|
2000
|
|
|
Egunkarien audientziari dagokionez, bada beste multzo aipagarri bat, Madrilenargitaratu eta hemen zabaldu egiten direnena, edo, EL MUNDO DEL PAIS VASCOeta EL PAIS DEL PAIS VASCOren kasuan, hainbat orrialde gehigarri dituztenena.Hauen artean, irakurle kopuruari dagokionez, lehen mailan MARCA kirol egunkaria (%6, 5) dago. Kiroletan erabat zentraturik dagoen argitalpen honek, EL MUNDOrekin (%4, 8) eta EL PAISekin (%3, 0) gertatzen den bezala, nahiko orekatua
|
du
bere bezerialau herrial deetan. AS, ABC eta gainontzeko espainiar egunkarien presentzia osomugatua denez, ez dugu beraien audientziari buruzko zehaztasun gehiagorik eskainiko.
|
|
|
EL DIARIO VASCO, aurrekoa bezala Correo enpresak argitaratua, Gipuzkoan, alde nabarmenaz, gehien saltzen den egunkaria da, (OJD): 95.060 ale egunero.Donostian argitaratu eta herrialde horretan
|
du
bere erosleria.
|
|
|
Zenbaki horietan ikus daitekeenez, enpresa berekoak (hedabideen egituraenpresarialari buruzko informazio gehiago 3 kapituluan dator) diren EL CORREO etaEL DIARIO VASCO dira egunkaririk irakurrienak eta, kopuruz, atzerago dator ELDIARIO DE NAVARRA iruñearra. Lehen hiru horiek, gehi, irakurle kopuru aldetikaskoz apalagoak diren EL DIARIO DE NOTICIASek eta EL PERIODICO DEALAVAk
|
badute
beren arteko erlaziorik, audientziaren banaketari dagokionez, hainzuzen ere. Bakoitzak bere mailan, baina guztien kasua da, oso indartsuak diraprobintzia bakarrean edo bitan, baina garrantzia galtzen dute Hego Euskal Herrimailan kalkuluak eginez.
|
|
|
Ohar gaitezen Sud Ouestek ez duela departamentuko argitalpenik sortu, honelaPirinio Atlantikoetako departamenduko dikotomia kulturala (euskalduna, biarnesa) kontuan hartuz. Ez
|
du
bere banaketa lurraldearen banaketa politiko administratiboarenarabera egin; horrela egin ordez, gaur egun abertzaleek ez eze Euskal departamenduaren alde dauden lagun guztiek ere azaleratu duten errealitate historiko kulturalabereganatu du.
|
|
|
Albistegien azterketa honek, mailakakoak, antz handia
|
du
bere sasoian Garcia keta Perales ek (1992) definitutakoarekin11 Hauen esanetan, formatu eta edukienalderdietatik gero eta antzekoagoak diren albistegietan miatzeko, hiru azterketa mailamarkatzea komeni da. Lehenean, albisteetan aipatzen dituzten gaiak eta pertsonaiakzelakoak diren begiratuko da.
|
|
|
Ikuspuntu horretatik begiratuta, kontsumo mass mediatikoari gagozkiolarik, euskaldunen jarrera oso da kontserbadorea: ez
|
ditu-eta
bere aztura mediatikoakhizkuntzaren arabera moldatzen, bere aspaldiko egunkaria edo bere alderdi prentsaalboratzea eskatzen baldin badio behintzat.
|
|
|
Hizkuntza komunitateek biziraupena ziurtatzeko, erreprodukzio soziala bermatubehar dute. Gure kasuan, euskararen komunitateak bere biziraupena ziurtatzeko, besteak beste, hedabideen laguntza behar
|
du
bere buruaren erreprodukzio sozialabermatzeko. Gure inguru hurbileko hedabideak urrun daude laguntza emate hipotetikohorretatik.
|
|
|
Jakina, dibertsitate politikoak
|
badu
bere isla hedabide desberdinek euskalerrealitate nazionalari eman dioten lurralde trataeran. Horixe dugu orain erronka, alegia, lurralde marka bakoitzaren atzetik, irakurketa mapalizatu bakoitzaren atzetikzer eta nor dagoen jakitea.
|
|
|
Hori da egoera, aldrebes samarrean azalduta beharbada. Eta egoera horrek
|
baditu
bere ondorioak, zeren identitatea eta askatasuna kolokan kausitzen direnean, burujabetzaren aurrebaldintzak ere kolokan baitira.Horrela, abertzaletasunaren sorrera ekarri zuten askatasun eta identitate kontzeptuak birpentsatu behar direla dirudi. Edo, bestela, zintzoak izan eta dramatismorikgabe abertzaletasun politikoa baztertu.
|
|
|
Aldi berean, Hirugarren Munduko herrietan mota guztietako diktadore eta militarrak sortu ziren mendebaldekoeredu demokratikoaren gerizpean. Baina, kapitalismoak demokrazia burgesa edoordezkatzailea behar
|
du
bere garapen egokirako, eta laugarren globalizazioan honenaldeko saio berria bideratzen ari da.
|
|
|
Nazionalismoak bete betean ziren garaian. Europan batez ere?, estatuaren eskumen bilakatu ziren bai jaiotza agiria eta bai pasaportea ere. Ordurako, Elizak hartua
|
zuen
bere gain aski aspaldidanik bere mende ziren, arimen, erregistroa, jaiotza, heriotza eta ezkontzen berri jasotzen zuten liburukiak gordez.
