|
2006
|
|
|
1) UPV/EHU ageri da paradoxa handienak dituen unibertsitate arrunt modura: baldintza
|
onenak
izanik (publikoa delako, gizartean adostua dagoelako, handiena eta zabalduena delako, eta abar), modu eta neurri kaskarrenean erantzuten dio bere testuinguru sozialean (euskal testuinguruan) ematen den aztergai berezi handieneko bati: bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz.
|
|
|
Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da. Nazioarte mailakoa
|
onena
omen, etajakina, gurea ez da nazioartekoa. Horra hor kasurako Guggenheim sonatua, horra hor kultura salgai, zein labeletakoa baina?
|
|
|
Adin talde gazteenetan alfabetatuen artean ematen dira euskararen erabilera tasarik
|
onenak
. Helduen artean, ostera, alfabetatua izateak ala ez, ez du eragiten etxeko ohiko hizkuntzaren erabileran.
|
|
2007
|
|
|
Erabilera euskara ez galtzeko behar dugun gauza bat da. Euskara ikastea konpromiso pertsonala ere baden neurrian, egiten ari garen esfortzu guztiak erabilgarritasun konkretu batera eramaten ez bagaitu,
|
onerako
baino frustraziorako eta denbora galtzearen sentipenerako bide ere izan daitekeelako.
|
|
|
Izan ere, lehiakideak garela ahaztu gabe, komunean ditugun beharrak identifikatu behar ditugu eta horiei erantzuna emateko lankidetza bideak jorratu behar ditugu. Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza
|
ona
. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin:
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza
|
ona
. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin:
|
|
|
Bestalde, traba nagusi batekin topo eginen du, oro har hizkuntza politikak duen oztopo bera, hots hizkuntzaren ezagupen falta. Legezko oinarririk gabe, hiztunen eskubideak ezagutu gabe, eragileen borondate
|
ona
da gelditzen den errekurtso bakarra. Zaila da pentsatzea nahikoa izanen dela inertziak gainditzeko.
|
|
|
Beste batzuetan klasean erabiltzen duten hizkuntza oso urrun geratzen zaio kaleko solaskideari, eta ikasleak antzeman egiten du urruntasun hori. Zentzu honetan, euskal hiztunen komunitatearen jarrera
|
ona
funtsezkoa izango da. Atzerritar batek euskara ikasten duenean, txalotu eta lagundu egiten diogu, baina euskaldun berriarekin ez dugu berdin jokatzen.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urtero urtero" milagroak" gertatzen direla. Guk
|
ontzat
emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute. Estrategia ezberdinak erabiliz, azterketak egiten egundoko trebezia lortzen dute eta, gure harridurarako bada ere, gainditu egiten dute.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urterourtero" milagroak" gertatzen direla. Guk
|
ontzat
emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute. Estrategia ezberdinak erabiliz, azterketak egiten egundoko trebezia lortzen dute eta, gure harridurarako bada ere, gainditu egiten dute.
|
|
|
Ikasleak plangintzaren protagonistak izan behar dira, plangintzaren objektuak batetik, baina subjektu bihurtu ditugunak. Jakin badakigu ikasleek duten motibazio instrumental hori, ondo bideratuz gero,
|
ona
ere izan daitekeela. Hortaz behar bezala baliatuz gero ikasleari bestelako motibazioa, irrikak, jakin mina, eta beharrizanak sortu ahal zaizkio.
|
|
|
• Helburu pedagogikoa duten arren, ikaslearen ohiko bizimoduarekin ez ezik, lotura falta nabarmena izan da jarduera didaktikoaren antolaketarekin ere. Eskola denboraren ekintza edo jarduera osagarri modura ikusi dira sarritan, edo programa paralelo modura kasurik
|
onenetan
. Ez da egoten ikaslea praktika esparru hauetarako prestatzeko ildo espezifikorik, edo praktika uneetako hizkuntz esperientziez eskola denboran hausnartzeko lekurik programazioetan.
|
|
|
89ko hurrenkerak, hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, bazuen alderdi positiborik (haurrak ziren euskara gehien zerabiltenak), baina baita aspektu kezkagarririk ere (gazteak ziren gutxien zerabiltenak). 2006ko neurketak utzi digun hurrenkera berriz, izan daitekeen
|
onena
da
|
|
|
1989an burutu zen lehen neurketako %10, 8tik %14, 2ra heldu gara. Datuen norabidea
|
ona
da; euskararen erabilera hobetu egin baita neurketa guztietan. Esan genezake, orokorrean, Euskal Herrian gero eta euskara gehiago erabiltzen dela leku publikoetan.
|
|
|
1989an burutu zen lehen neurketako %10, 8tik %14, 2ra heldu gara. Datuen norabidea
|
ona
da; euskararen erabilera hobetu egin baita neurketa guztietan. Esan genezake, orokorrean, Euskal Herrian gero eta euskara gehiago erabiltzen dela leku publikoetan.
|
|
|
89ko hurrenkerak, hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, bazuen alderdi positiborik (haurrak ziren euskara gehien zerabiltenak), baina baita aspektu kezkagarririk ere (gazteak ziren gutxien zerabiltenak). 2006ko neurketak utzi digun hurrenkera berriz, izan daitekeen
|
onena
da hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, euskararen erabilera igo egiten baita adinean jaitsi ahala.
