|
2000
|
|
|
[i] nguratzen
|
gaituzten
gauza behagarrien (inorganikoen) propietateei buruz mintzatzerakoan erabiltzen dugun hizkuntza da. ‘Bero’ eta ‘hotz’ bezalako terminoak hizkuntza honen osagaiak direla aintzat har daiteke;(...) ‘pisutsu’ eta ‘arin’; ‘gorri’, ‘urdin’, etab.; ‘handi’, ‘txiki’, ‘lodi’, ‘argal’, etab.98
|
|
|
Modu bat metodo kontrafaktikoak egiaztagarritasun metodo lez hartzean zetzan. Kontrafaktikoen forma aintzat hartuz —’baldin... orduan’ baldintzazkoarena() —, orain eta hemen hipotesi bat egiaztatu ezin
|
duten
gauzak hipotesia bera egiazta zezaketenak izan balira, orduan hipotesiak esanahia edukiko zukeen. Baldintzazko kontrafaktikoez fidatzea —P izan balitz, orduan Q izango litzateke (Bengoetxeak bere botila uraren tiketa gorde balu, orduan iraganari buruzko enuntziatu bat egiaztatzeko froga bat egongo litzateke) — erabat problematikoa zen Vienako Zirkuluarentzat, enuntziatu esanahidunak esperientziaren enuntziatuetara murrizteko lehenengo ordenaren predikatuen logika erabiltzen baitzuten.
|
|
|
Agian norbaitek udako egun on batean paseoan ibiltzearen sentipena aukeratuko luke adibide berezitzat. Egoera berean nago balio erabateko edo etikoaren bidez esan nahi
|
ditudan
gauzetan nire gogoa finkatu nahi dudanean. Nire kasuan gertatzen zait beti esperientzia berezi baten ideia agertzen zaidala eta, beraz, zentzu batean, nire esperientzia par excellence dela; horrexegatik orain zuen aurrean hitz egiterakoan, esperientzia hau erabiliko dut lehenengo adibide nagusitzat hartuz.
|
|
2001
|
|
|
Arrazoi hauengatik jainko honek olerkari haiei beraien arrazoitzeko ahalmena kentzen die, eta haietaz baliatzen da zerbitzari izan daitezen, jainkoek aukeratutako profeta eta igarleekin ere gertatzen den legez; eta guk, entzuten dugunok, jakin dezagun ez direla haiek, arrazoimena beraiengan ez duten olerkariak, hainbeste estima merezi
|
duten
gauza horiek esaten dituztenak, beraien bitartekaritzaz mintzo den jainkoa baizik. Eta argumentu honetarako froga handiena da Kaltzididako Tiniko19, berak inoiz ere ez baitzuen gogoratzeko moduko olerkirik egin, denek ezagutzen duten peana izan ezik, kantu guztietan ederrena agian, berak dioen moduan" Musen aurkikundea" besterik ez.
|
|
|
Errealitate bakoitzak mugatu eta mugagabe izateko modu ezberdinak ditu, hau da, errealitate hauetako bakoitzaren baitan bi printzipio hauen presentzia eta eraginkortasun moduak ezberdinak dira. Adibide gisa, bere kabuz errealitatea
|
duen
gauza bakoitza beti genero baten barrenean dago, eta honela, mugapena nahiko zehatza da (lehoia, esaterako, ugaztunen generoaren parte da); errealitate kontrajarri eta erlatiboek genero bikoitza dute: berdintasuna (justizia bakarra da) eta ezberdintasuna (bidegabekeria moduak ugariak dira) kontrajarrien kasuan, gehiegikeria (bikoitza) eta gabezia (erdia) erlatiboenean.
|
|
|
Beraz, ez da zilegizkoa kategoriak beregain aplikatzea, ezta substantziarena ere; ni hori era berean espazio eta denboraren batasunaren jatorria da, eta ez espazioan eta denboran agertzen den beste objektu bat gehiago. Zentzurik ez
|
du
gauzez hitz egiteak, agerpenez ari garenean. Subjektua, honenbestez, guri agertzen zaigun eran ezagutzen dugu, denboran agertzen zaigunez beti, ez bere baitan izan litekeen moduan.