|
|
|
sortu behar da, nazioarteko moneta espazio ekonomiko berezia sor dadin. Bitartean, herri bakoitzak
|
badu
bere aukera (ikus beheko bibliografia atalean, Schmitt, Cencini, Tobar eta Galarza).
|
|
|
Berriz, analistak ez du izan behar ez sistematikoki zapuztaile, ez sistematikokipermisiboa: bidezko eta egokia izaten saiatu behar
|
du
bere jarreran eta erabakiteknikoetan, sendaketaren aurrerabidea eta pazientearen eboluzioa bakarrikkontuan hartu behar dituelarik. Beraz, giza harreman bereziaren aurrean gaude:
|
|
|
Fenomenologiak Existentzialismoa
|
du
bere ispilu. Hala ere, existentzialistaguztiak fenomenologoak izan arren, fenomenologo guztiak ez dira existentzialistak.
|
|
|
Mendebaldeko kostaldean Familia Terapia Bateson eta beretaldearekin eta MRIrekin identifikatu zen bezala, Estatu Batuetako EkialdekoKostaldean, Ackerman eta bere institutua Familia Terapiaren sinonimo izan zirenluzaroan (Hoffman, 1981). Ackerman oso garaiz hasi zen tratamendu familiarreanpentsatzen, eta 1937an argitaratu zuen familia unitate bio sozio emozional gisahartzen
|
duen
bere artikulu bat (Ackerman, 1937).
|
|
|
Bi konpromiso mota hauek sarritan gatazkan jartzen dira, eta gatazka guneak antolatzen dira. Familia bakoitzak
|
badu
bere Liburu Nagusia, eta bertanidazten dira partaideen zor eta merezimenduak, kontu liburu batean bezala. Liburuhonek duen ezaugarri bat, belaunaldiz belaunaldi transmititzearena da; honela, ondorengoek beren aurrekoek egindako zorrak ordaindu behar izaten dituzte, berenleialtasun bertikalerako konpromisoengatik.
|
|
|
Caparros-ek (1993a) dioenez, talde psikoterapia analitikoak oraindik mugatugabea
|
du
bere objektua, eta, bere teoriari dagokionez, gizabanakoaren kideekikoharremana subjektu bakunaren eraikuntzan duen eraginari buruzko teoriekin lotutadago. Beraz talde analisiaren teoriak gizabanakoaren ezagutzarekin du lotura etazerikusia, eta bere teoria eta teknika ere, gizabanakoari zuzentzen zaizkionekindaude elkarreraginean.
|
|
|
Subjektu bakoitzaren bertikaltasunak, hots, beraren egoera pertsonalek,, loturafaltsua?, eguneratzea edo analogia emozionala ezartzeko prest jartzen dute, etatransferentzia prozesu batek jarduten du. Prestutasun honek subjektua gaibihurtzen
|
du
berea balitz bezala bizitako gatazka baten bozeramale gisa jarduteko, baina, era berean, elkarreragineko egoera eta zereginarekin duen lotura gatazkatsuasalatzen du.
|
|
|
Ihardukizale baino, ez lerrokatu bat bezala iruditzen zitzaidan Txillardegibereziki. ETAren sorrera haragitu zuen jauzi nazionalaren parte hartzaile, harenganikusi
|
dut
berak deitzen zuen bere gudu lagunen aldaratze marxistari buruzko grinahanditzen. Eiki, borroka sozialaren eta borroka nazionalaren ikuspen burubidun honenbarne zen.
|
|
|
Eulalik inbertitu du kondairaren kronologia baina ez
|
du
bere gogotik arraskanporatu, eta berriz etorriko zaio ahora «Araneko hilbegira»ren bigarren aldiz kontatuzuenean: aldi hartan katu bat etorri zen gorpuaren bila, eta gero, beilariek otoitz egineta inarraz jo zutenean, gizon ageri zen.
|
|
|
Horregatik, eta berak herri mugimendu horretan izan duen inplikazio bizitikjartzen
|
du
bere kritika ere, prestaketa soziolinguistikorik ezean ipintzen duenean hainbihotzeko duen EHE elkartearen krisietako baten azalpena, Txepetx en iritziarekin bateginez: –E.H.E.en kasua ere ukitzen du Txepetx ek; hasierako bultzaldi esperantzagarrihura gogoratuz; baita ere gero jasan zuen beherakada ezaguna, eta berau soziolinguistika teoria sendo baten eskasiari leporatuz (hein batez egia izan daitekeena, zalantzarikgabe)?
|
|
|
Konplexuz josita azaltzenzaigula euskalduna. Kanpotarrek homologatuta sentitu behar
|
duela
bere burua kulturaren edozein esparrutan. Eta gure gizartean, Euskal Herriko erreferentziak zeintzukdiren, soziologikoki, laino eta argitzeke ditugu oraindik.
|
|
|
Pertsona bakoitzak ezagupenaren bidez lortutako jakintza meta
|
du
bere kultura.Herri bati dagokionez, gizarte mailan ere, herri baten kultura nolabait aipa daitekeherri horren herritarrek batera duten kultura komuna adierazteko.
|
|
|
Garaia da alderdi bakoitzeko programan eta ondorengo jarraipenean, giza balioen neurketa egin dezagun. Ematen du alderdi bakoitzakeskubidea
|
duela
bere proposamenak giza balioak kontuan hartu gabe egiteko, ekonomiaren administrari hutsak bezala, inolako giza eredurik proposatu gabe. Gizartearenleman horrelako gidariak izaten diren bitartean, noraezean gabiltzala ez du inorkukatuko.