|
|
|
• Adin taldeei dagokienez, hizkuntza normalizazio prozesu batean egon daitekeen hurrenkerarik
|
onena
lortu dute: zenbat eta gazteagoak izan, orduan eta euskararen erabilera altuagoa.
|
|
|
Gipuzkoan euskara ondorengoetaratzeko sistemak –familia bidezko transmisioa, irakaskuntza bidezko transmisioa eta helduen euskalduntzeak eta alfabetatzea– eraginkorrak dira eta emaitzak, oro har,
|
onak
dira. Dagoeneko euskal elebidun gehienek etxean transmititzen diete euskara seme alabei.
|
|
|
• Iruñerriko zenbait udalerritan haurren arteko erabilera oso apala da, bertze batzuetan berriz,
|
ona
. Haurrek dituzten erabilera aukera ezberdinak, eskaintzak, testuinguruak aztertu lirateke ikerketa konparatiboen bidez:
|
|
|
Paradoxikoki, erabileraren datuek beheitiko jokaera izan dute ezagutza aldetik egoerarik
|
onena
duten adin taldeetan. Euskararen ezagutzaren gainean dugun daturik berrienek4 diote, hain zuzen ere, Iruñerriko 15 eta 24 urte bitarteko gazteen artean% 32,1ek egiten duela ongi euskaraz.
|
|
|
Hegoaldeko bertze hiriburuen aldean, Iruñea da 1989ko kale neurketatik 2006ko kale neurketa bitartean garapenik txikiena izan duena. Hamazazpi urteotan Donostiak izan du garapenik
|
onena
: + 7,9.
|
|
|
Euskara Nafarroako karriketan 2006ko kale neurketaren emaitzen azterketa – Paula Kasares erabilerarik
|
onena
eman duten adin taldeak gazteena eta haurrena dira. Izan ere, Donezteben nola Baztanen belaunaldi berrietan 10etik 9k ongi egiten du euskaraz.
|
|
|
Altsasu ezagutza apalagoko udalerria da eta aurreko udalerrien bertzelako erabilera eskema erakutsi du. Dena dela, honetan ere haurren erabilera
|
ona
nabarmentzekoa da.
|
|
|
Gainera, azken bortz urteotan izan diren aldaketa demografikoengatik Tuterako biztanleen% 12,1 Europako Batasunetik kanpoko atzerritarrak dira10 eta jakinda Tutera lege aldetik eremu ez euskaldun delakoan dagoela eta euskara hezkuntza sistema publikotik kanpo dagoela, pentsa dezakegu egungo datu demolinguistikoak 2 taulan jaso diren 2001eko erroldakoak baina apalagoak direla euskararen ezagutzari dagokiola. Beraz, hemen dugu atentzioa ematen digun datu
|
onegia
.
|
|
|
Hezkuntzan, kanpotik etorritako jendearen seme alabak gure artean bertakotzeko biderik
|
onen
gisa, ahalegin estrategikoak egin behar ditugu, horretan ere Nafarroa Hegoaldeko bertze herrialdeen aldean bereiz ari baita jokatzen: Nafarroan, ikasturtean, ikasle etorkin ia guztiak(% 99,8) G ereduan zeuden matrikulatuta.
|
|
|
Badirudi gero eta gizarte zaharrago honetan gero eta gazteagoak diren euskaldunek ez daukatela nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko. zenbat eta gertuago izan erabilera tasak orduan eta hobeak direla esan nahi du. Taulan ageri denez erabilera tasak
|
onak
dira. Alabaina, euskaldunen proportzioen arteko ratioa gero eta txikiagoa da.
|
|
|
DATUAK EZ DIRA LUKETEEN BEZAIN
|
ONAK
|
|
|
Ez nioke heldu nahi hainbeste gorrotatzen dudan jarrera ezkorrari, baina datuori so hasi naizen bezala eskuan nuen harkatza datu ez
|
onak
, datu ez atseginak markatzen hasi da etenik gabe. Datu orokorrak begiratuz gero esaten ahal dugu Gipuzkoa eta Araban eman dela proportzioen goratze txiki bat, baina goratzea, ez horrela gainerako herrialdeetan, Bizkaian Iparraldean eta Nafarroako kasuaz ari naiz.
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide
|
onak
dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
Gaur egun, asko mintzatzen da hizkuntza ekologiari buruz, betiere, nire aburuz, adigai hori ez da modu zehatzean erabiltzen, eragin handiko elementuak topatzen ditugulako arlo honetan. Horretara, bada, indarra, izen
|
ona
eta nork bere buruaren gainean duen estimu txikia izaten dira eremu honetako baldintzagarriak. Berbarako, elkarren ondoan bizi diren hizkuntza erkidego biren jazokizun bat azaldu nahi dut oraingoan, hau ere adibide batez emanda.
|
|
|
Horregatik, hemen esan nahi dut horixe dela modurik
|
onena
euskaltasuna hiltzeko. diren urarekin lotuko kirolak, eta baserri ingurukoak, berriz, badakiela zertan dautzan haren inguruarekin lotukoak.
