|
2002
|
|
|
M. KAZALIS: Fernandok, nahiz eta Aragoikoa izan eta kanta bat aragoieraz abestu, haiek ez
|
dute
hizkuntza horretan hitz egiten beraien artean. Hizkuntza oso minoritarioa da Aragoien bertan ere.
|
|
2006
|
|
|
Europako Batasunean, zenbait herritan, baliabideak mugatuak direla eta irakasleriaren prestakuntzak bere mugak dituela-eta, ikasle kopuruaren arabera etorkinen hizkuntzen lehentasunak ezartzea defenditzen da. Gutxieneko kopurua eskatzen
|
dute
hizkuntza horretan eskolak antolatuko badituzte.
|
|
2008
|
|
|
Hori dela-eta, hizkuntza operatibo eta funtzionalei soilik dagokie hizkuntza beharra adieraztea, bai rol horri eutsi nahi dioten hizkuntzei, bai beste ezeren aurretik rol hori lortu nahi dutenei. Funtzional izateari utzi dion hizkuntza beste hizkuntza batez ordezkatuko da, eta hiztunek onartuko
|
dute
hizkuntza horren balio instrumentalarengatik. Atxikitze tazitua soilik instrumentaltasunari erreparatuz aztertuta ere —atxikitzea nahita edo behartuta izan; instrumentaltasuna, berriz, batzuetan halabeharrezkoa eta ezinbestekoa izango da, noski—, ez litzateke aztertu gabe utzi behar atxikitze hori gizartean zergatik eta nola gertatu den (Boyer 2007:
|
|
2009
|
|
|
Motibazio desberdinak al dituzte hizkuntza bat edo beste ikasteko orduan? Euskarari garrantzi handiagoa ematen dioten ereduetan ikasi duten pertsonek besteek baino gehiago sentitzen al
|
dute
hizkuntza hori nortasun zeinu gisa. Gai horiek guztiak ulertzeko, esparru zabalago batean kokatuko dugu jarraian gure aztergaia.
|
|
|
Euskara ikasteko motibazio argudioen artean, instrumentalak nagusitzen dira eta, batez ere, lan munduarekin lotura dutenak. Hala ere," D" eta" B" ereduko ikasleek integrazioa aipatu
|
dute
hizkuntza hori ikasteko arrazoi gisa." D" eta" B" ereduetako ikasleek nortasun elementu gisa ulertzen dute euskara; ez hainbeste, ordea," A" eredukoek.
|
|
|
Euskara ikasteko motibazio argudioen artean, instrumentalak nagusitzen dira eta, batez ere, lan munduarekin lotura dutenak. Hala ere," D" eta" B" ereduko ikasleek integrazioa aipatu
|
dute
hizkuntza hori ikasteko arrazoi gisa." D" eta" B" ereduetako ikasleek nortasun elementu gisa ulertzen dute euskara; ez hainbeste, ordea," A" eredukoek.
|
|
|
Eskolak garrantzi handia du ezagutzaren garapenean; horrez gain, erakunde horrek eragin handia du ikasleek garatu behar duten hizkuntza jokabidean ere. Hori guztia hala izanik ere, familiak eta gizarteko beste hainbat sektorek ere izugarrizko ardura
|
dute
hizkuntza horrek galdutako eremuak berreskuratzeko orduan.
|
|
2011
|
|
|
Immigranteen jatorriak badu zerikusia, Jaurlaritzako eledunaren hitzetan: «Latinoamerikatik datozenek, adibidez, gaztelania menperatzen dute, eta gurasoek joera gehiago
|
dute
hizkuntza horretako ereduetara jotzeko». Barquinek dio, ordea, zerbait badagoela horren atzean:
|
|
|
hizkuntzaren estatusak hobera egin du azken hamarkadetan, eta samiera hedatua dagoen lurraldeetan samieraz eskolatu daitezke haurrak. Halaber, gero eta eskola gehiago dira samiera irakasten dutenak, eta sarritan, etxetik samieradun ez diren ikasleek ere ikasten
|
dute
hizkuntza hori. Baina badira ahulguneak ere, samieraren aldeko jarreretan ez delako gehiegi aurreratu eta samierak, eskolan zein gizartean, estatus baxuagoa izaten jarraitzen duelako norvegieraren aldean.
