|
2006
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen ikustea, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako
|
utziko
dut.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari
|
utzi
. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Azkeneko taulan (VII. Taula) 81/ 86, 86/ 91 aldea ez da kendura hutsa, horrekin sail bakoitzean zenbat baino zer egiten den adierazi nahi izan dugu. Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari dagokiona hutsik
|
utzi
dugu, laukitxo horretan hazkuntza beti positiboa baita. Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea.
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari
|
utz
diezaiokete.
|
|
|
Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe
|
uzten
dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Hori da, gure aburuz, Kataluniako ereduarekiko funtsezko ezberdintasuna; han, indarrean dagoen diseinua dela eta katalaneraren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean; biziagoa edo motelagoa izan daiteke baina antolatutako hezkuntza diseinuak ez du atzera jotzeko aukerarik
|
uzten
, katalanizazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Bourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian
|
uzten
dute. Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte.
|
|
|
Bourdieu k babesten duen tesia hauzo zailetako hizkerak agerian
|
uzten
du. Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu:
|
|
|
Bourdieu ek erakusten du nola hizkuntza ezsegurtasuna sentitzen den, hizkuntza legitimoaren kodeak ez direlarik ongi menperatzen. Labov ek agerian
|
uzten
du burgesia txikian aurkitzen dela hizkuntza ezsegurtasunik handiena eta eskolak hedatzen duen frantsesaren ikuspegi garbi bezain garden bati lotua dago.
|
|
|
Erabiltzen da erakusteko forma gramatikal, hitz ala esateko modu egokiak menperatzen direla, nahiz ez arau horiek ez ongi ezagutu. Beraz, erabateko zuzenketa hizkuntza ezsegurtasunaren adieBourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian
|
uzten
dute. Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte.
|
|
|
Bourdieu k babesten duen tesia hauzo zailetako hizkerak agerian
|
uzten
du. Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu:
|
|
|
Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean. Horrek, hizkuntza politikak jorratzera garamatza, jakinik ez dutela nahi ta nahi ez ekintza publiko ofizial baten itxura hartzen baizik eta elkarteen zein gizabanakoen esku hartzeei lekua
|
uzten
diela.
|
|
|
Beste ikerlari batzuek, suizoak batik bat, hizkuntzen arteko harreman baketsuak aztertu dituzte, kalko, hartze, interferentzia, aldizkatzea ala lankidetza gertaerak agerian
|
utziz
. Fenomeno mikrosoziolinguistikoak hobesten dituzte, adibidez hizkuntza harremanak aztertuz.
|
|
|
Frantziak hizkuntza gutxituak garatzeko politika bati uko egin dio, frantsesa eta euskararen arteko harreman desorekatua garatzen
|
utziz
. Hala ere, 1990 hamarakadatik landa hizkuntza gutxituen aldeko neurriak hartzen hasi dira ohartu baitira antzeko egoera batean zegoela frantsesa ingelesarekiko.
|
|
|
Beraz, Frantziak hizkuntza gutxituak garatzeko politika bati uko egin dio, frantsesa eta euskararen arteko harreman desorekatua garatzen
|
utziz
. Hala ere, 1990 hamarakadatik landa hizkuntza gutxituen aldeko neurriak hartzen hasi dira ohartu baitira antzeko egoera batean zegoela frantsesa ingelesarekiko.
|
|
|
Hain zuzen ere, Kebek, Suiza, Katalunia, Euskal Herri ala Frantziako ikerlariek munduan zehar plazaratzen diren lanak irakurtzen eta eztabaidatzen dituzte. Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen dituzte eta beraien teorien ekarpenak zein mugak agerian
|
uzteko
gaitasuna daukate. Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz.
|
|
2007
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera
|
utzi
gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera
|
utzi
dute ikas prozesua. Honetaz guztiaz hausnartu beharra daukagu.
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera
|
utzi
gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera
|
utzi
dute ikas prozesua.
|
|
|
Helduen euskara eta alfabetatze irakaskuntzari dagokion historiaz idazten hasten garenean ezin dugu aipatu gabe
|
utzi
Alfabetatze Batzordea, izan ere hori izan baitzen lehen saio antolatua.
|
|
|
Lehenengo zati honi bukaera emateko, ezin aipatu gabe
|
utzi
Alfabetatze Batzorde honek bere ibilbidean euskararen irakaskuntzan arlo pedagogikoan egindako ekarpena; hor daude besteak beste" Lehen urratsak" liburuxka," Euskalduntzen" metodoa eta Eusebio Osaren" Pedagogia eta Gizartea".