|
|
|
Hasieran, pilota erabiltzen zen, herri biren artean, oro har, elkarren ondoan, edo elkarrengandik hurrean zeuden herri biren artean, zeinek zuen pilotaririk (jenderik)
|
onena
erakusteko. Gaur egun, ordea, pilota kirol profesionala dela, beste gauza baterako erabiltzen dela, hau da, nork gustukoen duen pilotaririk onenaren alde jokatzeko, antzinako usadio horrek indarrean dirau.
|
|
|
Hasieran, pilota erabiltzen zen, herri biren artean, oro har, elkarren ondoan, edo elkarrengandik hurrean zeuden herri biren artean, zeinek zuen pilotaririk (jenderik) onena erakusteko. Gaur egun, ordea, pilota kirol profesionala dela, beste gauza baterako erabiltzen dela, hau da, nork gustukoen duen pilotaririk
|
onenaren alde
jokatzeko, antzinako usadio horrek indarrean dirau. Eta horrexek du garrantzirik herri baten eraketaren ikuspegitik.
|
|
|
Aldi berean, ostera, sinesten dut ezin diegula gure osteko belaunaldiei ezer ezarri goitik behera, eta eurek ere egin behar dituztela gure hizkuntza eta kultura transmititu euren ondorengoei igarotzeko. Gure belaunaldiak nahi duen beste ezar dezake beste belaunaldien gainean, baina eurek sinesten ez badute, alferrik da, gure osteko belaunaldiek transmitituko dutelako (konturatzaka, beharbada) eurek barruan daroatena, eta eurek sinetsi behar dute hori barru barruan, bestela alferrik da. xxi. gizaldiaren hasiera honetan geure burua euskalduntzat dugunok egin dezakegun gauzarik
|
onena
da mundu zabaleko kultura handienek egiten dutena ikusi eta, ahal den neurrian eta moduan, behintzat, geurera aldatzea. Bestela, geureak egin du!
|
|
|
Tentazioa izan ohi dugu geure kulturaren betierekotzat hartzen duguna aldaezintzat hartzeko, eta, gure baitan sinesten dugu (guk geure gogoan nahita hartu barik ere), aldaketa guztiak etortzen direla geure ‘izaera’ren aurka. Horregatik, hemen esan nahi dut horixe dela modurik
|
onena
euskaltasuna hiltzeko. Inork uste al du gaur egun dantzak egiten direla orain mende bi egiten ziren moduan?
|
|
|
Elkarrengandik oso urrun dauden kontzeptuak direla ematen duen arren, ukaezina da politika, ekonomia eta kulturaren arteko elkarreragina oso handia dena. Kulturak eragina du daukagun antolamendu politiko ekonomikoan eta era berean, hauek eragina dute kultura baten hedapen eta garapenean,
|
onerako
batzuetan, txarrerako nahi baino gehiagotan. Erabaki politikoak baldintzatu izan dute hizkuntz baten etorkizuna, hizkuntz komunitate baten irudia...
|
|
|
Euskaldunok interneteko leihotik datorren uholdeaz gain bi kultura indartsu ditugu bizikide. Bidaide
|
onak
izan zitezkeen arren, historiak bestelakorik esaten du eta askotan saiatu izan dira neurri politikoen bidez, inposizioz, euskal kultura baztertzen. Irakurketa herrena litzateke, dena den, zapalketarena bere horretan utziz gero.
|
|
|
" Beherakada horren atzean azken urteotan hirigune erdaldunagoetatik gune euskaldunetara bizitzera joan direnen hizkuntza ezaugarriak daude." (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2012: 16) Kontraesanak kontraesan, azken buruan, lan egokia egin den lurralde, sektore, eremu edo guneetan, gutxi asko, emaitzak jaso dira eta, aldiz, interbentziotik kanpo gelditu diren gainontzekoetan atzerakada edo,
|
onenean
, geldiunea gertatu dira. Hortaz, zergatik gune horien inguruko informazio kontrajarriak?
|
|
2008
|
|
|
helburua da teknologian inbertitzea, gero kostua murrizteko. Teknologia horien erabiltzaileek badakite, oraingoz, ez direla perfektuak eta hainbat kasutan (oso desberdinak diren hizkuntzen arteko itzulpena, esaterako) emaitzak ez direla
|
onak
. Kalitatearen kontzeptua, ordea, aldatzen ari da eta orain beste bi kontzeptuekin batera ulertu behar da:
|
|
|
Praktikak esaten du oso antzekoak diren hizkuntzen arteko itzulpenaren emaitzak oso
|
onak
direla (%95); oso desberdinak diren hizkuntzen artean, berriz, emaitzak, oraingoz, ez dira onak (%65 gehienez ere). Dena den, arestian esan bezala, kalitatearen kontzeptua aldatzen ari da eta, orain, beste parametro batzuekin batera neurtu behar da, hau da, kantitatearekin eta prezioarekin.
|
|
|
Praktikak esaten du oso antzekoak diren hizkuntzen arteko itzulpenaren emaitzak oso onak direla (%95); oso desberdinak diren hizkuntzen artean, berriz, emaitzak, oraingoz, ez dira
|
onak
(%65 gehienez ere). Dena den, arestian esan bezala, kalitatearen kontzeptua aldatzen ari da eta, orain, beste parametro batzuekin batera neurtu behar da, hau da, kantitatearekin eta prezioarekin.
