|
2003
|
|
|
Gipuzkoako euskal idazle zaharren artean apaiza izan ez zen bakarra dugu. Etxe eta hezkuntza on xamarrekoa zela dirudi, baina bidelapur gisa
|
ibili
omen zen eta gartzelan egon. Geroago Gipuzkoako Probintziaren zerbitzura zerga biltzaile bihurtu zen.
|
|
|
Foruak kinkan
|
ibili
ziren 1840ko hamarkada hartan. Izatez auzia mende hasieratik zetorren, eta zentralizazio ahaleginen testuinguruan, zenbait historia lan polemiko agertu ziren gaztelaniz:
|
|
|
zen. Hola, Gipuzkoa, Erdi Aroan Nafarroa eta Gaztela artean nola
|
ibili
zen azaltzen zuen, azkenerako, Foruak gordetzearen truke bigarren honekin geratuz. Gipuzkoarrek Aro Berrian Gaztelako erregeren zerbitzuan egindako balentria militar ugariak ere kontatzen ziren, batez ere espainiar monarkia frantses erasoetatik defendatzeko:
|
|
|
Lan historiografiko gisa aski topikoa izan arren (kantabrismoa, iberismoa,...), Hiribarrenen lanerako erreferente izan zela pentsa daiteke (erkaketa sistematiko bat egitea interesgarria litzateke). Izan ere, Hiribarren Xahorekin harremanetan hasi zen garai honetan, eta erlijio auzian aldenduta
|
ibili
baziren ere, gainerakoan adiskide izan ziren (Escaldunak lanean esaten zenez. Atharraztic ilkhitzen Chaho yakinsuna,/ Beira balu fedea, Escaldun lehena? 89 Hiribarrenek zion begiramena erakutsiz). 90
|
|
|
Euskoiberismoa, ez zen ordura arteko tubalismoa bezala euskararen ustezko jatorri biblikoaz arduratzen, baizik garai historikoetako iberiarrak euskaldunekin erlazionatzera mugatzen zen93 Hiribarrenek, apaiz gisa, bere kontakizuna historia biblikoarekin hasten bazuen ere, euskaldunak Iberiar Penintsula osoan hedatzen zirela justifikatzeko, ez zuen jada Tubalen mito zaharkitura jotzen, Humboldt eta beste ikertzaile batzuen autoritate zientifikora baino. Puntu honetan Iztueta baino aurreratuago
|
zebilen
Hiribarren. Bestalde, ezagun da, Xahok Tubalen bertsio laiko eta literario bat asmatu zuela:
|
|
|
indarrean zegoen ordenamendu juridiko historikoarena (hots, foru erregimenarena), literatura historikoarena eta zientzia historikoena. Antzinako Erregimenean hiru diskurtsu mota hauek aski nahasiak
|
ibili
ziren, eta gerora ere elkar eragiten segitu dute. Baina, erdaraz behintzat, XIXan zehar, literatura legendariotik bereiztea lortu zuen zientzia historikoak100 Aldiz euskaraz, ikusi dugunez, forma literarioei lotuta ageri zaizkigu historiaren inguruan gorde diren testu apurrak (bertsoak); are Iztuetaren kondaira, prosan idatzia izan arren, zenbait mitori lotua ageri da (Tubalismoa etab), literatura historikotik banatzea guztiz lortu gabe.
|
|
|
Bertan erreferentzia historiko zehatzik egiten ez den arren, bai goraipatzen dela iraganeko euskaldun ideal bat, egungo herritarrei haren bidea eredu gisa erakusten zaiela: ?
|
gabiltzan
beti zuzen/ ta sendo fedean/[...] Ez alean guk galdu/ erriko legea/ eta antxinatik dogun/ geure euskerea/ gogoan beti euki/ lenengotik ona/ sartu ez dala arrotzik/ aginetan ona.? 61 Bertso tradizionalista bat da, nolabaiteko ikasketadun bizkaitar batek egina, eta duda gabe Antzinako Erregimeneko historiografia apologetikoak sortutako euskaldun arketipoa jaso eta herritar apalei zabaldu nahi diena...
|
|
|
Tropa frantses iraultzaileek Pirinioak eta Bidasoa gainditu zituzten eta Gipuzkoa okupatu zuten. 1795ean Araban ere frantses tropak
|
ibili
ziren. Arabar foruak zalantzan izan ziren, baina frantses okupazioak gutxi iraun zuen probintzia honetan.
|
|
2004
|
|
|
Aurrerago aipatuko dudan moduan oso ohikoa zen emakumeek «isilpeko merkatutik» lan merkatu ofizialetara eta alderantziz jauzi egitea11 Mercedesek12bi merkatuak ezagutu zituen. Hamalau urtez geroztik Zikuñagan
|
ibili
zen lanean, baina fabrikako lanaz gain gogoan du familiako emakumeek zelofan poltsak egiten zituztela etxean:
|
|
|
Hoboken en, New Yersey n jaio zen 1895ean. Zazpi urte zituela polioa hartu zuen eta honen ondorioz herren geratu zen; honek, agian, argazki makinarekin
|
ibiltzerako
orduan jendearen konfiantza lortzen lagundu zion, baita besteen tristura eta mina ulertzeko gaitasuna eman ere, bere argazkiek sentsibilitate hau islatzen baitute. Baina era berean hau esaten zuen:
|
|
|
Momentu konkretu batean bost milioi ibiltari egon ziren, lan bila edo asperralditik eta desesperaziotik ihes egin nahian. Noraezean
|
zebiltzanen
laurden bat gazteak ziren, eta New Deal aren National Youth Administrationengatik izan ez balitz kopurua askoz handiagoa izango zen. 600 000 bat unibertsitariori eta bigarren hezkuntzako 8 milioi ikasleri egun erdiko lanak eman zizkien; horrela ikasten jarrai zezaketen eta merkatutik at zeuden.