|
|
|
Dena dela normalizazio proiektuak garatzen ere hasi gara eta zentzu honetan Burlatako Euskal Herria Peñan garatzen ari garen hizkuntzaren normalkuntza plana aipatu gabe ezin
|
utzi
, aisia eta euskara lotzeko beste modu berri bat garatzen ari baikara bertan.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan bi faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta gehiago
|
uzten
diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak.
|
|
|
Zentzu berean ulertu behar dugu ikasleak euskaltegietara erraztasunez hurbiltzeko beharrezkoak diren fondoak garatzea beka sistemetarako. Zentzu honetan, Nafarroako hainbat udalen eta mankomunitateren lana aipatu gabe ezin
|
utzi
, bertako biztanleei berezko eskubidea duten euskara ikastea ekonomikoki hain pisutsua ez izatea ahalbideratzen dutelako.
|
|
|
Aipatu gabe ezin
|
utzi
gobernuak zuzenean kudeatzen ez dituen euskaltegietan euskara ikasten duten milaka ikasle horien balioa eta merezimendua. Matrikula prezioen etengabeko igoera jasan behar izan dute eta gutxi balitz, gobernuaren eta udal handienen aldetik ez dute inolako errekonozimendurik jasotzen, ez behintzat beka sistema moduan.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan bi faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta gehiago
|
uzten
diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak. Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko hizkuntza duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa hitz egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka
|
uzten
duenik ere bada,...
|
|
|
Geure azterlanean, erregresio analisietan, aurkitu genuen kontzientzia metalinguistikoa zela aldagai askeen artean lorpen emaitzekin loturarik handiena zuena. Kontzientzia metalinguistikoa da hizkuntzari objektu gisa begiratzeko ahalmena, funtzio komunikatiboa bazter
|
utzita
. Emaitza horrek hainbat galdera piztu zizkigun gogoan harturik gero eta ozenago entzuten dela beste inguruneetan hizkuntzaren formari erreparatzea komeni dela diotenen ahotsa; bai baitzirudien, komunikazioaren komunikazioaz, hizkuntzaren forma lantzeko ariketak zeharo zokoratu behar zirela.
|
|
|
Irakasleak eta ikasleak plangintzaren diagnostikoan eta helburuen identifikazioaren zehaztapenean parte hartzen duten neurrian, horiek lortzera begira programatu da, etengabeko ebaluazioaren bitartez programak moldatu eta berbideratzeko zabalik
|
utziz
. Jakina!
|
|
|
Irakasleak eta ikasleak plangintzaren diagnostikoan eta helburuen identifikazioaren zehaztapenean parte hartzen duten neurrian, horiek lortzera begira programatu da, etengabeko ebaluazioaren bitartez programak moldatu eta berbideratzeko zabalik
|
utziz
. Jakina!
|
|
|
Horregatik, kurrikuluan ikasleei ingurune euskalduna bilatzen lagundu behar diegula aipatzen da. Hala ere, argi
|
uzten
du euskaltegia ez dela ingurune euskalduna emateko ardura duen bakarra, paper garrantzitsua jokatu behar badu ere. Baina argi dago, kurrikuluan esaten denez, ingurune ez euskaldunetan euskaltegiak eskaini behar diola ikasleari euskaraz aritzeko aukera.
|
|
|
• Ikaslearen" kontzientziaren" gainean
|
utzi
dute pisu gehiena sarritan.
|
|
|
Aurreko historia guztiak, nire ustez, gauza bat
|
utzi
du argi: eragiteko erak ugari dira, baina inportantea da" eragingarriena" den bidea bilatzea.
|
|
|
Izan ere, datu kuantitatiboak jasotzera jo baita ikerketan. Iritziak eta jarrerak alde batera
|
utzita
, zenbatekoan jarri da fokua.
|
|
|
89ko hurrenkerak, hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, bazuen alderdi positiborik (haurrak ziren euskara gehien zerabiltenak), baina baita aspektu kezkagarririk ere (gazteak ziren gutxien zerabiltenak). 2006ko neurketak
|
utzi
digun hurrenkera berriz, izan daitekeen onena da
|
|
|
Nolanahi ere, datuok agerian
|
utzi
digute aldaketa soziolinguistikoen erritmo mantsoa, hizkuntza aldaketan eragiten duten faktoreen arteko lotura eta eragin maila konplexua, eta egoera soziolinguistikoen aniztasuna.
|
|
|
89ko hurrenkerak, hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, bazuen alderdi positiborik (haurrak ziren euskara gehien zerabiltenak), baina baita aspektu kezkagarririk ere (gazteak ziren gutxien zerabiltenak). 2006ko neurketak
|
utzi
digun hurrenkera berriz, izan daitekeen onena da hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, euskararen erabilera igo egiten baita adinean jaitsi ahala.
