|
2000
|
|
|
Hor
|
dugu
munduaren kolorea; hor genbilzke ezpata xumeen aurrean uzkur; hor egin diezaiokegu besteren bihotzari begi itsuzko soa; hor, hain zuzen, lasto zerratuen plegu artetik.
|
|
|
Zuhaitz mexikar baten itzalpera biltzen da eta ez du Otañoren atariko intxaurrondoa amets. Honenbestez, euskal poeta nonahikoa egiten da, nitasun berri bat deskubritzen du, eta ez dio ardura bakarrik baldin badago ere munduan, barnea
|
duelako
mundu. Gu etnografiko bat kantatu behar izatetik ni intimo bat kantatzera eginiko ibilaldi mingarrian, Orixek euskal literatura modernoa abiatzen du, edo hobe esan, euskal literaturaren modernotasuna:
|
|
2003
|
|
|
11 Ne rabetasunaren garai intseguruaren ondotik, gaztea ren nortasuna errotzen da. Inguruan
|
duen
mundu erre alari eta birtualari buruzko ezagutza zuzenak eta zeharkakoak etengabe erabiltzen dira bere pertsona ren onerako, be re esperientziak esaten dionari jarraikiz. Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak atenditzeko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek" nortasun" bat erakusten du.
|
|
|
Izan ere, behin eta berriz sinplifikatu nahi badugu ere, ezagutza" so rt a" batzuez osaturik dago eta, egokiago esateko, ezagutzak barne hartzen dituen kontzeptuzko mapa edo" sistematzat" jo dezakegu. Baina konplexutasun hori, azken finean, kulturak bere baitanha rtzen
|
duen
munduaren armazoi estetiko hutsa da. Horregatik, segitzen dugu" kultura" objektuaren maila berean mantentzen:
|
|
2004
|
|
|
Gaur ilhun duk zeruan/ Lanho beltz batzuek gorde daukuien ilhargia/ Gaur ilhun
|
duk
munduan./ Gerla solasek ikaretan/ Ezarri gitie/ Herra solasek tinkatu daukuie/ bihotza.
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetatik abiatuta, mundu osoan ari da, software librearen aldeko aldarrikapenak eta hitzaldiak ematen. 20 urte dira, bere bulegoan kode irekiko softwarea sortu eta garatzen hasi zela, eta geroztik milioika jarraitzaile
|
ditu
mundu osoan. Euskal Herrian ere, jende andana bildu zen bere hitzaldietara.
|
|
2005
|
|
|
Hau da, teknopop musika mugimenduarenhelburua ez zen bere inguru sozio-politikoaren isla zuzena izatea. Bere aktoreek nahiago
|
zuten
mundu metaforiko bat sortu, istorio desberdinak konta zitzaten. Egia akademiko eta erlijio egietatik harago, teknozientziaren alde onak eta, bestalde, alde txarrak ikusten zituztenetatik harago, teknopop musikak —bere esperimentazioan ez hain urrun zientzia fikziotik— mundu anitz moldatzera zuzendu zituen urratsak.
|
|
|
Apaiz batek beti gogoan eduki behar
|
du
mundu honetako gauzarik handiena maitasuna dela. Oinarria:
|
|
|
Diskurtso ofizial eta epelaren ondoan bestelako diskurtso erradikala, erasokorra heltzen zaio. Honen ondoan diskurtso bizia, erakargarria, ilusionagarria, euskararen mundura hurbiltzera, euskaldunokin batera hizkuntza sorburu
|
duen
mundu hori ezagutzera bultzatzen duena. Eta honekin guztiarekin, noski, edo honen guztiaren emaitza gisa, euskararen beraren prestigioaren igoera nabarmen eta argia.
|
|
2007
|
|
|
Hutsegite latza izango litzateke. Lehenik eta behin, egun duen biztanleriaren erdia
|
zuen
munduaz ari gara: 2.500 milioi gizaki zituen Lurrak 1950ean eta 3.000 milioi eskas hamar urte geroago.