|
|
|
Kategoriek esperientziaren oinarri gisa duten baliotasuna argitu ondoren, hauen erabilera esperientzia ahalgarri batera murrizten dela zehazten du Kantek. " Kategoriek ez
|
dute
gauzen ezagutzan erabilerarik, gauzak esperientziaren objektu ahalgarritzat hartzen diren heinean izan ezik" (B147 (E141)). Kategoriek ez dute ezagutzan beste erabilerarik esperientziatik at. Kategorien arteko arrazoiketa hutsen bidez ezin da egiazko ezagutzarik lortu; begiespena behar da, hau baita objektu baten esperientzia zuzena ematen duen errepresentazio modua.
|
|
|
Gauza bizidunak behatuz biziduna bizidun egiten duen ezaugarriaren adigaia lor dezakegu; Kantek abstrakzioaren ideia hau onartzen du berari dagokion eremuan. Hala ere, kolore gorria
|
duten
gauzak behatuz gorriaren adigaia lortzen badugu ere, ezin da berdina egin espazioaren kasuan. Zergatik?
|
|
|
Antinomia hori itxura soil batean funtsatzen dela eta izadia askatasunetik sortutako kausalitateari ez zaiola kontrajartzen behinik behin, hau da guk lor genezakeen gauza bakarra, eta hau zen baita ere lortu nahi
|
genuen
gauza bakar eta soila (A558/ B586 (E444)).
|
|
|
Arrazoia argi dago: ideiek ez
|
dituzte
gauzak islatzen Ontologia eta Metafisika zaharraren eremuan gertatzen zen modura, baizik eta ideia hauek giza ekimen jarraikor baten printzipioak aurkezten dituzte ekimenaren Filosofia batean. Horrela, ez da harritzekoa Kantek hemen batasun helburuduna aipatzea.
|
|
2003
|
|
|
— Baina ados egon zara Maitasuna gauza on eta ederren faltagatik faltan
|
dituen
gauza horiexek desiratzen dituela.
|
|
|
Elkarrekiko eta borondatezko betebeharren inguruan, hauxe izan daiteke adibide egokia: gizakiak, bere beharrizanak asetzeko, sozietate, salerosketa, trukaketaedo errentamendu kontratua eta horien antzekoak erabiltzen ditu, beste gizakiei bere industria eta lana helarazteko, edo merkataritzan dauden eta berak behar
|
dituen
gauzak eskuratzeko.
|
|
|
Horrela gertatzen da baita ere liburuarekin. Ondorioz, gustatzen edo atsekabetzen gaituzten edo, beste arrazoi batzuk direla eta, liburuan aurkitu nahi
|
ditugun
gauzak hautatzeko joera dugu; eta hori izan zen Kuhnek egin zuena nire liburua irakurri zuenean.
|
|
2004
|
|
|
Askatasun horri esker nire kabuz erabaki ahal izango dut, bai zerbait egiteko orduan eta baita zerbait sinesteko ala ez sinesteko orduan ere. Askatasunaren indarrez amaigaberainoko aukera izango dugu erabakitzeko ea nahi
|
dugun
gauza bat edo bestea baieztatu, bata ala bestea sinetsi, modu batera ala bestera jokatu eta, gura izanez gero, baita neu existitzen naizela ukatu ere, nabarmena izan arren niretzat arrazoitzen duen zerbait naizela.