|
|
|
2006ko neurketak ohiko zapore gazi gozoa
|
utzi
digu.
|
|
|
2006ko neurketak ohiko zapore gazi gozoa
|
utzi
digu.
|
|
|
Hipotesiak egiterakoan, hiru joera aurreikusi nituen: Bizkaian eta Gipuzkoan, hobekuntzarik azkarrenak. Aurreikuspen guztietatik kanpo
|
uzten
nuen aurreko neurketetakoak baino emaitza baxuagoak lortzea. Araban eta Nafarroan hobekuntza motelak. Nahiz eta errealitate soziolinguistiko oso desberdinak izan, emaitzetan joera paretsua izango zutela aurreikusten nuen. Iparraldean galera motela.
|
|
|
Baina irakaskuntza honek 1000 bat ikasle hunkitzen du Ipar Euskal Herrian eta dakigun bezala hiztun osoak eskuratzeko epea luzea da. Ikasle askok ikaskuntza bidean
|
uzten
dute.
|
|
|
Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea
|
uzten
dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero joan etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Beraz, 2006ko Euskararen Erabileraren V. Kale Neurkatak, honako joera nagusiak ageriak
|
uzten
ditu ipar Euskal Herriaren kasuan:
|
|
|
Horretaz gain, analisiak kontuan hartu behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean
|
utzi
hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia. Izan ere, pisu guztia hiztun elebidunen jokaeran jartzen badugu, hurrengo urratsa izan daiteke ezagutza eta erabileraren arteko aldearen erantzukizuna hiztun horien leialtasun faltari egoztea, gainerako eragileei, hiztun elebakarrei hain zuzen (eta gizartean elebakarren eta elebidunen artean gertatzen den elkarreraginari), inolako garrantzirik eman gabe.
|
|
|
Zirrara, etsipena, kezka, poza eta denetarik topatu ahal dugu geure barnean beste urte batez etsamin zail honen emaitzak eskuan jaso ondoren. Zirrarak baino beste baterako
|
utzi
ditugu, izan ere, honakoan datuak serio aztertzeko ahalegina eskatu baitigute eta ez hainbeste geure barne emozioetan esnatu dituzten sentimenduen azalpena.
|
|
|
...ztertzen hasi baino lehen metodologia eta egiteko moduen inguruan kezka adierazi nahiko nuke ez ditugulako azken kale neurketaren emaitzak pasatu eskualdeka, euskararen lurralde honetan beti nahi izaten dugu hemengo eta hango errealitateekin alderatu geure burua eta oraingo honetan makina bat eskualde txikitako biztanleok ez dugu aukerarik izan geure mintza joerak aztertuak izan daitezen, gerorako
|
utzi
da lana medioak medio, baliabideak izan arte azterketa horiek burutu ahal izateko.
|
|
|
Bidaide onak izan zitezkeen arren, historiak bestelakorik esaten du eta askotan saiatu izan dira neurri politikoen bidez, inposizioz, euskal kultura baztertzen. Irakurketa herrena litzateke, dena den, zapalketarena bere horretan
|
utziz gero
. Egoera hobea izan zitekeela aitortuta ere, duela urte batzuk baino askoz hobea da XXI. mendean bizi duguna.
|
|
|
Erabileraren sigi sagako bilakaerak zapore gazi gozoa
|
utzi
badu ere, interbentzioaren eskutik jaso den ekarpenak argi utzi du: a) euskararen egoera hobetzeko eta hizkuntza hori biziberritzeko aukera egon badagoela; b) horretarako, hizkuntza politika eta neurri eraginkorragoak abian jartzea eta eremu berrietara hedatzea dela bidea.
|
|
|
Erabileraren sigi sagako bilakaerak zapore gazi gozoa utzi badu ere, interbentzioaren eskutik jaso den ekarpenak argi
|
utzi
du: a) euskararen egoera hobetzeko eta hizkuntza hori biziberritzeko aukera egon badagoela; b) horretarako, hizkuntza politika eta neurri eraginkorragoak abian jartzea eta eremu berrietara hedatzea dela bidea.
|
|
|
Horregatik, erabilerak atzera egin izan duen ala ez ongi konprobatzea da beharrezkoa. Hizkuntza politikak zonalde erdaldun edo ertainentzat onurak ekarri baditu, desegokia ote da gune euskaldunenetarako ala ahaztuta
|
utzi
ote ditu euskararentzako behar beharrezkoak diren arnasgune horiek. Hezkuntza sisteman edota herri administrazioan ezarri diren hainbat neurrik eragina izango dute gune horietan ere, baina, antza, ez neurri horiek ez dira nahikoak.
