|
2000
|
|
|
Eta giza eskubideen arloan euskaldunak munduari egindako ekarpena oroitarazten du, Frantzisko Vitoriakoa, Martin Azpilikueta, Aita Manuel Larramendi, Peñafloridako kondea, Joannes Etxeberri, Jesus Galindez, eta 1968an Bake aren Nobel Saria jaso zuen Rene Cassin baionarra bezalako askok egindako ahaleginak gogoratuz, egungo egoeraz tristatzeko, ETA eta GALen hilketak gaitzetsiz eta kale borroka baztertuz.
|
Baina
hizkuntza oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen egoerak kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz hizkuntza gutxituen aldeko Eurogutunari jartzen dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak...
|
|
|
|
Baina
hizkuntzaren normalkuntza ez da, apolitikoa, ez, autonomoa?, eta horretarako Mackey soziolinguista kanadarraren hitzak dakartza, bestelakorik pentsatzenduten hemengo batzuk gezurtatu nahian:
|
|
2001
|
|
|
Hau da, bigarren ikaskuntza motibazioan hasten da, eta motibazioa da bigarren etapan (hizkuntzaren ikaskuntza) ikaskuntza kostua mantentzen duena.
|
Baina
hizkuntzaren ezagutzaren handitzea, bertatik sortu behar duen lan espezifikoa da. Handitzen bada, motibazioaren nahikotasun maila mantentzen da.
|
|
|
‘Bai, batzuk bai.
|
Baina
hizkuntza biltzen lan egin genuen gehien bat.’
|
|
|
Jakina, hizkuntz eskubideen urraketak ezinbestez errebindikazio azkar eta egokia eskatzen du.
|
Baina
hizkuntz politika arduratsu baten bideragarritasuna akordioan oinarritzen da; bestela, porrot egingo luke. Beharrezkoa da gehiengo eta gutxiengoen arteko errespetua eta tolerantzia.
|
|
|
Hitzak adigai enpirikoak lirateke, eta errealitatea letreiatzeko balio dute.
|
Baina
hizkuntza ez da inolaz ere hitz askoren bilkura soil bat. Errealitatea hitzen bidez letreiatu ahal izateko harreman sare trinko bat behar da, egitura sendo bat, hots, gramatika.
|
|
2002
|
|
|
Eta egiago bereziki, administrazio ezberdinetan zatiturik eta beraz estaturik gabeko nazio eta herrietan. (...)
|
Baina
hizkuntzaren alderdi hau bereziki eta bakarrik bilatzen eta praktikatzen denean, hizkuntzak bere egitez eta sortzen duen xedeaz kontu gutxi eginik, ez goaz bide onetik. Azkenean esku hutsik gelditzeko bidea hartzen dugu eta(...)».
|
|
|
Nafarroa bera kontutan hartzen badugu hiru hizkuntza ditugu, eta azken urteotako emigrazioa kontuan hartuta, hiru baino gehiago.
|
Baina
hizkuntza bat baino gehiago eduki, Euskal Herriaren mamia euskara da, hori da gure nortasuna aberasten duena.
|
|
|
Hizkuntza batek baino gehiagok aurki dezake bere lekua sailkapeneko atal batean nahiz bestean.
|
Baina
hizkuntza horiek guztiek ezaugarri komun bat dute: arrazoi desberdinak direla medio, aintzatetsiak ez izatea, batzuk lurraldez erratu direlako dira baztertuak, beste batzuk familiatik aparte gelditu direlako, beste batzuk familia linguistikoak berak txokoratu dituelako, beste batzuk hiztun kopuru txikikoak direlako?
|
|
|
|
Baina
hizkuntzari esker, izendapen berriak ikas ditzakegu, desberdintasunak eta xehetasunak hautematen ez ditugun arren, eta horri esker ere has gaitezke hobeto eta aberatsago pertzibitzen inguratzen gaituena.
|
|
|
Horrek jendea biltzen du, aglutinatzen du.
|
Baina
hizkuntza bereko mintzakide ez direnak aparte bizi dira: ez dute zeinuteria konpartitzen; beraz, ez dute informazioaren eta sentimenduaren igorpen komunik.
|
|
|
Batez ere Iparraldean, bistan da euskara gainbehera doala, nahiz han ere baden euskara ikasten ari den jendea.
|
Baina
hizkuntzaren transmisioa, gurasoengandik umeengana, badirudi hautsiago dela han: " Baxenabar, Lapurdi eta Zuberoan nik ez dakit jendea zeri buruz doan; euskara itotzea hartu du gogoan, ezagutza gabeen urgulu zoroan", zioen penaz Xalbadorrek, gure herriak eman izan duen bertsolari handienetako hark.
|
|
|
|
Baina
hizkuntza soslaiak direla eta, eraman dugun politikarekin, kezkaz bete ditugu administrazioko langileak. Badakizu:
|
|
2003
|
|
|
Horren inguruan, puztuki handia puztu zen gure gizartean.
|
Baina
hizkuntza bat ikastea gauetik goizera lortu ezin den gauza dela ikusirik, husten hasi zen puztukia. Ikasle askoren utziera ez ezik, argiro agertu zen irakasle askoren norabide aldaketa ere.
|
|
2004
|
|
|
oso kontutan hartu behar dela auzi honetan. (...)?
|
Baina
hizkuntza ez ote da, gero, tresna huts soila baino besterik??, galdetuko du zenbaitek. –Ez ote du gizonak hizkuntzan beste balio batzuk ere aurkitzen?
