|
2002
|
|
|
Uste dut baietz. Hori esateko ere, zeren zure inguruko batzuek uste
|
baitute
Francoren garaian bizi ginen bezalatsu bizi garela egun. Eta hori ez da inola ere egia: orain garai hartan baino auto gehiago dago, eta handiagoak, indartsuagoak eta politagoak dira.
|
|
2003
|
|
|
Ez da mirakuilu,, terrorismoaz beste funtsezko gaitzik ez den mundu honetan? eta, jakina,, euskaldun abertzale guztiak terroristak izanki?, egundaino ez bezala, ehunka euskaldun preso emaiten
|
dituztelarik
Franco eta Pétainen bilobek, nehor guti higitzen baldin bada bazterretan.
|
|
2004
|
|
|
Orria pasatuta, Kataluniako mugaldeko egoera penagarriari buruzko albisteek toki zabala hartzen zuten. Iheslariak milaka ari omen ziren pilatzen mugako errepideetan, Katalunia osoa hartua
|
zuen
Francoren armada garaileak jazarrita. Baziren bi aste Bartzelona erori zenetik eta Frantziako hego ekialdea kaosak harturik zegoen.
|
|
2005
|
|
|
Iduri
|
luke
Francoren garaian sofriturik euskaldunek uste dutela haren garaietako kontrarioa egitea aski litekeela zoriontsu izateko. Ez ahal dira jate, edate, lo egite, hatsa hartze eta gaineratikoetarik gelditu, baizik eta Francok jaten, edaten, lo egiten, hatsa hartzen eta abar egiten zuela!
|
|
2008
|
|
|
Espainia herrialde horien artean zegoen. Aurtengo urtarrilean CIAk argitara atera duen dokumentu baten arabera, egitasmo nuklear handi bat
|
zuen
Francok, eta, adibidez, bonba egiteko helburuarekin, uranioa aberasteko instalazio bat eraikitzeko asmoa zuen. Lehen zentral nuklearrak ere orduan egin zituzten:
|
|
|
Aldiz, bere aitorpena ez da hain harrigarria. Izan ere, susmoa
|
dut
Francori galdetu izan balitzaio ea frankista ote zen, ezetz, espainiar bertzerik ez zela erantzunen zukeela, frankismorik ez zegoela. Hau da,, ismoetan?
|
|
|
Gustuko
|
dut
Franco!
|
|
|
Bilbok ere sariz bete
|
zuen
Francoren paparra: 1938ko otsailaren 5ean urrezko domina eman zioten, eta 24 urte geroago, 1962ko maiatzaren 12an, urrezko domina berezia.
|
|
2010
|
|
|
Plangintza estrategikoari zegokionez, Otxandio bonbardatzeko hiru zio
|
zituzten
Francok eta Molak. Lehenengoz:
|
|
2011
|
|
|
Erregimenaren aurkako oposizio guztia amaitu nahi
|
zuen
Franco diktadoreak, eta horien artean jo puntuan izan zituen errepublikaren aldekoak, sozialistak, komunistak eta abertzaleak. Errepresioaren bidez, Euskal Herria «amaitzeko» programa zehatz bat jarri zuen abian erregimenak, Iñaki Egañak dokumentatu duenez.
|
|
|
Une hartan, ontzi denen behar nabarmena zuen Burgosko Gobernuak. Garraio ontziak behar
|
zituen
Francok, lehengaiak mugitzeko. Arrain-ontziak behar zituen, tropari eta populazio zibilari jaten emateko.
|
|
|
Baina Jesusen populismoak gehiago
|
zuen
Francok traizionatu egin omen zuen nazionalsindikalismotik, komunismotik baino. Hori da, behintzat, orain pentsatzen dudana, eta pentsatzen dut nekez uler daitezkeela orduko Espainia barruko komunismoa eta erresistentzia antifrankista falangismoaren ekarpen eta kutsadurarik gabe.
|
|
|
Kristalezko kaiolan propio egindako tutu batzuetatik, bisitariek ura eta jatekoak ematen zizkieten Francoren irudiaren gainean batetik bestera lasterka zebiltzan sagu kumeei, aska garden txikiak nahieran betez. Janaria emateko tranpatxoak, Francoren irudiaren aurpegi eta gorputz adar ezberdinen gainean zeuden, halako moldez non bisitariak berak nahi
|
zuen
Francoren gorputzaren atalera bidera baitzitzakeen saguak, dispositibo mekanikoen bidez jatena erortzen uzten zuen lekurantz, hain justu. Ikusgarria zen interakzioa.
|
|
2012
|
|
|
2008an jaio zen, elikaduraren burujabetza eta kontsumo arduratsua oinarri. Soberakinik ez sortzeko sekretua argi
|
du
Franco Santonastaso El 70 ko sukaldariak: dena aprobetxatzea.
