|
2007
|
|
|
Egia erran, Sabin da bere idazlanetan sobera garbitzalea eta ez arras gure gostukoa. Bainan aitortu behar
|
dugu
hari esker eskuarak ezagutu duela pitz aldi harrigarriena eta gure idazle multzo eder bat dugula Sabinen sailakoa, La, ttek, P.: Sabin Arana Goiri, Herria, 1965eko abenduaren 2a.
|
|
2008
|
|
|
Besterik gertatzen da ahozko erabilerari dagokionean: hemen, koherentzia sintaktikoa nozio erlatiboa da, esan nahi dugu, ez
|
dugula
haren definiziorako marko zehatzik; ahozko esaldia, idatzizkoaz konparatuz, entitate birtuala da. Idatzizko esaldia gauzatua dago, egina, ondua; ahozkoa, beti ere enuntziazioari lotua dago.
|
|
|
atzetik behar du agertu, hura gertatu ondoren. Idatzian, beti ere kutsu ironikoa bereganatzen du, zeren hiztunak beta
|
du
hura zuzentzeko. Badira beste zenbait oposizio ere.
|
|
|
Larramendiren hiztegia agertu (1745) eta berrogei urte geroago, Aizpitarte lexi kografo euskaldunak euskararen hiztegia osatzeko argibideak azaldu zituen Euskal Herriko Adiskideen Elkartearen barruan().
|
Bazuen
hark euskal zuzenbi dea jasotzeko asmoa eta gogoa, hiztegi berrian ez baitzituen zokoratzeko honako hauek:
|
|
|
Horiek oro jakin behar zituen arrotzak, ondotik jinen diren hauetaz jabetzeko: Euskal Herrian apezak berak pilotan eta jokoan, apez jauntzi edo galtza xuritan, ez
|
baitzuen
harek egundaino holakorik ikusi beste edozein kiroletan, dela rugby, futbola, lasterka, jauzika, boxeoan edo beste. Eta zergatik ote bitxikeria hori?
|
|
|
Huna beste bat Harrietek bere gostukoa izan duena, Arnaud Bidegain muskildiarra eta, gerlan presuner egon ondoan, Barkoxeko erretor izanen dena. Aipatua
|
dugu
haren beso azkar, zafra izigarria, iduri pilotaren puskatzeko egina. Asurtimendua ez zuten hor osoa bi apezek, biak aitzineko botariak izanez.
|
|
|
Finaletako irabazpen guti bildu badu ere gorene an, galde asko bazuen pilotako herriko bestetan Xubero hortan, bezperak ondoko partidan. Hasperue xuberotar apezak maite
|
zuen
harekin artzea, sakea biziki bortitza baitzuen Jakesek eta luzea. Jada semenariokotz beren balen triak bazituzten biek:
|
|
|
Orduko euskal kulturaren anitz sailetan ari izana da lanean eta hiztegi egile bezala egon baldin bada gure oroitzapenetan, gogorarazi behar da eleberri eta saiakera egile gisa bildu zuela bere famarik handiena. Ondoko lerroetan ez
|
dugu
haren obraren alderdi bat baizik aipatuko, euskal literaturen historian egin duen ekarpen garrantzitsu bezain aurrerakoia, hain zuzen. Bainan, azter keta hortan sartu baino lehen eta kritikariaren lana argitzeko, xehetasun bio grafiko premiatsu batzu emanen ditugu.
|
|
|
Idazlan honetan ez
|
dut
haren biografia eginen, irakurleak bestalde aur kitzen baititu jakin nahi dituen xehetasunak1 Gaiari buruzko ohar beharrenak eginen ditut, doi doia.
|
|
|
Besteak beste, aipa dezagun oraindik erabiltzen den. Lhande? hiztegia, nahiz ez
|
zuen
harek lana bururaraino ereman ahal izan2 Euskaltzaindia n ere parte hartu zuen abantxu hastapenetik (1920), Zubereraren ordezkari gisa eta Euskera, Akademiaren agerkaria kudeatu zuen bi urtez. Bainan, lehenago aipatu beza la, bere obraren parte handiena frantsesez egin zuen.
