|
2008
|
|
|
Urte batzuk geroago, Proposito Experimental. 1956 izeneko eskulturetan oso modu argian praktikan
|
jarriko
zituen ideia horiek.
|
|
|
Horretarako, ordea, beharrezkoa da Oteizaren eskultura eta testu ugariak testuinguru zabalago batean kokatzea, euskal kulturara soilik mugatu gabe. Era horretara, Oteizaren sorkuntza lan garrantzitsua modu egokiago batean uler daiteke, bere garaikoak ziren beste artista eta jokabideekin harremanetan
|
jarriz
.
|
|
|
Presentzia oso sendoa izan arren, ezinezkoa suertatzen da bat batean beraien forma osoki jasotzea. Unitateen antolakuntzaren dinamikotasunak gure begirada ere mugimenduan
|
jartzen
du, eta puntu edo plano batek beste batera eramaten gaitu, bueltaka eskulturaren kanpoko aldetik, une oro beraien forma aldatuz doan bitartean. Eskultura hauek, besteak beste, perspektiba sistemaren ilusioa apurtzeko daude eginak3.
|
|
|
Quousque tandem?! liburuaren kasu konkretuan, mitifikazio prozesu hori oso nabarmena da, eta horren ondorio zuzena da Oteiza artista euskalduna kontsideratzea, enfasia euskaldunean
|
jarriz
, eta ez artistan, bere lan erraldoiak zentzua euskal kulturaren esparru motzean bakarrik balu bezala. Hori ordea, Quousque tandem?!
|
|
|
...etan zehar, azkenean zenbait autonomia erkidegotako Auzitegi Nagusiek Auzitegi Gorenaren jarrera, berandu bada ere, berea egin zutenean, nahiz eta ondorengo tratatuak hor mantendu4 Egoera horretan 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuaren indarreangotasunaren inguruan errealitate araugilearen baitan zegoen gatazka behin betiko azaleratu eta espainiar jurisdikzioaren batasuna kolokan
|
jarri
zen.
|
|
|
Esku artean dugun kasu konkretu honi helduz eta auzitegiek erabili dituzten hitzarmen ezberdinetan aurkitzen diren terminoen gain arreta
|
jarriz
, testu hauen bateragarritasun edo bateraezintasunaren identifikaziora zuzendutako interpretazio lanak espainiar barne ordenamenduko begiruneari zuzendutako erreferentziok eta 1992ko Hitzarmenaren zenbait termino konkretu, bereziki, facilidades, eta, en pie de igualdad con los nacionales del Estado??
|
|
|
Hori gertatzen ez den bitartean, espainiar auzitegiek hartutako bideak Uruguaiko biztanleei erresidentzia eta lana eragotziko dizkie egitatezko modu batean, baina Uruguaiko gobernuak hartzen duen jarreraren zain mantendu da betiere Espainiako Administrazioa, nazioarteko ordenamenduan benetako gatazka baten sorrera suposatu dezakeelako eta, ondorioz, bere kontrako ekimenak hartzea gerta litekeelako. Beraz, Espainiako Auzitegi Gorenak Administrazioa lagunduz zauri honi benda
|
jarri
badio ere, zauriak itxi gabe jarraitzen du, eta oraingoan ondorioak nazioarteko ordenamendu mailan kokatzen dira.
|
|
|
Bertan, 1870eko Tratatua izendatzeko orduan ageri den zorroztasun juridiko falta alde batera utzita, bada nabarmendu beharreko eduki garbi bat. Proposamen horrek, lehenengoz, edozein nazioarteko testu araugileren interpretaziorako elementu klabe baten aurrean
|
jartzen
gaitu: hura interpretatzeko subjektu eskuduna Estatua bera dela, interpretazio autentikoa egiteko eskudun bakarra.
|
|
|
Idatziz, argazkian ikusten dutena deskribatzea proposatu diegu bakarka egindako saioan. Horretarako, koloretako argazki bat
|
jarri
zaie mahai gainean.
|
|
|
Erreferentziakidetasunaren gainean izendatze konkretu eta indibiduala nahiago izatea aipatu behar dugu. Termino egokiak erabili diren arren, batzuetan horiek aukeratzeko ezintasuna agerian
|
jarri
dute ikasleek, metatze ariketa ondorioztatzen delarik. Argazki nahiz komikiarekiko autonomia falta handia da, handiagoa gaztelaniazko ahozko ariketan.
|
|
|
Gaitasun komunikatiboari buruzko hainbat eredu teoriko
|
jarri
dira mahai gainean. Bigarren hizkuntzen jabekuntzaren teorizaziotik sortuak dira gaitasun komunikatiboaren osagaiak bereizten ahalegindu diren ereduak.
|
|
|
Zentzu horretan, eraldaketarako klabea ez da zenbat alditan dagoen erabakitzeko aukera, baizik eta biztanleek euren parte hartzea definitzeko bitartekoak izatea ala ez (Kaufman, 1997). Ibilbide horretan lagundu ahal duten erreferente normatibo ugari aipa badaitezke ere, kasu honetan garapen lankidetzarako izan dezaketen eragin eta onarpen orokortua dela eta, giza garapenaren eta garapen jasangarriaren teoriak
|
jarriko
ditugu gidari, hori bai, horiek ere zabalegiak direnez batzuetan, enpoderamendua ahalbidetzen duten neurri eta mugekin hartuta.
