2000
|
|
Pena bakarra daukat, gutxi gorabehera hilabetea izango baita gaitzen batek zentzumenak ukitu zizkionetik, eta geroztik ez du gaixoak ezer entenditzen, eta alferrik da berarekin berba egitea, alferrik da... Eta pena dut, azken urte
|
honetan
ez dudalako adorerik izan sekretu txiki bat kontatzeko, eta oraintxe esango nioke, baina zertarako, ezin badu ulertu... Eta kontua da zuoi ere ez dizuedala inoiz esan.
|
|
–Txema, elkarrizketa
|
hau
ez da normala.
|
|
Rocíoren erreferentzia erabili zuen tipo argalak nirekin berbetan hasteko, alegia Killarneytik ezagutzen ninduela, Rocío euren lagun egin zelako eta hori dena. Niri betidanik gustatu zait jendea ezagutzea, eta gehiago orain, badakidalako jende
|
hau
ez dudala berriro inoiz ikusiko, eta horrek barruak askatzeko modua ematen du. Sekretu denak azal daitezke, biharamunean dena ahaztuta egongo den ziurtasunarekin.
|
|
Hala ere, Bitakora,
|
honek
ez du esan nahi momentu txarra denik. Zeren lehenengo autoarekin, edo aurreneko biekin, sentsazio hori ez nuen behar bezala apreziatu.
|
|
Filmetan, noski, protagonistak (hau da, nik neuk) besterik gabe erantzuten dio galdetzaile isilari, aukerarik eman gabe eta ustezko galderei erantzunez. Baina (batzuetan hala iruditzen bazait ere)
|
hau
ez da film bat, eta beraz apur bat itxaron dut nire izena zein den itaundu didan arte. Eider, erantzun diot, eta bere koadernoan apuntatzeari ekin dio.
|
|
|
Honek
ez du batere zentzurik, baina munduan ez nago ni bakarrik. Esan nahi dut nire askatasuna ez dela independientea, beste jende askoren askatasunarekin lotuta dago.
|
|
Baserria, berriz, eta paper kontuek bide onetik jarraitzen badute, nire gurasoentzat izango da.
|
Honek
ez du esan nahi segituan etorriko direnik hona bizitzera. Aita erretiratzean, akaso.
|
|
Bai, hurbiltzen ari naiz.
|
Hau
ez da nahi dudan Irlanda birjina, baina ez nago urrun.
|
|
Ez dakit zergatik den: inoiz ikusi dituzten neskarik politenak garelako, alaienak eta orainaldi perfektu baten jabe garenak; edo bestela, lurmutur
|
honetan
ez delako oso normala bi neska eskutik helduta joatea. Berdin zait.
|
|
Eta horrekin ilusioa areago piztu zait, hasi baino ez dudalako egin hainbeste maite dudan lur honen aurkikuntza. Baina bestalde, beti izaten baita beste alde bat, gida
|
honek
ez dit bere orrialdeetako hizki potoloetan aipatu hiri honetan jendeari erreparatu behar zaiola beste ezeren gainetik. Argazkiekin fidatzen naiz askotan, eta berorien bidez ikasi dut jendearen espresioa dela ikus daitekeen monumenturik benetakoena, Tibeten, Perun eta Sevillako Triana auzoan.
|
|
—Graziana, munduko erresumarik indartsuenetan, hala Espainian nola Frantzian, eliza eta estatua hertsiki loturik doaz, eskua elkarri emanak... eta, haien eredurat, Urbiaingo erresuma tipi
|
honetan
ez gara gutiago izanen. Beraz, zer iduritzen zaizu, baldin Joanes Baionako dominikoen komenturat igorriko bagenu, non, dakizun bezala, lagun bat baino gehiago dudan?
|
|
Aita Bartolomek oso ongi zerabilen euskara, baina gazteleniaz mintzatzeko ohitura zuen, eta gurekin ere halaxe aritu zen bazkari osoan.
|
Honekin
ez dizut erran nahi, jaun André, ezen jesuita guztien jokabidea halakoa izan zela, zeren eta ezagutu izan baititut nik euskararen alde mintzatu izan diren jesuita sutsuak ere. Baina aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu beharra dut ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik.
|
|
Geratzen ez zen bakarra osaba Joanikot izaiten zen, zeinak bere usantzarekin segitu baitzuen: Urbiaingo elizarat aldika joaitekoa... eta hark garbi erakutsi zuen hatsarretik ezen osaba Joanikotek ez zuela aita Bartolome atsegin, nola
|
honek
ez baitzuen hura.
|
|
Baina nik ikusiaren ederrak ez zuen osabaren eta Maddalenen kezka estaltzen, jakina, eta haien kezkaz kezkatzen hasi nintzen. Zeren baitzirudien ezen gure amak izeba Emilianirekin ezkondu nahi zuela osaba Joanikot, baina
|
honek
ez zuela nahi; eta amak zerbaiten susmoa eta sospetxa zuen, bertzalde, eta hargatik debekatzen zion Maddaleni osaba Joanikoten dorretxerat joaitea... Eta amaren eta aitaren zelatan hasi nintzen orduan, aita ere bolada hartan etxean geneukalako.
|
|
halarik ere, jostetan ari zitzaigun osaba, itxura batean, zeren, ez aitari ez amari deus ere ihardesteko betarik eman gabe, hala erran baitzuen ondotik—: Baina, beharrik,
|
hau
ez da gure kasua... —eta, behakoaren gogorra leuntzen zuela eta irri bat moldatzen, erran zuen—:
|
|
Eta hala izan da ene bizitza eta halakoa da, jakin dakidan arren ezen mundu
|
honetan
ez dudala nehoiz ere libertatea guztiz eskuratzerik izanen, zeren mementuko libertatea mementuan agortzen baita, eta gaurkoak ez du biharko balio; eta zeren, uste dugunean ezen, zazpi itsasoak zeharkatu bezain sarri, iritsi garela eta atzeman dugula lur prometatua, aitzitik, oinak lurrean ipini orduko ohartzen baikara ezen han ez zegoela libertatearen fruituak emaiten dituen zuhaitzik, edo, baldi...