|
|
|
Elebitasunak euskararen izaera eta erabilera neutrala eskatzen duela dirudi zure gogoetari bagagozkio.
|
Baina
hizkuntzen estatus orokorra, Nazio estatuen sorreratik hona, kategoria nazionalen baitan txertatua dagoenez gero, ezin dut konprenitu zergatik diozun horrenbesteko izua euskararen erabilera ideologikoari. Erdara bera baita salatzen duzunaren paradigma.
|
|
|
Euskarazko gaitasun komunikatiboaren irizpide zorrotzek euskaldun berriaren irudia errukirik gabe astindu digute.
|
Baina
hizkuntzaren auzia hil edo biziko auzia denez, hizkuntzarik gabe ez baikara deus, bidezko da kritikaren zorrotzak bere lekua izatea. Hemen behintzat badu.
|
|
|
Bi izari horien arteko dialektikan ez da arbuiatu behar garapen atzerapenetik eratorritako ezintasunak kritikatu nahia.
|
Baina
hizkuntzaren motorra soziala baldin bada, bere garapen eta egokitzapenaren eragileak gizartearekiko dituen hartu emanetan doitzen badira, barruan dituen arazoak testuinguru material horretan kokatu behar dira. Ez noski, berriro diot, barruko egituran sortu zaizkion gaitasun ahuleziak ukatzeko edo gutxiesteko.
|
|
|
Hizkuntza bati gizarte balio praktikoa ukatzen baldin bazaio, hiztunen kaltetan egiten da.
|
Baina
hizkuntza ezin koka daiteke gizatasunaren gainetik, edo folklorekeria hutsalen jostailu. Polemika gaitza sortu baitzuen irakurleen artean.
|
|
|
Gramatika aztertuz hizkuntzak esan ahal duena zehazten eta mugatzen dugu.
|
Baina
hizkuntzak azken finean pentsamenduak komunikatzen ditu, eta pentsatzea norbere buruarekin hitz egitea da, eta norbere buruari entzutea ere bai. Objektuen ezagutzaren baldintzak eta mugak zehazten ditu ondoren subjektuen arteko komunikazioa, gai nagusia, aztertu ahal izateko.
|
|
|
Hizkuntzaz harago, ikurrez harago, nahi dute joan.
|
Baina
hizkuntzaz harago ez dago ezer, dioRo rtyk; ez dago oinarri ‘errealik’, testuala ez dena, ama harria. Beste literatur generoek bezala, filosofiak soilik tradizioa dauka (Ikus Moya 2002:
|
|
2005
|
|
|
zein da ikastetxe bakoitzak behar lukeen hizkuntz proiektua eta behar dituen baliabideak, bere egoeraren arabera, ezarrita dauden helburuak lortzeko?
|
Baina
hizkuntza mailak zehaztearekin batera, maila horiek lortzen diren ala ez jakiteko ebaluazio probak prestatu lirateke eta proba horiek gainditzea beharrezkotzat hartu derrigorrezko eskolaldia gainditu ahal izateko, beste edozein ikas arlorekin egiten den antzera.
|
|
|
Arnaiz-en proposamena laburki esanda zera da, hizkuntzen arteko harremana geneetan ere islatzen dela.
|
Baina
hizkuntza berdin kultura materiala ekuazioa gutxitan gauzatu daitekeen heinean, hizkuntza bat berdin ezaugarri genetiko zehatz batzuk ekuazio sinpleegia dirudi, harreman zuzenik ez duten unitate desberdin bi direlako.
|
|
2006
|
|
|
Mamirik gabeko artifiziotzat.
|
Baina
hizkuntzarekin jolas egiteak hizkuntzak dituen ahalbideez ohartarazten gaitu. Ez da hori, inolaz ere, helburua, jolasa ez bailitzateke jolas izango asmo baten agindupean egongo balitz, baina hala ere norberaren hizkuntz kontzientzia eta ezagutza garatzen direla ezin da ukatu.
|
|
|
J. Irazabal.
|
Baina
hizkuntza promozioaren beste faktore bat da. Ikusi zenbat egunkari dauden beste hizkuntzetan eta zenbat euskaraz; zenbat telebista gazteleraz eta zenbat euskaraz.
|
|
|
Euskaldunak desagertzera doaz Aranaren ustez.
|
Baina
hizkuntzaz bakarrik arida Arana, Otaño eta Iraola bezala. Ala nazio, kultura, zerbait zabalago baten galeraz ari da?
|
|
|
mapa politikoetan gure mugak ez dira islatzen, mapa fisikoetan ere ez dugu bereziki nabarmentzen gaituen mendi-katerik, oihanik, ibairik... deus ere ez.
|
Baina
hizkuntzen mapetan beti agertzen gara, deigarri, erakargarri, distiratsu. Eta hizkuntza familiak biltzen dituzten mapetan arrunt nabarmen eta bereizi ageri gara:
|
|
2007
|
|
|
Euskarak, Araban ere, luzaroago iraun du tokiizenetan, bertako biztanleen ezpainetan baino.
|
Baina
hizkuntza galdu ahala, euskal izenotariko asko euren jatorrizko itxura galtzen joan dira eta desitxuratzen kasu batzuetan, eta gaztelaniazko ordezko ulergarriez ordezkatu izan dira beste batzuetan. Euskara, batez ere XVIII. mendetik aurrera, emeki emeki atzeraka joan da Arabako lurraldean.