|
|
|
Gizakia askatasuna da, hots, zabalune edo hutsune bat, zulo bat unibertsoan, ekintzak bete behar duena. Gizakiakorain bere gain hartu behar
|
du
bere burua (existentzia), hots, bere buruaren eraikuntza, erantzukizuna. Hau ez da etika arazo bat, ohiko esanahian:
|
|
|
Gizakia, existentziara jaurtirik dagoela?, esangoda. . Mundua?, bakoitzak asmatu behar du; bakoitzak izan behar
|
du
bere balioen asmatzailea. Askatasuna, angustiaren iturria, balioen kreatzailea da, horregatixe.
|
|
|
Haren estadioek eta nobelako protagonistarenek ez hertsiki kointziditzen dute, ezta hertsiki zentzu bera dute ere barne barnean (luteranoa). Txillardegik nahiko librejokatu
|
du
bere protagonistaren, giza existentziaren, meditazio nobelatua apailatzean.
|
|
|
Eten eta ospa egin behar, hortaz, Ulises berrihonek, orain arteko guztitik urrun, askatasun berri baten eguratsetaraino?. Halasentitzen
|
du
bere burua trenean, 140 kilometro orduko abiaduran: –Zoriontsu naizberriz.
|
|
|
Komentuak
|
bazituen
bere sermolariak, etxean ez ezik inguruko eta probintziakoherrietara euskaraz mintzatzera joan ohi zirenak. Predikari euskaldun hauen arteaneman ditzakegu A. Mitxelena Nagusia, J. M. Bengoa debarra, J. A. Amundarainorendaindarra, J. Lasa matximentarra, eta besterik.
|
|
|
Askotan euskaltzale batzuek, haiek ere, beren buruari galderak egiten dizkioteberezko kulturaren izateari buruz. Honelako kasuetan, ordea, galdera egileak kezkabaino gehiago nahasmena
|
du
bere buruan. Alde batetik, konturatu gabe euskaltzaleokzapaltzaileen diskurtsoa geureganatu dugula ematen du; bestetik, guda galtzailearenedo porrotaren morala izenda dezakegun hori sumatzen da; eta azkenik, laburbilduta, besteak baino gutxiago izatearen konplexua agerian gelditzen da (espainiar frantziarbatek ez dio galdera hori egiten bere buruari, ez modu existentzial horretan behinikbehin; eta orokorrean ez du onartzen bere izatearen ukapena).
|
|
|
Azterketa bi aurpegi horien dialektikatik egin behar da; baina batez ere konkistatuaren ikuspegitik begiratuko dugu, konkistatzaileak. Estatuak? goraipatuegiten
|
baitu
bere konkista, nahiz eta krimen ikaragarria izan.
|
|
|
Edozein ekonomiatan moneta merkantzien patroi numeriko hutsa da: ezein ekonomiak ezin
|
ditu
bere produktuak neurtu, monetaren bidez ez bada. Denbora luzeanuste izan da ezen balioen patroi bat bazegoela, berak beste objektuetan neurtzeaahalbidetuko lukeen balioa zeukana.
|
|
|
Esentzia, hain zuzen, bera bezalako euskarri naturalari loturiko izakia bada ere, beraez bezalakoa den euskarriari, morfema bati, loturik baino ez da kultura munduan errealaizatera iritsiko. Zeren adimenak esentzia banaezina omen
|
duen
bere euskarri naturaletikbereiztea lortzen baitu, baita esentziari berezko existentzia enpirikoa eskuratzea ere, berau pentsatutako, idatzitako nahiz esandako mintzo edo izen batez gauzatuz.Existentzia enpiriko hori, adiera bihurturiko esentziak berezkoa duena, bere askatasunbereizi edo bakartu propioa ere bada. Izen nahiz mintzoan gauzaturiko adiera ezbaitago, gaurgero, zein bere euskarri naturalari loturiko esentziak determinatzen dituennahitaezkotasunari atxikia.
|
|
|
albiste hautakuntza. Hau egiteko, irratilariak ahalik eta gehien jakin behar
|
luke
bere entzuleez eta irratiaren izaeraz. John Hasling ek (1980) aipatu duen bezala, programazio departamentuak lerro informatibo nagusi egokiak zein izan daitezkeen esan behar dio iturriari, berriemaileari kasu honetan, irratiemandegiaren entzuleria zelakoa den kontuan harturik.
|
|
|
Programatzaileak gogor borrokatu behar
|
du
bere estazioa jitoan gera ez dadin, hedabide lehiakideek egiten dizkioten erasoei itzuriz eta beste irratikideen beraien erasoei ere zirkin eginez, azken hauen estrategia programazioen diferentziazioan eta ustekabetasunean datzalarik, gero eta nabariago.
|
|
|
Gutun gehienetan entzuleek beren kexak agertzen dituzte irratilarien lengoaia iraingarri eta kaskarra dela-eta, baita gai eztabaidatsuen tratamenduagatik ere. Suitzako lagunek edo hiritarrek bide demokratiko bat
|
dute
bertako telebista eta irrati federalen aurka joateko. Helvetiar herrian, botere politikoaren menean ez dagoen Epaimahai bat dago, non jendearen protestak entzun eta aztertzen diren.