|
|
|
FSAn egin zituen urteak tentsioz beteak egon ziren, ez baitzituen eskatutako argazkiak bidaltzen eta askotan ez zekiten non
|
zebilen
. RA-rekin Pennsylvania eta Virginia Mendebaldean aritu zen eta FSArekin Hegoaldean.
|
|
|
Langabetuentzako laguntzarik ez zegoen AEBetan, Europako herrialde gehienetan bezala, eta irabazien ordainketak oso murritzak ziren, eta nekazal Hegoaldean ez ziren existitzen. Behartsuek zabor ontzietan bilatzen zuten janaria eta langabetuak soroetan
|
ibiltzen
ziren lan bila, edo ironikoki hoovervilles izeneko kartoizko txabola koloniak osatzen zituzten hirien kanpoaldeetan.
|
|
|
[...] Askotan tresna politiko bezala erabilia da historia, bereziki aparatu instituzionala ala politikoen aldetik. Historialarien funtzioa ez
|
dabil
bide horretatik. Funtzio nagusia soziala da, hau da gizartea ikertzea, hobeki ulertzeko, marko juridiko guztien gainetik, aparatu instituzional guztien gainetik, ahal bezain gaurkotuak eta zorroztuak diren irizpide metodologikoak erabiliz.21
|
|
|
Adibidez, Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak beren azken mendeotako ibilbide historikoan beste euskal herrialdeekin baino lotura juridiko politiko handiagoa izan dute, eta antzekoa gertatzen da Lapurdia Nafarroa Behere eta Zuberoaren artean, Nafarroa Garaia bakanago ageri delarik. Dena den kontuz
|
ibili
behar da zazpi probintzien inguruko bloke zurrun irudia saihestu guran ez igarotzeko. Baskongada/ Nafarroa/ Iparralde, partiketa hirukoitz halaber zurrunera8, historiak ez baitu bloke erabatekorik inoiz seinalatzen, hainbat arlotan harreman, transbertsalak?
|
|
|
Iruñeko merindadean, beste udalerri batzuetan ere, blokearen aurkako kandidatura bat osatzen saiatu ziren. Badirudi zinegotzi hauek, hau burutzean alderdietatik nahiko independente
|
ibili
zirela, (Chueca, 1999: 320).
|
|
|
1936ko otsaileko hauteskundeetan alderdi guztiak etxez etxe boto bila
|
ibili
ziren propaganda asko eginaz. Istilu ugari gertatu zen, zeren guztiek lortu nahi zuten hauteskundeak irabaztea eta botoengatik lehia bizia zegoen.
|
|
|
Han, balkoitik behera bota zuen Errepublikaren bandera, ahí va ese trapo erranez. Behean zeudenek hankapean
|
ibili ondoren
, erre egin zuten.
|
|
|
Boluntario kopuruari dagokionez, adibidez, 1936ko kinta deitu zutenean 126 gazte deitu zituzten, 21 ez ziren agertu eta gainontzekoetatik 11 bakarrik joan ziren boluntario10 Nafarroako erdialdean boluntario kopurua oso handia izan zen, baina Baztanen ikusten denez, boluntario gutxi aurkitu zituzten. Boluntarioen artean gehiengoak erreketean
|
ibili
ziren. Elizondon erreketeek postu egonkor bat ezarri zuten, bertan sarjentu bat zuten buruzagi.
|
|
|
Gizon hauek Baztanera itzuli baziren, denborarekin erreklutatu egin zituzten. Gerra hasieran ere beste boluntario talde bat Erriberan uztak jasotzen
|
ibili
zen frontera bidali baino lehen. Nekazaritza arloan eskulana falta zenez soldaduak lana egiteko beharrezkoagoak ziren, frontean tiroak botatzen ibiltzeko baino (AA, 1995:
|
|
|
Gerra hasieran ere beste boluntario talde bat Erriberan uztak jasotzen ibili zen frontera bidali baino lehen. Nekazaritza arloan eskulana falta zenez soldaduak lana egiteko beharrezkoagoak ziren, frontean tiroak botatzen
|
ibiltzeko
baino (AA, 1995: 41).
|
|
|
167). Errepresioaren ondorioz, Nafarroako eta Espainiako beste tokietatik, jendeak Frantziara heldu nahi zuen. Urte ilun hauetan, Baztanen jende asko ihes egin nahian
|
zebilen
. Egunean zehar, bertakoek beraien etxeetan babesten zituzten, eta gauean muga zeharkatzen laguntzen zieten.
|
|
|
Horrela, 1936ko abenduan, Alamandozko Jose Maria Lizaso, Cristobal Juanea eta Damian Laurenzena atxilotuak izan ziren, iheslari batzuei muga zeharkatzen laguntzeagatik. Hemendik aurrera mugalari bezala
|
ibiltzeagatik
baztandar asko atxilotuko zituzten.II. Gerraostea() Gerra Zibila 1939ko apirilaren batean bukatu zen, Francok errepublikar armadak garaitu zituelarik. Errepublikarrek orduan, ahal zutenek bederen, Espainiatik ihes egin zuten (Frantzia aldera gehienbat).
|
|
|
Lan batailoi bakoitzak, 600 preso zituen lau konpainiatan banaturik, teorian behintzat. Baztanen, bost batailoi ezberdin
|
ibili
ziren lanean: Batallón de Trabajadores N° 1 (Elizondon eta Erratzun), Batallón de trabajadores N° 18 (Iruritan), Batallón de Trabajadores N° 64 (Amaiurren), Batallón de Trabajadores N° 114 (Arizkunen) eta Batallón de Trabajadores N° 128 Batailoi hauen preso kopuruari dagokionez, Amaiurren kokatua zegoena kenduta, besteetan, denetara, 1.056 preso zituzten, batailoi bakoitzak bataz bestez 264 preso24.Gerra bukatzean, garaileen kartzelek eta kontzentrazio esparruek 280.000 preso zituzten bere baitan eta milioi laurden errefuxiatu zeuden atzerrian.