|
|
|
|
Baina
hizkuntzen artean izaten dira beste modu bateko ahaidetasunak ere. Odoleko senide izan barik, auzoko izatetik datozen lotura edo kidetasunak.
|
|
|
|
Baina
hizkuntza, abertitzen du Madariaga-k, ez ikustekotan filologoak bezala soil. Filologoak esaten badigu frantsesa eta espainola familia bereko hizkuntzak direla, guk irribarrez erantzun diezaiokegu:
|
|
|
–If we possessed a perfect pedigree of mankind, a genealogical arrangement of the races of man would afford the best classification of the various languages now spoken throught the world? 699 Hizkuntza arte bat da, ikasi egin behar da, ez da instinto bat; baina bai ganu instintibo batean sustraitua, haurrengan suma daitekeenez; eta abereetan ere, txoriek edo tximuek erakusten dituzten bezalako hizkuntz hasi masietan, hala ageri da.
|
Baina
hizkuntzaren garapena usadioak eta ariketak eragiten dute. Hala nola modifikazioz, hautespenez, espezie bizidunen eboluzioa, progress toward perfection?
|
|
|
–(Karakterea) da izpiritua legez [«Geist»] hizkuntzan biztanle dena eta hura, berarengandik sorturiko gorputzaren moduan, arimaz hornitzen dizuna (edo: bizitasuna damaiona) [«beseelt»]? 111
|
Baina
hizkuntzaren aiurriarekin berak zer ulertarazi gura duen adierazteko gehien darabilen irudia kolorearena da. Humboldt hizkuntza bakoitzaren koloreaz mintzo da behin eta berriro112 Hizkuntza bakoitzak hitzak, esamoldeak, bere literatura, dena bere tindu bereziaz koloratzen du113 Baina aiurriak ez du hizkuntza bakarrik koloratzen:
|
|
|
|
Baina
hizkuntza bakoitza ere ez da esentzia zerutar higiezin baten gisakoa. Hizkuntzak historia dizu:
|
|
|
bere burua norberetiarki baiesteko borondatea baita Humboldt-en arabera, Renan baino askoz lehen), baizik eta bizitoki geografikoa, klima, erlijioa, antolaera zibila, lan moldea, artea, etab. Hala erakutsi izan du Humboldt-ek bai nazio grekoa eta bai nazio euskalduna ikertu dituenetan.
|
Baina
hizkuntza kontsideratzen du azken finean «nazioaren arima» («der Odem, die Seele der Nation») 723, hor espresatzen delako errotiarkien nazio baten pentsaera eta sentiera sakonena, betiere hizkuntza bere zabaltasun osoan ulertuz: hitzarekin espresatzen den guztia.
|
|
|
Hautemaketa objektibo orori erremedio barik nahasten baitzaio subjektibotasuna, horrela, hizkuntzatik aparte ere, giza banakotasun bakoitza mundu ikuskerako ikuspuntu propio bat kontsidera daiteke.
|
Baina
hizkuntzarekin are gehiago bilakatzen da hori, hitzak, arimaren begiz begi(...), autosignifkazio eraskin batez berriro objektu bihurtu, eta berekitasun propio bat gehitzen baitu»236.
|
|
|
Hori ez da hainbeste nabaritzen kasu irlatu batean eta behin behatzen bada.
|
Baina
hizkuntza osoak behin eta berriro han eta hemen sortzen duen inpresioaren erregulartasunak eta eragina ren betiereko itzulerak azkenean errepresentazioen masa guztiak hizkuntzaren «kolorea» hartzea eragiten dizu244.
|
|
|
Aipatu Barère, Grégoire, Domergue eta enparatuen alderantziz, Humboldt-en aburuz, hizkuntza bakoitza eta edozein, mundu ikuskera osoa da berbaitan, eta osoa baino osoagorik ezin da egon bat bestea baino; beraz, ezta bat bestea baino hoberik ere, hizkuntza bezainbatean. Hizkuntza bat izan liteke tresna egokiagoa ala ez Estatuarentzat, hautu politikoen kontua izango da hori (prestigioa, etab.).
|
Baina
hizkuntzaren beraren balioarekin hizkuntza gisa horrek ez du zerikusirik, eta, Barère eta Grégoire k egiten duten moduan, filosofia haien xede politikoetarako lan eginaraztea, ez da filosofiaren perbertsioa baizik, eta politikaren perbertsioa orobat, fanatismoa toga jantzirik.
|
|
|
guztietan, gizatasunezko ondo bat beraren gainean eusten dira hizkuntzak oro.
|
Baina
hizkuntzen aniztasunak, munduikuskeren ugaritasunagaz, bakarra den gizadian, gizon emakumeen adaptazioa hobetzen du, munduaren jabetzea aberasten du, gizakiaren sormena areagotzen du.
|
|
|
«C, est ce qu, on peut dire qui délimite et organise ce qu, on peut penser».
|
Baina
hizkuntzaren eta pentsamenduaren identifikazio total batez Benveniste baitan ezin mintza gaitezke.
|
|
|
Bost egun gehienez ere gogamenean pila litezke, ez elkarren gainean erretilu batean.
|
Baina
hizkuntza indoeuroparrek, hopiak ez bezala, gauzak eta segidak berdin berdin tratatzen dituzte, hots, dena gauzazko bihurtzen dute1520.
|
|
|
Halaber, hizkuntza pertsonalitate burujabe bat da, bere aiurria, nortasuna duena.
