|
2000
|
|
|
Baina, itzulirik jaun Marcelenganat, derradan ezen, oroz gain, hitzaren mi resle zela... eta hain dira gauzak erraiten ari natzaizun moduan, non frankotan pentsatu izan baitut ezen jaun Marcelek inportantzia handiagoa emaiten ziola ongi hitz egiteari
|
hitzari
berari baino, formari eta iduriari edukiari baino. Iduri dezakeenaren kontra, ordea, jaun Marcel ez zen hitzontzia eta kalakaria, eta hala erraiten zigun:
|
|
|
—Badakit zer ari den pentsatzen berori, jaun Nikolas, baina ez dut neure erabakia gibelat uzteko asmorik. Zeren berori ene jaun eta nagusi izan daiteke, baina berorrek ere badaki ezen, erran komunak dioen bezala, apezak duela azken
|
hitza
bere... eta zeren Jainkoak bakoitza bere lekuan nahi baikaitu: ni artzain egin ninduen eta, halatan, ardien zaintzea eta begiratzea da ene obligazinoa.
|
|
|
—Mundu honetan, ordea,
|
hitza
bera ere hitzik gabe gelditzen duk, ezpataren aitzinean... —erran zidan aitak, irri axolagabe bat ezpainetan.
|
|
|
Baita lehenbizikoz esplikatu ere munduan bi klase direla, zanpatuak eta zanpatzaileak, eta gu alderik eramangarrienean suertatuak ginela. Geografia nahiz filosofia, literatura edo ekonomia, denetarik jakin behar, eta denetan azken
|
hitza
bere. Erran gabe doa Ttipik bere ingurukoak errabiatzeko moduko ikasketa orri distiratsua aurkezten ahal zuela fraideenekoa bukatzean.
|
|
|
Nire
|
hitzek
beren baitan gordetzen zuten mendeku tikiak ezusteko erantzuna bildu zuen.
|
|
2001
|
|
|
Emakumearentzat, antzinako grekoentzat teatro tragikoa zen bezala, gizon gehienentzat futbol estadioa den bezala, katarsia egiteko lekua da. Hemen, erneguek, nahikariek, milikeriek, oihartzuna aurkituko dute, emakume bakoitzak besteen
|
hitzetan
bere hitzen oihartzuna topatuko baitu, genial, genial. Begi parean orraziak eta artaziak ikusi ditudanean, begiak zarratu eta ile mozkinak klik klik erortzen zaizkit lepo eta bular gainera.
|
|
2003
|
|
|
Bizkitartean, latin apur bat ikasten hasi nintzelarik, ohartu nintzen latinezko Res Publica edo. Errepublika? hitz elkartea ez zela, berez, hain argia eta,
|
hitz
berak ahoskatzean, ez genuela, menturaz, denek otoitz bera egiten.
|
|
|
Alta bada, haste hastetik, Mendekosteko mirakuluak adierazi zigun Babeleko misterioaren berrirakurketa egin behar genuela, san Joanen arabera. Jainkoaren
|
Hitza
bera, gizon egin, den unetik (1, 14).
|
|
|
Nazio Handia eraiki zuten apostoluen artean, ordea, bi mendeen buruan fama txarra du oraino, zorigaitzez, Federalismo hitz gaixo horrek: Batzuentzat Elkartasuna adierazten duen
|
hitz
berak, ez ote du besteentzat Zatiketa erran nahi?
|
|
|
Mirenek ez du hitzik egiten, baina ama semeen
|
hitzak
bere egin, eta bihotzaren ingurura bildu ditu.
|
|
|
Oraindik ere letra gorriak irakur zitezkeen. Erakusleihoa hutsik zegoen baina
|
hitzak
bere horretan mantentzen ziren, tente. Bazirudien amona Sara herrira itzultzen zela tarteka eta, bere eskuekin, tinta gorriz errepasatzen zituela erakusleihoko letrak.
|
|
|
|
Hitzak
berak adierazten duenez, eskuz idatzitakoak dira niretzat eskutitzak. Gutunak, berriz, idazmakinaz edo ordenagailuz idatzitakoak.
|
|
2004
|
|
|
Bai: minoria
|
hitzak
bere baitan daraman karga ideologikoaren arantzaz ari gara. Hitzik garbiena eta aseptikoena bailitzan darabil zenbaitek, eta zenbait horien artean, Gurutz Jauregik:
|
|
|
Hiztunari gerta dakiokeen tragediarik latzena omen da hori. Eta euskaldun asko omen dabil erabateko euskal
|
hitzik gabe
bere bizipenen eta pentsakizunen berri ezin emanda, hitz totelka. Asko ala gehienak?
|
|
|
Erramun Baxok dugu lehendabiziko ezpataria azkengabeko sokatira honetan. Ohar bat, halere,
|
hitza
berari eman aurretik: berak, etnikoa?
|
|
|
h, VhV, (l, n, r) h eta (p, t, k) h. Sekula ez h.
|
Hitzak
berak ere ezagu daitezke: olha, haitz, harri, elhorri, haran, huri, goihen, eta abar.
|
|
|
" atomo" hitzak, etimologiz," zatitu eziña" esan nahi du; hitza sortu zanean, hori baitzan gizonaren ustea. Guziok dakigu gaur, halere, atomoa zati ditekeala; baiña
|
hitzak
bere hartan, aldakuntzarik gabe, iraundu du. Gauza bera esan diteke" balea" hitzari buruz:
|
|
|
–Mende honetako semea zarela ezin uka –irakasleak burua astindu zuen,
|
hitzok
bere baitarako erranen balitu bezala.