|
|
|
Zuhaitz hauen hostoek urte osoan zehar argi gehiena xurgatzen dutenez, artadi helduen oihanpea arras iluna da, landareen hazkuntza eragotziz; huntza eta endalahar igokariek oihanari itxura itxi bereizgarria ematen diote, eta hauez eta erratzaz gainera, landare gutxi aurkitzen ditugu artadien itzalpean. Soilgune eta artadi ertzetan, aldiz, argia lurreraino iristen denez, espezie gehiagok
|
dute
bertan hazteko aukera, eta landareen dibertsitatea asko emendatzen da; gune horietan kultura askotako zuhaitz sakratua den erramua, txorbeltza edo karraskila eta patxarana egiteko erabiltzen den elorri beltza hazten dira, beste askoren artean. Hauekin batera, larrosak eta otabera arruntak koloreztatzen dituzte artadi ertzak.
|
|
|
Galdera honi erantzungo dion eta guztiz oinarrizkoa den beste galdera bat erantsi genuke: kulturak ba al
|
du
bere espazioa hezkuntza sistemaren barruan?
|
|
|
tartean izanik. Beharbada, Estatuaren funtzionamendura hurbiltzeak jarriko gaitu arazoa ulertzeko bidean (oraingoz Estaturik ez duten nazioen egoera ez dugu kontuan hartuko, baina, zer esanik ez, kasu hauetan ere Estatuak
|
badu
bere presentzia eta eragina, aldarrikapen gisa zein etsai moduan13). Estatuek eskuartean izan duten aparteko tresna dugu eskola, oinarrizko eskola?.
|
|
|
Lanbide irakaskuntzak ere
|
bazuen
bere lekua legearen barruan, baina ez gara gu gai hau aztertzen luzatuko, gure helburu nagusia eta hori da, hain zuzen, egindako hurbilpenaren arrazoia irakaskuntza maila ezberdinak elkarrekin nola lotzen ziren ikustea baita.
|
|
|
Baina Estatuak eta hau da guk azpimarratu nahi
|
duguna
bere presentzia politikoa ziurtatzeaz gain, kontrola ezartzeko helburu garbiarekin, hezkuntza arloko kontrol tresna espezifikoa garatu zuen, kontrol mota zehatz hori benetan eraginkorra izan zedin, bere hezkuntza politika gauza zedin hain zuzen; ondorioz, probintzia bakoitzeko ikuskariak bere espazioa zuen, eraikitzen ari zen hezkuntza sistema nazionalerako funtsezko zutabea zen aipaturiko. Junta... delakoan252 Beste aldetik, eta ez du garrantzi txikiagorik, ikuskarien erakundeak bere onespen legala izan zuen, baita ikuskarien, cuerpo, aren eraketa hasiberriak ere, azken alderdi honek, irakasleriarekin gertatzen zen eran, Estatuaren zerbitzurako eraiki eta funtzionario estatusa zuen administrazio sareko zutabe nagusiaren aurrean jartzen gaituelarik.
|
|
2001
|
|
|
hain zuzen. Hala ere, hizkuntza horrek
|
baditu
bere, akatsak?, bere auzi arazoak... Hala nola, gehiegikeria, debaldekeria, gauzak modu opakoan ematea, edukia modu zuzenean ez ematea, formak edukiaren aurretikjartzea, etab. Edota astunegia, erritmo gutxikoa, hitz jariotsua... gerta daiteke.
|
|
|
Eskabide diskurtsibo bat dugularik, debatekideak jakinaren gainean ipinibehar dira eduki tematikoak aurkeztuz. Moderatzailearen arabera ezezik, partaideenaukeren eta ikuspuntu pertsonalen arabera ere finkatu behar direla ikasi behar da.Hala izateak bai
|
baitu
berea: gai arloak ere elkarlaneko kontuak direla, negoziatubeharreko alderdiak hain zuzen.
|
|
|
Halaber, ez da zeresana gogorarazten, edota biltzen duen adierazpenikaurkitzen ahal (sinonimoak, birformulazioak, errepikapenak, oihartzun adierazpenak...). Ohart bedi, dena dela, enuntziatuak oso laburrak direla, laburregiakaskotan, eta horrek ere
|
baduela
berea.
|
|
|
Azken urteotan, testuaren kontzeptuari diskurtsoarena gailendu zaio. Diskurtsoakhizkuntza unitate gisa hartzen du aintzat testua, baina beste parametro batzuk erejasotzen
|
ditu
bere baitan.
|
|
|
Irakasleen eskarmentua izan zen gure abiapuntua, izan ere, irakasleok daukagun ondare preziatuenetakoa baita. Baina, eskarmentu honek egiazkotzat jotzenditugun uste batzuetan
|
ditu
bere sustraiak eta horiexek azaleratu nahi genituen.
|
|
|
Ikasleak ikasten duenneurrian jarriko du praktikan eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa; eta guk komunitate euskalduna aktibatuko dugu, ikasleei prozesua errazteko. Komunitatearenkontzeptua ezin
|
dugu
bere zentzurik zabalenean aplikatu, beste gauza batzuen artean, ikasleek egin beharrekoak prozesu pertsonalak direlako eta gizarte proiekziorikinoiz eskuratzen ez dutelako. Hori dela eta, ingurune hurbila erabiltzen dugu.
|
|
|
– Aktore bakoitzak badaki zein
|
duen
bere rola eta nola jokatu. Gidoi honekseguritatea ematen die aktoreei.
