|
2004
|
|
|
Euskararen kezka, jakitunen artean
|
modu
ezberdinez landu zen. Dinamika horretan, ez da harritzekoa, euskararen politizazioa berehala sortaraztea, ikuspegi defentsiboa areagotuz.
|
|
|
Euskararen garrantzia goratzeko, Jaungoikoaren lege onaren zati bezala agiri da. Beraz, hizkuntza berezia eta sakratua izango da aurrerantzean,
|
modu
horretan bere nortasun bereziz babesteko. Bertsoetan, euskal erakundeetako legelariek aldarrikatzen zituzten ohizko mitologia politikoaren dogma nagusiak inon baino hobeto azalduta eta laburturik ditugu:
|
|
|
Harako horiek zer ekarri zuten euskalgintzaren alderditik
|
modu
askotan jar daiteke aipuetan. Batak literatura aterako du denon bistara; besteak, filología.
|
|
|
Eta, egitasmo horren barruan, jakina, ordukoetan hain garrantzitsu zen Elizaren jokamoldea ere ezin bazter utzi. Sabinoren txaloak eta goresmenak merezi zituen abade bizkaitar zenbaitzuren euskal sermoilaritza berriak, euskaraz erlijio egiak
|
modu
egokietan zertzen zituena. Haren heriotzondoan ere, ekimen horretan jardungo dute biztaitar abade batzuek, euskalgintzari heltzeko puntuan eta katolikotasunaren mezua euskara garbian zabaltzekotan, gerora Jaungoiko zafe bazkuna izango dena sortuz, garbizaletasunaren errekatik.
|
|
|
Bai na nola betetzen da hori euskal edukiz asimilatzailea izanez segi ez dezan? Hau da oinarrizko galdera, bere garaian Sabino Aranak bere
|
modura
plan teatu zuena.
|
|
|
|
Modu
hatera edo bestera, Sabino Arana, mende bat pasa eta gero ere, oso bizirik dago. Eta hala dago, batik bat, beste testuinguru batean aurkitzen ba gara ere, oraindik ere berak harrotutako gaien inguruan gabiltzalako itzuli mi tzuli eta funtsezko arazo horien muina ulertu eta aterabidea bilatzeko krisei lua eskuetan utzita joan zelako.
|
|
|
Bistan da euskara berreskuratzen ahaleginak egin be har direla eta, horretarako, plangintza bat egiteari beharrezkoa deritzo. Nabar mentzekoa da Hendaia eta Hondarribiako Batzar Ortografikoen inguruan izandako protagonismoa, zenbaitek
|
modu
negatibo batez epaitu izan dutena, baina bidegabeki, oraindik zer argiturik badelako hor, geroago zehatzago iku siko dugun bezala. Oraingoz aski bekigu iradokitzea Sabino Arana azken ur teetan, agian politika instituzionalean sartuta dabilelako eta euskal munduan murgilduago, euskararen kausari orokorrean diogu hau, hasieran baino ga rrantzi handiagoa ematen diola, nahiz eta alderdi hau ere zehaztu beharrekoa da, euskal naziotasunari buruzko ikuspegian jarrera aldaketarik edo eboluzio antzekorik ez dugun sumatzen.
|
|
|
Baina Batzar haien inguruan gertatuak ez dira hain sinpleak batzuen eta besteen iritzi zenbait puntutan kontrajarriak
|
modu
horretan polarizatuak eta sa
|
|
|
Or duko eztabaida hartan argi pixka bat egin ahal izateko, iturriak berrikusi be barra dago Koldo Zuazok hasitako bidetik jarraituta (111), baina zintzotasu nez eta bere osotasunean, ez komeni direnak bakarrik plazaratuz eta ez direnak ilunpean utziz. Izan ere, historiografia gezurtatzeko
|
modu
asko daude, eta ho rietako bat, datuak manipulatzea, edo aipatzeke uztea da. Gu ere ibiliak gara gai honen inguruan Orixeren lana aztertu genuenean, baina lehengo iturriak berrikusi eta berriak aztertzean, orduko balorazio batzuk findu beharrean aur kitu garela aitortzeko lotsarik ez dugu (112).
|
|
|
«Esto es muy grave, pues den tro de esa forma elástica, caben no sólo los pescadores de Elanchove, sino hasta las gentes que sólo sepan hablar castellano o francés y no sepan ni leer ni escribir» (147). Baina galdera beste
|
modu
honetara ere egin zitekeen: hara joatekoak zirenen artean aranazale ez ziren beste guztiak zientifikoak edo adi tuak ote ziren, bada?
|
|
|
Jakintsuena da umi lak izaten jakitea. Bestalde, era atzizkiari dagokionez, Azkueren hiztegian oi narritzen da,
|
modua
, usantza (manera, modalidad, usantza) adierazten duela esateko (165). Kasu honetan, euskaldunen hitz egiteko modua, ohitura, izan go litzateke.
|
|
|
Bestalde, era atzizkiari dagokionez, Azkueren hiztegian oi narritzen da, modua, usantza (manera, modalidad, usantza) adierazten duela esateko (165). Kasu honetan, euskaldunen hitz egiteko
|
modua
, ohitura, izan go litzateke. Gainera, hizkuntza adierazteko, hortxe daude «izkera» eta «min tzara» hitzak ere.
|
|
|
Hauek guztiak Sabino Aranaren jarraitzaleak dira. Neologismoen kontuan zenbat eta gehiago aldendu euskara er deren kutsutik, orduan eta onuragarriagoa gertatuko da harentzat, asimilazioari aurre egiteko
|
modurik
eragingarriena desberdintasuna delakoan baitago.
|
|
|
«Misibus» delakoak bi zenbakitan emana (234). Bere aurrekoek
|
modu
batera edo bestera esana ez duten gutxi dator honen 26 orrialdeko lanean. Neologis moen arazoan, berak dioenez, hiru jarrera mota eman daitezke:
|
|
|
Lerrookin ez dut inor iritziz aldaerazi nahi. Eztabaida antzu horren ikus pegi estua gainditzeko
|
modurik
zintzoena zein den, nire ustez, azpimarratzea besterik ez dut gura: Sabinoren lanaren azterketan sakontzen ahalegintzea; lan dutako esparruetan egin zituen ekarpenetan sakontzen ahalegintzea.
|
|
|
Argitalpen honetan zehar ikusi daitekeenez, ho.; a.lw ekarpen hau ere ez da polemikatatik at geratu. Ezin daiteke beste
|
modu
batera·izarr, gure sortzai le izan zenaren bizitzaren ezaugarri nagusi ziren sentikera agonikoa eta izake ra berriztatzailea aintzat hartzen baditugu. Baina nire iritzian benetan garran tzitsua dena, gure geure hizkuntzaren gaur eguneko egoerearen ikuspegitik
|