|
Baina
hizkuntza, ez isolatua, estrukturalismoaren ondoren arriskua baitago, hizkuntza guztia forma linguistiko batzuk bezala soil ulertzeko, zeinu sistema hutsa?, baizik eta bat egina behar da ulertu nazioa eta nazioaren bizitza guztiarekin, geografikoa, sozial eta politikoa, morala, intelektuala, eta mintzo den banakoagaz bategina une berean, haren izpirituarekin, bat direlarik natura, gizakia eta giz... Behin berak esamaina biribilean formulatu duen moduan:
|
|
|
« (Karakterea) da izpiritua legez [Geist] hizkuntzan biztanle dena eta hura, berarengandik sorturiko gorputzaren moduan, arimaz hornitzen dizuna (edo: bizitasuna damaiona) [beseelt] »841
|
Baina
hizkuntzaren aiurriarekin berak zer ulertarazi gura duen adierazteko gehien darabilen irudia kolorearena da. Humboldt hizkuntza bakoitzaren koloreaz mintzo da behin eta berriro842 Hizkuntza bakoitzak hitzak, esamoldeak, bere literatura, dena bere tindu bereziaz koloratzen du843 Baina aiurriak ez du hizkuntza bakarrik koloratzen:
|
|
|
Komunitate bat, artikulatu ezin daitekeen sare bat da berez; sareak baditu bere lotura txikiak, baina ez da lotutako kontu bat.
|
Baina
hizkuntzaren hautapena baino gehiago ere bada. Komunitate bat, munduari begiratzeko modua ere bada.
|
|
|
|
Baina
hizkuntza, gainera, anitza da berez —gizakia bezain anitza— eta, horregatik, sozializazioa bera ere sozializazioetan bakarrik da erreala. Testuinguru honetan, eta arestian aipatutako Ortega Gasseten hitzak komentatzerakoan, zera dio Chamizok:
|
|
|
|
Baina
hizkuntza, aipatu bezala, anitza da kantitatez eta kualitatez —hizkuntza bakoitzak giza mundu bat esanahiz betetzen eta finkatzen du—, eta, ondorioz, horrekin loturiko enkulturazioa bera ere enkulturazioetan bakarrik gauzatu daiteke. Horrela, bada, eta hizkuntz pedagogiaren sakoneko esanahia hemen kokatuz, zera dio Menzek:
|
|
2008
|
|
|
" Etxea zuria da".
|
Baina
hizkuntza, gizakiontzat, berariazko komunikazioa baino askoz harago doa. Tximinoek, adibidez, orduak ematen dituzte batak besteari zorriak kentzen, eta horri grooming deitzen zaio.
|
|
|
Edukiari ez diogu jaramonik egin, aurretik ere esan dudan legez, euren dogma eta doktrinarekin bat ez gatozelako, errealitatearen argitan hertsatzaile irizten diegulako eta sarri askotan formula zaharkituak baino aurkitu ez ditugulako, gaur egungo arazoei erantzuteko balio ez duten iraganeko formulak.
|
Baina
hizkuntza. Hori bai ederra!
|
|
|
|
Baina
hizkuntzen teknologien (Language Technologies LT) ondoan, hizkuntza baliabideak (Language Resources LR) jarri behar ditugu. Izan ere, azkenak ezinbestekoak dira aurrenekoak garatzeko.
|
|
|
|
Baina
hizkuntza nagusientzat dira aurrerapen gehienak
|
|
|
L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da.
|
Baina
hizkuntza sistemaren atzeraelikadurak eta joerek orekatzearen alde egin dezakete —borondatez ere bai—, bai hizkuntza ukipeneko egoeran, bai elebakartasunekoan ere —elebakartasun hori eusten diona edo eragindakoa izan—, eta horretarako, alde guztietatik, politikaedo ideologia aukeraketak behar dira, bai eta hizkuntza plangintzako prozedura egokiak ere.
|
|
|
Ezaugarri etnikoek edo jatorri ezaugarriek (leinuak) identifikatzen dituzten komunitateetan, kanpotik datorrenari ezinezkoa zaio bertan barneratzea.
|
Baina
hizkuntza ezaugarriek identifikatutako komunitatean, egin beharrekoa hizkuntza ikastea da, eta hitz egitea.
|
|
|
Hizkuntza ofizial bat baino gehiago duten komunitateetan, legeen bidez arautzen eta zigortzen da erabilera Maila teorikoan bai, gutxienez Baina, legeetatik haratago, badaude zenbait faktore herritarrei, hainbat gizartetestuingurutan, hizkuntza baten edo bestearen alde eginarazteko Hizkuntza bat hizkuntza hori ezagutzen dutenekin komunikatzeko tresna da, jakina.
|
Baina
hizkuntzaren ezaugarri nagusia horixe den arren, hizkuntza bat ez da tresna soila, jendeak bere nortasuna adierazteko erabiltzen duen funtsezko moduetako bat ere bai baita (Adell 2003).
|
|
|
|
Baina
hizkuntza garatzea eta lantzea bada kontua, horretarako bai, irakurtzea oso garrantzitsua da
|
|
|
Halako arazoen aurrean ez dago soluzio magikorik.
|
Baina
hizkuntza guztietan formak konbentzioz finkatzen direnez, euskaraz ere hala egin da. Liburu honetan Euskaltzaindiko Bibliotekako katalogoan ezarri den sistema hartu da funtsean, euskal deitura guztiak Akademiak arautu bezala idatziz19.