|
|
|
Beldurra bizi
|
zenuten
Francoren sasoian…
|
|
|
Hiru belaunalditako ahotsak 1971ko apirilean atxilotu eta torturatu zuten Periko Estonba. Burgosko prozesua zela eta, Euskal Herrian salbuespen egoera ezarria
|
zuen
Francok. Hizketan hasterako, mahai ingurura etortzeko gonbidapenak lotsa pixka bat eman ziola kontatu zuen:
|
|
2014
|
|
|
Ez dut, oro har, egoera hura minez gogoratzen, ez zitzaidan desatsegina iruditzen, berezkoa baizik. Azken batean, izebaren baremoaren arabera ez ginen pobreak, amaren arabera, besterik gabe, bitxilore sortu gintuzten, itsasoko ur bila isla baino urrutiago joan behar izaten zuten horietakoak, etxeko hizkuntza ezin zen etxetik kanpo erabili eta ezkuturik ezkutuenean gorde behar
|
genuen
Francori buruzko guztia.
|
|
2015
|
|
|
Apirilaren 22an, De Gaulle jeneralak tropak ikuskatu zituen, ikurriñari agur egin zion eta adierazi zuen" Frantziak ez duela inoiz ahaztuko Euskaldunek lurralde hau askatzeko egin dituzten esfortzu eta sakrifizioak". Euskaldunek espero
|
zuten
Francoren kanporatzen lagunduko zietela bainan etzen holakorik gertatu.
|
|
|
80 urte
|
baduelarik
Franco buru zuten militarrek errepublika beren armen medioz sarraskitu zutela, 40 urte baduelarik Franco diktadorea zendua dela, Nafarroan gobernuak jarraitzen du beti begirunea eta" herriko seme aukeratuak" erakutsiz zinezko sarraskiak egin zituzten kargudun frankistei; hala 12 frankista kargudun, hoietan 7 armadako jeneral, hoietan Franco bera edo bertze politikari batzu, Tomas Doming... Alta frankistek 3.500 pertsonaz goiti hil zituzten Nafarroan, gerla zibila abiatu zelarik eta gudukarik gertatu gabe, bakar bakarrik beren ikusmoldea gatik.
|
|
|
80 urte baduelarik Franco buru zuten militarrek errepublika beren armen medioz sarraskitu zutela, 40 urte
|
baduelarik
Franco diktadorea zendua dela, Nafarroan gobernuak jarraitzen du beti begirunea eta" herriko seme aukeratuak" erakutsiz zinezko sarraskiak egin zituzten kargudun frankistei; hala 12 frankista kargudun, hoietan 7 armadako jeneral, hoietan Franco bera edo bertze politikari batzu, Tomas Dominguez Arevalo, Conde de Rodezno beldurgarria edo Marcelino Olaechea eta Manuel Arce apezpikuak.... Alta frankistek 3.500 pertsonaz goiti hil zituzten Nafarroan, gerla zibila abiatu zelarik eta gudukarik gertatu gabe, bakar bakarrik beren ikusmoldea gatik.
|
|
2016
|
|
|
–Zenbat urte
|
zenituen
Franco hil zenean??
|
|
|
Frankismoa karpetobetonikoa zen baita orduko presentean ere, ezin imajinatu ezagutu ezean. Nik besoa altxaturik falangistek bezalaagurtu
|
nituen
Franco eta Carmen Polo," la collares" Donostian, Azor yatea Kontxan zela, udal banda himnoa jotzen.
|
|
|
Bill Donovan OSSko koronelaren agindu zuzenak zituen Letamendik: Euskal Zerbitzuek ahalik eta informazio gehien atera behar
|
zuten
Francoren erregimenari buruz, amerikarrek zehatz mehatz jakin nahi zuten eta zer egoeratan zegoen Espainia. Batez ere, informazio militarra eta finantzakoa jasotzea eskatzen zieten.
|
|
|
“Alde batetik, egia da, gerra irabazi zuten potentzia demokratikoen utzikeriarengatik. Baina, batez ere, buruzagi antifrankista monarkikoek eta errepublikazaleek jakin ez
|
zutelako
Francoren aurrean alternatiba sinesgarria osatzen, bateratua eta gauzagarria. Alternatiba horren faltan, Francoren erregimena finkatu egin zen”.
|
|
|
Beraz, diplomatikoarekin batera itzuli zen Txomin Letamendi, hari segika. Jose Antonio Sangroniz Frantziako enbaxadore egin asmo
|
zuen
Francok, Jose Felix Lekerikaren ordez, azken hau Kanpo Harremanetarako Ministro izendatuko baitzuen.
|
|
|
Solasaldi goxo batzuen artetik jakin dugu handia! Joseba Elosegi famatuak bere burua sutan bota
|
zuelarik
Francoren aitzinean, bera ere han berean zela Donostiako Anoeta trinketean beste pilotari batzuekin, Munduko Pilotako Xapelgoak baitziren. Harritzekoa!