|
|
|
Ezin da ahaztuta
|
utzi
, ordea, jendaurreko komunikazioak duen pisu handia iritziak eta jarrerak aldekoak zein kontrakoakeraikitzeko orduan eta, egun, hori izan daitekeela gizartea euskararen alde jartzeko modurik eraginkorrena (Elizburu, 2012). •
|
|
2008
|
|
|
Euskararen morfologia hain diferentea bazen, beste hizkuntzetarako produktuak gurera egokitzeko arazo larriak aurkituko behar bagenitu beti, hoberena zen morfologiaren azterketari lehenbailehen sakonki ekitea. Beraz, itzulpen kontuak gerora
|
utzi
eta lexikoa eta morfologiari ekin genien modu sakonean; tresna horiek geroago itzulpenerako erabili ahal izango ziren... baita beste hainbat aplikaziotarako ere! Geroago etorri ziren morfologiaren gaineko aplikazio informatikoak, gorago aipatu ditugunak, geroago etorri ziren ere beste tresna eta aplikazio konplexuagoak.
|
|
|
Hasieran euskarazkoak ez diren corpus eleaniztunak ere aintzat hartzea pentsatu genuen, baina dagoen produkzio kantitate demasa ikusita, bestelako ahalegina eskatzen duela erabaki dugu, eta beste baterako
|
utzi
.
|
|
|
Hizkuntza guztiak kontuan hartuta, ingelesaren agerrera erabat gailentzen da besteen aldean, bai kantitatez bai corpus moten aniztasunez. Bestalde, aitortu beharra dago euskarazko corpusen erreferentziarik ez dela izaten horrelakoetan (ELDAren bidez banatzen direnak alde batera
|
utzita
).
|
|
|
Horiez gain, Eusko Jaurlaritzaren IKT inbentarioan2Euskarazko Testu Corpusa izeneko baliabidea ageri da, 25 milioi hitzekoa, eta ‘Euskarazko ahotsa sintetizatzeko eta ezagutzeko motorrak’ garatzeko bildu bide dena (uste dugu EJk Scansoft i esleitutako Aditu aplikazioaren garapenean erabili dela). Bestetik, nahiz eta, esan dugunez, lan honetan corpus eleaniztunen arloa ez dugun jorratuko, ezin esan gabe
|
utzi
Interneten euskarazko bi corpus eleaniztun kontsultagai daudela: LEGE bi corpusa (Deustuko Unibertsitatea) eta Eroski ren Consumer aldizkariaren españolgalego catalán euskara corpusa.
|
|
|
Erdal corpusen azterketak agerian
|
utzi
duen alderdi bat da hizkuntza askotan eratu direla erreferentzia corpusak izateko asmoz diseinatutako proiektuak. Batzuek termino hori bera daramate izendapenean, eta beste batzuek, beharbada BNCren izendapenean inspiratuta, ‘corpus nazional’.
|
|
|
Interneterako joera horretan sartzea, corpus' kontrolatuak' alde batera
|
utzi
gabe, noski. pide batzuen arabera kalitatekotzat jotzen diren euskarazko testuak aztertzeko, eta horietako euskara ereduzkotzat proposatzeko?
|
|
|
Dena den, web a corpusaren definiziorik zorrotzenei lotzen ez bazaie ere, praktikan corpustzat hartzen dugunaren ezaugarriak betetzen ditu, eta orokorrean corpustzat edo corpus iturritzat erabil daitekeela onartuta dago (Kilgarriff & Grefenstette 2003), eta horretan ari dira beste hizkuntzak. Kontuan izanda corpusetan (eta baita corpusgintzarako baliabideetan, tresnetan nahiz giza baliabide edo ekonomikoetan ere) euskara beste hizkuntza askoren atzetik doala, beharrezkoa da Interneterako joera horretan sartzea, corpus ‘kontrolatuak’ (ohiko corpusak, erreferentziazkoa, corpus espezializatuak...) alde batera
|
utzi
gabe, noski.
|
|
|
Bilbao, P. (2006). " Europako Itun Konstituzionalak eskubide gabe
|
utzi
ditu hizkuntza komunitate ugari", Uztaro, 58
|
|
|
Zalantzarik ez dago tresna hauek komunikazioa areagotzeko balio dutela, harremanak estutzeko. Ikasle batzuek besteen audioblogetan zorion mezuak
|
uztea
ohiko bihurtzen da, baita plataforma hauek erabiliz elkarri abestiak, bideoak, eta abar eskaintzea ere.