|
|
|
RAE “Burtsa crash bat gertatu da”, “gapa itxi behar da” edo “esku indartsuek agerraldia egin zuten saioaren amaieran” dira komunikabide espezializatuetan maiz agertzen diren adierazpideetako batzuk, burtsa merkatuan gertatzen diren eragiketa, mugimendu edo gertaerei buruzkoak.
|
Baina
hizkuntza tekniko hori erabiltzeak badu eragozpen bat: ulergaitza izaten da inbertitzaile ertainarentzat, ez baitu ekonomiari buruzko noziorik edo ia ez du ingelesez hitz egiten.
|
|
|
«Hizkuntzak ezin dira gutxietsi hiztun kopuruaren arabera, edo mintzatzen den lurraldearen tamainaren arabera.
|
Baina
hizkuntz nagusietako hiztunek gutxietsi egiten dituzte, menperatze arrazoiak tarteko». Jarrera horren zergatia ere berak azaldu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Gure lanbidearen zerga bat da neurosi linguistikoa bizitzea ere.
|
Baina
hizkuntza hegemoniko bateko idazleak bizi duen neurosi linguistikoa oso arina da gurearekin konparatuta. Nirea bezalako hizkuntzetan idazten dugunok nekez ken ditzakegu gainetik gure hizkuntzaren egoera berezkoa eta hizkuntzaren testuingurua.
|
|
|
Hizkuntzaren normatibizazioaren arloan inork ez dio Euskaltzaindiari itzalik egiten, eta garbi dago zein den bere eginbeharra.
|
Baina
hizkuntzaren ikerkuntzaren arloan, bakarrik ez dagoenez, garbi dauka zein den bere lekua, bere lan
|
|
|
Gai batzuk gehiago azpimarratzen dira apaiztegian, adibidez hizkuntzak; eta beste batzuk gutxiago, matematika eta fisika, adibidez.
|
Baina
hizkuntzak asko lantzen dira: latina, greziera, frantsesa eta ingelesa ikasi nituen.
|
|
|
Tira, ulertzekoa da, azken finean gaztelania uharte hartan ikasi zuen eta.
|
Baina
hizkuntzatik haratago, bikotearen kultur nahasketa esplosiboa iruditu zait.
|
|
|
Nekez bultza daiteke gaztelaniak baino askozaz ere gehiago euskarak (irauteko tokia aurkituko badu) behar duen hizkuntza pluraltasuna, gaztelania edo frantsesa hizkuntza arrotzak direla esaten badugu eta Euskal Herrian mendez mende herritarren borondatearen kontra inposatutakoak direla uste badugu.
|
Baina
hizkuntza pluraltasuna eta elkarbizitza ez dira indartzen, ezta ere, euskarari gibela bihurtuz, onenean ere, aurkako jarrera esplizitu bidez ez denean, alegia?, euskara museo batean babestu daitekeen moduko ondare arkeologiko bat bailitzan onartuz, hazkuntza eta biziraupena berma diezazkiokeen bitarteko bakarra, erabilera, alegia, bultzatzeari uko eginez edo trabak jarriz.
|
|
|
Ikusmolde honen araberako hizkuntza politika da gizarte osoaren elkarbizitzarako aberatsena, ez da dudarik.
|
Baina
hizkuntzaren bat edo hiztun elkarteren batentzat baldin bada halako politika beste ezein hizkuntza edo hiztun elkarterentzat baino beharrezkoago, euskara eta euskal hiztunentzako da beharrekoa. Gauzak daudenean egonda, aldaketa larregirik gauzatu ezean, lasai egon baitaitezke bai gaztelania baita gaztelaniaren hegemonian patxada hartzen dutenak ere!
|
|
|
Mugimendu eta kolpeok ez dira beti berdinak, letra eta hitz multzoen araberakoak baizik, aldian azkarrak, aldian geldiagoak; batzuetan hitz multzo luze samarrak hartzen dituzte, bestetzuetan hitz multzo laburragoak.
|
Baina
hizkuntza bateko eta besteko letra eta hitz multzoak ez baitira berdinak, begiek ere ez dute berdin funtzionatzen euskaraz, gaztelaniaz edo frantsesez.
|
|
|
gutxirekin asko adieraztea izan da beti esan minaren ereinotza.
|
Baina
hizkuntza batzen hasi ginenean, bazuen eta badu horretarako premia!?, lenbailen, akau edo inularra luzatu egin zitzaizkigun gomazkoak balira bezala, eta gure belarri kutsatuak ez dira ohartzen dardar osti alena egin ordez dardara ostia alaena egiteak zenbat moteltzen dituen espresioaren erritmoa eta adierazkortasuna. Errimek, bestalde, garai bateko malgutasuna galdu zuten (ezin sukaldia eta eguraldia errimarazi!).
|
|
|
Izan ere, Descartesen definizioan munduaren aurrean dugun bizi larritasunak pentsatzera bultzatzen gaitu, eta pentsatze horretan datza bizi izatearen muina.
|
Baina
hizkuntza guztien kosmobisioa ezberdina bada, galdera bat sortzen zaigu: Descartesen hizkuntzari lotutako kosmobisioak bultzatzen du filosofoa pentsatzera...
|
|
|
Gaur egun edozein doktorego tesi egiteko balio dezake euskarak; hori bai, horretarako unibertsitateak baliabideak eskaini behar ditu, zuzendari bat aurkitu behar da eta epaimahai egoki bat osatu behar da.
|
Baina
hizkuntzak, tresna gisa, dituen baliabideak kontuan hartuz, balio du.