|
|
|
Ikasleek badute estrategien berri, modu esplizituan ez bada, moduinplizituan?, baina horrek ez du eraginkortasun handiagorik bermatzen3 Ikasleakhobeto ezagutu behar
|
ditu
bere beharrak, bere lan egiteko moduak, aktibitatebakoitzaren aurrean eraginkorragoa izan ahal zaion estrategia...
|
|
|
Idazleak sinesgarritasuna (irakurlearekin sinatzen duen itun berezi apartekohori) du arazoa konpontzeko bide bakarra: Yon Etxaidek, demagun, bazekien VIVII. mendeko baxenabartarrek ez
|
zutela
bere Eneko Agerroa eleberriko pertsonaiek bezala hitz egiten; baina Yon Etxaidek sortutako hizkerak halako eremuasmatu (itunezko) batean bildu ditu idazlea, irakurlea eta eleberri horretakopertsonaia guztiak, sekula betiko bildu ere.
|
|
|
Eleberri errealistak bizitzaren alderdirik arrunten eta intrantzendenteenetanjarri
|
zuen
bere arreta. Ez da ezer gertatzen nobela horietan; bizitzaren beraren ñabardurak dira irakurleak desfile monotono eta aspertuan igarotzen ikusten dituenak.Stevenson en Altxorraren Uhartea liburuak, beste lilura mota bat eskaintzen zionM. Schowb i, abenturaren eta emozioaren xarma, espiritualtasun berri bat.
|
|
|
Euskaraz ekoizten denean, edo munduko beste hizkuntzaperiferiko batean?, literatura euskal literatura da. Garbi dago, Bernardo Atxagaren pixkanakako unibertsalizatzeak8 euskal esparru literarioak
|
duen
bere buruarenpertzepzioa aldatu duela.
|
|
|
Obabakoakek jasotako Sari Nazionalak eta, batez ere, obrak izandako itzulpenek tokia egindiote Atxagari literaturaren mapa mundialean. Baina, iradoki berri dugunez, literatur esparruunibertsala mundu mailakatua da; eta
|
baditu
bere bigarren mailako biztanleak eta, horien artean, kapital literario murritzeko eskualdeetako idazleak. Garbi ikus dezakegu periferiatik irteteko xedea1989z geroztikako Atxagaren estrategian.
|
|
|
Pello Lizarralde (Urretxu, 1956), esan bezala, ez da hain autore ezaguna, eta hasteko, esan beharra dago, bere lana errealismotik harantzago doala, eta ez dela, beraz, gizarte eta une jakin baten testigantza. Un Ange Passe (Isilaldietan) izeneko lanahartu
|
dut
bere obraren eredu gisa eta bere obraren berri emateko. Lau narraziolaburrek osatzen dute liburu hori, eta, nire ustez, euskarazko narratiban pieza arraro eta bakana da:
|
|
|
Senar adardunaren obsesioa J. Joyce-ren Ulises (1922) edo Finnegans wake (1939) nobeletan iraunkorra bada ere, irlandarraren Leopold Bloom protagonistak, Molly ren fideltasunik ezaren jakitun izanik ere, ez
|
du
bere emaztea akabatzen.Berak ere, Bihotz biko protagonistak nobelako Donostia literarioan egiten duenantzera, amoranteak emazteari igorritako mezua tartean, adulteroen eszenakimaginatzen ditu Dublin literarioan barna. Hori gutxi balitz, Bloom ingelesarenitzulpen kontsidera genezakeen Flora izena duen pertsonaia, musikazalea etaoparoa dugu, Molly bezala (etengabeak dira beraien ipurdi, naharoei?
|
|
|
Bi kadira zeuden gelan,/ bat
|
zuen
berarena,
|
|
|
Modako pertsonaia bihurtzeak, hala ere,
|
badu
bere kontrako aldea. Izan ere, ustezko arrakastaren atzean dagoen meritu bakarra emakumea eta gaztea izatea delapentsatzen dute batzuek.
|
|
|
–bigarren hizkuntzen (2H) jabekuntza? gaiaren barruan dagoen tipologia, zeren tipo bakoitzak
|
baditu
bere berezitasun garrantzitsuak, enpirikoki kontuan izan beharrekoak eredu bat aukeratzerakoan. Horrela, oro har, honako sailkapena erabil daiteke:
|
|
|
Gainera, EAEko eskola publikoetan maisu maistra ugari dabil IrakaslegoarenAlfabetatze Euskalduntzea (IRALE) izeneko programan, Irakasle eskolek ereeuskalduntze klaseak ematen dizkiete bertara sartzen diren ikasle erdaldun guztiei, Nafar Gobernuak ehunka funtzionario
|
ditu
berak zuzenean ematen dituen klaseetan, Hizkuntza Eskola Ofizialak, etab. (Iñigo, 1992).
|
|
|
Nazioarteko harreman monetarioei dagokienez, transakzioak etxekotzat edo nazioartekotzat klasifika daitezke, nazio moneten eta kanpo moneten arteko bereizketaren arabera. Are gehiago, argi dago ezen, merkataritza superabitik egon ezean, inongo herrialdek ezin
|
dituela
bere erreserba monetarioak gehitu.