|
|
|
Bi proiektu horiek Interneteko bilatzaileak erabili behar dituzte ezinbestean, eta ezagunak dira bilatzaileak euskararako ez direla oso egokiak. Batetik, morfologia aberatseko beste hizkuntzetan bezala, ezinbestekoa da bilaketa lema bidez egitea emaitza
|
onak
lortzeko, eta hori ez dute egiten. Bestetik, ezin zaizkie euskarazko emaitzak soilik eskatu (ezta beste hizkuntza txiki gehienenak ere).
|
|
|
Bestetik, euskarazko corpusgintzak duen tamainarako, horretan ari direnen kopurua ez da txikia, eta gure ustez aniztasun hori
|
ona
da. Eragileen arteko lankidetza handiagoa eta proiektu bateratu gehiago sortzea litzateke, seguru aski, euskarazko corpusgintza indartzeko bideetako bat.
|
|
|
Ikuspuntu komertzialetik Systran izan da enpresen artean gailendu dena, sistema sendoak eta garestiak eskainiz 35 bat hizkuntza bikotetarako. Horrekin soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 107 batera gaur egun web bidezko itzulpen zerbitzu automatikoak eskaintzen dira doan hainbat hizkuntzatarako, baina gehienen kalitatea ez da
|
ona
.
|
|
|
Horren aurrean abian daude metodo bakoitzaren
|
onena
hartzea eta eragozpenak saihestea lortu nahi duten ikerketak. Konbinazio hauetan oinarrituta sortzen diren sistemei hibrido esaten zaie.
|
|
|
Hala ere, azken urteetan SMTn oinarritutako sistemak izan dira gehien aurreratu dutenak eta komunitate zientifikorako NIST erakundearen bitartez antolatuta sasi txapelketetan emaitza
|
onenak
lortu dituztenak (emaitzak oso eztabaidagarriak izan diren arren) 8 Googlek apustu argia egin du sistema hauen alde, eta irabazle izan da lehiaketa horietan. Bere guneetan ere hasi da mota honetako sistemak eskaintzen9 Edozein kasutan, kontuan hartu behar da hedadura handiko hizkuntzetarako (itzulpen bolumen handiko hizkuntza bikoteetarako zehatz mehatz esanda) bakarrik lortzen direla emaitza onak, konpetitibo izateko itzulpenen oso bolumen handia behar da (lehiaketa horietan NBEren itzulpenak erabiltzen dira gehienbat).
|
|
|
Hala ere, azken urteetan SMTn oinarritutako sistemak izan dira gehien aurreratu dutenak eta komunitate zientifikorako NIST erakundearen bitartez antolatuta sasi txapelketetan emaitza onenak lortu dituztenak (emaitzak oso eztabaidagarriak izan diren arren) 8 Googlek apustu argia egin du sistema hauen alde, eta irabazle izan da lehiaketa horietan. Bere guneetan ere hasi da mota honetako sistemak eskaintzen9 Edozein kasutan, kontuan hartu behar da hedadura handiko hizkuntzetarako (itzulpen bolumen handiko hizkuntza bikoteetarako zehatz mehatz esanda) bakarrik lortzen direla emaitza
|
onak
, konpetitibo izateko itzulpenen oso bolumen handia behar da (lehiaketa horietan NBEren itzulpenak erabiltzen dira gehienbat).
|
|
|
Egun Matxinek ematen dituen hainbat itzulpen nahiko
|
onak
direla esan daiteke, eta hona horietako adibide zenbait:
|
|
|
Prozesatze linguistikoa (lehen modulua) testua idatzi den hizkuntzaren mende dago: kalitate
|
oneko
prozesatze linguistikoaren inplementazioa sistemak edukiko dituen" irakurketa" arauen ezagupen mailakoaren araberakoa da; hortaz, aipatu arauak zenbat eta zehaztuagoak eta garatuagoak izan, orduan eta fideltasun handiagoa lortzen da azken irudikapenean. Bigarren moduluak sarreran ager daitezkeen soinu guztiak
|
|
|
" ezagutu" behar ditu, hau da, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du; baina, xehetasun horrez gain, haren funtzionamendua ez da hizkuntzaren mendekoa, eta, hein handi batean, erabiliko den ereduaren kalitatearen araberakoa da sortuko den ahots seinalea. Gaur egun erabiltzen diren sintesi ereduetan lortzen den kalitatea oso
|
ona
da; izan ere, seinale naturaletatik zuzenean jasotako ezaugarriak dituen elementu katea ematen zaio sistemari, eta, hala, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizterainoko kalitatea lor daiteke.
|
|
|
Euskaljakintzara iristen diren ikasle berriak ere lehendik noizbait ariketa horietako batzuk erabilitakoak dira; beraz, sortzaile izateko txanda iristen zaienean, jakinda beraiek sortutakoak besteek ere egingo dituztela noiz edo noiz, gustura egiten dituzte eta euren
|
onena
ematen dute ahalik eta ongien gera daitezen.
|
|
|
Zailtasunak alde batera utziz, aitortu beharrean nago hasieratik proiektuak harrera
|
ona
izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa hartu behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.
|
|
|
Arazo horiei aurre egiteko erabiltzen diren metodoek, oro har, erabat sinplifikatzen dute itzulpen prozesua. Sinplifikazio horiei esker, alde batesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 167 tik, erregela mekaniko errazak egin daitezke itzulpen automatikoko sistema azkarrak eta trinkoak arrazoizko denbora tarte batean sortzeko; baina, bestetik, lortzen diren irtenbideak ez dira
|
onenak
.