|
|
2010
|
|
|
Pompeu Fabrak katalanaren arauak ezarri zituenean, XX. mende hasieran, uste zuen garai hartan hitz egiten zen katalana hondatua zegoela, kutsatua gaztelaniarekin izandako kontaktu luzearen ondorioz.
|
Baina
hizkuntza garatu egiten da, eta testuinguru soziolinguistiko jakin batean urte askoan zehar kontaktua badago beste hizkuntza batekin eta administrazio ikuspuntutik subordinazio egoeran egon bada, hizkuntza horretara gerturatuz garatzen da, saihestezina da hori. Beste gauza bat da hizkuntza ideal eta irreal bat egitea, hau da, hizkuntza zuk nahiko zenukeena izatea, historia beste modu batera izan balitz.
|
|
|
Ordu arte eta XIX. mendeaz geroz, filologo, hizkuntzalari profesional edo amateur batzuek, hoien artean elizgizonek bereziki, euskara aztertzen zuten.
|
Baina
hizkuntza horrek ez zuen egiazko lekurik Frantziako unibertsitateetan.
|
|
|
Gainera, hizkuntza objektu modura soilik ikasten denean, sustatzen den ezagutza oso mugatua da eta ez da nahikoa erabilerari buruzko ezagutza suspertzeko (Genesee 1987; ISEI IVEI 2004).
|
Baina
hizkuntza eta ezagutza arloa uztartzeko metodologia landu behar da, ikasleak aldi berean hizkuntza eta jakintzagaia bereganatzeko. Planifikazioak bikoitza behar du izan:
|
|
|
sektorean oro har, sareko partaide —kidetasuna— baino kokapen periferiko hartzen dutenak, erakundearekin uztartuta baino ikuslearen papera betetzen dutenak eta inprobisatzaile posizio hartzen dutenak badaude.
|
Baina
hizkuntzaren" kontsumo" aktiboarekin lerrotuta (hizkuntza erabiltzeaz gain, bere hizkuntza behar partikularrak asetzeko erakundean eragiten saiatzen direnak) subjektu asko dago, eta erdiko posiziotan gelditu den laginaren joera da aktiboa izatera. Honek eramaten gaitu pentsatzera erakundeetan kidetasuna indartu daitekeela hizkuntza kudeaketaren bitartez gizarte sarea zaintzen bada.
|
|
|
lantzen duena, Nuala Ni Dhomhnaill ek esate baterako (ikus antologia).
|
Baina
hizkuntza hezkuntzako politika kaskar batek, eginbehar formalaren eta filistinismo estetikoaren konbinazio suntsigarri batek, ez zuen tradizio hori sendotzeko ezertxo ere egin independentziaren ondorengo lehen hamarkada erabakigarrietan.
|
|
|
Hizkuntza, orobat, Austinen ildotik, ekintza da.
|
Baina
hizkuntza markak loturik daude instantzia sozio diskurtsiboekin eta denboragarrenean ontzen dira diskurtso molde egonkorrak eta generoak. Horregatik da, hain zuzen ere, sermoia mintzairaren produktu historikoa.
|
|
|
Ikasle etorkinen eleaniztasuna askoz herrikoena baino aberatsago da.
|
Baina
hizkuntza gaitasunak bereiziz, frantsesdun elebakarren multzoa da multzorik handiena, herriko ikasleetan (%39), ikasle etorkinetan (%29) eta beraz orokorrean (%35). Etorkinetan herritarretan baino askoz elebakar gutiago da, eta gainera eleanizdun gehiago bada etorkinetan:
|
|
|
–Diseinaturiko estrategia berrian gure eredua izango zen, jakina, ahalik eta denbora gehien euskaraz murgiltzearen aldekoa; %80, gutxienez.
|
Baina
hizkuntzaren trataeran, eta enborra berdina izan arren, lantzeko erak, garapen erak edo mailaketak ezberdinak izango ziren: askoz ere errazagoa jatorri erdalduna zuten haurrekin, gero, lehen hezkuntzara iristean, denak maila berean eta elkarrekin aritzeko.
|
|
|
|
Baina
Hizkuntz Proiektua haratago doa, eta euskararen biziberritzeari begira beste bi helburu ditu, biak ala biak ikastola erakundeari begira. Batetik, ikastolako bizitza euskaraz garatzeko helburua.
|
|
|
Adibidez, hizkuntza (edo bere aldaera) ezberdinak erabiltzen dira askotan generoaren arabera, gizataldearen kokapen sozialaren arabera...
|
Baina
hizkuntza, ispilua izan ez ezik, gizarteko fenomenoa ere bada: sortu egiten du eta erreproduzitu egiten du.
|
|
|
telebistako hizkuntza (saio batzuk, adibidez eguneko berriak), ikasketen eta unibertsitateko hizkuntza, goi mailako irudikapen baikorrak bereganatzen dituztelako.
|
Baina
hizkuntzen arteko, edo hizkuntzaren aldaeren arteko hautuak beraien testuinguru diskurtsiboan ere kokatu behar dira. Adibidez, gure kasuan, gertutasuna azpimarratzeko tokiko aldaera erabiltzen duen medikuak agian estandarra erabiliko du berri txarra ematean, seriotasuna azpimarratzeko, esango duenaren garrantzia azpimarratzeko...
|
|
|
Ze, batetik, herriaren kontzeptu alemaniarra hasiera hasieratik zen espirituala edota kulturala, eta, bestetik, hizkuntza komunitatearekin betetzen zen historizitatearen baldintza, berori ezinbestekoa zelarik disposizio natural guztiak" itsu" eta isolaturik ez geratzeko.