|
|
|
Bukatzeko, giza garapenak gaitasun eta aukeren etengabeko zabaltzearen itxura ematen badu ere, garapen jasangarriak interdependentziak eta mugak azpimarratzen dituela ematen du. Kontrapuntu hori da hain zuzen, enpoderamenduaren ikuspegiarekin loturak
|
jartzen
lagunduko diguna, batetik, botere positiboak seinalatzen baitira, potentzialitateak eskaintzen dituztenak, eta bestetik, negatiboak, murriztapenak eta baldintzak azalarazten dituztenak, eta biak dira kontuan hartzekoak giza eraldaketaren bidean.
|
|
|
Prozesu parte hartzaile bat modu hobezin batean diseinatua izan dena, irekia, justua eta barneratzailea dena, balio gutxikoa izango litzateke baldin eta bertotik eratortzen diren ekintzak eragin sozial txikikoak balira. Are gehiago, parte hartzen duten pertsonek ikusten badute euren lan bikainak ez duela ezertarako balio, edo sentitzen badute txikikeria bat erabakitzeko zela, euren konpromisoa hurrengo prozesuetan arriskuan
|
jartzen
da. Zentzu horretan garrantzitsua da parte hartzea hobestea eta ez besterik gabe kuantitatiboki maximizatzea.
|
|
|
Gizarte konplexu batek oinarrizko behar material asko ditu, eta gerta liteke horiexek gehiengoaren parte hartze barneratzaile baten bitartez modurik eraginkorrenean ez betetzea. Zentzu horretan, Meadowcroft ek (2003) baieztatzen du parte hartze intentsiboena, zabalena, edo ugariena ez dela nahitaez parte hartzerik hoberena, eta zalantzan
|
jartzen
ditu horrelako ebaluazio batek ezkutatzen dituen dimentsio bakarreko balizkoak.
|
|
|
Bigarrena, ordea, inpaktu handikoa da, nabarmena bezain ezaguna: guztiok dakigu zein diren izenaren konnotazio positiboak eta negatiboak (gizon gaztea, ederra, aberatsa, ospetsua...) Ez da inolako ahalegin berezirik egin behar, ez lan kognitibo nekezik, izen hori
|
jarri
dutenen asmoa zein izan den antzemateko. Berehala ulertu ahal dugu zer adierazi nahi diguten izen horren bidez6.
|
|
|
«Sexuen arteko nahasketa» dio Erregistro Zibilaren lege espainiarrak. Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek
|
jarri
dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»).
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira
|
jarri
nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da
|
jarri
eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik
|
jarri
(galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
eusteko? Adierazlearen adiera bakartasunak bereizketaren egia ezarri eta gauzatzen duen moduan, anbiguotasunak edo adiera aniztasunak bereizketaren egia kolokan
|
jartzen
du.
|
|
|
Alderdi linguistikoa alde batera utzita, gizarte zientzietan ere denetarik ikertu da: herri izenak eta izen ofizialak aurka
|
jartzen
dituzten botere harremanak, edo talde estatusaren eta norberaren izenaren arteko loturak, edo izenen modak eta tradizioak, edo izen espezializatuak, hots, lanbide eta jarduera zenbaiti lotutako izenak, edo izenak norberaren izaeran edo autoeragingarritasunaren pertzepzioan ukan dezakeen eragina...
|
|
|
Ondorioz, inoizko, bataio primigenio? bat
|
jarri
behar du antideskriptibismoak izendatzearen hasieran: noizbait, objektuaren ezaugarriak direnak direla ere, izen bat jarri zitzaion delako objektu horri eta izen hark jarraitu du objektua izendatzen.
|
|
|
bat jarri behar du antideskriptibismoak izendatzearen hasieran: noizbait, objektuaren ezaugarriak direnak direla ere, izen bat
|
jarri
zitzaion delako objektu horri eta izen hark jarraitu du objektua izendatzen.
|
|
|
Horrenbestez, izenek ba al dute erreferentziarik? Ez al da erreferentziaren sinesmenean izendatzea izendatzeak dakarren ilusio performatiboaren ordez
|
jartzen
–Dirudienez, izendatzen duguna, izena duenez, munduko egoera, bat?
|
|
|
2 Ez dugu esan sortzea. Izena emanez eratzen dugunaren aurreizatea ez dugu zalantza
|
jartzen
. Izan bada, izate zabal batean, jendeak bere hitzezko eta gogozko antolakuntzaz izatea mugatu eta, izan badiren gauzak?
|
|
|
Esanahiari buruzko bestelako paradigma behar dugu; paradigma horrek kodeak eta, ondare adierazkorrak? sortzeari eta erabiltzeari eragiten dioten harremanetan eta baldintzetan
|
jarri
behar du esanahia. Izenak balio zeinuak dira, ondare sinbolikoak, inolaz ere materia huts edo izendatze neutroak.
|
|
|
teoriak (arrunta hitzaren zentzu bikoitzean: denen ezaguna eta estatus gutxikoa) argitu ahal digu zertan den izena hautatzeko eskubideari
|
jarritako
mugak onartzeko erresistentzia. Erresistentzia arrunt hori bizitza arruntari darion erresistentzia da:
|
|
|
Horrenbestez, jendeak sistemak eta erakundeek bere hartan jarrai dezaten laguntzen du, baina ez itsumustuan; eguneroko bizitza praktikoak badu berezko logika eta horrek jarraipenari mugak eta eragozpenak
|
jartzen
dizkio. Erresistentzia arrunteko ekintza gehienak diren direnean jotzen ditu jendeak, hau da, aitor du erresistentzia ekintzak direna; baina, hala ere, ez ditu diskurtso batez zuritzen edota legitimatzen.
