|
2009
|
|
|
hori esaten ari baitzitzaion Teofilo Maria, funtsean: . Lehendabizi erre egingo zaitut, Ada, grina gaizto hori daukazulako, eta gero bakeak egingo ditugu??; ala ez??; halako egoera batean sartuta behar
|
zuen
Adak, haren begitartean ez baitzegoen jada begi mugimendu urduririk, tristura handi bat baizik; baina, bakartua zegoen arren, Ada ez zegoen bakarrik: esan nahi baita guztien begiradapean zegoela; izeba Ernestinak, adibidez, noiznahi begiratzen zion, harenak beti begirada diskretu bezain iheskorrak baziren ere; halako batean, baina, begiraden maiztasuna areagotu zuen, harik eta esan zion arte:
|
|
|
Negarra egin berria zen neurrian, malkoak agorturik behar
|
zituen
Adak, baina bere mina eta bere porrota hain handiak eta hain erabatekoak ziren, antza, non beste malko batzuk isuri baitzituen, berea malko iturri agortezina balitz bezala.
|
|
|
ihes egindako egunean hotelean pasatutako afalondoa, noiz eta kopa bat, bi, hiru eta lau hartu baitzituen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; eta gogoratu behar zuen, batez ere, une hura, zeinean airean igeri ibili baitzen, lurreko arazo guztien gainetik. Esperientzia hura behar zuen, bai, horregatik gelditu baitzen, beharbada, ardo gozo botilari begira, liluratuta bezala, izebarekin bi kopatxoak hartu ondoren; zer ote
|
zuen
Adak une hartan buruan?; koska bat falta ote zitzaion, koska bat besterik ez, klimaxa lortzeko eta airean hegan sentitzeko?; Adari, halakoetan, iragan hurbila idealizatzeko joera nagusitzen zitzaion, bere ustezko porrota ez baitzen hain porrota ere izan, menturaz; nolanahi ere, beste aldarte batekin itzuli zen langelara.
|
|
|
–Asko maite zaitu zure arrebak: Ada?; arrazoi zuten, bai, bere lagunek, eta arrazoi
|
zuen
Adak, Domingok eutsi egin behar baitzion, eta aurrera segitu, kosta ahala kosta: bi hilabete eginak zituen, eta ez al zen, bada, beste hamar jasateko gai izango, probak iritsi bitartean?; ez baitzuen zalantzarik egiten probak gaindituko zituela?
|
|
|
Maria Bibiana pozak airean zegoen, eta ulertzekoa zen: ahizpak shocka izan zuenetik ez baitzuen burua altxatzen; eta, harekin ospitalera joan zenetik, hari begira bizi zen, bere burua ukatzeko gertu, Adarena berresteko asmotan; Adari bazkaltzen eta afaltzen laguntzen zion, egonarri handiz; honek ohea bustitzen zuenean, berriz, Maria Bibianak garbitu eta azpiko galtzak eta izarak aldatzen zizkion; Maria Bibianak, beraz, gogoan behar
|
zuen
Adari egindako promesa, noiz eta ahizpa halaxe mintzatu baitzitzaion, bi poloen arteko barne borroka hartan sartuta zebilèn garaian: –Ez nazazu utz, ezta min egiten badizut ere?;. Hitz ematen dizut?, erantzun zion Maria Bibianak; Adak, baina, nekez egin ziezaiokeen minik, zegoèn egoeran?
|
|
|
...ndoren, eskuineko birikan leize tuberkuloso arrastorik ez?, beste bi egin zituen Gabinok etxeko atsedenean, amaren eguneroko zaintzapean, ustez sendatua sendotzeko ahaleginean. Maria Bibianak ere zaindu zuen aldi batez, Reginak bi alabak Arte eta Ofizioetako eskolan matrikulatu zituen arte, Maria Bibianaren borondatearen aurka matrikulatu ere, alabak bere bokazioari heldu nahi baitzion eta amak ez
|
baitzuen
Ada, alaba gaztea ahulagoa ikusten zuelako edo, bakarrik utzi nahi: bi edo hiru ofizio ikasten badituzu, bat baino hobeto, Maria Bibiana, que el saber no ocupa lugar, eskolak erizain ikastaro bat ere eskaintzen dizu, gainera, eta zertaz kexatzen zara??, mutila gaixotasunaren tunel beltzetik irten zen arte; atsedenaldi hura aukera aparta izan zitekeen marrazkiak egiteko joerari berriro heltzeko, baina Gabinok ez zuen arkatz beltzik ez kolorezkorik hartzen; galdetu ere, galdetu zion behin batean izeba Ernestinak zergatik ez zuen marrazten, eta Gabinok:
|
|
|
burua hautsiko ziola, halakoa ere baitzen? edo halakoa ikusi
|
baitzuen
Adak amaren begirada, begiak bere lekutik irtenda; esan nahi baita arrisku handi batean sartua zegoena arrisku handiago batean sartu zela, zeinari, logika guztien arabera, oihu are lazgarriago bat baitzegokion, baina orduantxe isildu zen, hain zuzen ere, Ada, isiltasuna oihuaren adierazpiderik zinezkoena, baita beldurgarriena ere, balitz bezala; bizpahiru segundo luze izan ziren, beste egoera batera eraman zutenak:
|
|
|
–Nor da zuetatik irakurzalea??; horixe baitzuen txarra Teofilo Mariak: gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan behar
|
zituen
Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: –Dinamita hutsa da!?; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen, begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur?, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz:
|
|
|
–Dinamita hutsa da!?; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen, begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur?, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu behar
|
zuen
Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
Arrazoi
|
zuen
Adak; ama izebak, izan ere, noiznahi joaten ziren hondartzara: amak bainujantzia janzten zuen, eta izebak, moja laiko sui generis a izatea erabaki zuelako edo?