|
|
|
Aurrerantzean gerrillan oinarritutako erantzuna asmatu da. Behar beharrezkoa
|
dugu
munduko edozein tokiko telebista edo zinema pantailez jabetzea, irratiko uhin nahiz egunkarietako lehen orrietara iristea. Espazio horiek okupatu egin behar ditugu.
|
|
2008
|
|
|
Ezagutzen zuten mundua utzi dute: familia, lagunak, bizimodua, hizkuntza... eta ezagutzen ez
|
duten
mundu batean murgildu dira. Ez dituzte mundu horretako klabeak ezagutzen.
|
|
|
Eta hori da zehatz mehatz gu bizi garen sozietatea. Hori da zuk eta zure kide kristauek, etsi gabe, kreatu nahi
|
duzuen
mundu irrazional miserablea.
|
|
|
Richard Dawkins, bestalde, eboluzionista ezaguna da (www.richarddawkins.net). Bere dibulgazio lanek sona
|
dute
munduan zehar. Gene berekoiaren ideia edo meme kontzeptua postulatu ditu, esaterako.
|
|
|
Darwinek, ondoren, animalia forma bat besterik ez garela esan zigun, ilegabeko tximinoak, besteak bezala inguruari egokitzeko baliabideak garatu behar izan ditugunak. Hirugarrenik, Freudek gure buruaren jabe ere uste genuen baino askoz gutxiago garela erakutsi digu; gure portaeran, kontrolatzen ez
|
dugun
mundu inkontziente batek agintzen duela gehienbat. Berri horiek guztiak ez dira erraz onartuak izan, erresistentzia handiak probokatu dituzte, aurretiko ideiak eta mitoak aldatzea ez zaigu batere eroso egiten.
|
|
2009
|
|
|
Amazonen Kindle, Sony Reader eta iPhone sakelakorako Stanza softwarearen zabalkundeaz ezagutzen ziren datuetan oinarriturik, pentsa liteke milioi bat pertsonak
|
zituztela
munduan liburu elektronikoak irakurtzeko tresnak.
|
|
|
Besteak beste, heriotzari diogun beldurra, edo hilezkortasunak duen erakarpena. Hilkortasuna baino sumatzen ez
|
dugun
mundu batean, hilezkortasuna amesten dugu. Humek honela deskribatzen du jainkotasunaren agerpena gizakiaren bizitzan:
|
|
2010
|
|
|
Bakoitzak bere mailan ardura mota bat du ahalegin iraunkor horretan, bai bere ezagutzaren sisteman, bai bere erantzukizunaren sarean. Horrek erran nahi
|
du
mundu global, konplexu eta transdiziplinar batean bizi garela.y
|
|
|
Bilatzailea naiz. Uste
|
dut
mundu honetan bilatzailea izan behar duela gizakiak, misterioa gara eta misterioan bizi gara. Ez da dena razionaltasunean bukatzen.
|
|
2011
|
|
|
Irudi batek, bi dimentsiotatik hiru dimentsiotara pasatzen dugunean, beste izate, beste errealitate bat hartzen du; kasu honetan berdin gertatzen da: hasieran aipatu dugun bezala, ez
|
dugu
mundua ikusi behar besteen prismatik, gurea eduki behar dugu, bestela gaixo izango gara, inkontzienteki.
|
|
|
natura eta kulturaren arteko bereizketa analitiko horrek zenbait mende beranduago bi kontzeptu horien arteko banaketa erabatekora eramango gaitu Mendebaldean, eta, horren ondorioz, Arrazoimenak eta Zientziak Erlijioaren papera hartuko dute eta natura neutraliza daitekeen aldagaia dela pentsatzera ailegatuko gara. Gure eredu analitiko hori globalizatu dugun neurrian, tigreak zamakatzen
|
ditugu
munduan zehar. Aldaketa klimatikoa, hondakin nuklearrak, kloroaren kimika..., gizakiok sortu eta konpondu ezin ditzakegun arazoak dira; gure giza naturak oso ahalmen linguistiko handia eman digu, egiten duguna a posteriori azaltzeko gaitasun handia daukagu, istorioak sortzen ditugu gure ekintzak ulertzeko, baina azkenean istorio horietako batzuk, distiragarrienak, erabat sinistu ditugu eta tigrea katutxo baten moduan ikusten dugu.