|
|
|
Elkarrizketatu ditugun pertsonek eurek hautatutako izena
|
jartzeko
orduan mugak, eragozpenak eta murrizketak topatu dituzte. Kasu gehienetan, hasierako ustekabe eta harridurari haserrea jarraiki zaio.
|
|
|
Kasu gehienetan, hasierako ustekabe eta harridurari haserrea jarraiki zaio. «Zer dela-eta esan behar digute gure haurrari
|
jarri
behar diogun izenak zein izan behar duen?» «Nor dira gure haurrari zelan deitu behar diogun esateko?» Horrelako galderek izena gurasoen eskubidea dela suposatzen dute, ez dela ohitura bat, ez dela izapide burokratiko hutsa, ez dela gizarteak arautu duen pertsona eratzeko erritu bat... Eskubidea omen da.
|
|
|
Izendatze praktika horien ondorioak aztertuz gero, konturatuko gara, izena hautatzearen askatasunari
|
jarritako
mugak, behin eta berriro gainditzen dituela jendeak:
|
|
|
Naturaltasun praktikoa galtzen ari da joko eremu honetan; izenena ere eremu berezitua eta arroztua bilakatzen ari da eta, hala izanik, pertsonek egoera anbiguoan jardun behar dute: batetik, erabaki pertsonala hartzera behartuta daude, ez dabil hor lehengo erakundeen irizpide itxirik, baina, bestetik, erakundeek hainbat muga
|
jartzen
dute, kasu gehienetan, gainera, jendeak ez du muga horien berririk. Hau den hau egiaztatu dugu gure ikerketan:
|
|
|
Azken hori, irrati orokorrek erabiltzen dute eta entzuleria orokor bati zuzentzen zaion eta egunean zehar hainbat genero biltzen dituen egitura trinkoa osatzen du. Programazio mota horri historian zehar hainbat izen
|
jarri
zaizkio, hala nola zerbitzu orokorreko irratia, irrati tradizionala, ohikoa, edo, irrati totala. Irrati berezitua, ordea, entzuleriaren segmentu konkretu bati bideratzen zaion gai bakarreko edukietan oinarritutako formatua da eta bere ezaugarri nagusiak edukien sektorizazioa eta entzuleriaren segmentazioa dira.
|
|
|
Los 40 Principales eko atarian entzulea Hego Amerikako 40 Principales kateetan sar daiteke. Kasu honetan, teknologiak gizabanakoaren begien aurrean
|
jartzen
du jakin mina edo beharra asetzeko aukera.
|
|
|
Internet bidezko irratia ohiko programazioaren eta eduki eta zerbitzu gehigarrien artean kokatzen da, ugaritasun testuinguru bati hasiera emanez. Aurrerago ikusiko dugunez, irratiek mekanismo interaktibo ugari
|
jartzen
dituzte erabiltzaileen esku berauen parte hartze aktiboa bultzatzeko eta edukien barrunbeetan zehar nabiga dezaten.
|
|
|
Normalean web orrialdeen goiko aldean edo ezkerrean
|
jartzen
dira menuak eta aktibatu ahala zuhaitz, hipertestu edo hipermedia, eran irekitzen dira eduki ezberdinak.
|
|
|
Irrati hertziarrean entzule komunitatea dimentsio ikusezin batean kokatzen zen bitartean, teknologia berrien aplikazioak Foro, blog eta Chat deitzen diren dimentsio ikusgai batean
|
jartzen
du.
|
|
|
–Harreman kapitalari dagokionez, abian
|
jarri
beharrekoak dira bezeroen leialtasuna indartzeko prozesuak eta kanpoko beste agente batzuekiko harremanak sendotzeko mekanismoak (hornitzaileak, kide estrategikoak, erakundeak, etab.).
|
|
|
5 Gaur egungo eta, are gehiago etorkizuneko? erronka nagusietakoa antolaketa eredu berri bat abiarazi eta indarrean
|
jartzea
da, non lidergo faktoreak zeregin erabakigarria izango duen enpresako honako hiru atal hauek kudeatu eta gidatzen: a) balio erantsia, b) berrikuntza, eta c) antolakuntza kultura.
|
|
|
Laburbilduz, enpresak ezinbestekoa du, gidaritza integral? bat abian
|
jartzea
, horrek ahalbidetuko baitio informazioa eta komunikazioa modu eraginkorrean hedatzea eta aktibo ukiezinak egokiro kudeatzea, bezeroentzako balio erantsia gehitzeko xedez6.
|
|
|
Horiez gain, negozio eskolak eta enpresa zuzendaritzaren inguruko akademia eremua ere ideia kontsumitzaile eta sortzaile garrantzitsuak dira. Oro har, modan
|
jartzen
diren ideia nagusiak aholkularitzetan sortzen dira, baina akademia alorrean egile arrakastatsu ugari daude. Aipagarriak dira, besteak beste, Barney, Prahalad, Mintzberg eta, batez ere, Michael Porter; horiek guztiek eragin handia izan dute enpresa estrategien garapenean (Álvarez, 1997; Clark, 2004).