|
|
|
1944ko udazkenean, makien infiltrazioengatik, soldadu eta Guardia Zibil gehiagoren bidalketarekin, muga gehiago militarizatu zen. Garai honetan adibidez, Regimiento de Infantería Valencia N° 123 erregimentu osoa
|
ibili
zen37 Baina hauez gain, Nafarroan FET de las JONS eko kideek somaten, talde paramilitarra sortu zuten gerrillari aurre egiteko38 Baztanen ere honelako talde bat egon zen, eta gauetan herritarrez osaturiko patruilak ibiltzen ziren herriak zaintzen. Militarrek gainera, herrietan gidariak kontratatzen zituzten mendietan gidatzeko39 Udaletxeak ahal zuen moduan militarizazioa areagotu zuen, udaletxeko guardak eta mendiko guardak arma motz eta luzeekin armatuz40 Garai mugituak heldu zirenaren adierazle.
|
|
|
1944ko udazkenean, makien infiltrazioengatik, soldadu eta Guardia Zibil gehiagoren bidalketarekin, muga gehiago militarizatu zen. Garai honetan adibidez, Regimiento de Infantería Valencia N° 123 erregimentu osoa ibili zen37 Baina hauez gain, Nafarroan FET de las JONS eko kideek somaten, talde paramilitarra sortu zuten gerrillari aurre egiteko38 Baztanen ere honelako talde bat egon zen, eta gauetan herritarrez osaturiko patruilak
|
ibiltzen
ziren herriak zaintzen. Militarrek gainera, herrietan gidariak kontratatzen zituzten mendietan gidatzeko39 Udaletxeak ahal zuen moduan militarizazioa areagotu zuen, udaletxeko guardak eta mendiko guardak arma motz eta luzeekin armatuz40 Garai mugituak heldu zirenaren adierazle.
|
|
|
Bi toki hauek lehenengo inbasioan aukeratutako lekuak ziren, eta bertatik gerrillari talde handiak sartu ziren. Lehenengo tropekin borrokak izan eta gero, talde hauek talde txikiagotan banatu ziren Nafarroa iparralde osotik
|
ibiliz
. Horrela Baztananen, urriaren 18 eta 22an makien bi talde atxilotu zituzten tropa frankistek:
|
|
|
lehenengokoak hiru izan ziren, eta Belate mendatean harrapatu zituzten Regimiento de Infantería América N° 66 ko soldaduek. Beste taldean hamabi gerrillari atxilotu zituzten Frantziara itzuli nahian
|
zebiltzala
.
|
|
|
Mugalari asko horrela aberastu ziren, baina beste batzuek ez zuten dirurik hartzen. Alemanek muga ez zeharkatzeko austriar muga guardiak ekarri zituzten, baina hauek mugalariekin txokerik ez izateko, mendian zarata handia eginez
|
ibiltzen
ziren42 Mendian mugalariak hartzea oso arraroa izan zen baina txibatazo edo salaketengatik zenbait atxilotu zituzten. Hori zela eta Sara, Ainhoa, Ziburu eta Hendaiako biztanle anitz deserriratua izan zen.
|
|
|
Espainian zituen enbaxadetara iristen laguntzea. Pilotu bakoitzeko 3.200 pezeta ordaintzen zen, sare asko
|
ibili
ziren helburu hau bete nahirik. Sare hauetatik Red Comete zen ezagunena eta garrantzitsuenetarikoa (Rodriguez, 2001:
|
|
|
Jende andana pasatu zen eta Espainiara iristean aske gelditzen ziren. Elizondotik errefuxiatu hauek Donostiara eramaten zituzten, guardia zibilarekin kontu handiz
|
ibili
behar baitzen (Rodriguez, 2001: 85).
|
|
|
Pedro Urrutia, gerran aritu eta gero, Espinal aldean baso ustiakuntzan lanean
|
ibili
zen eta Baztanetik alde hartara joateko modu azkarrena mendian zehar joatea zela dio, muga jarraituz. Berak kontatzen du soldadu alemanek gauetan, botak eta gerrikoak oso distiratsuak zituztela eta oso urrundik ikusten zirela.
|
|
|
Abeltzaintza oso garrantzitsua zen Baztango ekonomian. Abere asko mendietan solte
|
zebiltzan
eta artzainak euren abere taldeak zaintzen egoten ziren. 1941 urtean abere lapurrak (cuatreros) ibili ziren mendietan Baztango artzainei lapurtzen.
|
|
|
Abere asko mendietan solte zebiltzan eta artzainak euren abere taldeak zaintzen egoten ziren. 1941 urtean abere lapurrak (cuatreros)
|
ibili
ziren mendietan Baztango artzainei lapurtzen. Gero, lapurtutako abereak (ardiak batez ere), Frantziara eramaten zituzten han saltzeko.
|
|
|
Gainera, soldadu askok ezkertiarrak izateagatik (desafectos al regimen) hiru urteko zerbitzua bete behar zuten zigor gisa. Mendietan, militarrek metrailadore habi isolatuak alde guztietatik eraiki zituzten, eta patruilak
|
ibiltzen
ziren alde batetik bestera.
|
|
|
Kontutan hartu behar da, unitateak tokiz aldatzen zituztela eta garai batzuetan soldadu gehiago edo gutxiago egongo zirela. Unitate ezberdinak
|
ibili
ziren urte hauetan zehar: Regimiento de Fortificaciones Nº 1, Regimiento de Infantería América N° 66, Regimiento de Infantería San Marcial N° 107, etab.
|
|
|
Mugan bizi ziren pertsonen zerrendak egin zituzten. Bertatik
|
ibiltzeko
salvoconductoa behar zen. Askotan guardiek, baserri pribatuetan ostatu hartzen zuten, baserritarrak behartuz eurei ohea eta janaria ematera.