|
|
|
Batek daki zergatik. Pentsakor gelditu da diskoteka aurreko espaloian tente, neonezko Latino
|
hitzak
bere begi beltzetan islatzen direla, orain bai, orain ez. Lepoan duen kateari atzamarrarekin bueltak eman ondoren, urre koloreko erlojuari begiratu dio eta bere kotxerantz joateko gonbita egin dizu, zure gerriari helduz.
|
|
|
Orduan, ia ahaleginik egin gabe eta ia oharkabean, hitz batzuk atera zaizkio ahotik. Labain egin dute
|
hitzek
bere burutik ahora, eta bere ahotik autoaren atmosfera kondentsatura.
|
|
2005
|
|
|
honek aharrausi luzea egin baitzion, amona Kontxik artikulu hura errezitatzen hasten zen bakoitzean nahi gabe ateratzen zitzaiona, erremediorik gabe. Baina azken
|
hitza
berea behar zuen, amona Kontxirena, eta ongi bai ongi jakinarazi zion su hiari bere ohiko erretolikaren ondorioa, haren aharrausia bukatuta gero:
|
|
|
–Egunero konektatu behar duzu ordenagailura? –atera zaio bat batean,
|
hitzok
bera ere harritu dutelarik, inorenak balira bezala.
|
|
2006
|
|
|
Orain utzi egingo ditugu, hala ere, nazioari buruzko haren ideiak. ...ri gisa orain jatorriaren batasuna, hizkuntza, ohiturak, usadioak, uste eta pentsamoldeen berdintasuna, aipatzen dira; ez du ahazten noski" proiektua" (garaiko eskuinetan topikoa izana) 716; baina hizkuntzaren inportantzia erliebatzen da; Goethe aipatzen da, Herder goraipatzen da, Fichte eta Humboldt are gorago aipatzen dira;" arima gotikoa" aipatzen da717, eta behin Volksgeist
|
hitza
bera ahotan hartzen bada, zehazkiago" el" alma –arima– del pueblo"", kakotx artean berak (eta arima grekoaz jardunez) 718, ez da gehiago jorratzen; arraza berba ez da behin ere ageri719; odola, Herodoto-ren aipu bezala bakarrik, eta oin oharrean720.
|
|
2007
|
|
|
Eta Freuden
|
hitzak
bere eginez, eta umore sarkastikoz hitz eginez, Darwinek gure narzisismoa larriki zauritu zuela gogorarazten du: –Aita Saindua makakoaren lehengusua?
|
|
|
968
|
Hitza
bera Campe k sorturikotzat eman behar baldin bada, iraultzazale fin bat du, gainera, asmatzailea, Allah fede! (Campe k berak uste zuen,. Brüderlichkeit?, fraternité itzultzeko, berak asmatua zuela orobat; baina Lavater ek 1776an erabilia bide zegoen jada, ik. KLUGE, F., loc. cit., 104).
|
|
|
Aitonaren eskaerari kasu eginez, egunkariari begira jarri zen neska, eta isilik eman zituzten hamar bat minutu aitonak eta biek, neska begiak gurutzegramari itsatsita eta aitona, o? forman biltzen ziren neskaren ezpainetara begira, behar zuen
|
hitza
bertatik noiz aterako zen zain. –Otarre, otarre izan behar da derrigor!?
|
|
2008
|
|
|
Markes jaunak begiak itxi, hatsa egotzi eta eskua jaso zuen keinu nabarmen batean, nabarmenegia ere izan zen, beharbada, benetakoa izateko?, harekin esan nahi balu bezala: . Baita zera ere!?; jarraian, berriz, irri urduri bat nagusitu zitzaion, benetakoagoa ote zen keinu hura hiruzpalu segundo lehenagokoa baino??, bere haragi gosearen isla izan zitekeena, begietako garrak, irritsak ustez piztuak, garrago bihurturik zituen behintzat, irritsa ere irritsago bihurtu izanaren ondorioz edo?, kontsularen
|
hitzek
bera ere, markes jauna, tentazioaren irudirik tentaziozkoenaren aurrean jarri balute bezala.
|
|
|
Ea kanpora irten den? , azken
|
hitzak
bere artean esan ditu, erantzuna jasotzeko itxaropenik gabe.
|
|
|
Begiratu, usaindu, belarri ondora eraman, eta, azkenik, kaxan utzi zuen berriro,. Gehiegi erretzen duk, Livingstone? medi kua ren
|
hitzak
bere buruari be rresan ondoren. –Susmorik ez?
|
|
|
Markes jaunak begiak itxi, hatsa egotzi eta eskua jaso zuen keinu nabarmen batean –nabarmenegia ere izan zen, beharbada, benetakoa izateko–, harekin esan nahi balu bezala: " Baita zera ere!"; jarraian, berriz, irri urduri bat nagusitu zitzaion –benetakoagoa ote zen keinu hura hiruzpalu segundo lehenagokoa baino? –, bere haragi gosearen isla izan zitekeena –begietako garrak, irritsak ustez piztuak, garrago bihurturik zituen behintzat, irritsa ere irritsago bihurtu izanaren ondorioz edo–, kontsularen
|
hitzek
bera ere –markes jauna– tentazioaren irudirik tentaziozkoenaren aurrean jarri balute bezala. Markes jaunaren kontrastean, berriz, kontsulak apur bat zorabiatua zirudien, bi hodeiren artean harrapatuta balego bezala:
|
|
2009
|
|
|
hitzaren hitzarekiko erlazio berriak aurkitzen, hitzaren nahikizun eta iradokizun berriak kreatzen, hitzaren errealtasunari idealismo dimentsioa ematen. Hitzari asmo berriak inguratzea da poetaren eginkizun,
|
hitza
bere pasibotasunetik ateraz, haren esanahi materiala neurri berriz aberastea?. (Beharbada, poesia zer den esplikatu gura denean, pixka bat erlijioa zer den edo Jainkoa zer den esplikatzeko bezalatsu,. Esanezinaren?