|
|
|
3 Adibidez, Carson et al. (1999) obran azaldu dutenez, modan
|
jartzen
den ideia edo teknika bat sartzen denetik ahazten den arte pasatzen den denborak behera egin du: 50 hamarkadako batez bestekoa 14,8 urtekoa zen; 80ko hamarkadakoa 7,5 urtekoa; eta 90eko hamarkadakoa 6 urtekoa.
|
|
|
Esaterako, ABI Inform Global Edition datu baseak argitalpen aztertzeko joera du eta xehetasun hori kontuan hartu beharra dago. Gainera, enpresa kudeaketarako teknika eta tresnen zabalkuntza neurtzeko erabiltzen duten metodologiaren beraren zintzotasuna ere zalantzan
|
jar
daiteke.
|
|
|
Esan bezala, laurogeita hamarreko hamarkadan AEBko akademia alorreko eta negozio aldizkarietako kritikek egindako publizitate negatiboaren ondorioz, herrialde horretako enpresa askok zalantzan
|
jarri
zuten erabateko kalitate kudeaketak antolaketa hobetzen zuela. Gauzak horrela, laurogeita hamarreko hamarkadaren bukaeran Fortune aldizkarian argitaratutako txosten batean arabera, erabateko kalitate kudeaketa zuzendarien kudeaketa jarduera gogokoenen zerrendan hamargarren zegoen 1997an.
|
|
|
zentroen zuzendaritza eta kudeaketa berritu eta profesionalizatu dira, neurri handi batean, kalitatea kudeatzeko sistemak eta ereduak ezarri ahala (Heras et al., 2008b). Eta, noski, inork ez du zalantzan
|
jartzen
zuzendaritza edo kudeaketa, oro har, modan dauden ala ez, edo modan dauden ala ez finantza kudeaketa, pertsonen kudeaketa edo merkataritza kudeaketa.
|
|
|
Azken hori, oraindik zutik dago, baina sinbologia frankista galduta. Legutioko Guardia Zibilaren koartelaren ondoan dago karlistek
|
jarritako
oroigarria, baina horrek 1937ko martxoko erasoaldia du erreferentzia nagusia63 Galtzaileek jarrera desberdinak izan zituzten. Nik dakidala, ezkerreko taldeek (anarkistek, komunistek, sozialistek edo errepublikazaleek) ez dute inoiz ospatu Legutioko erasoaldiaren urteurrenik.
|
|
|
Abertzaleen kasuan, jarrera desberdina izan zen, ez hainbeste biktima papera aldarrikatu nahi zutelako, zenbait egilek ikerketa gutxi eginda arinkeriaz esaten duten moduan64, baizik eta gerra ostean egitura sendoagoak mantendu zituztelako eta gerrako urteek pisu nabarmena izan zutelako egituratze horretan65 Legutiori dagokionez, jeltzale talde batek 1964 inguruan hilarri bat
|
jarri
zuen Larragotiko basoan erasoaldian hildakoen alde, «Ire azkatasunaren alde jiarduen 1936 1937» esaldiarekin eta mezak ospatu zituzten isilean hurrengo urteetan. Franco hil ondoren Itxarkundia batailoiko jeltzaleak 1977ko urrian bertan bildu ziren eta beste hilarri bat jarri zuten gerra ostean eraikitako urtegiaren ondoan.
|
|
|
Abertzaleen kasuan, jarrera desberdina izan zen, ez hainbeste biktima papera aldarrikatu nahi zutelako, zenbait egilek ikerketa gutxi eginda arinkeriaz esaten duten moduan64, baizik eta gerra ostean egitura sendoagoak mantendu zituztelako eta gerrako urteek pisu nabarmena izan zutelako egituratze horretan65 Legutiori dagokionez, jeltzale talde batek 1964 inguruan hilarri bat jarri zuen Larragotiko basoan erasoaldian hildakoen alde, «Ire azkatasunaren alde jiarduen 1936 1937» esaldiarekin eta mezak ospatu zituzten isilean hurrengo urteetan. Franco hil ondoren Itxarkundia batailoiko jeltzaleak 1977ko urrian bertan bildu ziren eta beste hilarri bat
|
jarri
zuten gerra ostean eraikitako urtegiaren ondoan. Hilabete geroago, Legutio eta Urrunagako bide zaharrean afusilatu eta bertan lurperatu zituzten 15 gudariren gorpuak atera eta Legutioko kanposantura eraman zituzten.
|
|
|
Hilabete geroago, Legutio eta Urrunagako bide zaharrean afusilatu eta bertan lurperatu zituzten 15 gudariren gorpuak atera eta Legutioko kanposantura eraman zituzten. Hurrengo urteetan horrelako ekintzek garrantzia galdu zuten, eta EAJko kide garrantzitsua izan zen Jose Maria Otxoa de Txintxertuk aitortu duenez, EAJak ez du ezer egin gudarien eta Francok preso hartutako euskaldunen alde 1976tik aurrera66.EAEko kideak izan dira Legutioko erasoaldiaren oroimena ondoen gorde dutenak, Albertiako gailurrean
|
jarritako
oroitgarria urtero uztailaren hasieran bisitatuz. «Atzoko eta gaurko gudariak» omentzeko erabiltzen du Ezker Abertzaleak ekintza hori.
|
|
|
64 Itxarkundiako Lizaso komandanteak 1977ko omenaldian hitz hauek esan zituen: . Hor dago besteek
|
jarritako
harri hori(, nazionaleek, jarritako monumentuaz).
