
Espainiaren
hondakinen gainean» «Inperio berria» eraikitzeko esfortzua azpimarratzeko eta goresteko erabili ziren56.
|
|
|
Muguruzak Espainia berria sustraietatik berreraikitzearen garrantzia azpimarratu zuen, eta horretarako lan koherente bat bideratu, eta profesioa diziplinaz eta modu hierarkikoan antolatuko lukeen estatu organismo baten beharra aldarrikatu zuen. Modu horretan, Jainkoaren eta
|
Espainiaren
zerbitzuan, eta estatu-buruarengan fedea izango lukeen arkitekto urbanisten anaitasun eta milizia baten esku egongo litzateke herriaren erregenerazioa, zeinak batasuna, handitasuna eta askatasuna lortuko lituzkeen. Funtsean, Muguruza Falangeren proiektu politikoaren mesedetan ari zen jartzen arkitektura.
|
|
2015
|
|
|
Gomez, 2007). Benitezek, futbol prestatzailearen ikuspegitik, kirol eraginkortasunaz gaindiko azalpena eman zion
|
Espainiaren
iraganeko garaipen gabeziari.Beste modu batera adierazita, herrialdean, gizartean, zegoen batasun eza, eta aberri atxikimendufalta islatzen zen nazio taldean Benitezen hitzetan, eta ondorioz ezinezkoa ei zen beren aberriadefendatzeko elkartuta jarkitzen ziren selekzioei gailentzea. Kirol hamaikako taldea eta gizarteaestu lotzen zituen aski sostengu zabala zuen entrenatzailearen aburu horrek.
|
|
|
Kataluniar jatorrikofutbolariez neurri handian hornitutako taldeak joera galtzailea irauli zuenean, hain justu aurkakoarrazoibidea eman zioten hedabideetatik. Esan nahi baita
|
Espainiaren
batasuna irudikatzen zuelaerkidego ezberdinetatik joandako jokalariek elkarrekin beste ordezkaritzen aurka eskuratu zutenarrakastak. Orduan ere, metonimiaz, herrialde osora barreiatzen zuten hedabideetatik taldeareneta gizartearen osasuna eta patua.
|
|
|
RojoLabaien, 2014). Futbola ondorioz,
|
Espainiaren
estatu nazioaren saio baterazleen aurrean euskalnazio nortasuna adierazteko babestokia izan da euskal nazio nortasunarentzat. Aitzitik, futbolazeuskal nazioa bateratzeko gaitasuna aski murritzagoa da historian.
|
|
|
Arbuiaezina da 1920ko hamarkadatik futbolaren etanazio nortasunen arteko hartuemana Euskal Herrian.
|
Espainiaren
estatu nazioaren eraikuntzari, hots, asimilaziozko edo homogeneizazioko ekimenari, aurre egiteko erraminta sinbolikoa izanda azken belaunaldietan. Egiari zor, frankismoa lau hamarkadetan ahalegindu zen estatua etanazioa elkartzen, futbolaren helmena ere horretarako baliatuz.
|
|
|
Hori dena gertatu zen gainera, 1930eko hamarkadatikMendebaldeko Europak jasan duen ekonomia krisi handienarekin batera aldi berean, eta orozgain Espainia hein handi batean zartatu duenean. Hain zuzen ere, hondoratze ekonomikoak aregehiago erasan zuen estatu nazioaren zilegitasuna, arazoei irtenbidea emateko atakan jarrita.Hala, ekonomia krisialdiaren
|
auziak
Espainiaren baitan bi mendetan itxi gabeko nazio gatazkenebazpenaren premia bizitu zuen. Egokiera horretan, euskal nazioak bere berezko gatazkak etaarazoak baditu, futbol ekitaldiak erakusten duen moduan.