|
|
|
Subjektuak berak ere balio diferentea du, hortaz (bietan
|
hitz
bera izan arren), hain zentzu diferenteko kopula eta hain maila ezberdinetako predikatuak onartzen baititu. Gero aipatu artikuluak hizkera mitologikoaren beste ezaugarri batzuen azterketarekin jarraitzen du:
|
|
|
Sentimenduak, emozioak, estutu egiten zaitu, zeure baitan lehertu eraginez (negarretan, esaterako) edo zeure baitatik at kanporatzeraino batzuetan: amaren konortegaltzea senarra istripuan hil dela ikastean; estasia, eta ez erlijioetakoa bakarrik, edo enstasia (ekialdeko mistikakoa); xamanaren, edo Afrika eta Ameriketako kulturetan aurkitzen den dantzak eragindako trantze extatikoa, derbitxeak, etab. Estasi
|
hitza
bera bakanteetatik ei dator, haien haluzinazio eta delirioagatik erritual dionisiko omofagikoetan. Estasian objektuak bereganatu egiten du subjektua.
|
|
|
Beste guztiok nazkagarrikeriatan ibili esaten genuen garaian, etxea, mendia edo txalupa esaten den baretasun berberarekin esan zuen sexua Teresak, bere bost letrekin. Ez dut sekula ahaztuko hitz hura entzunda sentitu nuen zirrara,
|
hitzak
berak lizunki ukitu izan banindu bezala. Azkar igarri zion Teresak nire urduritasun lotsatiari, eta barre egin zuen begiekin.
|
|
|
–Unai Coloma Perezen hilketa argitzeko abiatutako ikerketan zenbait informazio zehaztu eta zabaltzeko helburuz eginiko galderei erantzuteari baiezkoa eman diola eta
|
hitzez
bere eskubideen berri eman ondoren, ez duela itaunketa burutzeko inolako eragozpenik agertu.
|
|
|
Zure ahizparentzat ez da eragozpen handia izango astero egun pare batean lauzpabost minutu galtzea: azken
|
hitza
berak du, hala ere. Zure laguna:
|
|
|
Ada, izan ere, egoera negargarrian iritsi zen ospitalera; inguruak mindua sentitzen zen: hain mindua, non ingurutik bakartzea erabaki baitzuen,
|
hitzari
berari ere uko eginez; are gehiago: ahizparekin paseoan ibiltzen zenean ere, ez zion eskutik edo besotik hel ziezaion uzten?
|
|
|
bere erritmo zehatza balu bezala, behin interpretatuz gero beste interpretaziorik behar ez duena, zeren bere burua hiru aldiz makurtzen duenak makurtzen baitu ehun aldiz eta mila aldiz; Gabinok, beraz, hura guztia ikusi zuen, ongi ikusi ere; irudi haietatik guztietatik, haatik, sufrimenduarena nagusitu zitzaion berriro ere, itxuraz, Lorenzoren sufrimendua Feliperena ere bai baitzen, azken batean, eta Feliperena berea. Gabinorena?, Feliperen karta irakurri zuenetik Gabino ere ez baitzen ohiko Gabino betikoa, hilabete batzuk lehenago hil zen, gainera, Gabino hura, burbuila batean bizi eta autistatzat har zitekeena, beti, bere? munduan sartua?, beste Gabino bat baizik, Gabino solidario eta adoretsuago bat, noizbait bizkarra eman ziòn lagunari aurpegia ateratzeko prest zegoena; zer hartarako hobe, baina, lagunaren
|
hitzak
bere egitea baino?; egia zen, inguruan zituèn gaixoekin konparatuta, ume-moko bat besterik ez zela, baina ez al zien Jesusek berak ere tenpluko jakintsuei bere lezioa eman umetan?; eta orduan, esan zuen:
|
|
|
Halaxe zen: hainbeste miresten zuen, izan ere, Nazario Orbek Cánovas, non, zirika etortzen zitzaizkionean ere, Cánovasek Espainiako inperioa galbidean jarri zuela-eta, ez baitzen hitzik gabe gelditzen; aitzitik, Mateo Sukunzak noizbait esan zizkiòn
|
hitzak
bere egiten zituela, erantzuten zien: –Nik ez dakit Cánovasengatik galdu ziren Kuba eta Filipinas, baina dakidana da, berarengatik ez balitz, Espainia hautsi eta Espainia bera galduko genuela, Cánovasek ezarri baitzuen Espainian monarkia posible bakarra, Espainiari halako batasun bat ematen diona?.
|
|
|
Ongi adierazten zuen Adak
|
hitzez
bere egoera, baina haren irriak ere ez zuen besterik adierazten: arrebarena ez zen, izan ere, poz biribil batek moldatutako irria, minak kutsatua baizik, minak kutsatua eta edertua, Adarena ez baitzen jada neurrigabeko mina, irria ez ezik irriaren posibilitatea ere ezabatzen zuena; aitzitik:
|
|
|
nazkagarria iruditzen zaidan bezala erretzaile askoren ohitura, zigarreta ezpainen artean eduki eta batera hitz egitekoa:
|
hitzak
bere errespetua behar baitu, baina zigarretak ere bai.