|
Baina
hizkuntza komunitate hori bera —nahiz eta bestelako aurrebaldintza naturalen gainean" atseden" hartu— espirituala den horren agerpena da. Eta gertaera biologikoek —ama hizkuntzaren eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioan— ez dute aurrebaldintza bat osatzen, faktore bat baizik, zeinek lotura horretan —aktiboki eta pasiboki— garrantzi ez txikiko zeregina duen, baina berori inolaz ere erabakigarria ez den.
|
|
|
Eta, jakina, hori posible izango litzateke, baldin eta ondasun linguistikoaren hautaketa eta eskurapena gizakiaren esku baleude.
|
Baina
hizkuntza komunitatearen legeak, egiaz, ez dio inolako lekurik uzten ez aukerari ez borondateari. Horrelako definizio ahaleginak —guztiak kanpotik abiatzen diren heinean— ez dira sakoneko oinarrira iristen.
|
|
|
Diziplina horrek, beti ere, ez du ahazten hizkuntzak berezkoa duela dimentsio hezitzailea, eta, hortik abiatuz, ikuspuntu komunikatibo eta didaktikotik aztertzen du hizkuntzaren papera, bai interakzio pedagogikoan bai ikas irakas prozesuan.
|
Baina
hizkuntzarekiko psikopedagogiaren interesa glotodidaktikoa da batez ere; zentzu horretan, ezinbestean aipatu behar dira hemen hizkuntzak irakasteko erabili izan diren metodoak, horietatik batzuk psikologikoagoak eta beste batzuk humanistikoagoak izan direlarik. Egun bereziki gailentzen dena" bigarren hizkuntzaren eskurapenaren tradizioa" da, zeinek —zuzenean edo zeharka— hizkuntz irakaskuntzaren planteamendu komunikatiboei ateak irekitzen dizkien.
|
|
|
Ikuspuntu horretatik eta helburu horrekin aukeratu ditugu, hain justu, idazlan honetan jorratutako hizkuntzaren zientziak, eta baita horietako bakoitzean aurkeztutako edukiak ere.
|
Baina
hizkuntzaren eremua ez da hemen agortzen —berori gizakiaren eremua bezain zabala da—, eta, horrexegatik, jakin badakigu ere pedagogiak badituela hizkuntzaren baitan bestelako hainbat eta hainbat interesgune. Espero dezagun, hori bai, hemen azaldutakoa balekoa izan izana.
|
|
|
Gobernu burua zenez gero, oinpean zuen lurra garatzeko ardura berea izanik, ez zen Ameriketarako emigrazioa proposatzean lotsatzen?
|
Baina
hizkuntzarena ere, subditoak hizkuntza batetik bestera pasaraztea ere beste emigrazio bat zen.
|
|
2011
|
|
|
Bi hizkuntzak desberdinak badira oso, adibidez, euskara eta gaztelania, jaioberria dela ere antzemango du aldea.
|
Baina
hizkuntzak desberdintzeko gaitasun goiztiar hori ugaztun gehiagok ere badute.Haur elebidunaren garunak ezaugarri desberdinak erakusten ditu. Kontua da elebidunek bi sistema eraiki behar dituztela garunean, berdin dio noiz bereizten hasten diren fonemen desberdintasuna. Zortzi hilabete betetzean ohartu dira bi sistema dituztela aurrean, bi kode desberdin.
|
|
|
Nahiz eta izugarrizko kontzientziarekin etorri seguru asko harri kozkor handi batekin egingo dute topo, baina agian hori bideratzeko armak edukiko dituzte.
|
Baina
hizkuntza komunikatzeko tresnatzat bakarrik duenak... Euskaldunak lan mundura sartzeak ez du esan nahi ezinbestean aldaketa eragingo dutenik.
|
|
|
Labur bilduz, hizkuntza ukipen guztien ezinbesteko emaitza etengabea ez da konfliktua: egia da maiz, eta leku askotan, gertatzen dela halakorik169
|
Baina
hizkuntza ukipenaren ondorio guztiak ez dira, per se, gatazkatsu. kontestu batzuek, gainera, besteak baino gatazka iturri ahulagoak dira. hizkuntza kontaktu luzearen ondoriozko kasu ezagun guztien artean diglosia da, askogatik, gatazka gutxien eragiten duena. horregatik esan liteke, lasai samar, diglosia eta gatazka ez direla gauza bera.
|
|
|
–(?)
|
Baina
hizkuntza batek bere jatorrizko hiztunen komunitatea galtzen duenean, berreskuratzeko lana ikaragarri zaila da; dena den, Australiako aborigenen hizkuntza batzuekin ikusi den bezala, ez da ezinezkoa?. David Crystal, Hizkuntzaren iraultza, 2007, Erein, 65 or.
|
|
|
historia sozial, politiko eta ekonomiko bat dago.
|
Baina
hizkuntza gutxitu guztien atzean genozidio bat edo gerra bat dago, egoera horretara eraman duena?. Patxi Juaristi,. Hizkuntza gutxitu guztien atzean genozidio bat dago?, Egunkaria,.
|
|
|
–
|
Baina
hizkuntzaren kasuan (eta kulturarenean, oro har) ikusten da argi eta garbi nazio zibikoak oso urrun geratzen direla beren propagandagileek esan dutenetik. Erresuma Batua, Frantzia eta AEBetako politikei buruz egindako azterketa konparatibo batean garbi ikusten da ustezko nazio zibil horiek politika elebakarrak bultzatu dituztela beraien historia guztian zehar (bai Frantziaren kasuan bezala argi eta garbi zibikoak izan direnean, eta baita gorabeherak izan dituztenen kasuan ere, esate baterako Britainia Handiaren eta AEBen kasuan).