|
|
|
Ikusi dugun desoreka funtsik gabekoa da. Izatez, Hegoak I diruko y unitate eskuratu behar
|
ditu
bere merkataritza inportazio netoak ordaintzearren; hori benetako erosketa da, zeinaren kontrapartida halabeharrez erreala den, edozein erosketak betetzen duen baldintza baita. Baina zein da kontrapartida hori?
|
|
|
Hortik ondorioztatzen da (fenomenoa irudikatu ez den arren) ezen I herrialdeak, H diruan, eskari netoa gauzatzen duela. Kontrako bi eskari netoak baliokideak direnez, erraz induzi daiteke ezen, berez, pepealdiko nazioarteko transakzioek ez dutela inolako eraginik moneta nazionalen kanpo balioan; bereziki, H herrialdearen diruak ez
|
du
bere merkataritza inportazio netoaren ondorio negatiborik jasotzen.
|
|
|
Eta egoera hori ez da aldatuko p epealdi osoan; alderantziz, Iparraren merkataritza inportazioak netoak direneko epealdi guztietan, berak Hegoari ordaintzen dio, I diruan definituriko banku gordailuen kopuru baliokidea emanez soilik: Iparrak ez
|
du
bere merkataritza defizita estali finantza bonu ez monetarioen (Bbonuak) emisioen bidez. Hortik ondorioztatzen da ezen Hegoa inoiz ez dagoela bere bonuak Bbeste bonuekin konpentsatzeko inolako egoeratan (zeren H k ez baitu inongo Bbonurik eskuratzen bere merkataritza esportazioen trukean).
|
|
|
3 Nitrogenodunak Nitrogeno atomo bat edo gehiago
|
dituzte
bere olioaren molekuletan: kaputxinoa, mastuertzoa...
|
|
|
Edozein artetan bezala, entrenamendu eta ikasketen bidez norberak landu eta trebatu behar
|
ditu
bere burua, bere usaimena eta bere ahalmena. Ikasketa batzuk oso teknikoak izan daitezke.
|
|
|
«Kontua ez da nik usainik ez edukitzea, izaki orok
|
baitu
berea. Neure usaina ezin hartzearen arrazoia, sortze beretik etengabe hartu izana da, eta sudurra itxia dut harentzat.
|
|
2002
|
|
|
Horrela, bada, lurraldearen antolaketak hirigintzaren esparrua gainditu du, azken
|
hau
bere baitan hartuz (udalen eremuaz harago, eskualde edota herrialdearenplangintza espazial orokorraz ere arduratuta) eta agenda politikoetan tarte handibaten jabe eginez.
|
|
|
Nafarroako gobernuak, EAEkoak ez bezala, ez
|
ditu
bere industria politikakoekintzak plan orokorretan biltzen. Aitzitik, aipatutako ekimen bakoitzak (inbertsiorako laguntzak, ikerketa eta garapena, etab.) bere araudi berezia dauka, eta 1982tikaurrera gaurkotuz joan dira, Europako baldintzetara egokituz.
|
|
|
Finantza, Banaketaeta Industria taldeak, alegia. Finantza taldeak banka negozioak, gizarte aurreikuspena, aseguruak eta leasing delakoa
|
ditu
bere baitan. Industria taldea zazpi ataletanbanaturik dago, denak ere industria ekoizpenetara zuzenduak.
|
|
|
Gaur egun, argi dago etxeko lan gehienak emakumeek egiten dituztela. Banaketa hori emakumeak gizonarekiko izan duen menpekotasunarekin loturik dago, eta, ondorioz, generoen arteko lan banaketa horrek eremu askotan
|
du
bere eragina.Batetik, emakumeen lanegun osoa (ordaindutako lana eta ordaindu gabekoa) gizonezkoena baino luzeagoa izatea dakar, sarri oporrik gabekoa. Bestetik, lan merkatuan parte hartzean, nabarmena da bereizkeria, emakumeek sarritan soldata apalagoak dituztelako, eta emakumeen enpleguek onarpen sozial baxuagoa dutelako.
|
|
|
Bigarren multzoaunibertsitateen antolaketa akademiko autoritarioarekin eta azpiegituren gabeziekinlotuta dago, hala nola tasen igoerarekin, irakasleen egonkortasunik ezarekin etaaraudien zorroztasunarekin. Hirugarrenak, azkenik, euskararen eta euskal kulturaren irakaskuntzaren aldarrikapenean
|
zuen
bere sorrera. Azken horrek, ikusikodugunez, laurogeiko hamarkadan hartu zuen berebiziko garrantzia.
|
|
|
Ezagunenak Baiona eta Iruñean antolatutako UdakoIkastaroak dira, baina horiekin batera urtean zehar hainbat jardunaldi eta hitzaldiaurkezten ditu. Uztartze eta zabalkunde lan horretan liburugintzak garrantzihandia
|
du
bere zereginetan. Dagoeneko 200 unibertsitate liburu inguru argitaratuditu Udako Euskal Unibertsitateak.
|
|
|
Bukaeran, ordea, %40/ 60 datuak gelditu dira portzentajeetan. Bilakaera horretan, lanbide heziketak Euskal Herrian duen euskalduntze gradu kaxkarrak ere
|
badu
bere eragina, mota horretako ikasleen matrikulazioak erdal lerroaindartu baitzuen.