|
|
2017
|
|
|
Zentzu batean, esan liteke Espainiar Konstituzioa horrelakoa dela, izan ere, hiru mailako hierarkia ezartzen da hizkuntzentzako, non gaztelania, hizkuntza kofizialak eta gainontzeko hizkuntzak doazen hurrenkera horretan, betiere gaztelaniaren hegemonia eta
|
Espainiaren
batasuna bermatzeko asmoz (Moreno Cabrera, 2009: 197 eta Arzoz, 2008: 145).
|
|
|
Horretaz gain, GKEn azterketatik haratago erakutsiko da Espainiar Estatuan torturatzen dela nahiz eta Nazio Batuetako Torturaren Aurkako Komiteak (TAK) eta beste hainbat taldek salatzen duten. Europa mailan egin diren azterketak adierazteko, Kontseilu Europarreko Torturaren Aurkako Komiteak (CPT)
|
Espainiaren
kasua segitzen du. Talde honek adibidez urtero txostenak argitaratzen ditu eta azken aldikoz 2011 urtean hamar tortura kasu atzeman zituen (Conseil de l. Europe; 2013) eta inkomunikazioaren neurri berezia salatu.
|
|
|
Bestalde, tortura kasuak aztertuko dira aro desberdinen arteko konparaketa bat eginez, dokumentu ikerketa metodoaren bidez. Frankismo garaian gertatutako tortura kasuak, Trantsizio garaikoak eta Trantsiziotik 2013 urtera arte izan direnak konparatuko ditugu. Analisia misto baten bidez eginen da; kalitatezko eta kantitatzeko azterketen bidez. Lehenik eta behin,
|
Espainiaren
eta Torturaren artean diren loturez eginak izan diren txosten guzien erreferentzia jarriko dugu. Horren adierazteko Amnesty International, Argituz, Euskal Memoria, CPT, ACAT edota Defensor del Pueblo bezalako ikerketak sailkatuko dira.
|
|
|
Alde batetik Nazioarteko zuzenbide humanitarioa eta publikoa jorratuko dira tortura konbentzioak, protokoloak eta arauak analizatzeko. Bestalde,
|
Espainiaren
Trantsizio demokratikoa aipatuko delarik zientzia politikoetan eta zuzenbide publikoan existitzen diren kontzeptuak erabiliko dira. Estatu demokratikoen eta Zuzenbidezko estatuen mugak aztertuko dira Espainiaren kasua adibide gisa hartuz.
|
|
|
Bestalde, Espainiaren Trantsizio demokratikoa aipatuko delarik zientzia politikoetan eta zuzenbide publikoan existitzen diren kontzeptuak erabiliko dira. Estatu demokratikoen eta Zuzenbidezko estatuen mugak aztertuko dira
|
Espainiaren
kasua adibide gisa hartuz. Eskubide eta askatasunen oinarriak ere zalantzan jarriko dira.
|
|
2019
|
|
|
3 Ikerketa honen azken helburura da trantsizio ondorengo justiziaren instrumentuen aplikazioariburuzko analisi orokor bat proposatzea, EAE eta
|
Espainiaren
adibideei esker kontzeptuasistematizatzea. Horrela, tresna horien berezitasunak eta parametroak agerraraziko dira, baitaere ondorioak.
|
|
|
Zati honetan hauteman dezakegu
|
Espainiaren
izaera kulturanitza onartzen duela Konstituzioak herriei, kulturei, tradizioei, hizkuntzei eta erakundeei hitz egiten baitu.
|
|
|
Espainiako ezker iraultzailea behar den bezala ikertu nahi duenak Hego Euskal Herriko ezkeriraultzaileari atentzio berezia jarri lioke. Izan ere, sektore politiko honek berebizikogarrantzia izan zuen Hego Euskal Herrian,
|
Espainiaren
baitan lurralde horietan izan baitzuenezker erradikalak errotze sakonena zein mobilizazioak eragiteko ahalmen handiena. HegoEuskal Herriko probintzietan oposizio antifrankistaren eta langile mugimenduaren jaun eta jabeizan ziren PCEren aurretik, beste toki batzuetan gertatu ez zen bezala.
|