|
|
|
–Hor dago besteek jarritako harri hori(, nazionaleek?
|
jarritako
monumentuaz). Bainan anaien arteko borroka izan zen.
|
|
|
Hurrengo egunetan finkatu ziren azaroaren bukaera arte bi aldeek okupatu zituzten posizioak. Errepublikazaleei dagokienez, Garellanoko militarrak Tantaibakarreko maldetan
|
jarri
ziren, asalto guardiak Otxandioko kanposantu inguruan eta miliziano ezkertiarrak Motxotegiko gainean; abertzaleek, bitartean, Gorbeiako gailurra hartu zuten. Frankistak, aldiz, 24an bertan sartu ziren berriro Legution eta hurrengo asteetan pixkanaka pixkanaka indartu zuten goarnizioa 600 lagun inguru eduki arte4 Borrokak hasi zirenean Ricardo Iglesias teniente koronela zen frankisten burua.
|
|
|
8 Martínez Esparza jeneral frankistaren esanetan, erasoaldiak lehen atzerapen bat izan zuen beharrezkoak ziren armak eta munizioak banatu eta prest
|
jarri arte
eta Otxandioko eta Aramaioko errepideen artean bide bat eraiki arte Arlaban inguruko gudari eta milizianoak hornitu eta ebakuatu ahal izateko (Martínez Bande, 1980).
|
|
|
Erasoak 1936ko azaroaren 27an hasi behar zuen, baina eguraldi txarragatik 30era arte atzeratu zen8 Ciutat kapitainaren aginte tokia Motxotegin
|
jarri
zen, Agirre lehendakaria bertara joan zen9, baita Josep Tumarov ere, Sobietar Batasunaren enbaxadatik bidalitako aholkulari militarra10 Operazioaren burua Aranbarri kapitaina izan zen. Erasoa hiru zutabetan eratu zen.
|
|
|
14 Etxe hutsak alokairuaren merkatuan barneratzeko ekimenak BIZIGUNE programaren bidez egin ahal izan dira. Emaitzei dagokienez, programa hau martxan
|
jarri
zenetik 2.000 etxebizitza pasatxo mobilizatu dira (EAEn, azken erroldako datuen arabera, 86.000 etxebizitza huts baino gehiago daude). Babestutako etxebizitzen eraikuntza, berriz, kalatu handiagoko politika izan da; hain zuzen ere, azken gobernualdian 20.000 etxebizitza berri baino gehiagoren eraikuntza hasi da.
|
|
|
Baina gainera, lurzoru marroi hauek eskainitako azalerak hiritarren etxebizitza beharrak asetzeko ez erabiltzeaz gain, benetan gauzatu diren proiektuek, eta, oro har, hiri politika berriek, gentrifikazio prozesuak
|
jarri
dituzte martxan (Vicario eta Manuel, 2003). Gentrifikazio prozesuak zona deprimituetan gertatutako errehabilitazio errresidentzialaren eskutik etortzen dira baina ez errehabilitazioaren ondorio isolatu moduan, baizik eta hiriaren berregituratze prozesu zabalago baten ondorio gisa.
|
|
|
Horretarako iturri berriztagarriak erabiliko dira, eguzki energia, eolikoa eta biomasa. Horrenbestez, Euskadiko energia estrategia
|
jarri
nahi izan da martxan, energiaren euskal erakundearen ekimenez.
|
|
|
Nolanahi ere, badirudi jasangarritasuna gehiago lotzen dela energiaren erabilerarekin lurzoruaren okupazioarekin baino. Eta ildo horretan dago, hain zuzen ere, energia kontsumoa mugatzen duten egitasmo berritzaileetan
|
jarritako
arreta, etorkizuneko etxe berdeen proiektuan izan nahi den parte hartzeak ere aditzera ematen duenez.
|
|
|
Hain zuzen ere, hirietako eta bertako giza taldeen banaketan izandako mugimendu eta aldaketek eragindakoak. Horrela, Donostiako Martutene auzoan aurrera eramango den egitasmoaren eskutik ere, gisa horretako prozesuak martxan
|
jarriko
dira, pertsonen lekualdatzeak eta kontzentratzeak eraginda.
|
|
|
Azkenaldian oso modan
|
jarri
den kontzeptua da jasangarritasuna, eta hitzean eta hortzean darabilte politikariek, akademikoek, zein beste askok eta askok. Baina kaleko hizkeran hitz egiten denean ingurumen jasangarritasunera mugatzen da gehienetan kontzeptu honen esanahia.
|
|
|
Beraz, gaur egungo beharrak ase baina hurrengo belaunaldien beharrak arriskuan
|
jartzen
ez dituen garapen eredua da jasangarritzat jotzen dena. Hau da, belaunaldi berekoen eta desberdinetakoen arteko elkartasunaz hitz egiten digu, edo beste modu batean esanda, solidaritate intragenerazional eta intergenerazionalaz.
|
|
|
Lan honen bidez, Etxebarriko eta Bolibarko gaurko euskara parez pare
|
jarri
eta euren arteko aldea ateratzeko saiakera da eta, bide batez, herri bakoitzean belaunaldi batetik bestera zer nolako bariazio linguistikoa gertatu den aztertzekoa.
|
|
|
Horrela, bariazioa zein norabidetan eta zein arlotan gertatzen den gehiago zehaztu ahal izango da. Ondoren, datuak orokorrean aztertuko dira, herri bietako egoerak karenka
|
jarriaz
.