|
|
|
harridura eta harrotasuna; harro zegoen, bai, Nazario: egongo ez zen, bada, baldin eta semearen
|
hitzetan
bere burua islatua ikusi bazuen. Berari ere behin baino gehiagotan bururatu zitzaion, izan ere, militarra izango zela, beste baldintza batzuetan jaio izan balitz, lehen Mundu Gerrako lau urteetan, egunkaria zabaldu ahala irakurtzen zuen bi bandoei buruzko informazioa?, atsegin baitzituen hitz handiak:
|
|
|
hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz. Euzkadi?, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: hainbeste maite zuen, non, hitza entzun ahala, halako lurrin on bat usaintzen baitzuen, ausaz,
|
hitzari
berari zeriona eta markesa andereak erabiltzen zuèn kolonia frantses zerutiarrari lotua egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena (zer besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez 7; esan nahi baita auzi hari buruz Reginak izan zezakeèn iritzia hara... berriro ahoka zitezen; horregatik, beharbada, kontua ezin serioagoa zelako, Regina zelatan egon zen egun haietan, Felipe noiz etorriko
|
|
|
Eta berdin gertatzen zitzaion elizaren batera bisitan sartzen zenean, non luzaroan egon baitzitekeen, eskuak bilduta edo besoak uztartuta, belauniko, begiak zabal zabalik, ekisainduak gordetzen zuèn ostiak liluratua balu bezala, euliaren hegadak ere distraitzen ez zuela? Kristorekin zituèn elkarrizketa haietan bere miseriak aurkezten zizkion, lehenik eta behin, bere mugetatik zetozenak, barkamena eskatzeko; jarraian, etxekoekin zituèn gaizki ulertuak erakusten zizkion, edo ikaskideek jaurtitzen zizkiotèn laidoak eta irainak, Kristok gurutzean ahoskatu zituèn
|
hitzak
bere egiten zituela: barka iezaiezu, ez baitakite zertan ari diren; gero, bere zaurietan hatza behin eta berriro sartuta gero, alegia?, begiak jaisten zituen, baita ostera jaso ere, ekisainduaren eguzki txiki zuriarekin topo egiteko, halako arintasun bat nabaritzen zuen bitartean, baita halako betetasun bat ere noizean behin, Kristok zauri irekiak itxi balizkio bezala, hain zen gozoa eta hain beste mundukoa jainkozko hitzen ukendua, min ororen eztitze automatiko bat eragiten ziona; egun batean, gainera, hain sentitu zen Jesusen bihotzarekin bat eginik, non ekisaindutik zetorrèn indar misteriotsu batek zeramala sentitu baitzuen, begiak lekutik atereak zituen behintzat?, estasi batean bezala; eta Domingo bazihoan hegan, iritsi da denbora eta iritsi da aldia:
|
|
|
Ernestinarekin gela hartan, don Zoilo medikuaren diagnostiko preziaezin bezain interesatuaz baliaturik, haurrak gaixotasun sendaezin bat baitzuen, itxura batean, hain zen neurrigabea haren hipersentiberatasuna, fotofobia eta akustifobia ikaragarriak eragiten zizkiona, baita haurra baldintza berezietan mantentzera behartzen ere? ilunpean edo erdi ilunpean alde batetik, eta isiltasunean bestetik, etxekoen berbarotik eta zarata guztietatik urrun; hitzaren planoan,
|
hitza
bera bahituz eta isilduz, problemari irtenbidea emateko modurik onena problemarik aipatu ere ez egitea balitz bezala.
|
|
|
Beste hitz bat behar zuen izebak, beste makulu bat; bere nora ezean, ordea,
|
hitz
bera errepikatu zuen:
|
|
|
Ongi ikasi zuen, bai, Damasok lezioa, inoiz ahaztuko ez zuena:
|
hitzak
bere tokia eta bere ordua behar duela ikasi zuen, ordain gaiztorik ez izateko; egia zen gero ikasleen onespena jaso zuela bere ausardiagatik, baina, pasatutako kalbario hartatik, une larriak geratu zitzaizkion batez ere Damasori, bere bakardadea eta bere estutasuna, belarri minberen minberatasunean?, beste irudi guztiak, harrotasunarekin edo bere balizko heroitasunarekin lotuak, bigarren eta azken planoan utzirik.
|
|
|
Eta, halere, ez zen hura Domingok aitaren madarikazioa entzuten zuèn lehen aldia, baina bai madarikazioak barruan zirrara handi bat eragin ziòn lehen aldia; eta,
|
hitzari
berari halako xarma berezi bat hartu balio bezala, anarkista sentitu zen, betean sentitu ere, hitzaren esanahi zehatzetik harat, hura, besterik gabe, aitaren aurkako aurkakotasuna adierazteko modurik zehatzena ez ezik, eraginkorrena ere balitz bezala, artean ez Bakuninen ez Kropotkinen ezta Malatestaren filosofien zein doktrinen berri ez zekien arren.
|
|
|
Domingok bazekien, gainera, egia zela, ongi etorria zela, alegia?, izebak abildade hura baitzuen, hurkoari leku bat egitekoa, halako eran, non, hartarako premia ikusten zuen bakoitzean, pauso bat atzera egiten baitzuen besteak pauso bat aurrera egin zezan; edo isilik egoten zen, hitz egiteko beharra zuenaren
|
hitzak
bere lurra eta bere izaera aurki zitzan; atzean zituen Domingok, baina, bi arrebak ere, aurretik, halere, Gabinogatik galdetu zuen Domingok, eta amak: –Meza entzutera joan da frantziskotarren elizara??, bata bestearen ondotik etorriak:
|
|
|
(?) Damaso ere, zeinak, Maria Bibianaren antzera, belarri zuloak ez ezik, begiak ere itxita eduki baitzituen abioia pistan martxan jarri zenean, mirari baten aurrean bezala sentitu zen, begiak ireki bezain laster zerura begiratu eta monoplaza hegan ikusi zuenean; gero, ordea, oharturik ezen guztiek, fenomeno fisiko bat baizik ez zena definitzeko,
|
hitz
bera erabiltzen zutela?, miraria??, gauzak bere lekuan jartzeko beharra sentitu zuen, halako moldez, non, Adak esan zuenean enegarren aldiz, loro batek bezala: mirari bat izan da eta mirari bat izan da?