|
|
|
• Bestalde, ahozkotasuna modu antolatu batean eta edozein arlotan txiki txikitatik jorratzea ezinbestekoa dela iruditzen zait. Mota honetako gaitasunen lanketa hizkuntza irakasleen esku
|
uzten
badugu, ezer gutxi lortuko dugu. Hori gerta ez dadin, haurrak idazten edo hitz egiten hasten diren momentutik irakasle edota guraso guztiok, ahal dugun neurrian, hizkuntza irakasle bihurtu genuke; azken batean, hizkuntza da alor guztietan ezinbestekoa den bitarteko tresna.
|
|
|
Hasiera hasieratik garbi nuen bloga ez zela tresna gehigarri bat izango, gaiaren ardatz nagusia baizik. Honela, ikasleek gustuko ez zuten testu liburua alde batera
|
utzi
, eta euskara irakasgaiaren asteko hiru orduetan ordenagailu gela erabiltzen hasiko ginen.
|
|
|
Hasiera hasieratik garbi nuen bloga ez zela tresna gehigarri bat izango, gaiaren ardatz nagusia baizik. Honela, ikasleek gustuko ez zuten testu liburua alde batera
|
utzi
, eta euskara irakasgaiaren asteko hiru orduetan ordenagailu gela erabiltzen hasiko ginen.
|
|
|
Zailtasunak alde batera
|
utziz
, aitortu beharrean nago hasieratik proiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa hartu behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, halaber, komunikazioaren atala. Izan ere, artikuluetan iruzkinak
|
uzteko
aukera horrek asko areagotzen baitu komunikazio arloa (bai gure artean, baita kanpoko irakurleekin ere).
|
|
|
Irakurlearen txokoa12 Irakurzaletasuna bultzatu nahian, derrigortutako irakurgaiak alde batera
|
utzi
eta ikasleei irakurriko dutena hautatzeko aukera ematen zaie. Jarraian, autore eta liburuari buruzko informazioarekin, deigarriena iruditu zaienarekin eta iritzi kritikoarekin euskaljakintzako Irakurlearen txokoan argitaratzeko artikulu bat idazten dute.
|
|
|
Hasiera hasieratik garbi nuen hori izango zela gure helburu nagusienetako bat; izan ere, gaur egungo eskolak eta bertan erabiltzen den metodologiak ikaslearen pasibotasuna bultzatzen dutelakoan nago. Geldotasun hau alde batera
|
utzi
eta ikasle aktiboak, parte hartzaileak, gogotsuak, irekiak eta gizartearekin konpromiso irmoa azaltzen dutenak lortuko baditugu, aldaketa ezinbestekoa da. Niri dagokidanez, aldaketarako prozesu korapilatsu eta luze horretan, euskaljakintza urrats bat izan da.
|
|
|
Saio bakoitzean, ikasleak, berari dagokion erritmoan egingo ditu behar dituen ariketak, eta ikaslearen erantzunak gordeta geratuko dira, eta irakasleak, une berean edo geroago, aukera izango du lanaren jarraipena ikusteko. Hurrengo saioan ikasleak lehen saioan
|
utzitako
puntutik aurrera jarraituko du lanean, aldaketarik proposatzen ez bazaio behintzat.
|
|
|
Bestalde, ez da ahaztu behar orain momentuon Lehen Hezkuntzara bideratuko den proiektu honek jarraipena izango duela Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, hor ere, gerorako
|
utzi gabe
, epe laburrean jarriko baita abian, eta, jakina, aurretiaz egindako ebaluazioetatik ondorioztatutako datuak baliagarriak izango dira.
|
|
|
Sinplifikatuz, esan dezakegu postedizioa behar duen itzulpen automatikoa izango dela itzulpen profesionalaren alternatiba, baina baldin eta haren guztizko kostua itzulpen profesional tradizionalarena baino txikiagoa bada. Batzuetan, postedizioan aurrezteko, lehenago, aurredita egin daiteke automatikoki itzuliko den jatorrizko testuaren zati bat; hala, alde batera
|
utziko
dira erabiltzen ari den itzulpen automatikoko sistemaren arazo ezagun horiek.