|
|
|
Gazteak azken mugatzailea galdu du, eta azentua da galera horren konpentsatzailea. Joera horren sortzailetzat Ondarroako hizkera
|
jarriko
genuke. Hala ere, esan beharra dago hizkera askotan ari dela gertatzen honako fenomeno hori (Lekeitio, Ondarroa, Azpeitia, besteak beste).
|
|
|
Bi hizkera aztertzean, ez da nahikoa hizkera bietako belaunaldi ezberdi netako hiztunak aztertzea. Horretaz gain, hizkera biak karenka
|
jarri
eta bata bestearengandik zerk banatzen dituen eta zerk lotzen dituen aztertu behar da.
|
|
|
Herri bietako helduak parez pare
|
jarrita
lexikoa izan da aldaketa gutxien duen alorra,% 96,66an erantzun berdina eman baitute herri bietako helduek, eta lautan(% 3,33) baino ez erantzun ezberdina. Aditz morfologia izan da hurrengo alor berdintsuena.
|
|
|
Euskal atlas geo soziolinguistikoa ikerketa proiektuaren barnean dauden Etxebarria eta Bolibar herrietako hizkeren banakako azterketa egin da artikulu honetan eta, ondoren, hizkera biak elkarrekin konparatu dira, elkarren datuak parez pare
|
jarrita
. Azterketa, batez ere, belaunaldi biren arteko hizkuntza harremanetan oinarritzen da:
|
|
|
Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, gizonen osasuna bakarrik azaltzen duten aldagaiak kontuan hartu dituzte, alde batera utziz edo garrantzi gutxi emanez emakumeena ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs et al., 2000). Gaur egun, nahiz eta ikerlan askok jakinarazi duten gizonen eta emakumeen osasun mentala esplikatzeko aldagai desberdinak kontuan hartu behar direla, oraindik ere, ikertzaile askok ugalketa funtzioetan indarra
|
jartzen
dute, eta bizi estiloak eta familiaren zainketa alde batera utzi.
|
|
|
Sintomatologia hori oso garrantzitsua da, irudikatzen duelako beste era batetik agertzen ez den estresa, eta etorkinen osasuna ikertzen denean garrantzi handiagoa hartzen du: batetik, dagoen ezinegona agerian
|
jartzen
dutelako, eta bestetik, beste esanahi sinbolikoak irudikatzen dituztelako (Martín Ortiz, 2003), alegia, diskriminazioaren kontrako erantzuna, edota emakumen artean, matxismoaren kontrako aldarrikapena (García Campayo eta Sanz, 2002). Amaitzeko, depresioa handiagoa da Latinoamerikako eta Ekialdeko Europako emakumeen artean.
|
|
2009
|
|
|
Esan dezakegu, ez elementuaren kasuan, egileen joera bukaeran
|
jartzea
izan zela matxinada aurreko testuetan; ezin elementua ez zen agertu testu haietan. 1972ko testuan, ordea, gauzak nahasiago agertu dira eta, beraz, ondoriorik ezin dugu atera; adibideetan ikus daitekeenez, aukera guztiak eman zituen egileak.
|
|
|
Ondorioak ateratzeko ezinbestekoa da aztertutako testuak bere garaian kokatzea, baita geure burua garai haiei begira
|
jartzea
ere. Gaurko ikuspuntutik aztertzeak okertzera eraman gaitzake.
|
|
|
Terminoen atalari dagokionez, oro har, egileek ez zuten sistematikoki jokatu terminoak sortzerakoan; badirudi arreta handiagoa
|
jarri
zutela terminoak sortzean, hots, matematika euskaraz lantzean, terminoen sorreran baino. Horrela, termino bera bi edo hiru era desberdinetan idatzita ikus daiteke testu berean.
|
|
|
|
jarri arte
(17) J adru1ik anderegaia sa lan
|
|
|
parean
|
jarri
z it za i gun
|
|
|
abiatu, aideratu, ailegatu, aldendu, altzatu, atera, aurrera egin, buelta eman, bueltatu, ekarri, eraman, erori, etorri, geldierazi, geratu, gidatu, heldu, hurbildu, hurrindu, igon, inguratu, irten, itzuli, jarraitu,
|
jarri
, jeiki, pasatu, sartu, segitu (29)
|
|
|
Sektore guztirako lan itun bat sortzea mesedegarria litzateke, profesioa arautzeko, gutxieneko lan baldintzak arautzeko, eta, bide batez, egungo anabasa honetan ordena apur bat
|
jartzeko
. Lan honetarako elkarrizketatu diren iritzi igorleek begi onez ikusten dute sektorerako hitzarmena sortzea, egungo lan baldintzak hobetzeko lagungarria izan litekeelako.
|
|
|
Izan ere, bertan jasotzen dute formazioa etorkizunean sektorean lan egingo duten kazetari eta komunikatzaile askok eta askok. Horren erakusle, hainbat urtetan martxan izan den «Gizarte komunikazioa Euskal Herrian» doktorego programa eta iaz martxan
|
jarri
zen «Komunikazioa eta hizkuntza gutxituak» masterra.
|
|
|
(..) Emigrazioak, hots, etxea uzteko eta toki urrun batera bizitzera joateko egite berak? fedearen oinarriak kolokan
|
jartzeko
arrisku nahikoa bazuen. Deserrotzeak ekarritako kaltea baino ez zen fedearen galtzea, ulerbide honetan.