|
|
2017
|
|
|
–Francoren kontra, gerran Gernika erre zuelako, eta berak ere halaxe erre nahi
|
zuen
Franco.
|
|
2018
|
|
|
" Frisian ez
|
dugu
Francoren diktadurarik izan, nederlanderaren eta frisieraren arteko harremana ez da gatazkatsua", diote bartelje proiektuaren sortzaileek, Ipar Itsasoaren ertzeko eskualde lasai hartako egoera soziolinguistikoa testuinguruan jarriz. Frisiarrek ez dute beren hizkuntza hil ala biziko egoeran ikusi, ez dago frisieraren aldeko mugimendu sutsurik ez kontzientziazio sakonik.
|
|
|
Gerra Zibilaren 1939ko garaipenak ez
|
zuen
Franco lasaitu, izan ere, urte bereko irailean Bigarren Mundu Gerra hasi zen eta inbasioaren beldurra obsesio bihurtu zen ejertzito frankistako agintarien artean. Balizko eraso baten aurrean defendatzeko estrategian baino ezin da ulertu Lezotik Hondarribiko Guadalupe gotorlekura doan errepidea.
|
|
|
Aingeruk, lauetan hogei urtetan sarturik, oraindik kudeatzen zuen asteoro Diario de Navarra n Euskarazko atala, Nafar Izkuntzan orria zeritzana; egunkari horrek urte haietan prezeski hartu zuen joera euskal ororen kontra, baina 60ko hamarkadan lehenbizikoa izan zen Euskarari tokia irekitzen prentsan. Diario berak Aingeruren liburuxka bat argitaratua
|
zuen
Franco hil aitzin Una geografla diacronica del Euskara en Navarra. Euskararen historiaz iritsi zitzaigun liburuxka hura behin eta berriz irakurtzen genuen abantxu ezin sinetsiz zioena.
|
|
2020
|
|
|
Merezi
|
zuen
Francok tiroz hiltzea. Hala hil balute, terrorismoaren biktimen artean egongo zen gaur?
|
|
2022
|
|
|
Kriminala izango zen, baina baita beharginen lagun fina ere. Mañuk, zertara edo hartara, laguna omen
|
zuen
Franco.
|
|
|
Hor bakeaz ari diren bitartean, hemendik gertu, hegoaldeko auzo horiek, sableak prestatzen ari dituk; ez zekiat zer buru eroriko den, baina argi zegok batzuek agintzea gustukoa
|
dutela
Francok baino gehiago.
|
|
|
Gerra hotzaren logika makurra: AEBetako Gobernuak ezin
|
zuen
Francoren gainbehera bideratu ekintza hura Moskuren mesederako izango litzatekeelako. Manuel Arroyok ezin du logika hori onartu.
|
|
|
Hainbat lider espainiar sozialistak, errepublikazalek, Negrinek, Azañak, adierazi zuten Francorekiko gertutasuna. Nahiago
|
zuten
Franco euskal eta kataluniar nazionalistak baino. Francorekin konponduko omen ziren, baina ez euskal edo kataluniar nazionalista gogaikarriekin.
|
|
|
Ordainez Aliatuen laguntza espero
|
zuen
Francorenganik libratzeko. Une batez iduri zuen helburu horretan amerikarrak alde zituela, euskal gudarien trebarazten hasi ziren, baina 1947an gerla hotzarekin Francoren hautua egin zuten, eta Eusko Jaurlaritzak bere armada txikia ezeztatu zuen.
|
|
2023
|
|
|
Bildarratzek ez
|
zuen
Francoren gomendioa aintzat hartu eta politikan sartu zen. Hori gutxi ez balitz bezala, politikan sartu eta politika egiten saiatu zen.
|
|
|
Bai, nik, adinagatik, ez dut euskara ikasteko aukera izan. Frankismo garaian jaio nintzen, eta hamaika urte
|
nituen
Franco hil zenean. Ez dut ikasteko aukerarik izan, baina uste dut Eskoriatza herri euskalduna dela.
|
|
|
Eta zera esan zuen beste batek, hankarik gabeko gorpua bide ezponda batean utzi zutenean, bere koinatak ikusi zuela eta beste edozein gizonen itxurakoa zela esan zuela. Eta segitzen zuten," Nik ez dinat deabrua hil zutenik sinesten"," Nik ez dinat deabruarekin bizi izan zenik sinesten"," Ezein deabru baino gaiztoagoa
|
dun
Franco"," Isil hadi, Enriqueta, arren". Baina ez ziren isiltzen.
|
|
|
Svetlana Genkemellerrek gogoan
|
du
Francoren gobernuarentzat preso deserosoak izan zirela. Hasiera batean gogo handiz atxilotu zituzten, eta zurrumurruen arabera, biziarteko kartzela zigorra edo heriotza zigorra ezarriko zieten, baina Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna indartsua zen artean, eta, dirudienez, Brezhnev presidentea bera arduratu zen Svetlanaren egoeraz.
|