|
|
|
Zer dakar itzulpen automatikoak? Muga horiek ikusita, espero dezakegu itzulpen automatikoak gu itzulpenaren zati mekaniko (edo" mekanizagarri") horretatik askatzea, baina, itzulpen automatiko hori
|
ona
izan arren, ez du testua ulertuko; ez ditu beti zuzen konponduko anbiguotasunak eta testuak ez ditu xede hizkuntzaren aldaera jator batean sortuko.
|
|
|
Valentziako aldaeran oinarritzen da. Emaitzak oso
|
onak
dira.
|
|
|
Zein da sistema
|
onena
–Nik guztiak probatzeko aholkatuko nuke, baina, zeregin jakin baterako zein sistema komeni den erabaki aurretik, itzulpenaren kalitateaz gain, honako hauek ere hartuko nituzke kontuan, besteak beste:
|
|
|
Horietako batzuk euskal lurralde bakoitzaren egoera soziolinguistikoaren deskribapenak dira —Iparraldekoak, Hegoaldeko EAEkoak, Hegoaldeko Nafarroakoak—; besteek teorizaziora jo dute, bereziki azken artikuluak, berrikuntzak aurkeztuz; artikulu batzuk sinkronikoak dira, besteak diakronikoak. Lan guztiak dira interesgarriak, eta baita elkarren osagarriak ere, izan ere, ebaluaketak egiten dituzte —alde
|
onak
eta txarrak, indar guneak eta ahuleziak bereiziz—, gure arteko eztabaidarako gaiak eskaintzen dituzte eta etorkizuneko proposamenak egiten. Denen arteko halako lotura bat ere badago, jakina, lan horiek E. Baxoken biografia berari lotzen zaizkiolako.
|
|
|
kasu batzuetan euskararen erakundetzea bultzatuz, eta, besteetan, erakundeen bitartez euskararen aldeko plangintzetan, ekintzetan eta ikerketetan parte hartuz; erakunde publikoetan gehienetan, baina baita erakunde sozialetan ere, beti modu aberatsean euskararen alde lanean aurkituko dugu Baxok. Guztiagatik, gure zorionak eta esker
|
onak
zuri, Erramun! Aurrerantzean ere, horrela, luzaro jarraitzea espero dugu!
|
|
|
Adibidez, egoera gutxiagotu eta menderatuetan, identitate atxikimendua arrazoi nagusia da egokiera maila desberdinen aurrean erantzuteko: egoera maila okerreko kasuetan, eusteko; egoera maila kaskarrekoetan, mantentzeko eta irauteko; egoera maila hobeagoko kasuetan, errekuperazioari eta ber normalizazioari ekiteko, eta egoera maila nahiko
|
oneko
kasuetan naturaltasunez bizitzeko eta geroa ziurtatzen laguntzeko. Bestalde, ukipen egoeran dauden hizkuntza eta hizkuntza komunitateetan, bai menderatzailearen baitan, eta baita —horregatik, agian— menderatutakoarenean ere, identitatea da —IELa gure kasuan— beren arteko harremanak azaltzen dituen prozesu nagusienetakoa —nagusiena ere bai, agian— Hala erakusten du" asimetria" ren araberako teorizazioak, boterea, estatusa, tamaina, justizia,... erlatiboak erabiliz.
|
|
|
Honako lau ideologia tipo bereizten dira ondorioz: ...u2014, ohikoa mendebaldeko estatu garatuetan, eta etnizista –gutxiengo komunitatea desagerraraziz, batzuetan genozidioa ere erabiliz— Dimentsio horien arteko lotura ezinbestekoa da, eta beren arteko elkarreraginak ondo ulertu behar dira, 4) identitate kolektiboa kontzeptua erabiltzen da, gutxiengo komunitatearentzat ezinbestekoa delako, komunitate menderatzailearengandik ahalik eta egora
|
onena
lortu ahal izateko.
|
|
|
Lau posibilitate ditu gutxiengo hizkuntzakomunitateak, beti ere demografia eta babes instituzionalaren dimentsioaren arabera:
|
onena
, ongizatearen susperraldian egotea, okerrena gaixotasun larri kritikoan egotea. Tarteko beste biak gaixotasun problematiko egoeran egotea da; horrek zera ondorioztatzen du, besteak beste, kasu onenean betirako susperraldi— edo normalizazioprozesuan egotera kondenatua dagoela hizkuntza gutxiengoa.
|
|
|
onena, ongizatearen susperraldian egotea, okerrena gaixotasun larri kritikoan egotea. Tarteko beste biak gaixotasun problematiko egoeran egotea da; horrek zera ondorioztatzen du, besteak beste, kasu
|
onenean
betirako susperraldi— edo normalizazioprozesuan egotera kondenatua dagoela hizkuntza gutxiengoa.
|
|
|
Hala ere, artikuluaren azken konklusio moduan esaten da" azken helburua litzateke [ela] arriskuan dauden hizkuntza komunitateei ongizate osoa lortzeko susperraldi egoerara igarotzen laguntzea" —bestela esanda, gutxiengo komunitateari posible zaion egoera posible
|
onenera
pasatzen laguntzea—, edo egoera hoberen horretan mantentzeko," ongizate osoa lortzeko susperraldi egoeran" hain zuzen, eta ez besterik.