|
|
|
Baina katalanerako itzulpen automatikoaz hitz egin behar zen; hizkuntza horri" valentziera" ere esaten zaio, besteak beste. Baina, eztabaidak alde batera
|
utzita
, eta teknologia alorretik aztertuta, besteak beste, Castallan, Sabadellen, Ordinon, Perpinyàn, Manacorren, Mequinensan eta l’Alguerren bizi garen gehienok hitz egiten dugun hori edo, hobe, itzulpenez ari garenez, ondo idazten saiatzen garen hori izango da katalana. Informatikan,* ISO jarraituz, ca kodea ematen zaio horri eta, funtsean, hizkuntza bakar gisa erabili behar da.
|
|
|
Honako lau ideologia tipo bereizten dira ondorioz: anitza — gutxiengo komunitatea mantentzen lagunduko duena—, zibikoa —gutxiengo komunitatea bere baitan inongo laguntzarik gabe
|
utziko
duena—, asimilatzailea –gutxiengo komunitateari bere berezitasunak, hizkuntza barne, galaraziz, gehiengoarenak errazago hartzeko—, ohikoa mendebaldeko estatu garatuetan, eta etnizista –gutxiengo komunitatea desagerraraziz, batzuetan genozidioa ere erabiliz— Dimentsio horien arteko lotura ezinbestekoa da, eta beren arteko elkarreraginak ondo ulertu behar dira, 4) identitat...
|
|
|
Horrela bada, 1977ko hasieratik gaur arteko berrikuspenak kontuan hartuz, bizindar erlatiboaren teoriak honako ideietara eramaten gaitu: 1) edo euskara berreskuratzea eta ber normalizatzea ezinezkoa da, estatua lortzen ez den bitartean behintzat, berreskuratze hori, beti ere, besteek nahi dutenen edo
|
uzten
dutenen araberakoa izango baita, 2) edo berreskuratzea lortzeko bidea estatua izatea da, edo, agian, estatu federal bateko kide izatea.
|
|
|
Hala ere, artikulu eta argazki guztiak baino arrasto handiagoa
|
utzi
zuen Erramunek gurean.
|
|
|
Bi lerrotan direlarik heldu dira dantzan, kaxkarot martxa edo edozein alegerazko aire batek lagundurik. Kabalkada osoak plazako itzulia egiten du karrosek
|
uzten
dituztelarik auzitegiko jendeak tauladaren aitzinean. Bestaren alegeratzeko eta ikusleei irri eginarazteko plazan sartzen dira zirtzilak.
|
|
|
Tobera mustren aro berri bat sortu zen orduan eta, lekuko gisa, mintzo naiz parte hartu bainuen 1946eko emanaldian. Ez naiz batere oroit zer gai hautatu zen eta parte hartu zuten gehienak bertze mundura joanak dira, bainan oroit naiz plazan bildu zela sekulako jendea, hiru milako bat, bertsulariek alegeratu zutela jendea, dantzariek eman zutela berea, zirtzilek halaber ikusleak loriaturik
|
utziz
eta taulen gainean arizan zirela gataskan, bainan ez naiz oroit zertaz. Philippe Veyrin ek galdeginik idatzi nuen zerbait Tobera horiei buruz eta eman nion manuskritoa, doblerik ez nuelarik atxiki, 1948ko Euskal Kongresurako.
|
|
|
Salbuespena euskal unibertsoa gaitzesteko gai hori hautatzen duenarentzat dator. Euskaraz egiten dena, bada, eta euskal unibertsoaren defentsan ari dena ere luzamenez, kontsiderazio zientifikoetatik at
|
uzten
da.
|
|
|
Hiru lurraldeetako hizkuntza egoerak aztertu genituen, lurralde bakoitzeko indarguneak eta ahulguneak neurtuz. Agintaritza bakoitzaren gain
|
utziz
hartu beharreko neurriak hiru ardatz estragikoren inguruan: familia eta eskola bidezko euskararen transmisioa, gizarte erabilera eremu publikoan zein pribatuan eta hizkuntzaren kalitatea hobetzeko baliabideak.
|
|
|
Teoriarik gabe, kontzepturik gabe errealitate baten ulertzea ez da erraza; orduan intuizioa da gidatzen gaituena, afektibitatea ere. Soziolinguistikako kontzeptuen alorrean Erramun Baxokek bere ekarpena
|
utzi
gaitu.
|
|
|
Teoriarik gabe, kontzepturik gabe errealitate baten ulertzea ez da erraza; orduan intuizioa da gidatzen gaituena, afektibitatea ere. Soziolinguistikako kontzeptuen alorrean Erramun Baxokek bere ekarpena
|
utzi
gaitu.