|
|
|
esango zion Txarok, eta Adak erantzungo zion: . Santa Adda Kareninarena errazago izango zait, beharbada??, biak barrez hasten zirela; halako zerbait behar
|
zuen
Adak buruan, begiak ireki eta ixteari utzi, eta irri ezin zabalagoa egin baitzuen, barre txiki batzuk ere bai ondotik; handik gutxira, berriz, jaiki egin zen, indartsu eta kementsu, itxura batean, itxura baino gehiago ere bazen bere jarrera hura?, mundua jatera balihoa bezala; gosaltzera joan zenean, berehala egin zion amak galdera:
|
|
|
Zeren guztiek hartzen baitzuten Tolstoi anarkismoaren aitzindari gisa, aita kalonjearen hitzetan. Halako zerbait behar
|
zuen
Adak buruan, irri ere egin baitzuen, nahiz eta irriak ez zion luze iraun, bat batean hizketan hasi baitzen:
|
|
|
Harekin batera, baina, Maria Bibianak gogoan behar
|
zuen
Adarekin bizi izandako beste pasadizo bat, hiruzpalau hilabete lehenagokoa, noiz eta honek, oherakoan, harako esaldi hura luzatu baitzion, Domingori ere behin edo behin jakinarazi ziona: –Mutila izan nahi nuke?;. Zergatik??, galdetu zion Maria Bibianak; eta Adak:
|
|
|
Ahizparen oihua entzutean, Ada gelditu egin zen, zalantza batek hartua, antza; une hartan, ordea, anaiak eskua luzatu ziola ohartuta, berriro ekin zion aurrerantz, hurbil hurbilekoa
|
zuen
Adak Domingoren esku hura, Adari berari egunero abenturaren bat biziarazten ziona, abentura haietan anaiak tarteka beldurtzen zuen arren, ezinbestean beldurtu ere, beldurrak, maiz, abentura abenturago bihurtzen duen neurrian?, Domingori eskutik heldu eta biak halaxe joan ziren arte, etxerako bidean.
|
|
|
irudimenaren eta beldurraren arteko tirabiran Adak zernahi irudika baitzezakeen anaiatxoari buruz, baita nornahi beldurtzeko moduko irudirik beldurgarrienak ere, ez al zien Domingok berak esan, bada, Benjamin Mariaren begiak beldurgarriak zirela??: bi egoeren artean, haatik, bazegoen alderik, zeren, beste tximistorratzik ezean, Domingoren eskua
|
baitzuen
Adak bere beldurren tximistorratz.
|
|
|
bene benetako haur batekin praktikatzen zituztela behingoz! Eszena hunkigarria, zinez, Adak haurra magalean hartu eta hura lotaratzen zuenekoa, orain kulun kulun ibiltzen zuela eta orain sehaska kanta bat kantatzen ziola, aingeruen ahotsa
|
baitzuen
Adak, ur begiko ura baino zilarragoa eta garbiagoa, halako moldez, non, hamar egun haiek iraganda gero, bihotzean halako egarri bat geratu baitzitzaion, haurra ukitzeko eta haren azala musuz josteko egarria, esate baterako?, trapuzko panpinekin jada nekez aseko zuena, hainbestekoa zen Adak haurrari hartu zion maitasuna; Adak bazekien hamar eguneko egonaldi hura salbuespena izan zela, Rosiren alabak maiz agertu baitzuen jauregikoen aurrean bere esker ona egin ziotèn faboreagatik:
|
|
|
haren bisaiari xeheki erreparatuz gero, baina, argibide gehiagori antzemango zizkion datu biltzaile balizko batek, han izan balitz: ...egin baitzion bere amatasunari, baita haragizko harremanei ere, ondorioz, kontzienteki ez ezik, ikustekoa izan zen nola erantzun zion Adak Damasori egun batzuk lehenago, honek emandako aholkuari,, senargaia hartu eta ezkondu egin zenuke?, arrebak ezetz erantzun zionean, era txar bezain minduan erantzun ere, haurren ipurdiak garbitzeko gogorik ez zuela-eta!?, inkontzienteki ere, amets errepikakorra
|
zuen
Adak haurdun zegoela: haurdunaldi berezi bezain bitxiak ziren haiek, haatik, epea bete ondoren haizeaz erditzen baitzen beti?; eta, halere, animalia ugaztun bat zen neurrian, pentsatzekoa da ezen Ada, noizean behin, beste gorputz baten beroaren faltan zegoela, neguko gau luzeetan batez ere, baina hain zituen, bestalde, erroetaraino sartuak bere beldur haiek, munstroak noiznahi egin baitzezakeen emetasunik gozoenaren haitzulo abegikorra bere?, non azkenean onartu egiten baitzuen bere egoera:
|
|
|
Domingok, baina,
|
bazuen
Adarekin arazo bat. Adak, izan ere, instrukzioa egiten zuen goizez, gero eta tematuago zegoen, gerrara joan behar zuela eta gerrara joan behar zuela?, eta arratsaldez, berriz, eskola ematen zien iheslarien seme alabei:
|
|
|
Irri hark, pilotuak orduantxe eskaini zionak, zer beste irri oroitarazten zion Adari?; irri asko
|
baitzituen
Adak buruan, gizakiek ez ezik txakurrek ere irri egiten zutela baitzeritzon; aitak, amak, Damasok, Maria Bibianak eta mundu guztiak, baita Gabinok berak ere, hura ezinezkoa zela esaten zioten, baina berak baietz, txakurrek, katuek eta hegaztiek ez bezala?
|
|
|
Domingok oinazpiak urratu zituen eta Teofilo Mariak eskua erre, eta Adak biei ala biei begiratzen zien, liluratuta, begiak zabal zabalik; Teofilo Mariak eskua erre zuenean, gainera, bera ere hantxe zegoen, eta ez zen mareatu ez zorabiatu, Benjamin Mariarekin gertatu zitzaion bezala. Benjamin Mariarena, izan ere, bat batekoa izan zen, eta Adari buruan hura baizik ez zitzaion geratu, ausaz, segundo hamarren batean jasotako munstroaren irudia, shocka eragin ziona eta Adari defentsa psikologiko guztiak aurretik eraman zizkiona, ur kolpe bortitz batek urtegiko horma istantean eraman dezakeen bezala; irudiak, izan ere, izugarrikeriaren ezaugarri guztiak
|
zituen
Ada bezalako ume sentibera batentzat: haragi nora ezean sortua, iparrik eta helbururik gabekoa, itxura batean; haragi zapaldua, bere baitan gauaren haragia eta haragiaren gaua batzen zituena; haragi itsusia, ezin edertu zena eta berak. Adak?
|
|
|
Ada, aitaren aginduz balizko karrera distiratsu bati uko egin ziona, taldeko bakarlari nagusia zen, baina bazuen aurkari bat. Gemma Lertxundi?, Ada gainetik egotea ezin eraman zuena; Gemmak ez zion Adari inoiz ezer esaten, ez beste korukideekin gaizki esaka ibiltzen ere, baina igarri egiten zitzaion
|
bazuela
Adaren aurka zerbait, Adaren presentzia hutsak, besterik gabe, ezin urduriago jarriko balu bezala: horregatik, ahal zuenean, ekidin egiten zuen; egun batean. Gemma Adaren ondoan zegoen?