|
|
|
Ez da nazionalista, internazionalista baino. Noraezean
|
ibili
izan da leku batetik bestera.
|
|
|
Batasun politiko bat edukitzea baino batasun ekonomiko bat izateari lehentasuna emanez, herrialde askorentzat bertako ongizate maila, eredu erakargarria da oraindik. Alemania eta Frantzia nagusitzen
|
dabiltza
, Espainia edota Italia bezalako herrialdeen kaltetan. Eta zein da guzti honetan Euskal Herriaren rola?
|
|
|
Egunkarietan, ohituta gaude behin eta berriz antzeko albisteak irakurtzera, telebistan irudi berdinak ikustera... gauza askok jadanik ez gaituzte harritzen. Banaka batzuk argazki ohikoak bilakatzen
|
dabiltza
. Auskalo ezinezkoa den mundua aldatzea eta gizakiok sortzen ditugun ekintza batzuk ekiditea, baina zaila bai behintzat.
|
|
|
Onartuak izatearekin amesten zuten, eta aberriarentzat lan eginez helburua aise beteko zutela uste zuten. Zeren zientzialari haiek zinez alemaniarrak sentitzen ziren, nahiz eta urte batzuk geroago alderdi naziak juduei traizioa eta aberriaren kontra azpikeriatan
|
ibiltzea
leporatu zien.
|
|
2005
|
|
|
Gai honen inguruan
|
ibili
diren ikerlari garrantzitsuenak ezagutzen dituela ematen duen arren (bibliografian behintzat aipatuta daude), praktikan ez ditu bere lanera ekartzen. Adib. Mitxelenaren Fonética histórica vasca argi dago ez duela irakurri, eta Tovar-en lan batzuk aipatuta badatoz ere, Roman del Cerro-rentzat oso aproposa zatekeen Mitología e ideología de la lengua vasca (Tovar, 1980) liburuaren aipurik ez dago.
|
|
|
Vianan (Nafarroa) aurkitutako lau abegikortasun teserek zeltiberiarrak inguruan
|
zebiltzala
frogatzen dute.
|
|
|
Eta badago memoria historiko bat ere ANVrena, baina klaro, emigrazioan gelditu zen eta kanpoan txikia gelditu zen. Eta orduan, besteek irentsi egin dute praktikamente eta gaur ANVren memoria dago, ANVko batailoiak gerran
|
ibili
ziren, beraz, PNVrekin gelditu dira, eta gero besteak gelditu dira HBren inguruan. Orduan, dauka memoria puskatu bat, gerrak puskatu duelako, gauza askotan bezala.
|
|
|
mehatxatzen dituzte batzutan (eta holako gauzak). Nik uste dut benetan biolentziaren apologistak direla beti burla egiten
|
dabiltzan
horiek. Ze, nik ez dut uste inor egin denik, ez oso zaila da zergatik norbaitek biolentziaren erabakia hartzen duen.
|
|
|
Bertol Brechte, demokratak Naziek pertsegitu izan zituztenak? eta guk juxtu hartzen dugu Naziekin
|
ibili
zena. Bueno ni espantatuta gelditu nintzen.
|
|
|
Ba harrigarria da, baina Josebaitor da: bere oroipenak, halakoren semea, halako kalean jaioa, halako eskolatan
|
ibilitakoa
, halako lagunak dauzkana, beraz, dena memorian artxibatuta dago, oroipena da.
|
|
|
Iztuetak, autodeterminazioaren inguruan
|
dabilenean
, Lizarra Garaziko ituna aipatzen du. Bere ustez, euskal etxea?
|
|
|
Autodeterminazioaren inguruan
|
dabilen
Martin Ugaldek Euskaldunon Egunkarian idatzitako artikuluan, Ugaldek berak dio, autodeterminazioak, dakarren mezuak Estatuari bere Inperioa ukitzen badio, ezinbestean gertatzen den bezala, bi muturrak lehia bizian daude. Eskerrak gaur nazioarteko kontzientzia asko indartu dela?
|
|
|
Zergatik erreforma sozial bat egin nahi baduzu Errusian (80 milioi biztanle), makina hori martxan jartzea oso lentoa da eta ez bakarrik hori baizik bere biktimak, oso gaizki pasatzen dute, Errusian ikusi zen. Baina lurralde txiki batean, Danimarkan edo Holandan, non Erregeak berak bizikletan
|
ibiltzen
diren kalean (erosketak egiten joaten dira), toki txikietakoek, gutxi gora behera, elkar ezagutzen dugu eta Donostiko edo Bilboko alkateak non afaltzen duen badakigu, klaro, hor, gizarteak kontrolatzen du boterea asko eta ez alderantziz.
|
|
|
1872an Valladoliden denboraldi bat egin zuen. Bertan masoi elkarteekin harremanetan
|
ibili
zen, Gasteizera itzultzean logia berri bat sortu eta zenbait urtez haren buru izateko. Aldizka Madrilera ere ihesaldiak egiten zituen, bertako politika, teatro eta kultura giroa maite baitzuen.
|
|
|
Okerren
|
zebilen
zerbitzua Euskal Herri bertakoa zen. Gasteizko etapan, gorago aipatu ditugun gutunez gain ez zen euskal probintzietako kronika gehiagorik agertu, Academia Cervántica ren jarduera bat ez badugu behintzat hemen kontatzen.
|
|
2006
|
|
|
Bere lan nagusia Mathematike syntaxis edo Almagesto da; bertan, astronomia teoria bat asmatu zuen zeruko argizagien higidurari buruz. Ptolomeok uste zuen Lurra zela unibertsoaren erdigunea eta haren inguruan
|
ibiltzen
zirela biraka Ilargia, Eguzkia, planetak eta izarrak. Horrez gain, optikako obra bat idatzi zuen eta astrolabio bat asmatu zuen, angeluak neurtzeko.