|
|
|
Zoroetxea eta zaratetxea! Eta munduko hiztegi guztiak ere sobran egongo lirateke, hitz bakarra eta
|
hitz
bera izango baikenuke guztiok ezpainetan: konfesioa, konfesioa eta konfesioa!
|
|
|
Erlijioaren alde borrokatu nahi baduzu, aski duzu gurekin gelditzea, harresien gibelean. Ez guri eska haien babesa uzterik, erran zidan, azken
|
hitza
bere duenaren doinuan.
|
|
|
nola eman xurgada; xurgada ematen hasi baino lehen, ordea, zigarreta ezpainetan ongi egokitzen ikasi behar da, leunkiro eta eztiro kokatuz eta ezpainen hezeaz pittin bat hezatuz, mihi puntaz busti gabe, ezerk ez baitit nazka handiagorik ematen zigarreta ezpainetan desegiten ikusteak baino, eta horretarako baitaude ahokoak eta irazkiak, zigarretarekiko ukitu mehearen dohaina ez dutenentzat... nazkagarria iruditzen zaidan bezala erretzaile askoren ohitura, zigarreta ezpainen artean eduki eta batera hitz egitekoa:
|
hitzak
bere errespetua behar baitu, baina zigarretak ere bai.
|
|
|
Ada, izan ere, egoera negargarrian iritsi zen ospitalera; inguruak mindua sentitzen zen: hain mindua, non ingurutik bakartzea erabaki baitzuen,
|
hitzari
berari ere uko eginez; are gehiago: ahizparekin paseoan ibiltzen zenean ere, ez zion eskutik edo besotik hel ziezaion uzten... ez Maria Bibianari, ezta beste inori ere, jarrera harekin zera aldarrikatzen ariko balitz bezala:
|
|
|
beste sei seme alaba zituzten, eguzkia baino ederragoak, eta ez zuten bidezkotzat jotzen sei eguzki haiek ilargi beltz baten inguruan orbitan jartzea; hartarako, baina, ilargi beltza ezkutatu behar zuten, ongi ezkutatu ere, bai irudiaren eta bai hitzaren ikuspegitik ere: ...ezin bezain interesatuaz baliaturik, haurrak gaixotasun sendaezin bat baitzuen, itxura batean, hain zen neurrigabea haren hipersentiberatasuna, fotofobia eta akustifobia ikaragarriak eragiten zizkiona, baita haurra baldintza berezietan mantentzera behartzen ere... ilunpean edo erdi ilunpean alde batetik, eta isiltasunean bestetik, etxekoen berbarotik eta zarata guztietatik urrun; hitzaren planoan,
|
hitza
bera bahituz eta isilduz, problemari irtenbidea emateko modurik onena problemarik aipatu ere ez egitea balitz bezala.
|
|
|
Beste hitz bat behar zuen izebak, beste makulu bat; bere nora ezean, ordea,
|
hitz
bera errepikatu zuen:
|
|
|
Zure ahizparentzat ez da eragozpen handia izango astero egun pare batean lauzpabost minutu galtzea: azken
|
hitza
berak du, hala ere. Zure laguna:
|
|
|
Domingok bazekien, gainera, egia zela –ongi etorria zela, alegia–, izebak abildade hura baitzuen, hurkoari leku bat egitekoa, halako eran, non, hartarako premia ikusten zuen bakoitzean, pauso bat atzera egiten baitzuen besteak pauso bat aurrera egin zezan; edo isilik egoten zen, hitz egiteko beharra zuenaren
|
hitzak
bere lurra eta bere izaera aurki zitzan; atzean zituen Domingok, baina, bi arrebak ere –aurretik, halere, Gabinogatik galdetu zuen Domingok, eta amak: " Meza entzutera joan da frantziskotarren elizara" –, bata bestearen ondotik etorriak:
|
|
|
harridura eta harrotasuna; harro zegoen, bai, Nazario: egongo ez zen, bada, baldin eta semearen
|
hitzetan
bere burua islatua ikusi bazuen. Berari ere behin baino gehiagotan bururatu zitzaion, izan ere, militarra izango zela, beste baldintza batzuetan jaio izan balitz –lehen Mundu Gerrako lau urteetan, egunkaria zabaldu ahala irakurtzen zuen bi bandoei buruzko informazioa–, atsegin baitzituen hitz handiak:
|
|
|
Eta berdin gertatzen zitzaion elizaren batera bisitan sartzen zenean, non luzaroan egon baitzitekeen, eskuak bilduta edo besoak uztartuta, belauniko, begiak zabal zabalik, ekisainduak gordetzen zuèn ostiak liluratua balu bezala, euliaren hegadak ere distraitzen ez zuela... Kristorekin zituèn elkarrizketa haietan bere miseriak aurkezten zizkion, lehenik eta behin, bere mugetatik zetozenak, barkamena eskatzeko; jarraian, etxekoekin zituèn gaizki ulertuak erakusten zizkion, edo ikaskideek jaurtitzen zizkiotèn laidoak eta irainak, Kristok gurutzean ahoskatu zituèn
|
hitzak
bere egiten zituela: barka iezaiezu, ez baitakite zertan ari diren; gero –bere zaurietan hatza behin eta berriro sartuta gero, alegia–, begiak jaisten zituen, baita ostera jaso ere, ekisainduaren eguzki txiki zuriarekin topo egiteko, halako arintasun bat nabaritzen zuen bitartean, baita halako betetasun bat ere noizean behin, Kristok zauri irekiak itxi balizkio bezala, hain zen gozoa eta hain beste mundukoa jainkozko hitzen ukendua, min ororen eztitze automatiko bat eragiten ziona; egun batean, gainera, hain sentitu zen Jesusen bihotzarekin bat eginik, non ekisaindutik zetorrèn indar misteriotsu batek zeramala sentitu baitzuen –begiak lekutik atereak zituen behintzat–, estasi batean bezala; eta Domingo bazihoan hegan –iritsi da denbora eta iritsi da aldia:
|
|
|
(•) Damaso ere, zeinak, Maria Bibianaren antzera, belarri zuloak ez ezik, begiak ere itxita eduki baitzituen abioia pistan martxan jarri zenean, mirari baten aurrean bezala sentitu zen, begiak ireki bezain laster zerura begiratu eta monoplaza hegan ikusi zuenean; gero, ordea, oharturik ezen guztiek, fenomeno fisiko bat baizik ez zena definitzeko,
|
hitz
bera erabiltzen zutela –" miraria" –, gauzak bere lekuan jartzeko beharra sentitu zuen, halako moldez, non, Adak esan zuenean enegarren aldiz, loro batek bezala: mirari bat izan da eta mirari bat izan da...