|
|
2012
|
|
|
Hirugarrena hizkuntza gaitasunaren faktorea da. Nabaria denez, hizkuntza bat ezagutzen ez duten pertsonek ezin
|
dute
hizkuntza hori erabili. Hori dela eta, kalean hizkuntza batean gerta litezkeen elkarrizketak bertan dabilen jendearen hizkuntza gaitasunak ere mugatzen ditu.
|
|
|
euskara seme alabei helaraztea oso barneratuta dago EAEn eta Nafarroan, eta horrexegatik seme alabak dira euskaraz gehienegiten duten solaskideak, baina ez Iparraldean. Alegia, Iparraldean euskara L1dutenek aurreko belaunaldiarekin, gurasoekin, erabiltzen
|
dute
hizkuntza hori, bainaseme alabentzako transmisioa eteten da. Azken urteotan berpiztu den euskaltzaletasunak oraindik ez du behar besteko pisu sozialik informazio estatistiko horretannabarmentzeko.
|
|
|
Nola liteke galdetzen zuen artikulu egile ezin zorrotzagoakkulturaren autopista zabala den gaztelanian barrena bideratu beharrean, sasi bidexka den euskara ziztrin horretan murgilaraztea gazte horiek horrelako modu tamalgarrian? ...en" dialekto" esatera garai batean aho ozenez esaten zuten modura), hizkuntza primitiboa gainera, punta puntako zientzian eta kulturan mugitzeko balio ez duena, ia inork erabiltzen ez duena (hasten dira kritikak eginez inbidiak eta amorruak jota ikusirik urtero gero eta jende gehiago matrikulatzen dela" D" ereduan, hau da, dena euskaraz ikasteko, eta gero, beste aldetik, esaten
|
dute
hizkuntza horrek ez duela balio ezertarako eta inork gutxik hitz egiten duela... Zertan gara orduan?), gramatika atzerakoia(?) duena eta, hori guztia, gutxi balitz ikasteko ere balio ez duena denek omen dakitelako euskara, hain primitiboa izanik, oso zaila dela ikasteko, ia ia ezinezkoa.
|
|
2013
|
|
|
Hori oso ohikoa da. Hizkuntza batean elkar ezagutu dutenek jarraitzen
|
dute
hizkuntza horretan mintzatzen, baina, aldi berean, ez zaie ongi iruditzen katalanez ikasten saiatzen ari den pertsona batekin katalanez ez egitea. Beste batzuetan gertatu izan zait hamabost minutu pertsona batekin katalanez aritu ondoren, nongoa naizen galdetzea eta Bilbokoa naizela erantzutean pertsona hori automatikoki erdarara pasatzea.
|
|
|
Eta gainera, ez ahaztu 67/ 2003 dekretuak zehazten duena: «Langileek, derrigortasun data duen lanpostua bete eta dagokion hizkuntz eskakizuna egiaztatu badute, euskara erabiliko
|
dute
hizkuntza hori aukeratu duten zerbitzuaren erabiltzaileekin». Horiexek betearazte hutsarekin, akabo gaixo euskaldunen osasun komeria asko, baina nago sarritan zerbitzarien interesak gailentzen zaizkiela zerbitzua jaso behar dugunon eskubideei.
|
|
2015
|
|
|
euskara aberatsa baldin badute, eredu egokiak jaso badituzte eta bizipen eta erreferente asko baldin badituzte, beraien ohiko eta ez ohiko harremanetan euskararen aldeko hautua egin dezaten oinarria egokia da. Aldiz, ez badute aberastasun handirik, eredu egokirik ez badute jaso, eta bizipen eta erreferente gutxi baldin badituzte, zailagoa izango da euskararekiko jarrera aktiboak izatea, eta testuinguruan gaztelaniak/ frantsesak indar handia badu erraz joko
|
dute
hizkuntza horretara.
|
|
|
3 Mezu hau zeini zabaltzen ari garen kontuan hartu behar dugu, eta euskararekiko beste ardatzetako bat, asko hitz egin da gaur ezagutza eta erabilera datuei buruz, baina motibazioa eregarrantzitsua da, eta orduan oso ondo jakin behar dugu zeinekin hizketan ari garen, batez ereinteres komunak bilatu nahi baditugu, zein den daukaten motibazioa euskararekiko edo ezduten. Agian oso ekologistak sentitzen dira eta ez
|
dute
hizkuntzak horrekin duen lotura ulertzen. Agian, lotura horiek bilatzen, hizkuntzekiko kezkara ere beste jende bat, beste erakundeedo talde batzuk ekartzea.