|
|
|
" Fishmanen esanetan, hizkuntza indarberritzea (euskaraz HINBE, ingelesez RLS edo reversing language shift) hizkuntzazko plangintza modu bat da". Gure ustez, hobe litzateke hitzez hitz" hizkuntza lerrakuntzaren alderantzikatzea" edo" hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea" erratea," hizkuntza indarberritzea" (HINBE) baino, edo holako zerbait10 Hizkuntza mehatxatuak hartzen zuen galbiderako norabidea
|
utziz
beste norabidea hartzen duela uler dezakegu, ahultzen baino indartzen hasten dela noski. RLS kontzeptuan, ideia garrantzitsua litzateke hizkuntza indartsuaren eta hizkuntza ahularen arteko desoreka txikitzen ari dela, alderantzikatze horren bidez.
|
|
|
Laburbiltzeko, hizkuntza politikaren partaideak hiru direla esan dezakegu. Alde batetik elkarteak egile/ eragileak direnak, bestetik botere publikoak komanditario/ ordaintzaileak direnak (eragileak ere kudeatzen dituzten alorretan) eta last but not least gizartea onuraduna dena (gizartea ere egilea da, hizkuntza biziarazten, erabilten edo, alderantziz, baztertzen,
|
uzten
baitu).
|
|
|
Hurrengo bi taldeetan (A+ eta A) bikotekide bakarrak hitz egiten du ondo euskaraz, lehenengoan lehen hizkuntza gutxienez euskara izanik eta bigarrenean gaztelania. Gerta daiteke beste bikotekideak euskaraz ez hitz egitea edo zailtasunez hitz egitea, lehen hizkuntza zein den alde batera
|
utzita
.
|
|
|
EAEri dagokionez, beraz, udalerri guztietan. Edozein kasutan garbi
|
utzi
behar da hizkuntza gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen.
|
|
|
Hirugarrenez, kontsumitzaile euskaldunon hizkuntza eskubideak jardun ekonomiko guztietan bermatu behar dira. Dekretu hau nagusiki garraioaz, telefonia enpresez, energia hornitzaileez eta gainazal handiez ari da, gainerakoak kanpoan
|
utziz
. Kontseiluko ordezkariek uste dute gai arriskutsuei arreta berezia eskaini behar zaiela; lehentasun berezia eskaini behar zaiela gai arriskutsuei eta botikei herritarrengan izan dezaketen eraginarengatik.
|
|
|
Edozein kasutan garbi
|
utzi
behar da hizkuntza gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen.
|
|
|
3 Hala ere, 2004ko3 azterketan amandako datuekin alderatuz, euskaldunen kopurua, aurtengoan pittin bat behera egin duela aipatu beharra dago (aurrekoan, %68, 7ek euskara zekiela esan zuen). Datu honek, euskararen aldeko ekitaldi honetan, euskaldunak ez direnen kopurua gero eta altuagoa dela agerian
|
uzten
du.
|
|
|
2004ko datuekin alderatuz, eremu euskaldunetik hurbildutako pertsonen kopurua mantendu eta eremu ez euskaldunetik etorritakoen kopurua gora egin duela, batez ere Bianaren ingurukoen artean, nabarmendu dezakegu. Honek, jaiarekiko inguruko biztanleriaren inplikazioa eta ikastola herrian sustraitua dagoela agerian
|
uzten
du.
|
|
|
1) Espainiartasuna gainerako hizkuntza horiekin positiboki lotzen den bezala, 2) Euskalduntasuna negatiboki lotzen da. Agian (ikertzeko hipotesi moduan behintzat), euskararen egoera ahula ezagututa, beste hizkuntzetarako leku txikia
|
uzten
dela adieraz lezake horrek —kezkagarria gure testuinguruan—.
|
|
|
• Egia esan, emaitza kezkagarriak lortu ditugu azterketa honetan, batez ere, euskararen eta espainiaren arteko harremanen inguruan. Emaitza kezkagarrien artean ezin dugu aipatu gabe
|
utzi
euskaldun (IELa) euskalautonomi erkidegoan (EAEan) tasuna identitate munduan agertzen diren beste hizkuntzekiko joera negatiboak ere —palak badira ere— Gaur egun eraikitzen ari den elebitasunetik eleaniztasunera joan beharreko diskurtso berrian, nola interpretatu euskalduntasun mundua positiboki ez kokatzea?
|
|
|
Estatu horietan, segurtasun aparatuak zapaldu egin ditzake gutxiengodun hizkuntza taldearentzat babes instituzional handiagoa lortzeko borroka egiten duten aktibistak (etxe barruko arrastatzea, espetxeratzea). Bestalde, borroka horrek gehiengo menderatzailearen erantzun gogorra ekar dezake, gobernuak gutxiengoak aurrez ere zuen babes instituzional ahula bertan behera
|
uztea
erabaki baitezake. Horrek hizkuntza gutxiengoak egun eta etorkizunean bizirik irauteko dituen aukerak arriskuan jar ditzake.