|
|
|
Zoroetxea eta zaratetxea! Eta munduko hiztegi guztiak ere sobran egongo lirateke, hitz bakarra eta
|
hitz
bera izango baikenuke guztiok ezpainetan: konfesioa, konfesioa eta konfesioa!
|
|
|
Ongi ikasi zuen, bai, Damasok lezioa, inoiz ahaztuko ez zuena:
|
hitzak
bere tokia eta bere ordua behar duela ikasi zuen, ordain gaiztorik ez izateko; egia zen gero ikasleen onespena jaso zuela bere ausardiagatik, baina, pasatutako kalbario hartatik, une larriak geratu zitzaizkion batez ere Damasori –bere bakardadea eta bere estutasuna, belarri minberen minberatasunean–, beste irudi guztiak –harrotasunarekin edo bere balizko heroitasunarekin lotuak.
|
|
|
Ongi adierazten zuen Adak
|
hitzez
bere egoera, baina haren irriak ere ez zuen besterik adierazten: arrebarena ez zen, izan ere, poz biribil batek moldatutako irria, minak kutsatua baizik, minak kutsatua eta edertua, Adarena ez baitzen jada neurrigabeko mina, irria ez ezik irriaren posibilitatea ere ezabatzen zuena; aitzitik:
|
|
|
horregatik hasi nintzen totelka hitz egiten, eskola publikotik debozionisten ikastetxera joan nintzenean. ...en karta irakurri zuenetik Gabino ere ez baitzen ohiko Gabino betikoa –hilabete batzuk lehenago hil zen, gainera, Gabino hura, burbuila batean bizi eta autistatzat har zitekeena, beti" bere" munduan sartua–, beste Gabino bat baizik, Gabino solidario eta adoretsuago bat, noizbait bizkarra eman ziòn lagunari aurpegia ateratzeko prest zegoena; zer hartarako hobe, baina, lagunaren
|
hitzak
bere egitea baino?; egia zen, inguruan zituèn gaixoekin konparatuta, ume-moko bat besterik ez zela, baina ez al zien Jesusek berak ere tenpluko jakintsuei bere lezioa eman umetan?; eta orduan, esan zuen:
|
|
|
Halaxe zen: hainbeste miresten zuen, izan ere, Nazario Orbek Cánovas, non, zirika etortzen zitzaizkionean ere, Cánovasek Espainiako inperioa galbidean jarri zuela-eta, ez baitzen hitzik gabe gelditzen; aitzitik, Mateo Sukunzak noizbait esan zizkiòn
|
hitzak
bere egiten zituela, erantzuten zien: " Nik ez dakit Cánovasengatik galdu ziren Kuba eta Filipinas, baina dakidana da, berarengatik ez balitz, Espainia hautsi eta Espainia bera galduko genuela, Cánovasek ezarri baitzuen Espainian monarkia posible bakarra, Espainiari halako batasun bat ematen diona".
|
|
|
aberastasuna eta handitasuna –hiriburuan" norbait" izaterainoko handitasuna–, hartarako iraganarekin –Reginari txiki gertatzen zitzaiòn munduarekin– hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz –Euzkadi–, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: hainbeste maite zuen, non, hitza entzun ahala, halako lurrin on bat usaintzen baitzuen, ausaz,
|
hitzari
berari zeriona eta markesa andereak erabiltzen zuèn kolonia frantses zerutiarrari lotua egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena (zer besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez7; esan nahi baita auzi hari buruz Reginak izan zezakeèn iritzia harag...
|
|
|
Eta, halere, ez zen hura Domingok aitaren madarikazioa entzuten zuèn lehen aldia, baina bai madarikazioak barruan zirrara handi bat eragin ziòn lehen aldia; eta,
|
hitzari
berari halako xarma berezi bat hartu balio bezala, anarkista sentitu zen, betean sentitu ere, hitzaren esanahi zehatzetik harat, hura, besterik gabe, aitaren aurkako aurkakotasuna adierazteko modurik zehatzena ez ezik, eraginkorrena ere balitz bezala, artean ez Bakuninen ez Kropotkinen ezta Malatestaren filosofien zein doktrinen berri ez zekien arren.
|
|
2010
|
|
|
–Nire alde ez dagoena nire aurka dago!??. Eztabaida bukatuta zegoen, ustez, baina Teok, azken
|
hitza
bere ohi zuenak, beste urrats bat egin zuen: –Zoazte, bai, baina jakizue nire eskua ezin luzeagoa dela?!?.