|
|
|
–Teofilo Mariari: biharko Regina eneko zutabe nagusiari?; begien arteko lehian, bestalde, anai arrebetan zaharrenak gogoan behar
|
zituen
Adaren lehentasunak, Domingoren aldekoak. Ada beti Domingoren alde, baita Domingok etxetik alde egin zuenean ere!, bere aldekoak baino gehiago, bera etxeko zutabe nagusia izateko deitua zen arren; eta orain zer??, izeba Ernestinak esandakoari men egin behar ote zion, jertsea lehenetsiz eta sakelako erlojuaren aurrean jarriz?; non geratzen zen, ordea, egoera hartan aita, etxean lehentasunezko tratua merezi zuena, inor baino lehenago, Ada eta Domingo baino lehenago zer esanik ez?; izeba Ernestinaren ordena ez zen, beraz, bere ordena. Teofilo Mariarena?, aitarena ere bazena, eta hala, erantzun beharrekoa erantzuteko bere beta hartzen zuela, honela esan zion neba nagusiak Adari, irri zabal itxurako bat eginik:
|
|
|
Arazoa, baina, ez ziren beti besteak; lehendik ere ikasia
|
zuen
Adak lezio hori hainbat alorretan, anai arreben arteko harremanetan, batez ere?, baina musikaren alorrean ia probatu gabea zegoen, orfeoiari lotutakoa beste arazo bat izan zen?, orfeoian ez beste abesbatzetan lehen izarra izatea egokitu zitzaiolako, ausaz; egia zen egun guztiak ez zituela berdinak, bistan da, baina egia zen, halaber, musikak, airezko gorputza zuen neurrian, airean igeri jartzen z... prima donna nolabaiteko baten papera jokatzen hasi zenean, gauzak guztiz aldatu zitzaizkion Adari, musikari bakarrik erreparatu beharrean, garai batean bezala, aurkariaren kantaerari erraparatzen baitzion, barruan beste sentimendu bat nagusitzen zitzaiola:
|
|
|
...itzituen jada ez hara eta ez hona, Txaroren begietara baizik; baieztatu ere, baieztatuko zuen balizko behatzaile begi zoli batek ezen Adaren begiak, arestian hain menderakaitzak ziruditenak, apur bat otzanduta zeudela, halako eran, non bai baitzirudien ezen Txarok hitzen sarea hedatu eta hitzen artean harrapatuta geratu zirela Adaren bi begiak; Txarok ohartu behar zuen hartaz, jakina, metro erdira
|
baitzuen
Ada, inoiz baino metro erdirago, metro erdira baino hurbilago ere bai, ausaz:
|
|
|
Hantxe
|
zuen
Adak ezetz esateko aukera; aldiz, burua goitik behera mugitu, zigarretaren kea barneratu, kanporatu, eta honela mintzatu zitzaion:
|
|
|
Halako zerbait behar
|
zuen
Adak, bai, haren hurrengo egunetako jarrerak berretsi zuenez: kalean ikusten zituèn eskaleei, edo oharkabean zetozkionei, batzuei eta besteei begira geratzen zen, ohi baino astiroago, haien hazpegietan edo haien jardunean zeruko seinaleren bat aurkitu nahian bezala; edo erakusleihoetan gelditzen zen:
|
|
|
ez gabardinarik, ez betaurreko beltzik? ...t bezala izan zen, ez daukat beste esplikaziorik?, azalduko zion, bere garaian, Txopitea doktoreari?; iritsi zen, sartu zen, ibili zen nasan gora eta nasan behera, tren heldu berriari arretaz begira, harik eta geltokiburuak banderatxoa jaitsi, trenak ziztua jo, eta makina eta bagoiak abian jarri ziren arte; eta orduan, bat batean amets batek hartu balu bezala, distira ezin distiratsuago batek bete
|
zituen
Adaren begiak, orduantxe ohartu balitz bezala ezen trenak beste lur batera zeramatzala bidaiariak; zenbat bider egin ez ote zuen, bada, Adak amets beste lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina, geltokia!?, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
–Mesedez, Txaro, ez niri adarrik jo?!?; Txarok, baina, adarra jo zion, betean jo ere: iritzi hartakoa behar
|
zuen
Adak, segundo hura oroimenaren lurretatik desehortzi eta jira batera eta jira bestera zebilen bitartean, lo egin ezinik; esan nahi baita orduantxe ulertu zuela Adak, ausaz, adiskide minaren jokoa, Adak berak une hartan azpijokotzat behar zuena, orduantxe ulertu zuen bezala zergatik hasi zen Txaro hiru mutilekin, hirurak hiru hilabete gabe uzteko, Txaro sasi arrazoiz estaltzen ahalegindu bazen ere... –Zergatik uste duzu, bada, utzi nituela hiru mutil haiek?
|
|
|
ohituren kortseak gehiegi estutzen zuela: bera bezalako pertsona batek balsa zuela horma, alegia, eta tangoa haize; Adak, gainera, gero eta gutxiago sinesten zuen, apaizek elizetan aldarrikatzen zituztèn arrazoi orotatik harat, arnasa bera ere ukatzen ziòn Jainko batengan. Damasok ere izan zuen Adaren jarrera hartan bere eragintxoa, Madrildik zetorren bakoitzean bere solasaldiak
|
baitzituen
Adarekin, arrebari burutik aurreiritzi bat baino gehiago kentzen lagundu ziotenak?, halako eran, non, batzuetan, isil gordean jartzen baitzuen irratia, emisore batean ez bazen bestean, tango bat noiz entzungo; harik eta egun batean amak harrapatu zuen arte:
|
|
|
–Txorakeria bat da, esan dizut... –gaineratu
|
zuen
Adak, nora ezean bera ere.
|
|
|
–Nik ere irakurri nahi dut –esan
|
zuen
Adak.
|
|
|
Zeren guztiek hartzen baitzuten Tolstoi anarkismoaren aitzindari gisa, aita kalonjearen hitzetan. Halako zerbait behar
|
zuen
Adak buruan, irri ere egin baitzuen, nahiz eta irriak ez zion luze iraun, bat batean hizketan hasi baitzen:
|
|
|
–Kontatu zerbait gehiago –esan
|
zuen
Adak, jakin mina beldurraren aurrean nagusi.
|
|
|
–Ni, ez... –esan
|
zuen
Adak, begiak, jarraian, itxuragabeki zabalduz, esandakoaz damu– Batzuetan gehiegi hitz egiten dut.
|
|
|
–Ez, zera daukat... –asmatu
|
zuen
Adak, eskua sabelera modu diskretuan eramanda.