|
|
|
Diru falta izan zen, azkenean, ideia hau gauzatzen utzi ez zuen arazo bakarra. Baina hazia
|
jarrita
laga zuen, hurrengo egitasmoek jarraituko zuten bidea markatuz. Horrela, gero eta ahots gehiago agertu ziren Argentina eta Uruguaiko euskal kolektibitatean, bide honi berreusteko eta benetako euskal hezkuntza emango luketen euskal ikastetxeak fundatzearen alde.
|
|
|
Horrela lehen kontaktuak egin zituen, Angeluko Mariaren Zerbitzarien ordenako «hezkuntzarako erlijiosoak» Euskal Herritik eramaten saiatzeko; hala ere, ez zen garai batere ona, Europako gerra zela eta, eta horregatik «las hermanas baskas [que iban a hacerse cargo del establecimiento de enseñanza] no podrá contarse por el momento con su concurso»20 Azkenean 1918an negoziazioak bertan behera utzi ziren, eta Hego Euskal Herriari begirada zuzendurik, beste kongregazio baten bila aritu ziren. Azkenean San Joseren Alabekin (Hijas de San José) harremanetan
|
jarri
ziren. Jatorriz fundazio katalana zen, baina ordurako Euskal Herrian oso hedaturik zegoen kongregazio hori.
|
|
|
etorkinak lanbide hauetan kokatzen al dira beren sorterritik horretarako prestakuntza ekarri dutelako?, ala alderantziz, etorkinak direlako harrerako gizarteak lanbide horietara naturalki eramaten al ditu? 5 Erantzun eske, zenbait ikerketatan etorkinaren hezkuntza mailari so egin diote, maila horrek haren migrazio proiektuaren egitasmo eta desioen gauzatzean nola eta noraino eragiten duen erabakitzeko. Izan ere, inork ez du ukatzen itxaropen oso bestelakoak suposatu behar zizkiela, emigrazioaren abenturan, alfabetatu gabeko baserritar euskaldun elebakar bati eta, adibide bat
|
jartzearren
, eskola maila gainditua duen eta erdaraz alfabetizazioa lortu duen beste bati6.
|
|
|
Arin adibidez, oso ona eta zuhurra da behar duen informazioa lortzeko orduan, gainera fidagarria dela esan beharra dago. Bere alde txarra da, kronista hutsa dela, ez duela inolako kritikarik egiten, beraz, ez du inolako posiziorik ematen mahi gainean
|
jartzen
digun informazioari buruz. Irigoyen zerbait hobea dela esan dezakegu, bere lanetan interpretazioa egiten saiatzen baita.
|
|
|
Donde apenas se noto la polémica fue en el centro Euskal Erria de mayoría Vasco francesa». Ezin da akats gehiago
|
jarri
hain lerrokada laburrean.
|
|
|
Oso deigarria da ikustea nola «Zazpiyak bat» (batzuetan horrela deitua izan zen, ofiziala aukeratu eta Euskal Erria
|
jarri
zioten arte) euskal etxea errealitate bihurtzen den heinean, La Baskonia aldizkariak gero eta garrantzi handiagoa emango dion, Euskaroren kalterako. Adibide gisa, ondoko artikulu hauen arteko konparaketa, non informazio zehatzagoa ematen duten sortzen ari den euskal etxeari buruz22:
|
|
|
Azkenik Euskal Erriako ekitaldian parte hartutako pertsona baten aurka egiten du. Alegia, Florencio Basaldua ideologia abertzalearen defendatzaile moduan
|
jartzen
baitu, baina horrelakoa ote zen Basalduaren ideologia? 31
|
|
|
eta Espainiako kontsula joan zirela ere (hots, Espainiako ordezkari diplomatikoak). Hitzaldi horretan goratu egin zituen euskal emakumearen portaerak, eta horretaz baliatuta Espainiako emakumeen eredu
|
jarri
zituen.
|
|
|
Baina ez litzateke gaizki etorriko jakitea zergatik
|
jarri
zen La Baskonia aldizkaria hain goiz sortzen ari zen euskal etxe berriaren alde; alde batetik, gogoratu beharra daukagu La Baskonia aldizkari abertzalea zela, eta bestetik, onuragarria izango litzake argitzea nor zen bertan lan egiten zuen kazetaria34:
|
|
|
Euskal etxe horretan
|
jarritako
estatutuen artean, argi ikus dezakegu zein izan ziren erakunde haren jaiotzeko arrazoiak eta nori zuzenduta egon zen: Hego Euskal Herritik etorritako biztanleriari laguntza ematea, Uruguaiko edozein tokitan bizilekua eskainiz, eta horretarako Uruguai osoan ordezkaritza lortu nahi zuten; Euskal Herrira itzuli nahi zutenei, beren nahia bete zezaten dirua ematea.
|
|
|
izen aldaketa. Euskal etxe honetan
|
jarri
zuten izena ez da munduko beste leku batean ere azalduko, alegia Centro Euskaro izatetik Centro Eúskaro Español izatera pasatu baitzen: «El Centro Euskaro en asamblea celebrada Hace días, resolvió cambiar de nombre, en esta forma:
|
|
|
Aramendik egin zuen proposamena indartuta atera zen, beraz, esan dezakegu ez zela modu onean gelditu Bilbao jauna, bere proposamena (adin eta esperientziako jendea
|
jartzea
euskal etxearen buru) ez baitzuten bozkatu. Batzarrak beste puntu batzuk jorratu zituen, egun hartan mahiak aipatu beharreko gauzekin bukatu arte.