|
|
|
(?) Itxurak besterik badio ere, ez dut ahaztua sorterriko zerua, nik, hain goian Aita gorenari begiratzen diodan honek, hura bakar bakarrik adoratuz batek ezin baitu zerua gogoratu baino. Sinets iezadazu, bada, oi aita, ez garela zeruaz ahazturik edo burutik galduak bizi, giza-arte batean
|
gabiltzala
baizik. Asaldatzen nauten ardurek berek ere gizakume bihozberen portaerak testigatzen dituzte; izan ere, gizakume errukigabe batek nekez jakingo baitu jainko gorenaren berri.
|
|
|
(?) baldin setiotik libratzen bazituzten, leialtasun osoz beteko zituztela akordioko hitzak; zeren lehen, bake ziurrik ezean, zalantzaka
|
ibili
ziren Pompeio eta beraren (Sertorius en) artean. Armada erromatarrak, orduan, alez hornitzeko asmoz, baskoien lurraldera jo zuen, eta denbora berean, Sertorius abian jarri zen, oso interesaturik baitzegoen, normala denez, Asiak eta Galiak era berean eskutik alde egin ez ziezaioten.
|
|
|
Bastetanian emakumezkoak ere dantzatzen dira gizonezkoekin nahasian, elkarri aurpegia emanez, eskutik helduta. Gizonezkoak beltzez jantzita
|
ibiltzen
dira guztiak, gehez jantzita ibiltzen dira guztiak, gehienek sagos delako daramatelarik. Honetaz estaltzen dira lo egiteko ere beren lastozko etzantzetan.
|
|
|
Bastetanian emakumezkoak ere dantzatzen dira gizonezkoekin nahasian, elkarri aurpegia emanez, eskutik helduta. Gizonezkoak beltzez jantzita ibiltzen dira guztiak, gehez jantzita
|
ibiltzen
dira guztiak, gehienek sagos delako daramatelarik. Honetaz estaltzen dira lo egiteko ere beren lastozko etzantzetan.
|
|
|
Urrutiko lurralde menditsu horietan hizkuntza ezezaguna hitz egiten duten gizon menditarrak bizi dira, edozein gaiztakeri egiteko gai direnak, eta ez da batere arraroa lurralde hain desatseginetan gizon basati eta menperaezinak bizitzea, bide horretatik arrokak, sasiak eta basamortuak baitaude. Gainera itsasoak bertan bere besoak zabaldu zituen probintziak banatzeko eta bertatik
|
ibiltzen
direnak itsas-labar handiekin aurkitzen dira(...) 54.
|
|
|
Leinu bakoitzak talde jendetsua bildu egiten zuen, ahaide nagusi bat buru zuela. Leinuetan biltzen ziren ez bakarrik maila ezberdinetan odol loturak zituztenak, baita taldeko edo bakarkako mendetasun loturak zutenak ere; diru kopuru baten truke, ahaide nagusiaren babesa izaten zutenak ere zeuden; eta, azkenik, ahaide nagusiari lotuak egoten ziren ere justiziatik ihesi babes bila
|
zebiltzanak
, nekazariek eta hiribilduetako jendeek salatutako indarrezko ekintzen egileak, alegia.
|
|
|
Mila gurutzeraino aurki daitezke han eta horregatik Santiagoren lehen otoitz-leku gisa hartzen da hau. Kristautasuna Espainiako lurretan erabat zabaldu baino lehen mendi honetan nafar eta baskoi gaiztoek Santiagorantz zihoazen erromesei lapurretan egiteaz gain, asto gainean bezala
|
ibili
ohi zitzaizkien gainean eta hil egiten zituzten.
|
|
|
Gaur egun, argi dago irudi hori faltsua dela eta errealitatea bestelakoa izan zela. Beraz, baskoi basatien irudi hori aintzat eta egiazkotzat hartu zuen historiografiarekin tentuz
|
ibili
gara.
|
|
2008
|
|
|
Dudarik gabe, bat egiten dute puntu askotan: helburu orokorrean, kide berak dituzte (50 eta 60ko hamarkadetan CNDn
|
zebiltzan
asko ariko dira gero, 80ko hamarkadan, ENDn, adibidez), helburua erdiesteko aukeratutako bideetan. Halere, ezin da esan mugimendu bera direnik, zeren 80ko hamarkadan ordura arte kide izan ez ziren hainbat lagun hurbildu baitziren, eta mugimenduaren filosofia, beharrak eta helburuak ere neurri handi batean ezberdinak baitziren.
|
|
|
Bistan denez, Mendebaldean baino arrisku askoz ere handiagoei egin behar zieten aurre Ekialdeko mugimendu bakezaleek, ofizialean
|
zebiltzanak
izan ezik, noski. Taldeotan parte hartzearen arriskua askoz ere handiagoa zen Ekialdean, eta, beraz, parte hartzaileak ere gutxiago ziren, aukera politikoak ere txikiagoak zirelako.
|
|
|
bi herrialdeek aliantza bilatu zuten Estatu Batuekin, balizko inbasio sobietar bati aurre egin ahal izateko. Bestalde, bai Sobietar Batasuna bai Estatu Batuak beren eraginkortasun eremua hedatu nahian
|
zebiltzan
, Frantzia eta Erresuma Batuko antzinako kolonien gainean.