|
|
|
egin zituen hogei metro, berrogei, ehun, ehun eta hogei... begiratu zuen atzera berriro ere, badaezpada, arnasestuka, baina atzean inor ez: ...zan zen, ez daukat beste esplikaziorik", azalduko zion, bere garaian, Txopitea doktoreari–; iritsi zen, sartu zen, ibili zen nasan gora eta nasan behera, tren heldu berriari arretaz begira, harik eta geltokiburuak banderatxoa jaitsi, trenak ziztua jo, eta makina eta bagoiak abian jarri ziren arte; eta orduan, bat batean amets batek hartu balu bezala, distira ezin distiratsuago batek bete
|
zituen
Adaren begiak, orduantxe ohartu balitz bezala ezen trenak beste lur batera zeramatzala bidaiariak; zenbat bider egin ez ote zuen, bada, Adak amets beste lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina –geltokia! –, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
–Zoaz, edo oihu izugarri bat egingo dut! –mehatxatu
|
zuen
Adak.
|
|
|
–Uste nuen ni neu nintzela benjamina, baina ez... –esan
|
zuen
Adak hotsek eta garrasiek baretzera egin zutenean, bere lekua galdu balu bezala, harik eta, bere lekuaren bila abiatzen zela, ezusteko aurkikuntza egin zuen arte–: Izen hori jarriko diogu, mutila bada:
|
|
|
Ada, aitaren aginduz balizko karrera distiratsu bati uko egin ziona, taldeko bakarlari nagusia zen, baina bazuen aurkari bat –Gemma Lertxundi–, Ada gainetik egotea ezin eraman zuena; Gemmak ez zion Adari inoiz ezer esaten, ez beste korukideekin gaizki esaka ibiltzen ere, baina igarri egiten zitzaion
|
bazuela
Adaren aurka zerbait, Adaren presentzia hutsak, besterik gabe, ezin urduriago jarriko balu bezala: horregatik, ahal zuenean, ekidin egiten zuen; egun batean –Gemma Adaren ondoan zegoen– korua bakarlariari sarrera prestatzen ari zitzaiòn mementoan doi, Gemmak segundo hamarren batean luzatu zuen nota, aski izan zena Ada bere tokitik ateratzeko eta hurrengo hiruzpalau notetan deszentratuta aritzeko –ez berak uste bezainbat, halere, zuzendariak ez baitzuen saioa eten–, berriro bere buruaren jabe egin arte; egun hartan, baina, Gemma ez ezik, Ada ere urduri zegoen, oso urduri, bezperan Teofilo Mariarengandik esker gaiztoko erantzuna jaso eta kontu hura burutik ezin kendu zuelako; Ada, izan ere, egunetan aritu zen nebarentzat –Frantzian bi urteko egonaldia egin ondoren, exera itzulia– jertse gris urdin bat egiten, bezperan haren urtebetetzea zela-eta; Adak bazekien Teofilo Mariak atsegin zuela kolore hura –hetchgrau deitzen zion anai arrebetan zaharrenak kolore hari, austrohungariar armadako soldaduen uniformearen ezaugarri––, eta, beste pentsakizunik gabe, nebaren gustua betetzen ahalegindu zen; hura, baina, ez zen opari bakarra, aitak sakelako erloju bat oparitu baitzion, urrezkoa, bere kate dotorearekin; erlojuak, gainera, atzeko aldean, inskripzio bat zeraman:
|
|
|
" Teofilo Mariari: biharko Regina eneko zutabe nagusiari"; begien arteko lehian, bestalde, anai arrebetan zaharrenak gogoan behar
|
zituen
Adaren lehentasunak, Domingoren aldekoak –Ada beti Domingoren alde, baita Domingok etxetik alde egin zuenean ere! – bere aldekoak baino gehiago, bera etxeko zutabe nagusia izateko deitua zen arren; eta orain zer...?, izeba Ernestinak esandakoari men egin behar ote zion, jertsea lehenetsiz eta sakelako erlojuaren aurrean jarriz?; non geratzen zen, ordea, egoera hartan aita, etxean lehent...
|
|
|
Arazoa, baina, ez ziren beti besteak; lehendik ere ikasia
|
zuen
Adak lezio hori hainbat alorretan –anai arreben arteko harremanetan, batez ere–, baina musikaren alorrean ia probatu gabea zegoen –orfeoiari lotutakoa beste arazo bat izan zen–, orfeoian ez beste abesbatzetan lehen izarra izatea egokitu zitzaiolako, ausaz; egia zen egun guztiak ez zituela berdinak, bistan da, baina egia zen, halaber, musikak, airezko gorputza zuen neurrian, ai... aurkariak huts egiteko irrika, behin edo behin eraman zuena aurkariaren jarrera bera hartzera... saio haietako batean Gemma Lertxundi zangotrabatzera, alegia; nabarmena izan zen, esate baterako, biek ala biek –Adak eta Gemmak– bi ahotsetako konposizio bat abestu behar izan zutenekoa, elkarri zirika –notak segundo hamarren batean luzatuz edo segundo hamarren batean moztuz, edo tonua erarik sumaezinenean igoz edo jaitsiz–, harik eta Adak Gemma pentagramaren bidetik –nolabait esatearren– desbideratzea lortu zuen arte; Adaren poza!; hura, baina, beste poz bat zen, harrokeriak eragindakoa eta ez musikak; Ada, ordea, ezin zen luzaz bere buruarekin gezurretan aritu:
|
|
|
Negarra egin berria zen neurrian, malkoak agorturik behar
|
zituen
Adak, baina bere mina eta bere porrota hain handiak eta hain erabatekoak ziren, antza, non beste malko batzuk isuri baitzituen, berea malko iturri agortezina balitz bezala.
|
|
|
Ada ohi baino urduriago zegoen, baina, horregatik, hain zuzen ere, gogoratu behar zuen –gogoratuko ez zuen, bada! – ihes egindako egunean hotelean pasatutako afalondoa, noiz eta kopa bat, bi, hiru eta lau hartu baitzituen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; eta gogoratu behar zuen, batez ere, une hura, zeinean airean igeri ibili baitzen, lurreko arazo guztien gainetik. Esperientzia hura behar zuen, bai, horregatik gelditu baitzen, beharbada, ardo gozo botilari begira, liluratuta bezala, izebarekin bi kopatxoak hartu ondoren; zer ote
|
zuen
Adak une hartan buruan?; koska bat falta ote zitzaion, koska bat besterik ez, klimaxa lortzeko eta airean hegan sentitzeko?; Adari, halakoetan, iragan hurbila idealizatzeko joera nagusitzen zitzaion... bere ustezko porrota ez baitzen hain porrota ere izan, menturaz; nolanahi ere, beste aldarte batekin itzuli zen langelara.