|
|
|
maite eta miresten bainituen anai arrebak une hartan, ziur nago horretaz, inbidiarekin eta jelosiarekin zerikusirik ez zuèn maitasun errukizko sentimendu biribil batean. Zerbait irrazionala zen, badakit, betean nengoen poesiaren mende, eta ni ohartu ere gabe, Gabino!?, izebaren eta Maria Bibianaren
|
hitzetan
bere adierazpidea aurkitu zuena. Eta, hala ere, sentimendu bete benetakoa izan zen, jakin badakidan arren sentimendu hura era askotarikoa zela, bai baitzuen autoengainutik, adibidez, benetakotasunetik bezainbat.
|
|
|
Nik Adari begiratzen nion, bada, baina aitak izebari, antza, hurrengo
|
hitzak
berari zuzendu zizkion bederen: –Badakit zer pentsatzen duzun, Ernestina, Jainkoaren agindua dela etsaia ere maitatzea, eta nik ez dizut ukatuko, Elizaren doktrina da-eta.
|
|
|
Eta poetak heroi izan nahi zuen, poeta zen neurrian heroiago, ausaz? haren ekintza heroikoak, ekintzaren erakustaldia ez ezik,
|
hitzarena
berarena ere baitzuen eskakizun. Eta ez edozein hitz, hitz berezi bat baizik, heriotza nolako, hitza ere halako.
|
|
|
Ez dakit zer sentitu zuen berak, baina nik nolabaiteko poza neukan, Alexen
|
hitzek
bere edertasunaren parera ekartzen nindutelako. Oinetako mina ukatu behar izan nuen une hura ez hondatzeko.
|
|
|
Inkontziente kolektiboan ditugu, beraz, Jungek modan jarri zuèn adierazpidean. Eta poetak heroi izan nahi zuen, poeta zen neurrian heroiago, ausaz... haren ekintza heroikoak, ekintzaren erakustaldia ez ezik,
|
hitzarena
berarena ere baitzuen eskakizun. Eta ez edozein hitz, hitz berezi bat baizik, heriotza nolako, hitza ere halako.
|
|
|
‘Nire alde ez dagoena nire aurka dago! ’". Eztabaida bukatuta zegoen, ustez, baina Teok, azken
|
hitza
bere ohi zuenak, beste urrats bat egin zuen: " Zoazte, bai, baina jakizue nire eskua ezin luzeagoa dela...!".
|
|
|
Nik Adari begiratzen nion, bada, baina aitak izebari, antza, hurrengo
|
hitzak
berari zuzendu zizkion bederen: " Badakit zer pentsatzen duzun, Ernestina, Jainkoaren agindua dela etsaia ere maitatzea, eta nik ez dizut ukatuko, Elizaren doktrina da-eta.
|
|
|
Imajinatu ere, imajinatu nituen kattagorriak zuhaitzean saltoka une batez... maite eta miresten bainituen anai arrebak une hartan, ziur nago horretaz, inbidiarekin eta jelosiarekin zerikusirik ez zuèn maitasun errukizko sentimendu biribil batean. Zerbait irrazionala zen, badakit —betean nengoen poesiaren mende, eta ni ohartu ere gabe, Gabino! —, izebaren eta Maria Bibianaren
|
hitzetan
bere adierazpidea aurkitu zuena. Eta, hala ere, sentimendu bete benetakoa izan zen, jakin badakidan arren sentimendu hura era askotarikoa zela, bai baitzuen autoengainutik, adibidez, benetakotasunetik bezainbat.
|
|
2011
|
|
|
Baina ez guztiz. Zeren, nola apezak izan ohi baitu hondar
|
hitza
bere, hala ematen zion don Salustiok berea:
|
|
|
Dakigunez, bizitza kulturalaren aurrebaldintza da hizkuntzaren zerizana, hura ahalbideratzen duen heinean, eta ez, gainera, kultura edukiaren adierazpide zuzena
|
hitza
bera denetan soilik, baita hitzaren esku hartze zuzenik ez duten kultura arloetan ere. Ez dezagun ahantzi, beraz, hizkuntzaren funtzio antropologikoak funtsatzen duela giza kultura ororen izatebaldintza, eta gainerako adierazpideak oro handik ondorioztatuak direla.
|
|
|
Izango dugu seinalerik. Etorriko zaie
|
hitza
bere onera. Nik uste dut, vamos.
|
|
|
–Julenek idatziko zuen hori, lapurtu
|
hitza
bere berea du.
|
|
2012
|
|
|
...larik; eta ezinezkoa baldin bazitzaidan ere zer esan nahi zuen asmatzea, halere, bi zaldiak elkarrizketan murgilduta zeuden bitartean, mihipean hitz hori praktikatzen saiatu nintzen; eta isildu bezain bizkor, ausarki yahoo esan nuen ozen, aldi berean, eta ahal nuen bezain zehatz, zaldi irrintzia imitatuz; hau ikusirik, nabariki harrituta geratu ziren biak, eta zuri beltzak bi aldiz errepikatu zuen
|
hitz
bera, doinu egokia erakutsi nahi balit bezala; beraz, haren ondoren neuk esan nuen ahal bezain ongi, eta aldi bakoitzean garbi ari nintzela hobetzen ohartu nintzen, nahiz eta oso urruti edozein perfekzio mailatatik. Gero, hori zurixkak bigarren hitz batekin egin zuen proba, ahoskatzeko askoz zailagoa; baina ingeles ortografiara pasatuta, honela idatz daiteke:
|
|
2013
|
|
|
Eta bera ez zen ezkondu, eta ni ere ez naiz ezkonduko. Azken bolada honetan, izan ere, mila bider jan dut anaiari emandako hitza, ez egitez baina bai buruz, eta hara zer gauza beldurgarriak gertatzen diren okerreko
|
hitzak
bere bidea egiten duenean?