|
|
|
Horrek guztiak baimenduko zion bere gizarte bizitzak ezartzen zizkion mugetatik ez ezik baita eskolaren mundutik aldentzea ere. Denbora galdu beharrean gustuko ez
|
zituen
gauzak egiten eta gogaiteraino zuten kontuak ikasten, gogokoagoa izango zuen beste leku batzuk ezagutzea, beste biziera batzuk, beste jende mota bat. Honela emango digu Descartesek berak bere erabakiaren berri Diskurtsoan:
|
|
|
Izena aipamen hutsa izango ez bada, perpaus baten testuingurua behar duela ikusia dugu. Egia esan, perpausik gabeko izenak zerbait adierazten du, ordezkatzen duen objektua adierazten du, bai, baina ez du objektuaren egoera adierazten; izenak ezin
|
du
gauzen egoera (Sachverhalt, Sachlage) bat adierazi, hori perpausaren zeregina da. Lehenago ohartarazi dugunez, izenek objektuak adierazten dituzte; perpausek gertakariak (Tatsache), gauzen egoerak (Sachverhalten).
|
|
|
" gure barruan puskatuta gaude. Izan nahi ez
|
genukeen
gauza asko ere bagara. Ez dugu moral bera praktikatzen batzuekin eta besteekin.
|
|
2005
|
|
|
Gauza bera erakusten digu erromatarren esan zahar hark: Uste
|
dut
gauzak berreskuratu behar direla gerra garbi eta zuzenean. Aspaldiko erromatarrek ere, Varronek esan legez, gerrari hasiera ematen zioten berandu eta besterik gabe, uste baitzuten ez zela beste gerra aukerarik, gerra zuzena baino.
|
|
|
Hizkuntzaren osagai bikoitz hau, beronen zatitze analitiko arrakastatsu baten laguntzarekin, osoki eta zehazki frogatzea da orain gure eginkizuna: hura norabide guztietan ikertu dugu, honetarako, erregulartasun sistematikoaren arrastoa
|
duen
gauza bakoitzari jarraituko diogularik; zeregin honetan, beti ere, bilatzearen gehiegizko grinan ez erortzeko edota aurkitutakoa asmatutakoarekin ez nahasteko ahalegina egin dugu baita ere. Era honetako zatitze analitikoak, jakina, hizkuntza baten ikasketa erraztu ahal izango du ere.
|
|
2006
|
|
|
Demagun orain gauza bat txoil itsaskorra dugula, eta erabat xeheak, malguak eta likatsuak liratekeen ispilu bi hurbildu egiten zaizkiola, gauzaren azalarekin bat egin arte: orduan ez
|
genuke
gauza hori erreproduzituko ligukeen islarik, baizik (ongi egingo bagenu) gauza horixe bera baino ez. Ezbairik gabe, guztia argiturik balego ere, ikuskizun zail samarra genuke halakoa.
|
|
|
Hau Platonek berak dio (alderantziz, noski, geure gauza Platonen ideia baita, eta geure isla Platonen gauza; desberdintasun horrek ez du hala ere arrazoibidearen egitura ukitzen), eta gustura errepikatzen du, berton aurkitu uste
|
baitu
gauzaren eta ideiaren arteko diferentzia esentziala, are gauza ideiari erabat egokituko litzaiokeen kasuetan ere.
|
|
|
Kojevek eskatu berdintasun ekonomikoaren alde gehiago egin dezake Udalbiltzak edozein Inperiok baino. Hauek ez
|
dute
gauza handirako balio izan, ez dute funtsezko arazorik konpondu, aztertu bestela datuak. Udalbiltza izan liteke itxaropen bide bat.
|
|
2007
|
|
|
gertakari epikoen eta munduaren narrazioa egiten duten Musak —Homeroren Musa berberak, alegia— ezagutzaren esparruan barneratzen dira Hesiodorekin: Musen agindua da egia eta gezurra bereiztea, alegia, egiazko itxura
|
duten
gauzen faltsutasuna agerraraztea162 Agindu hori ezartzen diote Musek Hesiodori berari163.