|
|
|
" Mesedez, Txaro, ez niri adarrik jo...!"; Txarok, baina, adarra jo zion, betean jo ere: iritzi hartakoa behar
|
zuen
Adak, segundo hura oroimenaren lurretatik desehortzi eta jira batera eta jira bestera zebilen bitartean, lo egin ezinik; esan nahi baita orduantxe ulertu zuela Adak, ausaz, adiskide minaren jokoa, Adak berak une hartan azpijokotzat behar zuena, orduantxe ulertu zuen bezala zergatik hasi zen Txaro hiru mutilekin, hirurak hiru hilabete gabe uzteko, Txaro sasi arrazoiz estaltzen ahalegindu bazen ere... " Zergatik uste duzu, bada, utzi nituela hiru mutil haiek?
|
|
|
...itzituen jada ez hara eta ez hona, Txaroren begietara baizik; baieztatu ere, baieztatuko zuen balizko behatzaile begi zoli batek ezen Adaren begiak, arestian hain menderakaitzak ziruditenak, apur bat otzanduta zeudela, halako eran, non bai baitzirudien ezen Txarok hitzen sarea hedatu eta hitzen artean harrapatuta geratu zirela Adaren bi begiak; Txarok ohartu behar zuen hartaz, jakina, metro erdira
|
baitzuen
Ada, inoiz baino metro erdirago... metro erdira baino hurbilago ere bai, ausaz:
|
|
|
Hantxe
|
zuen
Adak ezetz esateko aukera; aldiz, burua goitik behera mugitu, zigarretaren kea barneratu, kanporatu, eta honela mintzatu zitzaion:
|
|
|
–Beste itzal beltz bat da, umetan ikaratzen ninduenaren antzekoa –asmatu
|
zuen
Adak.
|
|
|
Halako zerbait behar
|
zuen
Adak, bai, haren hurrengo egunetako jarrerak berretsi zuenez: kalean ikusten zituèn eskaleei, edo oharkabean zetozkionei, batzuei eta besteei begira geratzen zen, ohi baino astiroago, haien hazpegietan edo haien jardunean zeruko seinaleren bat aurkitu nahian bezala; edo erakusleihoetan gelditzen zen:
|
|
|
Ene begien poza...! –esan
|
zuen
Adak, Domingo estu estu besarkatzen zuela, nola naufragoak salbaohola, harekin esan nahi balio bezala: " Osorik zaude, bertatik bertara egiazta dezaket, eta zu osorik bazaude, ni ere bai...".
|
|
|
Maria Bibiana pozak airean zegoen, eta ulertzekoa zen: ahizpak shocka izan zuenetik ez baitzuen burua altxatzen; eta, harekin ospitalera joan zenetik, hari begira bizi zen, bere burua ukatzeko gertu, Adarena berresteko asmotan; Adari bazkaltzen eta afaltzen laguntzen zion, egonarri handiz; honek ohea bustitzen zuenean, berriz, Maria Bibianak garbitu eta azpiko galtzak eta izarak aldatzen zizkion; Maria Bibianak, beraz, gogoan behar
|
zuen
Adari egindako promesa, noiz eta ahizpa halaxe mintzatu baitzitzaion, bi poloen arteko barne borroka hartan sartuta zebilèn garaian: " Ez nazazu utz, ezta min egiten badizut ere";" Hitz ematen dizut", erantzun zion Maria Bibianak; Adak, baina, nekez egin ziezaiokeen minik, zegoèn egoeran... nahiz eta, zegoèn egoeran zegoelako, inoiz baino min handiagoa egiten zion, Adaren gogogabezia desertu bat balitz bezala, guztiengandik erremediorik gabe bereizten zuena; hala, bada, Maria Bibianak bakardadeak jota behar zuen, eta Adarekin ibiltzeko era hura zuen, ausaz, bere bakardadearen ezaugarria, biak elkarrekin balebiltza bezala, bai, baina bakoitza bere aldetik, desertuaren alde banatan, eskuak eta besoak bereiz; horregatik Maria Bibianaren poza eta horregatik Maria Bibianaren alaitasuna, Adaren besoak berea kateatu zuenean.
|
|
|
–Gauza bat pentsatu dut, don Julio: nire zazpigarren zigarreta, aurrerantzean, seigarrena izango da –esan
|
zuen
Adak, irri etsi bat ezpainetan.
|
|
|
Arrazoi
|
zuen
Adak; ama izebak, izan ere, noiznahi joaten ziren hondartzara: amak bainujantzia janzten zuen, eta izebak –moja laiko sui generis a izatea erabaki zuelako edo– ez; are gehiago:
|
|
|
–Kontu handiz ibili naiz, eta zaude lasai –esan
|
zuen
Adak; segidan, adimena zuribide sendoago baten bila ipintzen zuela, gehitu zuen–: Normalean Bibirekin etortzen naiz, gainera, eta etxean guztiz fidatzen dira Bibiz.
|
|
|
Domingok, baina,
|
bazuen
Adarekin arazo bat. Adak, izan ere, instrukzioa egiten zuen goizez –gero eta tematuago zegoen, gerrara joan behar zuela eta gerrara joan behar zuela–, eta arratsaldez, berriz, eskola ematen zien iheslarien seme alabei:
|
|
|
–Zigarrotxo bat... –esan
|
zuen
Adak.
|
|
|
–Ongi da –esan
|
zuen
Adak, irri etsi baten itzalean eskua luzaturik; gero, kantatzen hasi zen–: Negras tormentas agitan los aires...
|
|
|
–Esan nizun, Rebeca, lehoiak behin atzaparra botaz gero, nekez libratuko zinela... –esan
|
zuen
Adak istantean, irribarretsu.
|
|
|
–Eta ni, zer...? –protestatu
|
zuen
Adak.
|
|
|
–Ez! –protestatu
|
zuen
Adak, mugimendu automatiko batean ohean esertzen zela.
|
|
|
‘Santa Ana Kareninaren bizitza eta mirariak’ ez litzateke titulu txarra izango" esango zion Txarok, eta Adak erantzungo zion: " Santa Adda Kareninarena errazago izango zait, beharbada...", biak barrez hasten zirela; halako zerbait behar
|
zuen
Adak buruan, begiak ireki eta ixteari utzi, eta irri ezin zabalagoa egin baitzuen, barre txiki batzuk ere bai ondotik; handik gutxira, berriz, jaiki egin zen, indartsu eta kementsu, itxura batean –itxura baino gehiago ere bazen bere jarrera hura–, mundua jatera balihoa bezala; gosaltzera joan zenean, berehala egin zion amak galdera:
|
|
|
–Botatzeko gogoa jarri zait, ezustean, ez dakit zergatik –esan
|
zuen
Adak, bere ezintasunean disimulatzen saiatzen zela; eta, zutik jarrita, gehitu zuen–: Komunera noa.