|
|
|
Gueroztik hemen dabila, guri hurbil itzulika; Estimatu behar
|
dugu
haren azken bisita:
|
|
|
Orain ez da gutun honen testuingurua ez xedea aztertuko. Hemen interesatzen zaigunerako, esan dezadan Azkuek fabore bat lortu nahi zuela Espainiako erregeagandik, baina berehala jabetu zen arazoak
|
zituela
haren aurrean merituak agertzeko, zeren «fuera de mis órbitas de vascófilo y músico» «poco he hecho» bereziki Espainiaren alde. Hain zuzen nazionalista engaiatuen ezaugarri bat beren dedikazio osoa nazio propioari eskaintzea da, gainerako nazioez edo auziez kezkatu gabe.
|
|
|
Hola bada, Sabino Aranarekin euskarari maiztasunez leku egiten zion aldizkari politikoa sortu zen Bilbon, nahiz artikulu garrantzitsuenak eta gehienak gaztelaniaz zeuden. Bizkaitarra 1895ean itxita, Baserritarra aldizkari berriak bete
|
zuen
haren hutsunea 1897tik 1899ra. Eta ondorengo urteetan Arana Goirik eta haren jarraitzaileek El Correo Vasco (1899), Euzkadi (1901), La Patria() eta Patria (1903) aldizkariak argitaratu zituzten.
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzainkideenartean, inorbetigozozetaeztizmintzatubada, horixe izandaJuanMariLekuona. Urte askojoanak badira ere, ondo gogoan
|
dut
hark eginzidan keinua, hitza harnezan etaostiral arratsalde hartan bilduta zegoenosokobilkurari niretxostenaazalniezaion.
|
|
2010
|
|
|
hizketa egintzak zerbait izan arazi sortzen du, hau da, egoera bat sortzen du edota egoera baten aldaketa eragiten. Egintza da, hain zuzen, izan> arazi> egiten duen hura, sortarazten>
|
duen
hura, sortarazi ere, aldez aurretik ez zegoen zerbait. Eta subjektua (aurre) suposatu egiten da.
|
|
|
Ikastolen sustatzaileek, beraz, ez zekiten nahi
|
zuten
hura zen ala ez; ez zuten argi eskola berri eta ezberdina sortzeko abenturak zer emango zuen. Baina, garaiko belaunaldi berrizalearen ezaugarri, oso garbi zuten desio ez zutena:
|
|
|
Baina, Legebiltzarrean onartuta ere, legea izan behar
|
zuen
hura ez zen inoiz indarrean jarri, haren kontrako helegitea aurkeztu zuelako Espainiako Gobernuak,. Konstituzioaren aurkakoa, zela iritzita.
|
|
|
–Ikastola guztiak ezagutzen zituenez, ikastolekin zuzenean negoziatu nahi zuen Oliverik, federazioek beste indar bat zutela jakin bazekielako?, dio Antonio Camposek. . Gainera, federazioan egonazela ezaguna zenez, eta inork ez pentsatzeko ikastolen alde jarduten zuela, kontrakoa erakutsi nahi
|
zuen
hark, sare publikoa defendatuz beti?.
|
|
|
Hautabide demokratikoa egina du ikastolak. Gurasoek, langileek, pertsonal laguntzaileak, ikasleek, administrazioko ordezkariek, denek parte hartu behar
|
dute
haren gestioan eta aktiboki lagundu berorren funtzionamenduan.
|
|
|
Ondorioz, Aranburuk BIEko lehendakaria izateari utzi zion, eta honen lekua Jon Sanchezek hartu zuen: Etxezarretak GIEko zuzendaria kargua utzi zuen, eta Iñaki Lekuonak bete
|
zuen
haren tokia 2003an. Halaber, Konfederazioko lehendakari kargua lau urterako izatea zehaztu zen estatutuetan.
|
|
2012
|
|
|
Garbi dago, ordea, Mitxelenak norbaiti edo zerbaiti kritika egiten dionean, nahiz eta helburu jakin batekin egindako kritika izan, kritikakizun
|
duen
hari oldartzen zaiola edo eraso egiten diola, bere irudia mintzeraino eraso ere.
|
|
|
norentzakoarentzat sinesgarria eta fidagarria gertatzeko,, egiazale? ez ezik, ziurtzat
|
duen
hura soilik adierazten saiatuko da.
|
|
2013
|
|
|
Austria Hungariak berak baino garrantzi handiagoa
|
zuten
haren lagunek, eta bereziki Alemaniak, nahiz eta gatazkaren leherketan Austria Hungaria izan inplikatu nagusia. 1866an, Alemaniaren kontra gerla egin bazuen, Austriak 1879an egin zuen aliantza inperio harekin.