|
|
2013
|
|
|
Hala ere, bi faktore berrik gogoetaren ildotik jokatzen zuten. Alde batetik, 2010eko martxoan Bruselako Adierazpena sinatu zuten bakegintzan ospe handia
|
zuten
munduko hogei pertsonak, Nobel saridunak euren artean. Bertan, onetsi egiten zen Ezker Abertzaleak harturiko bidea, eta dei egiten zitzaien ETAri eta Espainiako Gobernuari lehenak su eten iraunkorra adierazteko, eta bigarrenak tamainan erantzuteko, bake iraunkorra lortzeko asmoz.
|
|
2015
|
|
|
badirudi nahi ez genuen ia guzia lortu dugula. Ez
|
dugu
mundua aldatu, eta hori iragarpenen barruan sartzen zen, baina geure ingurua ere ez. Eta geure burua ere, ez dugu hobetu ahal izan (531).
|
|
2017
|
|
|
Funtsean, kontsumismo basatian oinarritutako kapitalismo basatiaren logika askotarikotasunez mozorrotutako zilindro homogeneizatzailearena da: hiri handi eta bakar bat bihurtu nahi
|
du
mundua, eta munduko biztanle guztiak berdin erreferentzia, espektatiba eta desiretan. Zorionerako erreferentzialitate bakarra, kontsumitzea.
|
|
2018
|
|
|
zein da ETBren ardatza? Erantzunaren arabera, bere kultura baino ikusezinagoa den telebista publikoa
|
duen
munduko lehen herrialdea izan daiteke hau, ordainlekuko saskitxoak pixkanaka pixkanaka irentsitako jaka horia.
|
|
2019
|
|
|
Nagusitzen den konplexutasunarekin bat egiten duena. Bertsoak, elementu hauskorra, soila eta iragankorra izanik, bizi
|
dugun
mundu azeleratura, sakabanatura eta paradoxikora (Esteban 2011: 39) egokitzeko premia du.
|
|
2020
|
|
|
• Denontzat egin. Eta izan dadila eraiki nahi
|
dugun
mundu berri hori, tresna eta praktika sare hori, denontzat. Ez dezagun sortu euskal mugimendu kooperatibistaren inguruan komunitate oparo baino itxi bat, non jendartearen zati handi bat bizitza bizigarri baten aukeratik kanpo egongo den.
|
|
|
Ez gara bat, ez bi, ez hiru. Globalizazio sasoian aintzat hartuak izateko, behar
|
dugu
mundu propio bat eraiki, kultura unibertsalean parte hartzen dugun artean.
|
|
|
" Gizonak guztiz ahaztua du berak ere guruinak dituela, barrabilak dituela. Gizonarentzat, bere gorputzak harreman zuzenekoa eta normala
|
du
munduarekin objektibotasunez hauteman uste duen mundu horrekin, eta emakumearen gorputza, berriz, espezifiko egiten duen guztiaz zamatua irudikatzen zaio: oztopo, presondegi" (Beauvoir 2019:
|
|
|
" Gizonak guztiz ahaztua du berak ere guruinak dituela, barrabilak dituela. Gizonarentzat, bere gorputzak harreman zuzenekoa eta normala du munduarekin objektibotasunez hauteman uste
|
duen
mundu horrekin, eta emakumearen gorputza, berriz, espezifiko egiten duen guztiaz zamatua irudikatzen zaio: oztopo, presondegi" (Beauvoir 2019:
|
|
|
Zalantzarik gabe, euskal nazioak berariazkoak
|
dituen
munduko gainontzeko nazio eta herrien eskubide politikoak aldarrikatu behar ditu, eta ahalegina egin behar du ahalik eta egitura politiko propio eta sendoena lortzeko. Ukaezina da horrek lukeen garrantzia euskal nazio kulturalaren eta nazio politikoaren babeserako.
|
|
|
Ez da erraza suizidioaren fenomenoari tokia, zentzua edo esanahia topatzea bakoitzak
|
duen
mundu ikuskeran. Izan ere, heriotzari ez ohi diogu aurrez aurre begiratzen eguneroko bizitzan; hori dela eta, nekeza egiten zaigu heriotzaz hausnartzea eta norberaren kosmobisioan kokatzeko ahalegina egitea.