|
|
2009
|
|
|
Eta halaxe da Pedro de Lumbier Zangozakoak Limatik 1597ko gutunean jakinarazten duena. Nueva Espainiara ailegatu bezain laster, harat honat
|
ibili
zela bi urtez idazten du. Gero, Mexiko hirian, Mateo de Mauleon herrikidearen etxean bolada bat eman zuen beste bi nafarrekin batera (Rafael de Añues eta Enrique de Mauleon) eta horrexegatik gaineratzen du:
|
|
|
«? ...i siempre enfermedades? »28 Urte batzuk beranduago, El Anunciador Vitoriano egunkarian agente hauen egitekoa guztiz kritikatzen zen, «La Trata de Marfil» deituriko artikulu batean, emigrante hauen erreklutazio eta esplotazioa, garai horietan oraindik urrun ez zegoen beltzen esklabotzarekin konparatzen zen; Cadiz, Sevilla, Santander edo Malagako lurraldeetan diruak ustelduriko pertsona bizkorrak
|
zebiltzala
salatzen zen eta horiek bertako gazteak engainatzen zituztela aberastasun promesa faltsuak eginez. Ondorioz, gazte haiek beraien «auzo alaietatik» irteten ziren, «sirena hotsak» entzunez29 Prentsan agerturiko artikulu hauek emigrantearen irudi erabat ameslari eta abenturazalea aurkezten dute, baina beraien auzoetatik joateko desio hori ez zuten barne faktoreek sortzen, kanpokoek baizik, edo hobeki esanda, agenteek esaten omen zituzten gezurrek; izan ere, emigranteen auzoak «alaiak» zirela esaten da, oparoak eta seguruak, txoritxoarentzat habia den moduan.
|
|
|
Pasarte honek garbi erakusten du emigrantearen irudiaren bilakaerak nola egiten duen aurrera, bere sorterrian jatorra eta atsegina zen emigrantea Amerikan maltzurtuz joango da, Euskal Herriko egunkarietan azaltzen ziren berriek izaera aldaketa baten argazkia erakusten dute horrelako pasarteekin, bakartasuna eta berekoitasuna nagusitzen dira emigrantearen nortasunean. Egunkari horien ustez, Amerikako herrialdeak oro har zibilizaziotik oso urrun
|
zebiltzan
, gaiztakeria eta delinkuentzia bera eguneroko ogia ziren herrialde haietan; esate baterako Argentinan, oinarrizko eskubideak eta legeak behin eta berriro urratzen ziren; nola ez ziren giro horretan Europatik joandako gizaseme ongi hazitakoak eta zibilizatuak bertan galduko? «No puede darse un pueblo donde hayan penetrado las nociones más rudimentarias de la civilización moderna, que presente ejemplos de barbarie y salvajismo tan frecuentes y tan bien caracterizados como lo que nos ofrece la República Argentina.
|
|
|
Bertara joanez gero, dirua erruz irabaz daitekeela uste du emigranteak, ekonomikoki aurrera atera ahal izateko lurralde bikaina baita hura, bertatik etorritako indianoek hala erakusten dute behintzat. Irudi hori zabaltzeko lanak «engantxadoreek» egiten dituzte, beraiek herriz herri
|
ibiltzen
dira eta horrela engainatzen dituzte emigranteak, Amerikari buruzko gauza ederrak esanez eta bertan aberasteko lurralde ona dela sinetsaraziz.
|
|
2011
|
|
|
–numero de muertos y heridos de paisanos de guardia civil seguridad vigilancia y asalto carabineros y ejercito que hayan ocurrido en esa localidad con motivo ultimos sucesos revolucionarios asi como incendios voladuras deterioros armas recogidas municiones explosivos numero de detenidos y duracion de sucesos? 184 (Puntuazio marken ausentzia eta akats ortografikoak telegrama idazteko moduari dagozkio). Tamalez dokumentu hauetara iristeko aukerarik izan lanaren mugak direla eta baina benetan argigarriak izango dira, autoritateen arteko mezu konfidentzialak direla kontuan hartuta eta egiazko datuetatik hurbil
|
ibiliko
direla pentsatuz. –Errepresio?
|
|
|
dioenez. CNTan
|
ibilitakoak
omen ziren biak baina. Argiaren, arabera nahiko aspertuta omen zebilen Ismael erakunde hartan eta, matxinada ondoan, apaizen batek eta eskui aldeko jendeak laguntzen ziotela ta, C.N.T., tik irten eta Langille Katoliko, en bazkunean sartu omen zan edo beintzat sartzeko omen zebillen? 197 Hilketaren igande artan Rojo, bide batez, Ismaelen arrebaren bikotea zena, Ismaelengana hurbildu omen zen tren geltokira, hau aita agurtzera joan baitzen Iruñearako bidea hartua zuela eta.
|
|
|
CNTan ibilitakoak omen ziren biak baina. Argiaren? arabera nahiko aspertuta omen
|
zebilen
Ismael erakunde hartan eta, matxinada ondoan, apaizen batek eta eskui aldeko jendeak laguntzen ziotela ta, C.N.T., tik irten eta Langille Katoliko, en bazkunean sartu omen zan edo beintzat sartzeko omen zebillen? 197 Hilketaren igande artan Rojo, bide batez, Ismaelen arrebaren bikotea zena, Ismaelengana hurbildu omen zen tren geltokira, hau aita agurtzera joan baitzen Iruñearako bidea hartua zue... Bertan, Rojok ea aurreko egunen batean semea bataiatu al zuen galdetu omen zion Ismaeli.
|
|
|
Harridurazkoa izan zen, pertsonalki, dokumentu hauen agerpena, ziurrenik eraiki izan den Tolosa kontserbadore eta karlista baten irudiak eragindako aurreiritziengatik. Tolosa 1934ko urriko gertakariek gerora ez dute oihartzunik utzi, baina sententzia haietan kaleetatik armaturik
|
ibilitako
sindikalistak, lehergailuak,... aipatzen ziren. Akusatuaren aurkako proben faltsifikazioa izan zitezkeen, gertakariak puzteko modu bat, baina interesa eta behinik behin jada piztuta zeuden eta urte, hilabete eta egun haietara hurbiltzeko nahia ere bai, galdera bakarrarekin buruan, ia ia zerotik hastea baitzen Tolosan emandako greba hura aztertzea:
|
|
|
da kazetariak egoera deskribatzeko erabiltzen duen hitza, gertatu zen, ankerkeriarik? handiena gazte talde bat San Frantzisko Pasealekuko lanpara elektrikoak suntsitzen
|
ibiltzea
izan zelarik. Ez da sindikalisten antolaketan gehiegi sartzen, bat ere sartzen ez dela ez esateagatik, baina kontakizunak orokorrean ematen digun irudia zera da, grebalariak modu ordenatu eta disziplinatu batean ibili zirela, eta ez prentsa kontserbadoreak Iraultzari buruz ematen zuen irudi kaotikoaren arabera.