|
|
|
Bai, badakit ez dakigula alemanez.
|
Baina
hizkuntza dakien norbait bila genezake hemen, elkarrizketaren itzulpena egin dezan.
|
|
|
Nire uste apalean koherentziatik hurbil.
|
Baina
hizkuntza NORA NAHIKOA behar dugu. Nondik gatozen jakitea komeni zaigu.
|
|
|
Eskisabelen artikuluan kontatzen da, baita ere, gelan ikasle berbereak ez zirela ausartzen tamazight egiten zutela esaten.
|
Baina
hizkuntza eta kultura berbereen aldeko kanpaina baten harira, ikasle bati galdetu zioten ea zenbat zekizkien. Ikasleak erantzun zuen lau hizkuntza egiten zituela:
|
|
|
Txepetxek dio diglosia kontzeptua funtzio berean bi hizkuntza aurkitzen direnean sortzen dela.
|
Baina
hizkuntzak izan dezakeen maila edo tokia asko aldatzen da bakoitzak okupatzen duen tokiaren arabera. Goian agertzen dena hizkuntza menderatzailea baldin bada eta beheran geratzen dena menderatua, menderakuntza maila handiagoa izango da bien artean zenbat eta eskailera (funtzio) gehiago egon.
|
|
|
Hizkuntza txikia egiten duten lagunek hizkuntza handia ere erabiltzeak ez dauka zertan hizkuntza txikian egiten dutenen talde nortasuna arriskuan jarri, ezta hizkuntza txikiaren kultura mehatxatu ere.
|
Baina
hizkuntza handiaren erabilerak txikiaren dislokazioa ekar ez dezan, beharrezkoa da hizkuntza indarberritzearen aldeko jokabidea izango duten hiztunak sortzea. Hauek ez diote uko egingo hizkuntza handiari, eta erabiliko dute hizkuntza handian besterik egiten ez dutenekin, egoera jakin batzuetan.
|
|
|
Familia giroan edo etxeko giroan transmititzen dira hizkuntzak, baita eskolaren bidez ere.
|
Baina
hizkuntza askoren kasuan, gurasoek uko egiten diote euren hizkuntza seme alabei transmititzeari. Nahiago dute gizartean indar handiagoa daukan hizkuntzan egitea.
|
|
|
Eskolatzea erabat hizkuntza nagusian egiteaz gain, azpiratze ereduan hizkuntza nagusia ikasgai modura ere irakasten da.
|
Baina
hizkuntza nagusiaren irakaskuntza hori ikasle guztiek hizkuntza hori etxetik balekarte bezala egin ohi dute irakasleek, eta hau bereziki kritikatu izan zaie azpiratze programei, ikasleen jatorrizko hizkuntzak batere kontuan ez hartzeak ikasleon eskolatzea oztopa dezakeelako (Baker, ibid.).
|
|
|
Hori bai, eskolaldiaren hasieran gelan etxeko hizkuntza gutxitua erabiltzen uzten zaie haurrei, edo are gehiago, batzuetan irakaskuntzarako hizkuntza ere izan ohi da hizkuntza gutxitua.
|
Baina
hizkuntza nagusian trebatzen joan ahala, hizkuntza gutxituari emandako lekua eta tratamendua murriztu egiten dira, hizkuntza nagusia hizkuntza bakarra bihurtzeraino. Ez dira, beraz, haurrek etxetik dakartzaten hizkuntza gutxituak bultzatzeko pentsatutako programak, inondik ere, baizik eta etxeko hizkuntza gutxitua baztertu eta hizkuntza nagusia bakarrik ikastea bilatzen duten programak dira (Baker, 2006).
|
|
|
Aipatu ditugun hizkuntzaren irakaskuntzari dagozkion alderdi horietan guztietan aldaera estandarra izan ohi da irakaskuntza eta ikaskuntza edukia, alegia, ikasleek menderatu beharreko hizkuntza formak, egiturak eta erabilerak aldaera estandarrarenak izan ohi dira.
|
Baina
hizkuntza gutxitu asko eta askok ez dauka aldaera estandarrik, alegia, hezkuntza sistemaren bidez komunitatean hedatu beharreko aldaera komunik. Ondo gogoan izan behar da hizkuntza estandarraren kontzeptua Mendebaldeko gizarteetakoa dela, hizkuntza idatziarekin lotu izan dena, gainera (Martí et al., 2005).
|
|
|
Bai.
|
Baina
hizkuntza, historia, folklorea, gastronomia, geografia eta soziologia bezalako txikikeriak alde batera utzita, zerk lotzen du Nafarroa Euskal Herria izeneko kimera hori ustez osatzen duten gainontzeko lurraldeekin. E?
|
|
|
|
Baina
hizkuntzaren kontua biziki interesgarria bada ere, ezin diogu azterketa luzerik eskaini. Aipatu dezagun, hori bai, arreta berezia eskaintzen zaiola immigrazioaren arazoari, ohar interesgarriak plazaratuz (374; 475 or.), baina esango nuke arestian marraztu dugun markotik atera gabe.
|
|
2012
|
|
|
|
Baina
hizkuntzek ez, hiztunek dituzte eskubideak.
|