|
|
|
–Baina... –protestatu
|
zuen
Adak bere ezinean.
|
|
|
lehena eta ia bakarra– ohituren kortseak gehiegi estutzen zuela: bera bezalako pertsona batek balsa zuela horma, alegia, eta tangoa haize; Adak, gainera, gero eta gutxiago sinesten zuen, apaizek elizetan aldarrikatzen zituztèn arrazoi orotatik harat, arnasa bera ere ukatzen ziòn Jainko batengan –Damasok ere izan zuen Adaren jarrera hartan bere eragintxoa, Madrildik zetorren bakoitzean bere solasaldiak
|
baitzituen
Adarekin, arrebari burutik aurreiritzi bat baino gehiago kentzen lagundu ziotenak–, halako eran, non, batzuetan, isil gordean jartzen baitzuen irratia, emisore batean ez bazen bestean, tango bat noiz entzungo; harik eta egun batean amak harrapatu zuen arte:
|
|
|
haren bisaiari xeheki erreparatuz gero, baina, argibide gehiagori antzemango zizkion datu biltzaile balizko batek, han izan balitz: ...nari, baita haragizko harremanei ere, ondorioz, kontzienteki ez ezik –ikustekoa izan zen nola erantzun zion Adak Damasori egun batzuk lehenago, honek emandako aholkuari," senargaia hartu eta ezkondu egin zenuke", arrebak ezetz erantzun zionean, era txar bezain minduan erantzun ere, haurren ipurdiak garbitzeko gogorik ez zuela-eta! –, inkontzienteki ere –amets errepikakorra
|
zuen
Adak haurdun zegoela: haurdunaldi berezi bezain bitxiak ziren haiek, haatik, epea bete ondoren haizeaz erditzen baitzen beti–; eta, halere, animalia ugaztun bat zen neurrian, pentsatzekoa da ezen Ada, noizean behin, beste gorputz baten beroaren faltan zegoela, neguko gau luzeetan batez ere, baina hain zituen, bestalde, erroetaraino sartuak bere beldur haiek –munstroak noiznahi egin baitzezakeen emetasunik gozoenaren haitzulo abegikorra bere–, non azkenean onartu egiten baitzuen bere egoera:
|
|
|
" Nor da zuetatik irakurzalea?"; horixe baitzuen txarra Teofilo Mariak: gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan behar
|
zituen
Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: " Dinamita hutsa da!"; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen –begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur–, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz:
|
|
|
" Dinamita hutsa da!"; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen –begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur–, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu behar
|
zuen
Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
–Zer esan behar diozu...? –moztu
|
zuen
Adak.
|
|
|
erreketa sinboliko hura, baina, erreketa errealetik pauso batera baizik ez zegoen, pauso bat baino gutxiagora, ausaz... arrazoibidea aurrera eramanez gero, bera ere sorgin ehiztarien biktima izan baitzitekeen noizbait, Domingoren aldeko grina hura zuelako, dibortzioa bera baino hagitzez okerragoa zena –urratzaileagoa eta hausleagoa bai behinik behin–, Ada guztiz sublimatzen saiatzen zen arren, sublimazioak kontzientziaren ahotsa isilaraziko ziolakoan... hori esaten ari baitzitzaion Teofilo Maria, funtsean: " Lehendabizi erre egingo zaitut, Ada, grina gaizto hori daukazulako, eta gero bakeak egingo ditugu..."; ala ez...?; halako egoera batean sartuta behar
|
zuen
Adak, haren begitartean ez baitzegoen jada begi mugimendu urduririk, tristura handi bat baizik; baina, bakartua zegoen arren, Ada ez zegoen bakarrik: esan nahi baita guztien begiradapean zegoela; izeba Ernestinak, adibidez, noiznahi begiratzen zion, harenak beti begirada diskretu bezain iheskorrak baziren ere; halako batean, baina, begiraden maiztasuna areagotu zuen, harik eta esan zion arte:
|
|
|
–Eskertuko nizuke, kapelupetik zigarratxo bat aterako bazenit... –erantsi
|
zuen
Adak, konplimenduzko irria irri pikaro bihurtuz, masail ezpainen gihar mugimendu sumaezin baten bidez.
|
|
|
–Nahita ere... –esan
|
zuen
Adak, burua ezker eskuin mugituz, baita malko bat isuriz ere, orduantxe ohartu balitz bezala, betean ohartu ere (buruarekin ez ezik, gorputzaren beste zati guztiekin: urdailarekin eta heste zaurituekin, barearekin eta gibelarekin, bihotzarekin eta birikekin), bere denbora eta bere aldia iragatear zela; jarraian, bere buruari ahulaldi hura barkatu ez balio bezala, errudun usteak edo jota, eskua begietara eraman, malkoak xukatu, eta honela mintzatu zitzaion Domingori, ahots ahitu batez–:
|
|
|
–Arrazoi du, ama! –berretsi
|
zuen
Adak.
|
|
|
" Asko maite zaitu zure arrebak: Ada"; arrazoi zuten, bai, bere lagunek, eta arrazoi
|
zuen
Adak, Domingok eutsi egin behar baitzion, eta aurrera segitu, kosta ahala kosta: bi hilabete eginak zituen, eta ez al zen, bada, beste hamar jasateko gai izango, probak iritsi bitartean?; ez baitzuen zalantzarik egiten probak gaindituko zituela...
|
|
|
Eta une hartan ere, Domingorekin eskutik helduta zihoala, berdin gertatzen zitzaion Adari, edo, berdin ez bazen, antzeko zerbait... irudimenaren eta beldurraren arteko tirabiran Adak zernahi irudika baitzezakeen anaiatxoari buruz, baita nornahi beldurtzeko moduko irudirik beldurgarrienak ere –ez al zien Domingok berak esan, bada, Benjamin Mariaren begiak beldurgarriak zirela? –: bi egoeren artean, haatik, bazegoen alderik, zeren, beste tximistorratzik ezean, Domingoren eskua
|
baitzuen
Adak bere beldurren tximistorratz.