|
|
|
handiena gazte talde bat San Frantzisko Pasealekuko lanpara elektrikoak suntsitzen ibiltzea izan zelarik. Ez da sindikalisten antolaketan gehiegi sartzen, bat ere sartzen ez dela ez esateagatik, baina kontakizunak orokorrean ematen digun irudia zera da, grebalariak modu ordenatu eta disziplinatu batean
|
ibili
zirela, eta ez prentsa kontserbadoreak Iraultzari buruz ematen zuen irudi kaotikoaren arabera.
|
|
|
Aldi berean Tolosako gertakariak zirela eta,, gehiegikieriengatik? Don Germán Saez Vaquerizo. Guardia de Vigilancia, ren aurkako salaketa topatuko dugu instantzia militarretatik, eta ez ginateke erratuta
|
ibiliko
halako zentzuren bateko gehiegikeriaren bat burutu zuela baieztatuko bagenu. Alkateak Gobernadore Zibilarekin trukatutako gutunetan, Udal pleno batean egin zuen hitzaldian eta eta Guardia diurno batek Polizia Munizipalaren aurrean egin zuen salaketa batean behin eta berriro errepikatuko zaigu bere izena116 Rouge gaztearen heriotzagatiko kalteordainaren inguruko eztabaida izan zen Udal plenoan Azurza alkateak heriotzaren errua, al deporable movimiento revolucionario?
|
|
|
Kaletik
|
ibiltzea
ia ezinezkoa bilakatu zen, indar armatuen. Altoak, eta, katxeoak?
|
|
|
Alkateak egun hartan argitaratutako Ediktua benetan argigarria da Tolosan finkatu zen ordena martzialaren inguruan: Lau pertsona baino gehiagoko taldeak eratzea debekatu egin zen eta hala egiten zuenak ordenaren perturbatzaile bezala hartuko zirela eta horri zegokion zigorra jasoko zutela eta indar militarra erabiliz taldea disolbatua izango zela zioen batetik, eta gaueko zortzietatik aurrera kalean
|
ibiltzea
debekatzen zen, premia handia izanez gero etxetik atera eta lehen eginkizuna agente batengana joatea zelarik bere babes eta bermerako. –Espero de la sensatez y cordura del vecindario cooperará al mantenimiento del orden público evitando toda ocasión de que la fuerza pública cumpla las órdenes que en su deensa se le tienen dadasLa villa tomada mitarmente idazten zuen titular bezala kazetariak.
|
|
|
Gipuzkoako gobernadoreak probintziako egoerak hobera egin zuela aldarrikatu zuen astelehen hartan, estatu mailako prentsak biltzen duen bezala, baina bere baieztapena errealitatetik urrun
|
zebilen
. Iruñeako Mendiko Infanteriaren sekzioa zetorrela Tolosa inguruan berriro ere jendea trenbideak erretzen aurkitu zuten, bi atxilotuz eta autoritate mitarraren eskuetan ipiniz epaiketa sumarisimo baterako (ABCren kronika hauek ez dute askotan zehaztasun kronologikorik erakusten, baina asteartean idatzia izanik aurreko egunari buruz ari dela pentsa liteke, igandeko gertakariekin nahastu bailiteke.
|
|
|
Bien bitartean Fidel Azurzak, gerra zibila piztean egingo zuen bezala, autoritateei hauek susmagarrien inguruan eskatzen zuten informazio guztia igortzen j arraitu zuen. 1935ko urtarrilaren 19an kasuak oraindik ere irekita jarraitzen zuen, eta alkatea Agustin Utergaren inguruko informazio bila
|
zebilen
: urtarrilaren 26an jaso zuen Goardia Munizipalaren Sub Jefearen erantzuna:
|
|
2012
|
|
|
Nik, halere, bi puntu azpimarratuko nituzke. Alde batetik, konkistaren irudi navarristari egin zaion kritika lotuegi
|
ibili
da navarristek berek ezarritako diskurtsoari. Hau da, kritikoek anitzetan aski izan dute, beltz?
|
|
|
Oker ez
|
banabil
, Diego Ramirez Avalos de la Piscina izan zen konkista kontatzen edo laburbiltzen saiatu zen lehen historialari nafarra, 1534 urte aldera. Avalos de la Piscinak konkistaren bidez, errestaurazio bat ikusiko du:
|
|
|
Zenbait historialarik ulertu dute Avalos de la Piscina errege berriaren zilegitasuna finkatu nahian
|
zebilela
, eta, bidenabarkoan, hura agramondarren alde lerrarazi. Nire ustez, Avalosek bi borrokagune izan zituen bere Kronikan.
|
|
2013
|
|
|
Hortxe daude baita ere Celina eta Reutilio filmetako bikotea. Que viva Fidel y la bandera cubana? aldarrikatuz, Carnegie Hallen
|
ibili
zen Esther Borja (1913), déjame estrechar tu mano, pueblo amigo, que la libertad llegó, abestuz opera ahots ederrez, edota Pío Leiva() son montunoko bakarlari ezaguna, ya se acabaron los privilegios/ ahora los pobres van al colegio?