|
|
|
Helendarren arrazoimenaren absolutizazioarekin hain kritiko agertu zaigun Cornfordek berak eskaintzen digu lehen filosofiaren emaitzak doitzeko bidea: ezin da gutxietsi fisikaren eskolan —eta haien ostean etorri ziren eskoletan, noski— egin zen aurrerakuntza; ekarri ere, miletotarrek mundu mitikoak erdietsi ezin
|
zituen
gauza asko ekarri zituzten esperientziara339: mitoak zeraman lainoa uxatu zuten eta gauzen sorrera esplikatu, modu ulerterraz eta logiko batez —euriaren eroria esplikatzen denean bezala— Ahalegin haren ondorioz, munduaren sorrera ez zen gehiago izango naturaz gaineko gertakaria, gauza erabat naturala baizik:
|
|
2008
|
|
|
... agerian dago batak eta denak ezin
|
dutela
gauzen substantzia izan[...] (1040b17).
|
|
|
Bi testuon irakurketatik Platonek idazketari eginiko kritika hauek atera ditzakegu: a) idazketak ez du ez jakituria ez oroimena handitzen aldez aurretik ezagutza ez duen gizakiarengan; b) idazketak ezin du bere burua defendatu; beraz, ahozkotasun dialektikoa baino gutxiago da; c) ez dakien gizakiarengan idazketak ondorio kaltegarriak ditu; d) idazketa irudia (eidolon) besterik ez da; e) idazketak ezin
|
ditu
gauzarik garrantzitsuenak eta errealitatearen printzipio lehen eta gorenak adierazi. Idazketarekiko Platonen jarrera kontuan hartzen badugu, Akademian idatzietan Platonek azaldu ez zituen doktrinak aztertu eta eztabaidatu zituela pentsa daiteke.
|
|
|
Baina logika hori ez da formala, edukia ere logikari dagokio. Logikak, esan dezakegu, pentsamenduaren formak" sistematizatzen"
|
ditu
gauzekin lotuta dauden heinean, eta forma horiek hizkuntzan bere aztarnak utzi dituzten heinean. Forma horiek kategoriak dira, baina ez mugiezinak, mugikorrak baizik, errealitatearenak diren heinean.
|
|
2009
|
|
|
dominatzaileek eta dominatuek amaigabe errepikatzen dutena. Gizaki batzuek besteak dominatzen dituztela, eta horrela sortzen da balioen desberdintasuna31; klase batzuek besteak azpiratzen dituztela, eta horrela sortzen da askatasunaren ideia32; gizon batzuek bizitzeko behar
|
duten
gauzez jabetzen direla, ez duten iraupena ezartzen dietela edo bortxaz bereganatzen dituztela, eta logika sortzen da33 Dominaziozko harremana ez da jada" harremana", hala nola dominazioa ezartzen den lekua ez den leku bat. Eta horregatik, hain zuzen, historiaren une bakoitzean, erritual batean finkatzen da; obligazioak eta eskubideak ezartzen ditu; oso metodo zainduak lantzen ditu.
|
|
|
pentsamendu hutsa: pentsamendua bere baitan
|
duen
gauza: res cogitans (kanpoko materiatik —res extensa — bereizirik agertzen dena).
|
|
|
Hau da, azaltzea nola Moderniatik pentsatzen ditugun gauza asko orain, Postmodernian gaudela diogun honetan. Eta nola eternalak diren edo eternotzat
|
ditugun
gauza asko (denak) konstruktoak, eraikuntzak, denborazkoak beraz baino ez direla. Hil eta jaiotzen dira eta aldatuz doaz emeki emeki denboran zehar.
|
|
|
Bigarrena irrazionala da, abstrakzioez trufatzen da. Biek
|
dute
gauza bera komunean: " biek nahi dute bizia meneratu". 119 Lehenak, erregulartasuna nahi du; besteari," liluraz eta pozez apaindutako bizia iruditzen zaio erreala".
|
|
2010
|
|
|
Lehenengoekin hasteko, begi bistakoa da, halakoak Jainkoak eman behar dituela, zuzeneko legegile moduan. Horrez gain, botere publikoa ez ezik, berez gorengo boterea duenak eman behar ditu lege horiek; izan ere, Jainkoak
|
du
gauza guztien gaineko jabari gorena eta agintzeko nahiz gobernatzeko eskubide osoa, eta gizakia Jainkoaren mende dago, berez.