|
|
|
ERRAMUN BAXOK GOGOAN ESKER
|
ONEZ
HABETIK
|
|
|
Kakola eta Papillot bikoteak sortu du egiazko eskandala Baigorrin. Beraz, zuzen den bezala, auzitan dira eta hortarako bilduak dira herriko plazan auzitegiko presidenta bere grefierarekin, prokuradorea, beharrezkoa duten abokata, bi lekuko, bat Xiriket anderea, Donibane Lohizunetik etorria, bertzea Zikitero eta behar den antolamendu
|
onaren
zaintzeko herriko mutila eta bi jandarma, uxerra ere halabeharrez. Auzi garaian beren iritzia emanen dute bertsulariek.
|
|
|
Mackey irakaslearen laguntzarekin, gero Unibertsitate Complutensean 1982 urtean aurkeztu nuena. Niretzako lagun
|
ona
izan zinen han, eta zenbait gauza zuzenean zuregandik ere ikasi nuen, horrela ba nire esker onak ere eman nahi dizkizut.
|
|
|
Mackey irakaslearen laguntzarekin, gero Unibertsitate Complutensean 1982 urtean aurkeztu nuena. Niretzako lagun ona izan zinen han, eta zenbait gauza zuzenean zuregandik ere ikasi nuen, horrela ba nire esker
|
onak
ere eman nahi dizkizut.
|
|
|
euskaltzaletasuna orokorrean, eta Euskara bereziki, bultzatu nahian; 2) behin etorrita, zenbait egitasmo sortu eta/ edo indartu dituzu, mota eta maila ezberdinetakoak, ofizialagoak batzuk eta herrikoiagoak besteak, gehienetan modu nekezean, baina hala ere etengabe. Nire ustez, Iparraldeko euskalgintzaren eta Euskararen gaurko egoeraren alderdi
|
onenak
neurri handian zure parte hartzearen esker lortu dira. Ibilbide hau ulertzeko modu egokia iruditzen zait zure eta zuen Euskal identitate sakona aipatzea, identitatea bakarrik agian nahikoa ez bada ere, identitatea beharrezkoa delako.
|
|
|
Euskal Herrian euskaraz guti baino gutiago ditugun aldizkari zientifiko horietariko baten, hots, UZTARO giza-gizarte zientzien zuzendaria naizenez, zurekiko esker
|
oneko
agertzera pozaren pozaz nator, Bat Soziolinguistika aldizkariko zuzendari den Mari Jose Azurmendiren gonbitea gogotik nire eginez.
|
|
|
Beraz 1982ko euskararen legeak ekarpen
|
onak
hedatu ditu Iparralderaino: mugaz gaineko lankidetzaren antolaketa, eta euskara biziberritzeko plangintza hitzartua.
|
|
|
Gogoa ez nuen baikor: herritik urrun eta euskarari buruzko berriak ez hain
|
onak
. Orduan gure lotura Herria astekaria zen, Piarres Lafitte eta zeraman mugimendu erregionalista" Aitzina".
|
|
|
Baina Piarres Lafitten erantzunak beste bide bat erakutsi zidan, askoz mistikoagoa. Abiatu bideari jarraiki behar niola, Euskal Herriaren
|
onetan
! Eta hogei urte berantago zer?
|
|
|
Alderantziz Kanadan 1970ko" hizkuntza ofizialen legean", administrazio federaleko elebitasuna helburu baikor bezala agertzen da, bi hizkuntzak, frantsesa eta ingelesa hein juridiko berean ezarriz, Quebecez kanpoko frantsesdunen
|
onetan
. Molde berean 1982ko euskararen legeak ere elebitasuna helburutzat hartzen du, euskararen aitzinarazteko ezinbesteko bidea baita.
|
|
|
2007an, Eusko Jaurlaritzak aginduta 6 mailako haurrek B1 azterketa pasatu zuten, Euskadin, lehen hezkuntzako bukaeran beraz23 Emaitzak ez ziren hain
|
onak
: A ereduko ikasleen %2k, ereduko %39k eta ereduko %76k B1 hori gainditu dute.
|
|
|
Adierazi behar da gai guztiei oso ongi iritzi zaiela, eta gai gehienak 8tik gora daudela. Kalifikazio orokorra oso
|
ona
da eta garbiketa nabarmentzen da, baloraziorik altuena lortu duelako; 8,54 puntu.
|
|
|
IELaren teoriak aurreikusten duenez gure artean ere IELaren eraikuntzan eta funtzionamenduan hizkuntza dimentsioa ezaugarri garrantzizkoenetakoa da,
|
onerako
eta txarrerako. izan ere, zenbait euskal osagarri negatiboki korrelazionatzen baitira (3 eta 4 Taula). Aldiz, espainiar osagarriekin ez da hori gertatzen, azken finean espainiarra prototipo moderatuago moduan agertzen baita.