|
|
|
Abere neurotikoa da gizakia eta azalpenak behar ditu, nolabaiteko koherentzia, aurreikuspenek lasaitzen dute, tenporek, astrologiak, erlijioak, psikologiak, beti bete izan omen diren eta beteko omen diren lege fisikoak. Errealitate kosmikoak behin eta berriz erakusten badigu ere funtsean ez duela ez gurekin ez gure kontzeptuekin zerikusi handirik, hala ere heldulekuak bilatzen ditugu, zentzuak, partekatzen ez
|
dituenari
munduko zentzurik absurdoenak irudi dakizkiokeen arren.
|
|
|
" Gizonak guztiz ahaztua du berak ere guruinak dituela, barrabilak dituela. Gizonarentzat, bere gorputzak harreman zuzenekoa eta normala
|
du
munduarekin objektibotasunez hauteman uste duen mundu horrekin, eta emakumearen gorputza, berriz, espezifiko egiten duen guztiaz zamatua irudikatzen zaio: oztopo, presondegi" (Beauvoir 2019:
|
|
|
" Gizonak guztiz ahaztua du berak ere guruinak dituela, barrabilak dituela. Gizonarentzat, bere gorputzak harreman zuzenekoa eta normala du munduarekin objektibotasunez hauteman uste
|
duen
mundu horrekin, eta emakumearen gorputza, berriz, espezifiko egiten duen guztiaz zamatua irudikatzen zaio: oztopo, presondegi" (Beauvoir 2019:
|
|
|
Distopia balizko gizarte bat da, ez gaurkoa eta ezta, seguruenik, biharkoa ere. Hau da, distopiak ez du denbora geratzen, ez
|
du
mundua bukatzen, ez du etorkizuna determinatzen... Gaurko egoeratik abiatuz baina hartatik bereiziz gizarte ez desiragarria erakusterakoan, hain zuzen ere, hor egon gintezkeela azpimarratzen du; hor gaudenik, ez.
|
|
2023
|
|
|
Fantasia ez bezala, irudimenaren funtsa ez da zerbait asmatzea. Areago, esan nahi
|
du
mundu errealarekin interakzioan aritzea, jakin mina eta lilura lagun; benetako aukeretarako sarbidea lortzea; eta gure sormen gaitasunak aktibatzea eraldaketan laguntzeko. Esate baterako, fantasia izango litzateke hiri ideal bat asmatzea eta hura geure hirian proiektatzea, eta amestea gure hiria magiaren poderioz bilakatuko dela gure buruetan sortu dugun hiri hori.
|
|
|
110). Era berean, euskal gizarteak gaur egun dituen erronken azterketa zehatzagoak egiten lagundu luke, eta esperientzia hori giza garapen iraunkorreko eredu berriak sustatu nahi
|
dituzten
munduko beste leku askorekin partekatu (Brundtland 1987).
|
|
|
Mundua gugandik pentsatzea: pertsonen eta komunitateen bizitza hobetzeko balio
|
duen
mundua pentsatu eta egitea, zapalkuntza, esplotazio eta desparekotasun egoerei aurre egiteko, eta ez duenari agentzia ahalmena emateko.
|
|
|
Garai eta jardun batzuetan neurri batean hala izan arren, gaur egun oraindik ere azpimarra halakoetan jartzeak, izaera moderno hori idatziarekin eta kultura ikasiarekin lotzeak eta ahozko jarduna kultura hizkuntzaz at kokatzeak Mendebaldeko logika kulturalarekin bat egiten du, eta gaur egungo euskal kulturaren inguruko aurreiritzi zenbait sendotzen ditu. kultura aniztasun, kultura aniztasun iz. Lurralde berean kultura eta jatorri desberdineko gizataldeak elkarrekin bizitzea. Herrialdeen batasuna eta kultura aniztasuna helburu
|
duen
mundu honetan bada oraindik gaindiezineko muga bat, Ekialdearen eta Mendebaldearen arteko muga.
|