|
|
|
Baina ez zen joan, etxean gelditu zen, osagarri ahula zuelako. Horren ondorioz, Euskal Herritik segitu ahal izan zuen Eskualduna astekariaren ontzen, eta astekariak
|
bazuen
haren beharra, idazle gazteak gerla tokian baitziren eta Hiriart Urruti handik laster hil baitzen. Xarritonek dioenaren gisan, Oxobi-k kazetari eta idazkari lanak egin zituen, baina isilean, artikuluak ez baitzituen izenpetzen, bertsoak salbu.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, gerla lehertu zenean, Manex Hiriart Urruti zen zuzendari eta hark idazten zuen artikulu nagusia. Hala ere, gerlak iraun zuen denbora gehienean ez
|
zuen
hark idatzi, 1915eko azaroan hil baitzen. Baina hura izan zen astekariari ospe handiena eman ziona eta artikuluei kolore gehien eman ziena.
|
|
|
Oraino Larresoroko seminarioko irakasle zela, Eskualduna astekarian idazten hasi zen, 32 urtetan. Beste idazleen gisan, ez
|
zituen
haren artikuluak izenpetzen, baina Piarres Lafittekidentifikatu zituen eta «artikulu onak» zirela idatzi zuen. Irakasle (eta berriemaile) gazte haren dohaina ikusiz, Eskualduna astekariko sortzaile Louis Etcheverryk haren atxikitzea erabaki zuen.
|
|
|
Parte hartzaile anitzeko sarea osatu zuen, ildo batzuk argiki markatu zituen, bai politikoak, bai euskara eta estilo aldekoak. Nahiz eta bakoitzak bere idazkera estiloa izaten duen, eta Hiriart Urrutiren ondokoek ez
|
zuten
hark bezala idazten, haren eskolakoak ziren idazten jarraitu zutenak, eta Baionako kalonjearen herioak ez zuen funtsezko aldaketarik eragin estiloan eta ildo editorialean. Hiriart Urrutiren estilo bizia, euskara aberatsa, erretorika, polemikarako joera eta Elizaren defentsa gero ere islatu ziren Eskualduna astekarian, ñabardurak ñabardura.
|
|
|
Bidai kronika kutsua ere bazuen, eta bidai kronika horrek ematen zuen inpresioa zen, A.I.k berak azpimarratu zuen bezala, gerla bidaiatzeko eta etxetik ateratzeko aukera paregabea zela. Ikusten zituen lekuak xeheki deskribatu zituen, eta horretan ere dokumentu balioa
|
zuten
haren testuek. Baina ez gaude ibilbide turistiko batean; gerlaren presentzia zinezkoa zen hurrengo deskribapenetan, erranez lekuak hitsak zirela eta abar.
|
|
|
Haren aitak, 1833an Uhartehiriko gazteluaren jabe egin zenak, 1848ko legebiltzarrerako hauteskundeetan aurkezteko asmoa agertu zuen. Errepublikarren koloreak defendatu nahi zituen, baina errepublikarrek ez
|
zuten
haren hautagaitzaren aldeko hautua egin, beste hautagai bat nahiago izan baitzuten. Martial Henry Berdolyk lau urte baizik ez zituen, aita hauteskundeetara aurkeztu zen urte hartan.
|
|
2014
|
|
|
Baikorra ni. Ez Elkarren ez Auzolanen ez
|
zuten
haren hondarrik. Abarzuzan ere, eskasean.
|
|
|
Halako ezinikusia izateko, ongi ikasia
|
duzu
haren lana.
|
|
|
Vladimir nabokovek zioen eleberriek ba dutela hasierako bulkada bat, ezkutuko bihotz baten moduan taupada egiten duena lan guztian zehar eta irakurle azkarraren lana dela hastapeneko bulkada hori idorotzea. diot nik, patatekin haserretu zen mutil koskorra baino gehiago bakarrik negar egiten zuen umea izango zela Arestiren eleberriaren erdigune sekretua. Bere poema sozialetako ahots irmoaren atzean mutiko negarti hura baitago, eta eskerrak, bestela ez luke mundua eta munduan bizi diren pertsonak berdin ikusiko, hain manera hurreko eta giza-tiarrean. nahiz eta zalantzarik ez izan Blas de otero eta Gabriel Celayaren eragina baduela Arestiren poesiak, bere ni poetikoak ez
|
du
haren bozekin zerikusirik, Arestik ez duelako haien hautu estetikoa egiten, apaindurarik gabekoa baita Arestiren ahotsa, askoz biluziagoa, garbiagoa eta beraz, modernoagoa. Gainera, ez da ahaztu behar bertsolaritzatik ikasi zuen umore eta ironia rako joera hori, esate baterako,, bertan akabatu da/ ez delako txori?, dioenean elizan sartu den asto errukarriari buruz.