|
|
|
nola gozatu zuen, Maria Bibianarekin batera, haur kotxea hartu eta batetik bestera eramanez, baita haurra inoiz besoetan hartuz ere, amatasunari lotutako ariketa haiek gezurrezko haurrekin praktikatzen ohituta zeudenek –panpinekin, alegia– bene benetako haur batekin praktikatzen zituztela behingoz! Eszena hunkigarria, zinez, Adak haurra magalean hartu eta hura lotaratzen zuenekoa, orain kulun kulun ibiltzen zuela eta orain sehaska kanta bat kantatzen ziola, aingeruen ahotsa
|
baitzuen
Adak, ur begiko ura baino zilarragoa eta garbiagoa... halako moldez, non, hamar egun haiek iraganda gero, bihotzean halako egarri bat geratu baitzitzaion –haurra ukitzeko eta haren azala musuz josteko egarria, esate baterako–, trapuzko panpinekin jada nekez aseko zuena, hainbestekoa zen Adak haurrari hartu zion maitasuna; Adak bazekien hamar eguneko egonaldi hura salbuespena izan zela, ... eskerrik asko eta eskerrik asko, doña Regina, haurra egun hauetan berorren etxean hartzeagatik, kostatuko zait, bai, fabore hau berorri ordaintzea...; Adak, baina, ez zuen etsi, eta hala, epea bukatu zèn egunean ere –afalorduan izan zen, aita ere mahaira bilduta– amari zuzendu zitzaion, epea luzatuko zuen esperantzan.
|
|
|
Harekin batera, baina, Maria Bibianak gogoan behar
|
zuen
Adarekin bizi izandako beste pasadizo bat, hiruzpalau hilabete lehenagokoa, noiz eta honek, oherakoan, harako esaldi hura luzatu baitzion, Domingori ere behin edo behin jakinarazi ziona: " Mutila izan nahi nuke";" Zergatik?", galdetu zion Maria Bibianak; eta Adak:
|
|
|
Domingok oinazpiak urratu zituen eta Teofilo Mariak eskua erre, eta Adak biei ala biei begiratzen zien, liluratuta, begiak zabal zabalik; Teofilo Mariak eskua erre zuenean, gainera, bera ere hantxe zegoen, eta ez zen mareatu ez zorabiatu, Benjamin Mariarekin gertatu zitzaion bezala. Benjamin Mariarena, izan ere, bat batekoa izan zen, eta Adari buruan hura baizik ez zitzaion geratu, ausaz, segundo hamarren batean jasotako munstroaren irudia, shocka eragin ziona eta Adari defentsa psikologiko guztiak aurretik eraman zizkiona, ur kolpe bortitz batek urtegiko horma istantean eraman dezakeen bezala; irudiak, izan ere, izugarrikeriaren ezaugarri guztiak
|
zituen
Ada bezalako ume sentibera batentzat: haragi nora ezean sortua, iparrik eta helbururik gabekoa, itxura batean; haragi zapaldua, bere baitan gauaren haragia eta haragiaren gaua batzen zituena; haragi itsusia, ezin edertu zena eta berak –Adak– ezin edertu zuena; haragi argirik gabea, bere argigabetasunaz baizik elikatzen ez zena; ubelune bat, ubelune soil bat besterik ez zena, bizitzaren zirkulua uko batean hasi eta uko berean bukatuko balitz bezala, porrot erabatekoan.
|
|
|
Irri hark, pilotuak orduantxe eskaini zionak, zer beste irri oroitarazten zion Adari?; irri asko
|
baitzituen
Adak buruan, gizakiek ez ezik txakurrek ere irri egiten zutela baitzeritzon; aitak, amak, Damasok, Maria Bibianak eta mundu guztiak –baita Gabinok berak ere– hura ezinezkoa zela esaten zioten, baina berak baietz, txakurrek –katuek eta hegaztiek ez bezala– irri egiten zutela, Mendi eta Sasirekin jolasten zenean sentitu ere egiten baitzituen, antza, haien irriak;" Baina iku... " Bihotzak ere bere begiak ditu, ordea", orduan ulertu baitzuen Adak ulertzekoa:
|
|
|
...la, Domingoren aurkako borrokan, amaren estanpa harekin aurkitu zen bat batean, bastoia goian zuela; hantxe eten zitzaion izuikarazko oihua –eszenari bertatik bertara begiratuta, lekukorik zorrotzenak ere ez zuen besterik baieztatuko– eta hantxe eten arnasa, ama ikusi orduko pentsatu baitzuen –pentsatu beharra zuen– burua hautsiko ziola, halakoa ere baitzen... edo halakoa ikusi
|
baitzuen
Adak amaren begirada, begiak bere lekutik irtenda; esan nahi baita arrisku handi batean sartua zegoena arrisku handiago batean sartu zela, zeinari, logika guztien arabera, oihu are lazgarriago bat baitzegokion, baina orduantxe isildu zen, hain zuzen ere, Ada, isiltasuna oihuaren adierazpiderik zinezkoena –baita beldurgarriena ere– balitz bezala; bizpahiru segundo luze izan ziren, beste ... egoera hartara, non gorputzak ez dakien jada matxinatzen jarraitu edo patua onartu behar duen:
|
|
|
Ahizparen oihua entzutean, Ada gelditu egin zen, zalantza batek hartua, antza; une hartan, ordea, anaiak eskua luzatu ziola ohartuta, berriro ekin zion aurrerantz –hurbil hurbilekoa
|
zuen
Adak Domingoren esku hura, Adari berari egunero abenturaren bat biziarazten ziona... abentura haietan anaiak tarteka beldurtzen zuen arren, ezinbestean beldurtu ere, beldurrak, maiz, abentura abenturago bihurtzen duen neurrian–, Domingori eskutik heldu eta biak halaxe joan ziren arte, etxerako bidean.
|
|
|
–Fantasma! –zehaztu
|
zuen
Adak, hitza ahoskatu orduko begiak zabaldu eta ezpainak hortzen artean ezkutatzen zituela.
|
|
|
...kuineko birikan leize tuberkuloso arrastorik ez–, beste bi egin zituen Gabinok etxeko atsedenean, amaren eguneroko zaintzapean, ustez sendatua sendotzeko ahaleginean –Maria Bibianak ere zaindu zuen aldi batez, Reginak bi alabak Arte eta Ofizioetako eskolan matrikulatu zituen arte, Maria Bibianaren borondatearen aurka matrikulatu ere, alabak bere bokazioari heldu nahi baitzion eta amak ez
|
baitzuen
Ada, alaba gaztea ahulagoa ikusten zuelako edo, bakarrik utzi nahi: bi edo hiru ofizio ikasten badituzu, bat baino hobeto, Maria Bibiana, que el saber no ocupa lugar, eskolak erizain ikastaro bat ere eskaintzen dizu, gainera, eta zertaz kexatzen zara? –, mutila gaixotasunaren tunel beltzetik irten zen arte; atsedenaldi hura aukera aparta izan zitekeen marrazkiak egiteko joerari berriro heltzeko, baina Gabinok ez zuen arkatz beltzik ez kolorezkorik hartzen; galdetu ere, galdetu zion behin batean izeba Ernestinak zergatik ez zuen marrazten, eta Gabinok:
|
|
2010
|
|
|
unerik desegokienean atera zitzaidan arte, bazkalordua zen?, beste galdera baten itxurapean: . Zergatik
|
dute
Adak eta Maria Bibianak txulo bat, eta guk zera, txistorra??.