|
|
|
Nola gauzatu eta nola aitzina eraman Gandhirena bezalako filosofia bat testuinguru hartan, Allahren agindua bazegoen tartean, erasotzaileen indarkeriari indarkeriarekin erantzutera zeramana? Bertze ikuspuntu batetik, gainera, are okerragoa zen egoera, musulmanen artean ez baitziren guti VIII. mendeko 30 Ibn Jaldun historialariaren
|
hitzak
bere egiten zituztenak, gerra ofentsiboei zilegitasun osoa emanez: –Islamean, legeari lotuta dago yihada:
|
|
|
Eta bera ez zen ezkondu, eta ni ere ez naiz ezkonduko. Azken bolada honetan, izan ere, mila bider jan dut anaiari emandako hitza, ez egitez baina bai buruz, eta hara zer gauza beldurgarriak gertatzen diren okerreko
|
hitzak
bere bidea egiten duenean...
|
|
|
Nola gauzatu eta nola aitzina eraman Gandhirena bezalako filosofia bat testuinguru hartan, Allahren agindua bazegoen tartean, erasotzaileen indarkeriari indarkeriarekin erantzutera zeramana? Bertze ikuspuntu batetik, gainera, are okerragoa zen egoera, musulmanen artean ez baitziren guti VIII. mendeko30 Ibn Jaldun historialariaren
|
hitzak
bere egiten zituztenak, gerra ofentsiboei zilegitasun osoa emanez: " Islamean, legeari lotuta dago yihada:
|
|
2014
|
|
|
–Bai, bihotzeko gaitza?
|
hitzok
berarentzat beste esanahi bat balute bezala mintzatu zen Marion.
|
|
|
Aspaldi zen ez zuela dantzarik egin, apika bi gau bost urtetan, eta, hala ere, beraren azken liburuko kritika batek aipatzen zuen autorea gaueko kluben zalea zela; kritika berak zioen nekaezina zela.
|
Hitzak
bere buruan oihartzun egitean, zerbaitek mindu zuen une batez, eta, begietan ahultasun malkoak sumatu zituenean, alde egin zuen. Hastapenetan, duela hamabost urte, «erraztasun mortala» zuela esaten zutenean bezala zen hura, eta berak esklabo baten gisara lantzen zuen esaldi oro hala izan ez zedin.
|
|
|
Peter adi zegoen,
|
hitzak
beraren kontzientzian barneratu ahala.
|
|
|
Oker handia berau, eta, gailenduko balitz, mendebaldeko zibilizazioa zapuztuko lukeena. Benetako aurrerapenerako, nazioen printzipioa zuzena eta legitimoa den heinean, arrazen oinarrizko eskubidea estua eta arriskuz betea da? 1798 Teoria germanista hori alemana dela suposatuz. Renanek hori adierazten baitu?, eta hitzez
|
hitz
berak formulatzen duen bezalakoxea bada, alemanen doktrinaren arabera Alsazia eta Lorrenak ez ezik, gutxienez Islandia eta Norvegiatik behera Tirolerainoko guztiak Alemania izan luke, arraza germaniarra izateagatik. Are, arraza nazioaren teoria berak beti egiaz hizkuntza nazioarena dela zuzentzen baitu (arraza historikoak arraza linguistikoak dira),, germanismoa?
|
|
|
1370 Ib. Ohargarriak dira Renanen
|
hitzak
berak azalpen honetan, printzipioa nola ulertzen duen igartzeko: –de tous les pays de langue française non réunis à la France, la Savoie était le seul qui pût sans inconvénient nous être dévolu(!)...?
|
|
|
Egitekoa orain alemanek hori (nazioa) gaizki, h. d., frantsesek baino guztiz bestela ulertzen dutela, erakustea izango da. Errealitate nazionala bera ulertzen da gaizki, hitza ulertzen da gaizki,
|
hitz
berarekin errealitate diferenteak adierazten dira gaizki?. Nazioaren kontzeptu tradizionalak ez baitie mesederik egiten, apologista frantsesak nazioarekin (lehendik bazegoen pendura bati lotuz) Estatua adieraztera etorriko dira.
|
|
2015
|
|
|
beti liburu bera idatzi ordez, aurrerantzean beti esaldi bera idatziko zuen. Eta, literatur araztasunaren muturreraino joanez, iritsi zen eguna non idazleak
|
hitz
bera baizik ez baitzuen idazten.
|
|
|
–Joan ere egin dugu ba?. Bietatik bat, baina ez nago seguru,
|
hitzok
bere alkandorari esan baitzizkion, edo bere buru lotsatuari. Nik erantzun nion:
|
|
|
–Esan bezala, Zutik Euskal Herria ebazpenak herritar batasunaren posizio politikoa finkatzen du. ETAk ez luke hitzez
|
hitz
bere egingo, baina ebazpen horretatik ondorioztatzen den apustu politikoarekin bat egiten dugu.197
|
|
|
–Joan gaitezen, bai, esan zuen Charles Tansleyk,
|
hitz
berak errepikatuz, lotsati, baina Ramsay andreari dardara eginarazteraino. «Joan gaitezen zirkura».
|
|
|
Baina ez zion bere ahotsari den gutxiena ere aldatzen utzi ipuina bukatzean, eta liburua itxiz gehitu zuen, azken
|
hitzak
berak asmatuak balira bezala, Jamesi begietara so: «Eta oraindik ere bertan bizi dira».
|
|
|
–Sanker, piztu behingoz telebista ah ah ah! . Eta azken
|
hitza
berari ere aho zabalka atera zitzaion, ze aharrausia, oraingoan benetakoa, ahorik aho ibili eta gero, gazteari berari itzuli zitzaion, gezurraren ondorioak gezurtiaren etxera itzultzen diren bezalaxe.
|
|
|
|
hitza
bere bizitzako amodio.
|
|
|
baita
|
hitza
bera ere,
|