|
|
|
Azkenik abuztuaren 4an Euskal Erriak bere egunkaria ateratzea erabaki zuen, zeinetan Arnaldo Pedro Parrabere
|
jarriko
zuten buru.
|
|
|
Orain, datu hauek guztiak mahi gainean
|
jartzen
baditugu, bertan zer gertatu zen azaltzeko moduan aurkituko gara. Hori bai, ez dugu inoiz ahaztu behar, garai horretako jendearen jarrerak eta pentsamoldeak ezin ditugula gaur egungo parametroekin neurtu.
|
|
|
Ikuspegi ekologiko kultural horrek talde minoritarioen testuinguru ulerkorrago eta operatiboago batean
|
jartzen
laguntzen digu, eta ahultasun eta baztertze sozialaren arriskuan kultura menderatzaileak eragiten duen opresio harremana ulertzea erraztu egiten du (Nelson eta Prilleltensky, 2005). Bestetik, baliabide sozial eta psikosozialen egituren falta ere azaltzen du (Martínez et al., 2006).
|
|
|
Oro har, fenomeno sozial gehienekin gertatzen den bezala, Giza eta Gizarte Zientzien arlotik, immigrazioa ikertzeko erabiltzen diren teoriak totalitaristak dira. Arreta aldagai gutxi batzuetan
|
jartzen
dute, ikertzen ari den jokabidean nagusiak direla suposatuz. Modu horretan, errealitatearen bertsio partzialak lortzen dituzte.
|
|
|
Helburu gisa, lehenik eta behin pertsona emigranteek gure testuinguruan gutxiengo kultural ezberdinei buruz daukaten pertzepzioa ezagutzea dugu, eta bigarrenik, beren buruari buruz daukaten pertzepzioa ere definitzea. Eremu ekologiko (banako, erlazional eta sozio komunitario) ezberdinetako partaideen ezaugarri demografiko, aurremigratorio eta postmigratorioen analisiek ahalbidetuko dute populazio immigrantean aztertutako errealitatea testuinguruan
|
jartzea
. Hipotesi gisa, kultura gutxiengo bakoitzari asoziaturiko pertzepzioak taldeek barneratzea espero da.
|
|
|
Elkarrizketak egiteko unean datuak jasotzeko bi prozedura erabili dira. Alde batetik, Gurutze Gorrira jo dugu elkarte horretako zuzendaritza taldearen aurreko onarpenarekin, zerbitzu mota ezberdinen beharrean dauden pertsonekin elkarrizketak egiteko, eta bestetik, autonomoak diren pertsonekin harremanetan
|
jartzeko
elurrezko bolaren prozedura erabili izan da, bitartekari kulturalez eta pertsona ezagunez baliatuz. Prozedura horren bidez, ohiko bideak erabiliz lokalizatu ezin diren biztanleengana ailegatu gara, etorkinak diren ezagunen sareak erabiliz.
|
|
|
Bigarrenik, AHTri buruzko iritzia, jendarteak gaiari buruz duen oinarrizko informazio mailarekin harremanetan
|
jarriz
(Euskal Autonomia Erkidegoan Abiadura Handiko Tren bat eraikitzeko egitasmoa badela ezagutzen duten ala ez, proiektuaren arabera tren hori beren udalerritik pasatuko litzatekeela ezagutzen duten ala ez, eta udalerriko zein tokitatik pasatuko litzatekeen dakiten ala ez); nabarmentzekoa da, AHTren aldeko iritziak hedatuago daudela informazio gutxi edo bat ere ez duten sektoreen artean, eta aldiz, A... Hala, informazio gutxien duten pertsonen artean (hots, AHT proiektuaren berri ez zutenen edota egitasmoaren arabera AHT beren udalerritik pasatuko litzatekeela ez zekitenen artean) gehiago dira nabarmen AHTren alde azaltzen direnak kontra azaltzen direnak baino.
|
|
|
«Amaitu da orain arteko komunikazio aldia eta eraikuntza fasera iragateko unea da». Horri lotuta letozke tramuen lizitazioak edota azpiegitura amaitu eta martxan
|
jartzea
(1994ko Essen Goi bileran 2010 urterako aurreikusia eta Eusko Jaurlaritzak hala defendatua; Europar Batasunak
|
|
|
Bigarrenik, AHTri buruzko iritzia, jendarteak gaiari buruz duen oinarrizko informazio mailarekin harremanetan
|
jarriz
(Euskal Autonomia Erkidegoan Abiadura Handiko Tren bat eraikitzeko egitasmoa badela ezagutzen duten ala ez, proiektuaren arabera tren hori beren udalerritik pasatuko litzatekeela ezagutzen duten ala ez, eta udalerriko zein tokitatik pasatuko litzatekeen dakiten ala ez), nabarmentzekoa da, AHTren aldeko iritziak hedatuago daudela informazio gutxi ala bat ere ez duten sektoreen artean, eta aldiz, A... Hala, informazio gutxien duten pertsonen artean (hots, AHT proiektuaren berri ez zutenen, edota egitasmoaren arabera AHT beren udalerritik pasatuko litzatekeela ez zekitenen artean) gehiago dira nabarmen AHTren alde azaltzen direnak kontra azaltzen direnak baino.
|