|
|
|
• IELaren teoriak aurreikusten duenez —eta emaitzek etengabe erakusten dutenez—, gure artean ere IELaren eraikuntzan eta funtzionamenduan hizkuntza dimentsioa ezaugarri garrantzizkoenetakoa da,
|
onerako
eta txarrerako. Horrek zera esan nahi du:
|
|
|
Fishmanek (1991, 2001) proposatu zuen independentzia politikoa lortzeko jomuga ez zuten hizkuntza taldeek ere, maila desberdinetako autonomia linguistiko eta kulturala lortzeko jomuga jar zezaketela. Fishmanen ereduan, hizkuntza ordezkapena alderantzizkatzearen ereduan, kulturaautonomia
|
on
samarra lor daiteke hizkuntza bat ondo egonkortuta dagoenean" etxe familia auzo komunitate" loturan eta asko erabiltzen denean esparru publikoetan (esaterako, komunikabideetan, hezkuntzan, negozioetan edo gobernuan). Talde bizindarraren esparrua eta hizkuntza ordezkapena alderantzizkatzearen eredua erabilita, Landryk (argitaratzeko prozesuan, a) kultura autonomiaren eredua proposatzen du, hiru osagaiko eredua (Landry, Allard eta Deveau, 2007a, b).
|
|
|
Izan ere, hiztunen kontzentrazio egokia izateak hizkuntza erabileraren" talde barruko solidaritate" esparruak sortzen dituzten gizarte sare estuak sortzen laguntzen du. Gutxiengo/ gehiengo testuinguru batean, taldeen arteko komunikazioak izaera diglosiko nabarmena izaten du, eta, askotan, gutxiengoaren hizkuntza" solidaritate hizkuntza" bihurtzen da
|
onenera
jota, ia ia alor pribatuetan eta egoera informaletan soilik erabiltzen den hizkuntza. Talde menderatzailearen hizkuntza, berriz," estatusa duen hizkuntza" da, eta hizkuntza horixe erabiltzen da nagusiki testuinguru sozial publiko eta formaletan (Landry, Allard eta Deveau, 2006, 2007a).
|
|
|
Interneten bidez, telebista saioak eta irratsaioak (batez ere, azken hauek) eman eta baita jaso ere ahal dira4 Mundu osora zabalduko dituzte hauen edukiak. Horrez gain, Internet oso azoka
|
ona
izan daiteke euskal irratitelebistek beren ‘filosofia’, beren identitatea erakusteko. " Internet garatu eta berehala konturatu ziren herri mugimenduak komunikazio amaraunak oso tresna egokia eskaintzen ziela beren aldarrikapenak ezagutarazteko" (Gutierrez, 2003:
|
|
|
Ez da berez
|
ona
euskarazko hedabideak erdarazko hedabide talde indartsuen menpeko izatea, haien beste ekoizpen bat gehiago izatea. Horrela gertatuz gero, ahula beti indarge.
|
|
|
Oro har, konpetentzia linguistikoa
|
ona
izan badaiteke ere, etxe berean kudeatu beharrak ez du soinu ona egiten, normalean. Euskarari ez dio orain arte mesede handirik ekarri erdararen menpe.
|
|
|
Oro har, konpetentzia linguistikoa ona izan badaiteke ere, etxe berean kudeatu beharrak ez du soinu
|
ona
egiten, normalean. Euskarari ez dio orain arte mesede handirik ekarri erdararen menpe.
|
|
|
Ez da berez
|
ona
euskarazko hedabideak erdarazko hedabide talde indartsuen menpeko izatea, haien beste ekoizpen bat gehiago izatea.
|
|
|
Era berean, eskapadak ere behar izaten ditu ziklista
|
onak
, besteei aurrea hartzeko, bere trebezia erakusteko, indar erakustaldia burutzeko, helmuga eskuragarriago jartzeko. Primizia horiek gabe, gutxi litzateke kazetaritza lana, adibidez.
|
|
|
2 Zezena adarretatik oratzea da
|
onena
. Arestiko egoera kalifika ezin hori gainditzen lagundu beharra dago, nork bere indarrekin.
|
|
|
Eta eskaintzaren testuinguru hori kontuan hartuta, argi esan dezakegu Zarautzen hedabideen kontsumotik euskaraz egiten den %20 urri hori ez dela hain urria, euskarazko hedabide horiek, oro har, gainerako hedabideek baino ikusle eta irakurle gutxiago dituztelako. Aitzitik, Zarauzko audientzia zerrendetan euskarazko hedabideek toki
|
ona
dute, oro har: ETB1ek lehen tokia betetzen du telebisten zerrendan eta ZTBk zazpigarrena (aztertu ditugun bederatzi kateen artean).
|
|
|
Ikerketa horien zain, eta aurreko argudioari tiraka, esan dezakegu euskarazko hedabide bati interesatzen zaiola gainerakoak ere indartsu egotea. Hau da, ETB1eko arduradunentzat albiste
|
ona
dela Berriak irakurle asko izatea, eta Berriako arduradunentzat albiste ona dela ETB1ek ikusle asko izatea. Hitzako arduradunentzat berri ona luke izan tokiko aldizkariak indartsu izatea eta baita alderantziz ere.
|
|
|
Ikerketa horien zain, eta aurreko argudioari tiraka, esan dezakegu euskarazko hedabide bati interesatzen zaiola gainerakoak ere indartsu egotea. Hau da, ETB1eko arduradunentzat albiste ona dela Berriak irakurle asko izatea, eta Berriako arduradunentzat albiste
|
ona
dela ETB1ek ikusle asko izatea. Hitzako arduradunentzat berri ona luke izan tokiko aldizkariak indartsu izatea eta baita alderantziz ere.