|
|
|
Andereñoen beharra sortuzen eta, zoritxarrez, ez zen nahikoa orduko Magisteritza Eskolan ikasten zena.Batzuek, malas maestras españolas" deitzen zietela aipatzen dute (Femandez, 1994: 86). Elbirak oso garbi zeukan, berak sortu eta garatzen ari zen ikastola hura bestebatzuek eraman behar bazuten, praktikak egin behar
|
zituztela
berarekin. Horrela, andereño berriak urtebete osoan aritzen ziren goizez eta arratsaldez praktikakegiten.
|
|
|
Edozein herrik
|
du
bere hezkuntza/ irakaskuntza sistema propioa izateko eskubidea; gureari. Euskal Herriari, ez zaio gutxiago zor.
|
|
|
Edozein herrik
|
du
bere hezkuntza sistema propioa sortzeko, eratzeko eta kudeatzeko eskubidea. Ez dakigu hori espresuki inongo nazioarteko aldarrikapenetanhorrela adierazita dagoen, baina, ez balego ere, gauza nabaria da, une batetikaurrera bere herri izatearekin bizitzea erabakitzen duen herri orok eskubide horiizan behar duela.
|
|
|
3 Euskal lerroak
|
badu
bere prozesu propioa.
|
|
|
Jakina denez, kulturaren kontzeptuak dimentsio ontologikoa eta fenomenologikoabiltzen
|
ditu
bere baitan. Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?.
|
|
|
Jakina denez, kulturaren kontzeptuak dimentsio ontologikoa eta fenomenologikoabiltzen
|
ditu
bere baitan. Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?.
|
|
|
Horiek guztiak kontuan izanik, ikaslea bere ikaskuntza prozesuaren erantzulebihurtu nahi badugu, ikaskuntzaren teoriaz hitz egin behar
|
dugu
berarekin, adostu egin behar dugu hizkuntza ikasteko erabili dugun metodologia, estrategiak, etab.?, eta baita hizkuntza bat ikasteko garatu eta erabili behar diren estrategiez ere. Estrategia horiek asko ikertu dira azken urteotan eta hemen horietakobatzuk aipatu baino ez ditugu egingo:
|
|
|
Alabaina, transposizio didaktikoak
|
baditu
bere arazoak: lehendabiziko eraldaketan ematen den maileguak bi arazo sorrarazten ditu (Bronckart eta Plazaola, 1996):
|
|
|
– Ikaslea izango da ardatza, ikaslea da hizkuntza eskuratzen duena eta ikasleak parte aktiboa hartu behar
|
du
bere ikas prozesuan.
|
|
|
argibide iturriak. Egunotan, Erdi Aroko euskal historian jardun nahiduenak zer argibide iturri
|
du
bere esku. Nahiz eta indusketa arkeologikoak, paisaiaren behaketa eta ikonografiak emandako informazioa gero eta gehiagoerabili, mediebalistek iturri idatzien lehentasuna azpimarratzen jarraitzen dute.Mende honetan zehar, Hego Euskal Herrian, behintzat, ugaldu egin dira EuskalHerriko historiari buruzko agirien argitalpenak 1975etik aurrera.
|
|
|
Historialari asko aspalditik ari dira aldarrikatzen Aro Berriaren gizarteataldeetan antolaturik zegoela. Talde horietako kideek, bai gizonek bai emakumeek, mota ezberdinetako lotura pertsonalak
|
zituzten
beren artean. Garrantzitsuenak, lotura familiarrak edo senitartekoak, leinu eta klanekoak, adiskidetasun etaherrikidetasunekoak, eta, azkenik, harreman feudal eta klientelarrak ziren.
|
|
|
Geremek aitzindaria izan da ikerketa esparru honetan; eta miseriaren handitasunaulertzeko ezinbestekoak
|
ditugu
beraren lanak (B. Geremek, 1974 eta 1984).
|
|
|
Jakina denez, Leopold von Ranke k, historiografia modernoarensortzaileak? eta bere ondorengoek uste zuten, historialari on eta iaio batek gai izanbeharko
|
lukeela
bere testuingurua, bere interesa, pentsamoldea eta balio pertsonalak guztiz alde batera uzteko, eta, artxiboetako iturrietan murgildu ondoren, historia, gertatu zen bezalaxe, objektibotasun osoz berreraikitzeko eta kontatzeko.Gaur egun badakigu ideia hori inoiz erabat betetzen ez den ideal polita dela, historialari guztion beharra ideal horretara ahalik eta gehien inguratzea eta horretarakoahalegin guztiak egitea baldin bada ere.
|
|
|
Gaur egun, eta bilakaera horri esker, hemengo historiografia sendoa, produktiboa eta aberasgarria dela esaten dudanean, iritzi horrekin ados dauden kanpokoaditu ugari aipa nitzake6 Osasun historiografikoaren frogarik adierazgarriena honako hauxe dela iruditzen zait: nahiz eta gatazka politikoa lehen baino gogorragoaeta mikatzagoa izan, eta sarreran aipatutako arriskua inoiz baino handiagoa denarren, zenbait salbuespen kenduta, oro har, euskal historiografiak ez
|
du
bere autonomia galdu, eta ez da itzuli politikaren morroia izatera. Halere, ez dago azpimarratu beharrik, historialariok eta gainerako zientzilariek behar dugun ideien artekolehia demokratikoa eta irekia bertan behera geratzeko zorian dagoela, ETAren mehatxuek eta ekintzek komunitate akademikoaren gero eta kide gehiago, zenbaithistorialari tartean daudelarik?