|
|
2016
|
|
|
Eizmendiren esanetan, aldaketa soziolinguistikoak kontuan hartu behar dira: egia da gazte gehiagok dakitela euskaraz, «baina gehiengoaren ama hizkuntza gaztelania da, erraztasun handiagoa
|
dute
hizkuntza horretan, eguneroko harremanetan gaztelania hizkuntza indartsuena den guneetan bizi dira?». Mezu egokiagoak emateko oinarria hau izan behar da, haren ustez:
|
|
2017
|
|
|
(Lezoko nerabeak, 16 urtekoak) lehenengo arrazoia, beraz, prestigioarekin lotuta dago: guay izatearekin. ulertu daiteke gaztelaniaren bidez mutilek estatus berezia lortuko luketela eta horregatik gaztelaniaz egiten
|
dute
hizkuntza horrek ematen dien balore sinbolikoa handitzeko nahian. Mutilak botere estatus batetik abiatzen direnez, gaztelania erabiltzeak ez die ekartzen arazo handirik. lezo eta pasai donibaneko nerabeek maiz jasotzen dute euskara erabiltzeko agindua, baina, mutila izateak mutilei ematen dien posiziotik errazagoa dute agindu horri aurre egitea, batez ere, haurrei eta transmisioari oso lotuta dagoen agindua dela konturatzen direlako. neskak, ordea, beste posizio batean daude, eta gainera, etengabe ikusi dugun bezala euskararen transmisioaren ardura emakumeengan ardaztua jarraitzen duenez, euskaraz egitearen agindua propioago sentitzen dutela pentsatu daiteke. bigarren arrazoia, aisialdiko praktiken lotuta dator, batez ere, kirol praktikekin.
|
|
|
horrez gain, taulak honako informazio osagarria eskaintzen du: euskaraz aritzen direnen artean, gehien aritzen direnak denboraren %90, 7 aritzen dira euskaraz, eta gutxien aritzen direnak, berriz, %1, 1 eskas, hau da, ia ezer ez. hortaz, erdaraz gutxien egiten dutenek %10 inguruko erabilera egiten
|
dute
hizkuntza horretan, eta gehien aritzen direnek ia %99.
|
|
|
guay izatearekin. Ulertu daiteke gaztelaniaren bidez mutilek estatus berezia lortuko luketela eta horregatik gaztelaniaz egiten
|
dute
hizkuntza horrek ematen dien balore sinbolikoa handitzeko nahian. Mutilek botere estatus batetik abiatzen direnez, gaztelania erabiltzeak ez die ekartzen arazo handirik.
|
|
|
Hizkuntzaren eta generoaren arteko intersekzioa, orokorrean, kontuan hartzen ez den alderdi bat da, galegoaren kasurako Xose Mosquera Carregalek koordinaturiko Lingua e xenero liburuko ekarpen interesgarriek demostratu zuten bezala.4 Hizkuntza sexista aztertzen bada ere hizkuntza hegemonikoetatik hartutako adibideekin egin ohi da, ez baitira beti beste hizkuntzatan aplikagarriak, ez da aztertzen hizkuntz hegemoniaren eta derrigorrezko elebakartasunaren eta generoaren arteko intersekzioak nola bultzatzen dituen emakumeak komunitate askotan beren berezko hizkuntza alde batera uztera. Galegoaren kasuan, argi dago hizkuntzaren estereotipoak hizkuntza ‘basatia’, ‘landugabea’emakumeak beren hizkuntza uztera presionatzen dituen aliantza bat eragiten duela; izan ere, emakume horiek ‘finak’ izan daitezen espero da, eta gizonek baino zigor handiagoa pairatzen
|
dute
hizkuntza hori hitz egiten badute. Beste komunitate batzuetan, bereziki Mendebaldearen presio koloniala jasaten dutenetan, ingelesak (edo dagokion hizkuntza kolonialak) genero identitate irekiagoa eskaintzen dielako falazia dago, eta horrek oso modu negatiboan eragiten dio emakumeek beren hizkuntzekin duten harremanari.5
|
|
2018
|
|
|
" Noiz arte iraunen dute hiztun horiek?". Hiztunek ezbaian jartzen
|
dute
hizkuntza horren praktikotasuna. Deus aitzin," nola deitu behar zaie hiztun berri hauei?", galdetu du hizlariak.