|
|
2011
|
|
|
Kalean ikusi ez degun zerbait arkitzen degu argan: Jainkoa, arima, ta bizi bearraz elizetan entzun ez
|
ditugun
gauza sarkorrak irakurtzen ditugu. Agustin deuna gogoratzen digu orain.
|
|
2013
|
|
|
Bertrand Russellek berak(), Erlijioa eta zientzia liburuan, adierazten du zientziak ezin
|
duela
gauza handirik esan balioei buruz; izan ere, balioek ihes egiten diete adimen erabakiei, eta egiaren eta faltsutasunaren erresumatik at daude.
|
|
2014
|
|
|
Kontua ez zen soilik musika italiarraren alde zeudenek nolabaiteko frantses nazionalisten kontra eraso egin zutela. ...ousseau-k Rameauren operetan ikaragarria zenaren kontra egitean, gehiegizko makineriaren kontra, ekintzaren baitan tartekatzen ziren balleten kontra, nobelen munduaren kontra eta deklamazioaren izaera arruntaren eta faltsuaren kontra; opera handia artifizioengatik salatzen zutenean, erregetzaren luxuzko apaingarri nabarmenetako bat salatzen ari ziren, opera handi hori filosofoek desagerrarazi nahi
|
zuten
gauzen ordenaren eredu bat zen, ia sinboloa. Opera handiaren izaera artifiziala zela nabarmentzen zutenean, bizitzen ziren munduaren benetakotasuna onartzea ukatu nahi zuten.
|
|
|
Istorio horietan bada gaizki kokatutako buru-argitasun moduko bat: Wotanek eta Edipok lehenago jakin nahi
|
dituzte
gauzak. Oso urruneko etorkizun bat prestatzen duten bitartean, ekintzek, keinuek ihes egiten diete, norbaitek jasoko dien begitik jausitako malkoa bezala.
|
|
2016
|
|
|
hazkundea ugalketarekin; herentzia, ia ugalketaren barruan sarturik dagoena; bizi baldintzen eta erabilera eta erabilerarik ezaren zuzen eta zeharkako ekintzak eraginiko aldagarritasuna; gehikuntza ratio handia, biziaren aldeko borrokara, eta, ondorioz, ezaugarri dibergentzia eta gutxiago hobeturiko formen iraungipena dakarren hautespen naturalera eramateko modukoa. Era honetan, bururatu ahal
|
dugun
gauzarik handiena, goi animalien sorketa, naturako gerraren, gosearen eta heriotzaren ondorio zuzena da. Badu handitasunik biziaren ikuspegi honek, honako hau erakusten baitu, alegia, Kreatzaileak forma gutxiren edo bat bakarraren baitan bizia eta bizi indar ezberdinak arnastu zituela eta, planeta hau grabitatearen lege iraunkorraren arabera jira-biraka ibili den bitartean, hain hasiera xumetik formarik eder eta zoragarrienak garatu direla eta garatzen ari direla.
|
|
2021
|
|
|
Bereak
|
dituen
gauzetatik gizakumeak gehien maite dituenak bere bizia eta soina dira; hurren, gizakume gehienek bederen, ezkont afektuari dagozkionak; eta ondoren, aberastasunak eta bizi baliabideak. (Hobbes 1994:
|
|
2022
|
|
|
Baina ez dago norberak pentsatu eta birpentsatu behar ez duen filosofiarik. Filosofia egitea da konfiantza izatea denok pentsa dezakegula hein berean baina inoiz ez
|
dugula
gauza bera pentsatuko: konfiantza izatea, ideia bat sostengatzen duten arrazoiak ez direla burutazio pertsonalak, baizik kolektiboki ere berrikus litezkeen beharrizan kolektiboak.
|