|
|
|
Manzanilloko abeslariak trobadoreen eredua jarraitu zuen: trobadoreak irlan zehar
|
ibiltzen
ziren gitarraz lagunduta maitasunari eta emakumeen edertasunari abesten, baina baita independentzia eta subiranotasun nazionalaren heroiei ere.
|
|
2015
|
|
|
Lan honen helburua ez da abertzaletasunaren ideiak bereganatzeko nork zer arrazoi izan zuen aztertzea, hein handi batean hori neurtu ezina baita. Hain zuzen ere, abertzale izateak, beste edozein ideologiatan bezala, bazkide sutsuak eta motelak, ameslariak eta ogibidearen atzetik
|
dabiltzanak
estaltzen ditu. Hauek denak izan ziren abertzale:
|
|
|
Pasioz betetako idatzia da: gerrako lehenengo hilabeteetan Gipuzkoako frontean borrokan
|
ibili
zela azaldu ostean, emakume milizianoak goraipatzen ditu eta emakumeei erretagoardiara joateko dei sutsua egiten die; gainera, gerran parte hartzen ez duena traidoretzat hartzen du.
|
|
|
Esan bezala, emakumea 1936ko udazkenetik aurrera fronteetatik desagertu zen eta erretagoardiara pasatu zen. Gobernuak horren alde egiteko arrazoien artean, bat transmisio sexualeko gaixotasunak zabalduz zihoazela izan zen, eta horrela andre milizianoak prostituzioan
|
zebiltzan
ideia hedatu zen.
|
|
|
Emakume milizianoak kritikatzen dituen azken artikulua Norten argitaratu zen 1937ko ekainaren 5ean: andre milizianoek (pasionarias rojas deitzen diete) ezer gutxi egiten dutela eta hirietan
|
ibiltzea
frontea baino gehiago gustatzen zaiela azpimarratzen da.
|
|
2016
|
|
|
Bat batean hotza: Behar baino azkarrago
|
zebilen
kotxe batek eragin zuen hotzikara herritarrengan. Ustekabeko ekaitzak gazte bat erail zuen.
|
|
|
Iturria zein da? Aipatu zenuke), Detroiteko teilatuetan frankotiradoreak zeudela aipatzen zuen, poliziako kideak tirokatzen zituzten frankotiradoreak, eta gazteak suteen artean dantzan
|
zebiltzala
ematen zuela
|
|
|
50 hamarkadan gazteri zuria gelditu ezinik
|
zebilen
. American Way of Life delakoan sinetsi ez eta honetatik kanpo bizitzen hasi ziren gazteak agertzen joan ziren.
|
|
|
Berandu zen baina, akordio baterako. Palestinarrentzat, britainiarrek ez zituzten promesak bete, eta argi eta garbi sionismoaren proiektuaren alde
|
zebiltzan
. Sionistak bestalde indartuta atera ziren 1936ko altxamendutik, eta botere militarra handitzeari ekin zioten.
|
|
|
ideia Erdi Aroan agertu zen lehen aldiz Europan. Irudikapen honen arabera judua, Jesusen heriotzagatik kondenatuta, mundu osotik zehar harat honat
|
dabil
, eta errudun sentitzen da egindakoagatik. XIX. mendeko irudikapen berrian judua errudun sentitzen da, eta salbatua izan nahi du, baina erruduntasun sentimendu indartsu bat du judua izatearekin lotua.
|
|
|
eta, totalitario? horien arteko bereizketa AEBko eztabaidan bolo bolo
|
zebilen
, Guda Hotzaren logikari jarraiki. Linzi egin zaizkion beste kritika batzuen artean, frankismoaren, intentzionalitate historikoa?, hau da, erregimen demokratiko baten kontrako Estatu kolpea eman eta diktadura luze bat ezartzeko zer arrazoi zeuden kontutan hartu ez izana, ezta ere zer klase sozialen sostenguarekin eta zer tentsio baldintzetan eman izan zen Estatu kolpe hori (beste erregimen faxista... Ismael Sazek aipatzen du halako. Paradigma liberalek?
|
|
2017
|
|
|
778an, Karlomagnok Bordelen Seguin jarri zuen konde Orreagako batailatik bueltan, Lupo II.aren bazterketatzat hartu izan dena, frankoen erregeak buruzagi baskoia fidagarritzat ez (edo erasotzailetzat) zeukan seinale.11Hautsak harrotuta
|
zebiltzan
Garona inguruko dukearen lurreetan, Auski hiribilduaren inguruan. Bilkurak egiten zituzten inguru horretan bertako agintariek.
|
|
|
Aspalditik
|
zebiltzan
karolingiarrak saxoien kontrako borrokan. Saxoiek ez zuten Karlomagnoren kristautasuna onartzen eta, 772ko kanpaina batean, Karlomagnok haien Irmisul zuhaitz gurtua/ aldare paganoa suntsiarazi zuen.
|
|
|
Bitartean, Toledon, Amrus
|
zebilen
Al Hakam emir berriaren agindupeko buruzagi militar lanetan, berbereen garnizio bat bere eskuetan zuela. Luzeak izan ziren Toledoko agintariekin Kordobak izandako liskarrak, erreboltak amaiezinak ziren.
|
|
|
11Izan ere, egun hodeitsu edo eguraldi oso txar batekin, astroen erabilera ez litzateke eraginkorra izango. Horregatik, beste orientazio metodo batzuk bilatu zituzten itsas zabalean
|
ibiltzeko
eta kokatzeko.
|
|
|
12Itsaso zabalean baina kostaldetik gertu
|
ibiltzerakoan
, normalean hegaztiak begiztatzen dira.
|
|
|
kasu honetan, ez zituzten zertan hegaztiak itsasontzian eraman behar, izan ere, pertzepzio kontu bat zela esan dezakegu. Itsaso zabaletik
|
ibiltzerakoan
eta, hegazti bat edo gehiago ikusterakoan, bi erantzun posible zeuden:
|