|
|
|
Ideologia horrek hizkuntza eta kultura menderatzaileak ekonomikoki eta instituzionalki garatzea bultzatzen du, eta hizkuntza gutxiengoei, berriz, estatuarengandik babes instituzional hori eskuratu ahal izatea eragozten die. Asimilazio ideologiaren nahia da hizkuntza gutxiengoek alde batera
|
uztea
bereizten dituen hizkuntza eta estatuaren funts historikoa osatzen duen gehiengo menderatzailearen hizkuntza eta kultura bereganatzea. Estatu batzuen itxaropena izaten da asimilazio linguistiko eta kultural hori borondatez eta pixkanaka pixkanaka gertatzea belaunaldien artean; beste estatu batzuek, berriz, inposatu egiten dute asimilazioa lege eta araudi espezifikoen bidez, eta mugatu edo zapaldu egiten dute bereizgarritasun linguistiko eta kulturala publikoki adieraztea.
|
|
|
Normalean, nagusitasun ekonomiko eta politikoa duen gehiengoa izatean da bere hizkuntza eta kultura inposatzea lortzen duena, eta estatu asimilazionistaren" sorrera mito" gisa jartzen ditu. Ideologia etnizistak hizkuntza gutxiengoak beren hizkuntza eta kultura alde batera
|
uztera
animatzen eta bultzatzen ditu, eta ideologia asimilazionistak, berriz, zail jartzen die gutxiengoei gehiengo menderatzailearen barruan legalki eta sozialki onartuta dauden benetako kide bihurtzea, nahiz eta gutxiengo horiek gehiengo menderatzailearen hizkuntza eta kultura asimilatu izan. Ideologia etnizista normalean definitu egiten du" nor izan daitekeen" eta" nor izan litzatekeen" estatuko hiritar, eta, horretarako, arbasoengandik jasotako ondare linguistikoan oinarritutako etnia alderdietan soilik oinarritzen.
|
|
|
Beraz, nahiz eta komunitate talde anglofono ugari mobilizatu diren, Udalerritarren Elkartea barne, babes instituzionala Montrealgoa baino baxuagoa da, eta gainbehera doa. Gure irakurle sutsuei
|
utziko
diegu orain asmatzen Quebeceko komunitate anglofonoetako zein dauden" egoera egonkorra baino gaixotasun problematikoa" egoeraren barruan, baina irudiaren 2 koadrantean.
|
|
|
Berria alde batera
|
utzita
, euskararen presentzia %5koa baino altuxeagoa da bakarrik Garan (%19, 6) eta Deian (%6, 1). Oro har, euskarak egunkarietan (Berria barne) duen bataz besteko presentzia %11, 6koa da.
|
|
|
Izan ere, komunikabideetan euskararen erabilera albokoa da. Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntz Politikarako Idazkaritzak dioenez, Berria alde batera
|
utzita
, euskararen presentzia %5koa baino altuxeagoa da bakarrik Garan (%19, 6) eta Deian (%6, 1). Oro har, euskarak egunkarietan (Berria barne) duen bataz besteko presentzia %11, 6koa da.
|
|
|
Eskolaren eraginez, euskarak irabazi dituen mintzakide berri ugari familia erdaldunetatik datoz. Horren ondorioz, gaur egungo euskaldunen herena, %33, (alde batera
|
utzita
ia euskaldunak) ez dira jatorrizko euskaldunak edo euskaldun zaharrak; euskara eskola hizkuntza gisa dute.
|
|
|
Oraingo aldaketa nagusiena digitalizazioaren bidezkoa da eta medioaren gaineko eztabaida zabala bultzatu beharrean, alderdi teknologikoaren gainekora mugatuta dago. Digitalizazioak kanal kopurua biderkatu eta gaurkoa gutxienez hirukoiztu egingo du, orotariko kanalek tematikoagoak direnei leku gehiago
|
utzi
eta norbanakoen aukeraketara gehiago hurbilduko da. Audio zein bideo seinaleen kalitateak gora egingo du, CDen eta DVDen mailara igoz.
|
|
|
Zu kazetari2 Erabiltzaileek sortutako albisteak ETBn eta internet3 bidez ikusi ahal dira eta taldeko irratietan jorratutako gaietako bat ere izan daiteke. Bertan bideoz, argazkiz edota testuz osatutako albistea
|
utz
dezakete irakurleek. Oso antzekoa da GOITBn martxan jarritako tartea.
|