|
|
|
Horren alde ona da euskaraz ikasi nahi duten guztiek hala egin dutela. Aurreko ikasketak euskaraz egin duten ikasleek aukera izango
|
dute
hizkuntza horretan ikasten jarraitzeko. Horri esker, aurrez genuen helburu bat beteko dugu 2020ra begira:
|
|
|
Ezin dira hastapenak berreskuratu, eta hastapenetara eraman lezakeen mapa irakurtezina da denboraren poderioz. Kontatu litzaiekeenek ez
|
dute
hizkuntza hori ulertzen, eta ez daukate itzulpenik eskura. Izatez, makina ere ezin daiteke guztiz irudikatu:
|
|
2019
|
|
|
— Elkartasun falta: zenbait hizkuntza gutxitutako komunitateek ez
|
dute
hizkuntza horren forma bakar bat. era berean, sarritan gertatzen da halako hizkuntzek ez izatea estandarizatutako kode idatzia edota hizkuntza arautzen duen erakunderik.
|
|
2020
|
|
|
Esango nuke batzuen zein besteen agintekeria, konplizitatea eta derrigorrezko isiltasuna gainditzeko, beste hizkuntza bat, beste kode sinboliko batzuk sortu behar direla, elkarren arteko harremanak bidezkoagoak eta osasuntsuagoak izan daitezen. Batzuek diote hizkuntza hori sortzeko dagoela, egitura politiko berriek ahalbidetuko dutela; beste batzuek ziurtatzen
|
dute
hizkuntza horrek emakumeen baitan bizirik jarraitzen duela, hitza zuten garai batean erabiltzen zela. Denboran eta espazioan, aurrera eta atzera, barrura eta kanpora espiralean mugitzen ikasi dugu errealitate berriak izendatzeko.
|
|
2022
|
|
|
Errealitate linguistikoak askotarikoak dira; batzuek arbasoen hizkuntza erabiltzen dute maiz, beste batzuek eremu batzuetara mugatzen
|
dute
hizkuntza hori; eta beste leku batzuetan, berriz, hiztunak urriak dira edo biziberritze prozesuetan daude.
|
|
|
Quebeceko lurraldean 50 hizkuntza komunitate daude, 11 herri autoktono ezberdinetatik datozenak (10 Lehen Nazioak dira eta 1 inuita) 8 Euren errealitate linguistikoak askotarikoak dira; batzuek arbasoen hizkuntza erabiltzen dute maiz, beste batzuek eremu batzuetara mugatzen
|
dute
hizkuntza hori; eta beste leku batzuetan, berriz, hiztunak urriak dira, edo biziberritze prozesu batean sartuta daude (Wiscutie Crépeau et al. 2021). Horiek guztiek Kanadako hizkuntza kolonizatzaileren bat hartu behar izan zuten, izan frantsesa edo ingelesa.
|
|
|
Orain arte, nagusiki, euskaraz dakitenen kopurua batez besteko erabilerarekin alderatu izan da, baina, Iurrebasok dio konparazio hori ez dela baliagarria jakiteko bietatik zein dagoen indartsuago, gaitasuna edo erabilera: «Horrela neurtuta, erabilera sekula ez da izango gaitasuna baino handiagoa, zeren hizkuntza batean hitz egingo
|
dute
hizkuntza hori dakitenek soilik, eta hitz egingo dute, baldin eta euren mintzakideek ere baldin badakite. Hortaz, erabili litekeen gehiena erabilita ere, beti egongo da hizkuntza ezagutzen duten kopuruaren azpitik».
|
|
|
euskal dantzari izaera noranahikoaren aitortzan. Euskal dantzan sinetsi dute (euskaran sinetsi dugun moduan), eta hamarkadaz hamarkada erakutsi
|
dute
hizkuntza horrek, euskaldunon gorputz hizkuntzak, balio duela egungo mundua kontatzeko, beste dantza lengoaiek beste, gutxienez.
|
|
2023
|
|
|
Feminismo prosexualak, AEBko emakumeen portaera arauak inposatzeaz gainera, espero du munduko gainerako emakumeek ere hizkuntza berean adieraztea beren helburu eta xedeak, askapena positibismo sexualarekin parekatuz. Heroikotzat eta aliantzarako egokitzat jotzen diren" beste" horien istorio eta narratibek ere era berean baliatu behar
|
dute
hizkuntza hori, sexu plazera ardatz gisa hartuta, feminismoaren oinarria delako eta haren bilaketa funtsezko printzipio bat delako. Ez da eskakizun onbera bat.
|