|
|
|
aldeko apustua lehentasuneko auzi bilakatzen da. Horri lotuta, mugimendu ekologistak argudio teknikoak eta moralak gainditzea ezinbestekoa dela dirudi, eta urrats sendoago bat emanaz, mugimendu politiko moduan jarduteko erronka
|
du
bere baitan mugimendu ekologistak. Urrats hori emateko, Beck ek, makiabelismo ekologikoaren?
|
|
|
Hein berean, ordea, ezkortasunean eta etsipenean jauzi ordez, generoaren soziologiak argitara eman duen tesi horrek
|
badu
bere alde onik eta baikorrik: –balioak desberdintasunak sortzeko, mantentzeko eta berrekoizteko halako balioa badu, genero, deseraikuntzarako?
|
|
|
Autodinamika industrialaren biolentzia objektibatuari buruzko irakurketa honek, noski,
|
baditu
bere oztopoak. Esaterako, politikoaren monopolioak,, parago
|
|
|
Dena dela, Europar Batasunak (EB) garbi eduki behar
|
du
bere estrategia den barne eta kanpo eramangarritasunaren bereizketarekin adi ibili behar duela. Europa barneko garapen eramangarriaren (Cardiff-eko prozesua eta Goterborg eko estrategiak) eta munduko garapen eramangarriaren bereizketa (2002an Johanesburgon egingo dena) errealitatean artifiziala da.
|
|
|
ikusita (2001). Gizabanako guztion oinarrizko eskubideak eta biziraupena jokoan dauden honetan, aniztasuna eta aldaketa ezaugarri nagusitzat edukirik,(, ez dute egitura estatalik bere probetxurako, eta aniztasun harrigarria
|
dute
beren baitan, ez daukate botere politikoa eskuratzeko estrategiarik, baizik eta gauzak aldatzeko proposamen gordinak eta legitimoak?), mugimendu eko bakezalearen lekukoa hartu ei duen gizarte sare berri honen indarra azpimarratuz, Barcena ren ustez badago argi izpi txiki bat. Eta aukera txiki hori gutxi izango ez balitz, ezin ahaztu aro modernoaren altxorra (gizarte bizitza bizitza kolektiboa bezala), munduaren bermea eta biziraupena gizakiaren erabakien eta aukeren esku egotea dela (edo behar luke!).
|
|
|
Ukatua zaiona. Bat euskalduna edo beste izanik, Euskadik zertan izan ez
|
duen bezala
bere aberria, eta bai Espainia edo Frantzia(. Pido ser, hobe, seguir siendo esango balu, algo tan sencillo como español y socialista, psoeista esan nahi du??, Euskadin).
|
|
|
Nafarroako Unibertsitateko Informazio Zientzien Fakultateak
|
badu
bere irrati propioa. Emisorak emititzeko lizentzia lortu zuen Nafarroako Gobernuak 1998an egindako maiztasun banaketan, Euskalerria Irratiaren kaltetan.
|
|
|
Dena dela, eta maiztasun batzuk erabiltzeko aukera zuenez, gazteei zuzendutako irrati formula musikala abian jarri zuen FMn, EITBko irratiak hamargarren urtean sartzen zirela. Ez zen apustu erraza izan, SER kateraren 40 Principales delakoa oso finkatuta baitzegoen Hego Euskal Herriko gazteen artean, eta ez
|
zuen
bere lekua uzteko asmorik, beraz, harekin lehiatzeko zerbait berria eskaini behar zuten, besteak ematen ez zuena, target berdinari zuzentzen zitzaizkien eta?. 1990eko martxoaren 21ean hasi zen emititzen; euskaraz Donostiatik, eta gaztelaniaz Bilbotik.
|
|
|
Estatu espainiarreko beste nazioek zeukaten moduan, Euskal Herriak ere
|
bazuen
bere programazio tartea; ostiralero Antena de Euskadi izeneko irratsaioa eskaintzen zuen. Euskadiko Alderdi Komunistak zuzentzen zuen irratsaioa, eta Pedro Felipe eta Mikel Antia esatariek eramaten zuten aurrera.
|
|
|
Programazioa komertziala zen, Delegación Nacional de Prensa y Radio del Movimiento izeneko erakundearen kontrolpean. Irratsaioen artean euskarak
|
bazuen
bere tokia; eta oso ezaguna izan zen Enrike Zurutuza eta Manu Oñatibiaren. Jose Miguel eta Don Antonio, izeneko irratsaioa.
|
|
|
Estatu irrati horren euskal programazioa Baionatik emititzen du geroztik. Emisora horretan, Ipar Euskal Herriari buruzko informazioa eskaintzeaz gain, tarte handia bete
|
du
bertako musikak eta kulturak. Horrez gain, irratsaio batzuk eskaini ohi ditu euskaraz, portzentaje hori, euskal irratiak finkatuz doazen heinean, behera joan den arren.
|
|
|
Musika nagusi zen arren, erlijioak
|
bazuen
bere tokia parrilla horretan; Díaz Noci ren esanetan: «Erlijioak ere garrantzi handia zuen.
|
|
|
Kasuistika zabala da. Gure kasu hurbilean, euskarak
|
badu
bere espazio geolinguistiko eta kulturala, lurralde fisiko administratiboetatik at. Urrunera joan barik, euskarak badu espazio bat Espainian eta Frantzian: Nafarroako Foru Erkidegoan, Pirinio Atlantikoetan eta Euskal Autonomia Erkidegoan; baina urrunera ere jo dezake euskarak:
|