|
|
|
Hau da, ETB1eko arduradunentzat albiste ona dela Berriak irakurle asko izatea, eta Berriako arduradunentzat albiste ona dela ETB1ek ikusle asko izatea. Hitzako arduradunentzat berri
|
ona
luke izan tokiko aldizkariak indartsu izatea eta baita alderantziz ere. Ez dakit, ordea, horren kontzientziarik ba ote den gurean.
|
|
|
Eta nazionalismoak erabilitako arma guztiak bezala, anbiguo bihurtu da, nahita: alde batetik, batasunaren argudioa erabiltzen du, eta, bestetik, leialen ezaugarriak bereizteko hesiak altxatzen ditu; nazioarteko ordena aipatzen du, eta, aldi berean, auzokidetza
|
onaren kontra
doa. Normalizazioaz mintzo da, baina hizkuntza garbitasuna du amets" (Bañeres & Roman� 1994:
|
|
|
Eztabaidaren xehetasunetan sartu gabe —jarreretako batek alde bat oso oso polita eta sentimendu
|
on
irrealistakoa dela adierazten duten diskurtsoen kontrakoa da (cf. supra, politiko linguistikoki zuzena), eta besteak, berriz, eremu urriko hizkuntzen edo hiztun gutxiko hizkuntzen babesa eta sustapena justifikatzea du helburu (Boyer 2006: " Conclusions") —, lehen jarreraren baitan garaturiko argudio nagusietako baten oinarria hizkuntzen ekologiaren ikuspegi orokorra da, haren egileak, L. J. Calvetek (1999:
|
|
|
Batetik, ikuspegi hori diglosia zoriontsuak egotea justifikatzen duen kontzeptu markoan sar daiteke; diglosia horietan, hizkuntza erabileren banaketa funtzionala eta hierarkizatua berez eta besterik gabe onartu eta
|
ontzat
emango lukete erabiltzaileek. Hemen Suitza alemaneko diglosia aipa daiteke, aleman estandarraren (Schriftdeutsch) eta alemanaren aldaera diatopikoen artekoa.
|
|
2009
|
|
|
Erraz ikus daiteke arazoaren gakoa ez dela soilik lanpostuaren hizkuntz eskakizuna zein den jakitea (1 eskakizunak ahozko eta idatzizko ulermena funtsezko mailan menperatzea eskatzen du; 2 eskakizunak ahozko ulermena ongi menperatzea dakar; 3 eskakizunak ahozko eta idatzizko ulermen
|
ona
izatea galdatzen du; eta azkenik, 4 eskakizunak hizkuntz gaitasunaren maila espezializatua eskatzen du eta normalki unibertsitateko lizentziatuei dagokie); horretaz gainera garrantzi berezia dauka derrigortasun datak, horixe baita lanpostu bakoitzaren hizkuntz eskakizuna galdatzen has daitekeen unea. Gai honen erregulazio zehatza, apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretuak, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio publikoetan, euskararen erabilera normalizatzeko prozesua arautzen duenak burutzen du.
|
|
|
Ikusten da lanpostuen %26, 26 ez dagoela titularrez beteta, hala ere, lanpostu horietan ari direnek, orokorrean, egiaztatzen dute dagokien maila; kasu horietan, gainera, titularrez betetzen direnean egiaztatua dute. Bestalde, aintzat hartzen bada herri administrazio guztietan une honetan ari den langile oro, derrigortasun data ezarria izan edo ez kontuan hartu gabe, ikusten da euskararen ezagutzari buruzko datuak ere
|
onak
direla: %57, 43k eskuratu du hizkuntza eskakizunen bat.
|
|
|
Administrazio honek zabaldu egin behar du bi hizkuntza ofizialak erabiltzearen aukera, betiere urratsez urrats eta eragile guztien adostasunaz. Eta une honetantxe eman daiteke urrats garrantzitsu hori, aurreko plangintzaldien bitartez ezagutza maila
|
ona
erdietsia den une honetan: izan direlako gara".
|
|
|
Leihatilan zegoen langileak, kexaren oinarriak irakurtzerakoan, euskaraz hitz egin zion: " administrazioak profesional
|
onak
behar ditu eta ez euskaraz dakiten profesionalak; horrela erantzun zidan behin Nafarroako gobernuko goi kargu batek. Nik euskaraz dakit baino nire lanpostura aurkeztu nintzenean euskara ez zen baloratu.
|
|
|
Ikastaroa lan ordutan egin izan da ia beti, eta aprobetxamendu
|
onarekin
. Emaitzei buruz, zaila bada neurtzea ahozkoan izan duen eragina, tamalez argi samar dago ez duela eragin handirik izan laneko aplikazioak euskaraz erabiltzeko orduan.
|
|
|
Kontua da hizkuntza aldatzeko prozesuan abiatzen denak senti dezala, bere barne motibazioez gain, baduela nahiko gaitasun, gehi enpresaren bulkada eta ingurunearen babesa. Baldintzarik
|
onenetan
has dezala bidaia, arrakastaz burutuko duen konfiantzarekin.
|
|
|
Baldintzarik
|
onenetan
has dezala bidaia, arrakastaz burutuko duen konfiantzarekin.
|