|
|
|
Ezin dut, beraz, pertsonari buruz hitz egin, eta ez zaizkit interesatzen ez haren filiak ezta haren fobiak ere. Bere burua gogoz eraiki zuen euskal
|
dun
hura interesatzen zait, gizona interesatzen zait, ekaitzari au
|
|
2015
|
|
|
1499) izan ziren unibertsitateko irakasle. Garaiko unibertsitateetan Aristoteles zen filosofo nagusia, baina humanisten artean platonismoa zabaldu zen, hau da, Aristotelesen fisika baztertu eta Platonen filosofiak bete
|
zuen
haren lekua. Aristotelesek tradizioa esan nahi zuen, Platonek, berriz, eraberritzea.
|
|
2016
|
|
|
Nik errespetatzen dut errientaren nahia. Zuek
|
duzue
hura mespresatzen, bizirik ukatzen zuen elizarat, hil eta bortxaz sar arazi nahi baituzue. Eliza, bizi guzientzat da hil artino; bainan hil eta, hartaz bizi nahi izan dutenentzat bakarrik, ez bertzeentzat.
|
|
|
Berantetsia
|
nuen
haren beha. Eta hamarrak irian hor heldu zaut Martxel.
|
|
|
Marizikin du izena. Baina, ez duk
|
du
harek hemen agintzen. Nik dut hemen agintzen.
|
|
|
IDA: Baina ahazten duzu ni ezkondua naizela, osoki ados bizi naiz senarrarekin eta batere ez
|
dudala
harengandik bereizteko xederik.
|
|
2019
|
|
|
Hala Broussain nola Oleaga Azkueri estu lotutako euskaltzainak izan ziren, eta horregatik erabili ditugu haien antzirudira egindako androideak orain arteko azalpenetarako. Baina Azkue hil ondoren, Euskaltzaindiak ez
|
du
hura bezain lider garbi eta erabatekorik izan, eta, horregatik, ikastaro honi jarraipena emateko, beste formula bat erabiltzea pentsatu du Euskaltzaindiak.
|
|
2021
|
|
|
Ez da euskal literaturaren historia. Halarik ere, aipatzea merezi
|
du
haren ondotik etorri ziren historia egileek garrantzi handiko datuak atxeman baitzituzten liburu hortan. Izenburuak argi uzten duenez, euskal literaturan izan diren hamasei autore nagusi hautatu eta aurkeztu zituen Jon Etxaidek.
|
|
|
Hori horrela da, zeren aitak dioen bezala," Nik dut beti arrazoia". Hor zeren i dagokion aditza dut litzateke teorikoki, baina aipamen ezin aldatuzko batekoa baita, ez
|
du
harengan batere eraginik. Hor zeren perpausetik kanpo dagoen zerbait da.
|
|
|
Izen sintagma duela aurrean, kasu atzizkiak harturik: Ikusiren
|
du
hura begi orok (Leizarraga); Bazter ororen behatzaile zara (Duvoisin); Begiak alde orotan ikerka (J. Etxepare); Dauzkagun doai oro dituzu gu denon mende ezarri (Xalbador).
|
|
|
ia, kasik, abantzu (Iparraldean), doi, ozta, eskas...: Baina aitonak ez du ia ezer jaten (Agirre); Gogoan
|
duzun
hura kasik ezin erran, gerla piztu gabe (Hiriart Urruti); Soinean ordukotz zituen zapatak abantzu hautsiak zituen (Webster); Xahar xahar bati edo bertzeri kafe bero bat emaiten zitzaion doi doia, urrunetik ahitua zeren zen etorria, eta beharbada herrestaka (Barbier); Eta zerbait pagatzen badu ozta izango da erdia (J. M. Zabala); Egurrak eskas egin dukeenean hilen da sua (Duvoisin).