|
|
|
Nola ote zuen gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago
|
zuen
Adaren ahotsa, behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela?, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik, seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean?, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin, egon ere, halaxe egoten baitzen hari begira, lerdea zeriola; zer gertatu zitzaion, baina, orduan, amari?; hutsak hartua ote zion garunen arteko ingurabide edo pasabideren bat ordurako, eta bekaitzak handik egin ote zuen, pasabidean barrena, buruan erabat nagusi egin arte?; nekez aurki dezaket beste esplikazio bat, hain izan zen ezordukoa eta hain desgaraikoa haren interbentzioa; eta guztiok mindu gintuen:
|
|
|
Teofilo Maria bere erretolikarekin jarraitzera zihoan, baina hantxe moztu zuen izebak, ez haserre baina bai gauzak bere lekuan jarri nahian: . Barka, baina nik ezin
|
ditut
Ada eta Domingo ahaztu?. –Nik ere ez ditut ahazten, haien jokabidea batez ere?
|
|
|
eta Domingok, baita Teofilo Mariak ere, nik uste? atseginago
|
zenuten
Ada Bibi baino; nik, berriz, ez; eta tuberkulosiaren erruz, tuberkulosiari esker. Bibirekin bizi izan nuèn maitasun istorioa, sexurik gabekoa, jakina?
|
|
|
Nola ote zuen gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago
|
zuen
Adaren ahotsa —behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela—, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik —seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean—, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin... egon ere, halaxe egoten baitzen hari begira, lerdea zeriola; zer gertatu zitzaion, baina, ordua... ni hain minduta nengoen, non zerbait esan behar niola bururatu baitzitzaidan, hartarako abagunea arratsalde hartan bertan aurkitzen nuela, ama egongelako sofan bakarrik ikusi bezain laster; sofaren aurrean mahai txiki bat zegoen, gainean kristalezko ontzi bat zuena, lore sorta batekin, eta amak harixe begiratzen zion;" Eser al naiteke?" galdetu nion; ohartu nintzenean amak ontziari begira jarraitzen zuela, haren ondoan eseri nintzen; gero —Pagoagan izan genuèn porrotak batzen gintuen heinean, lubakiaren alde berean sentitzen nuen ama—, begirune handiz esan nion esatekoa:
|
|
|
Tuberkulosia ez zen, ez, txantxetako gauza, baina tuberkulosiari esker landu ahal izan nuen, halaber, Bibirekiko harremana, hura bai handia...!; izan ere, zuk —zure izkribuan halaxe eman didazu aditzera bederen— eta Domingok —baita Teofilo Mariak ere, nik uste— atseginago
|
zenuten
Ada Bibi baino; nik, berriz, ez; eta tuberkulosiaren erruz —tuberkulosiari esker— Bibirekin bizi izan nuèn maitasun istorioa —sexurik gabekoa, jakina— definitiboa izan zen; egia da, bai, Maria Bibiana batzuetan zintzoegia zela, eta bere estutasunaz anai arrebok estutzen gintuela, baina nor hura baino etxekoei eta hurkoei emanago, nor hura baino eskuzabalago...!; eta hain zen ... argi eta garbi esan zidan, lehen unetik beretik, gaixoen artean ni neu nindukala kuttuntzat, baina, kuttun ninduelako hain zuzen ere, ez zidala lehentasunezko tratua emango; eta hitza bete zuen, noski:
|
|
|
Teofilo Maria bere erretolikarekin jarraitzera zihoan, baina hantxe moztu zuen izebak, ez haserre baina bai gauzak bere lekuan jarri nahian: " Barka, baina nik ezin
|
ditut
Ada eta Domingo ahaztu". " Nik ere ez ditut ahazten, haien jokabidea batez ere... tiro ere egin ez zuen, bada, Domingok gurean... gure etxeko bihotzean!
|
|
|
Hala ere, ez nintzen lasai gelditu, eta egun batzuetan buruan ibili zitzaidan galdera jirabiraka, harik eta beste egun batean —igande batean izan zen, hurrengo igandean edo— unerik desegokienean atera zitzaidan arte —bazkalordua zen—, beste galdera baten itxurapean: " Zergatik
|
dute
Adak eta Maria Bibianak txulo bat, eta guk zera... txistorra?". Primeran gogoratzen dut memento hura:
|
|
2019
|
|
|
(2.eranskina). Helburua, profesionalen esperientziasubjektiboen bidez ikustea zen, ea euskararen erabilerak motibazioan, parte hartzean baita portaeran ereeragina
|
duen
ADaz hunkitua den pertsonarengan.
|
|
|
LURO fundaziotik galdezkatuak izan diren profesionalek azpimarratu dute ama hizkuntzaren erabilpenak eragin positibo bat
|
duela
ADaz hunkituak diren pertsonen parte hartzean, motibazioan eta portaeran. Profesional hauek azaltzen dute pertsona bakoitzaren arabera akonpainamendua egokitzen dutelaeta ondorioz usu euskara erabiltzen dutela LURO fundazioko pertsonekin.
|
|
2021
|
|
|
Gogoan
|
dut
Ada Colauren aholkulari izan nintzela.
|
|
2022
|
|
|
" Ongi hago?", amodioa egindakoan. " Ongi hago?", eta horrenbestez jakin nahi
|
zuen
Ada iritsi ote zen eta bera ongi portatu ote zen. Hiru urte lehenago, Ada Vicençen gtian sartu eta Vicençi bide ilunetan barrena galtzen uzten ziolarik, eta Vicençek bere jende ezagunak untxiak nola harrapatzen zituen kontatzen ziolarik.
|
|
|
Ttirrittak hasi dira berriro entzuten. Mindua
|
du
Adak belauna, atearen kontra horrenbestetan jotzeagatik. Ondoko eserlekura itzuli eta bi besoak atera ditu leihotik.
|
|
2023
|
|
|
Pasa den astean lerroburuetara itzuli zen, Jaume Collboni Bartzelonako alkategai sozialistak bere zerrendan eramango duela ezagutarazi zutenean. Oraindik ere eurengandik gertuago zegoela uste
|
zuten
Ada Colau eta enparauek sekulako haserrea hartu dute, baina gure protagonistak begirune handirik gabe erantzun du gaur egungo alkatea iragana dela.
|