|
|
|
P. Arbelbide); Nork ere maiteago baidu aita edo ama ni baiño, haiña ezta enetzat on: eta nork ere maiteago baidu semea edo alaba ni baiño, haiña ezta enetzat gai (Haraneder); Nork erraiten
|
baitu
hura baithan dagoela, behar du, nola hura ebili baita, hala hainak ere ebili (Leizarraga).
|
|
|
Hobe izan predikatuak, aldiz, bi moldeen arteko zalantza ageri du, are hizkera berean eta hiztun/ idazle berarengan: Hobe da/
|
dut
hura joatea nire lekuan; Hobe dut (neu) joatea/ joan.
|
|
|
Baina badira moduak anbiguotasuna hausteko: Heldu zen egun bat; denok espero
|
genuen
hura, hain zuzen/ Heldu zen egun bat denok espero genuen gisakoa.
|
|
|
Ez da egundaino izan, ez eta izanen etsairik gabeko gizonik. Ezen etsairik ez
|
duelako
hura ez da gizona. Oilo busti bat da hura (Hiriart Urruti).
|
|
|
16 Testuetan ageri dira zenbaitetan bestelako forma berezi batzuk. Hala, zergatik... baitforma (Jendeak
|
zituen
haren hitz ederrak miretsi, zergatik mintzatu baitzen guztiz miragarriki, Etxeberri Ziburukoa) edo zeren ezen... baitgisakoa (Zer ere erremedio eman baitut sabeltasunarentzat, baliatuko zarete uxadarentzat, zeren ezen biak bat bezala egiten baitira, Dassanza).
|
|
|
Bistakoa da, edozer modutan ere, oso zabal hartu beharreko gauza dela. Elkarketaren lehen perpausak suposarazten duenak ez
|
du
haren ondorio zuzena izan behar nahitaez; haren inguruan pentsaturiko zerbait ere izan daiteke: Ni ez naiz zinemara joan, baina laguna bai.
|
|
|
La Epoca izan behar du, ezin ikusi izan dut lehen plana (K. Izagirre); Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen (Irigoien); Ezin ikusi izan zioten aurpegia (Ezkiaga); Hiru hilabetez zigortuta egon da, eta ezin izan du jokatu (Berria); Ez
|
zuen
haren berri eta ezin izan zuen ikusi, sastraka artean erdi ezkutaturik zegoenez (Saizarbitoria); Haserreak ezin izan zion tristura eragotzi (Jon Muñoz). Ahalera hipotetikoa gutitan osatzen da perifrasi horren bidez; halakoetan, prospektibotasuna markatu beharra dago, ahal eta ezin partikulei ko postposizioa itsatsiz edo izango adizkia gehituz(** etorri ahal nintzateke;** ezin luke esan):
|
|
|
Edo zeinen: [...] eta nik ere badakit zeinen pozik bete
|
dituzun
haren nahikari xumeenak (Duvoisin); Eta ni lotan, zeinen harritu eta sortua egon naizen (Duvoisin); O, zeinen ederra zaren, ene adiskidea! Zeinen polita zaren (Otaegi); Zeinen txoragarria udaberrian txoritxoak astirik han jolasean!
|
|
|
haren samurgo eta haserrea baldin badiogu, esaterako, singularrean doa(* haren samurgo eta haserreak) eta aditza ere hola eskatzen du gehienetan: haren samurgo eta haserreak kezkatu ninduen/* ninduten, edo ikusi nuen/*
|
nituen
haren samurgo eta haserrea. Horri adjektibo bat eransten baldin bazaio, singularrean doa:
|
|
2023
|
|
|
Horrez gain, adiskidetasun handia zuen Nafarroako Henrikerekin. Kontseilari hurbila zuen, konfiantza handia
|
zuen
harekin, baina leial atxiki nahi zuen. Madrilen izenpetu zuen itunarekin nafarrak garrantzitsua zela Europako diplomazian ulertu zuen.
|
|
|
Jainkoa! Hainbeste maite
|
duzun
hura
|
|
|
Anaiari idazten zion eta gobernuko gaiez hitz egiten zion, animoak ere igortzen zizkion. Haren haurren berri ematen zion eta lasaitasun hitzak
|
zituen
harentzat, kezkak urrundu nahian. Harengandik urrun sentitzen zen. margarita, nafarroako erregina().
|