|
|
Eta ene Urbiaingo erresuma ezdeus hartan, anitz errege baino erregeago izan nintekeen, zeren eta mundu
|
honetan
ez baita erregeago gehien duena baina gutien behar duena, eta nik deus guti behar nuen aitzina egiteko.
|
|
—Ordea, hauek ez dituk Asiskoaren denborak... Eta leku
|
hau
ez duk hiretzat, eta kontu guti egiten duk heure buruaz, Antonio! Eta, ahal dezagunean, gibelat egin genikek, leku erosoago baterat —eta, buruan liburuak eta ene paradisu partikularraren iduriak berriro josten zitzaizkidala, eratxiki nuen—:
|
|
Eta erran zidan: ‘Horrela bada, hobe, zeren pentsatu, bertzenaz, zer gertatu izan zaion hainbat amoranteri, eta nola egin duten haietarik anitzek fin gaitza, elkarri eman hitza bietarik batek bete izan ez duelako, edo bertze zerbaitegatik; zeren,
|
honegatik
ez denean, hargatik da, eta gaurko hitza biharko zurubia da, nondik eror baitzaitezke eta hauts baitezakezu burua, edo oroitu bertzela zer gertatu zitzaien Calisto eta Melibeari... ’"
|
|
" Barkatu, eliztarrok: istant
|
honetan
ez dut oroitzen zer erran zion san Josek, baina san Jose oroituko da, bai, zeruan, eta hori da inportantena". Eta aitzina segitu zuen, deus ere gertatu ez balitz bezala.
|
|
—eta, hatza ezker eskuin higitzen zuela, erantsi zuen—: Baina tigre
|
hau
ez dago horrela ohitua.
|
|
Duela guti arte gure desterrua eta gure desgraziak izan dituk herritarren mintzagai; gaur, berriz, gure olaz eta gure fortunaz mintzatzen dituk. Baina
|
hau
ez duk aski, eta are gehiago hazi nahi badugu, baterat eta bertzerat hedatu behar diagu negozioa, baterat eta bertzerat joan, hango eta hemengo handikiekin eta merkatari ahaltsuekin solastu eta haiei geure asmoak erakutsi... Sare bat eraiki behar diagu, jakiteko istant bakoitzean non jo eta norat jo, zer egin eta zer ez egin.
|
|
Montaigne. Ez,
|
honekin
ez dizut erran nahi ezen haren Essais en antzeko libururik —zuk hainbertze goresten eta miresten zenuena, bertzalde, gu biok han Salamancan geundela— egin dudanik, eneak ez baitu, alde batetik, harekin zerikusirik, ez forman, ez stiloan, ez kontatzen diren historietan, zeinak emaiten baitizkizut aditzerat nik oroitzen eta nik sentitu izan ditudan bezala, hainbat nobelatako protagonisten... Que sais je?
|
|
Badakit, halarik ere, ororen buruan zer erran diezadakezun: erran diezadakezu ezen ene euskara hau Axularrenaren antzekoa dela, bai, baina ez dela guztiz haren berdina; eta erraiten ahal didazu ezen ene euskara
|
hau
ez dela Euskal Herriko nehongo bazterretan egiten... eta nik, haatik, baietz erranen dizut, egin egiten dela, zeren urbiaindarrak Urbiaingo euskaraz mintzo baitira, eta ni urbiaindarra nauzu, eta Urbiaingo euskara darabilt. Baina, ustekabekorik izan ez dezazun, Urbiaini buruz argibideren bat eman beharrean nagokizu, zeren, Cervantes bere Kixote Mantxakoan bezala, zeina hasten baita:
|
|
Zeren jaun Marcelek biziki estimatzen baitzuen osaba Joanikot, eta
|
honek
ez gutiago hura... eta hala oroit diezazkizuket orain osaba Joanikoten hitzak, noiz eta jaun Marcelek Baionarako bidea hartu baitzuen, eri zegoelako:
|
|
—Aitagurea egia handia bada,
|
hau
ez duk tipiagoa, eta hura buruz ikasi bahuen, hau ez gutiago... —erraiten zidan.
|
|
—Aitagurea egia handia bada, hau ez duk tipiagoa, eta hura buruz ikasi bahuen,
|
hau
ez gutiago... —erraiten zidan.
|
|
—Baina gure eliza
|
hau
ez duk Erromakoa bezalakoa izanen, zeren gu ez baikinen ardiak izaiteko jaio —eta, hatza altxatzen zuela, erran zidan—: Elizak bee, eta eliztarrak bee?
|
|
—eta, eskua sudurrerat nardaz zeramala, segitu zuen—: Eta inguruotan aditzen dudan simaur edo ongarri usain
|
hau
ez ote dator hire marrazkitik.... Baina, oker ez banago, Jesus haurraren azala arrosa urez lurrinztatua zegoan, zeren Jainkoaren semea baitzen, eta Zeruko Amak ongi zaintzen eta begiratzen zian...
|
|
Halarik ere, jakizu ezen gaizki egiten duenak nola edo hala ordaindu behar izaiten duela, eta osabak egina ez zela nolanahikoa izan... Zeren mundu honetan ordaintzen ez den bekatua bertzean ordaindu beharra baitago, eta hobe da
|
honetan
ezen ez bertzean...
|
|
Gogora, bertzenaz, haren hitzak, noiz eta txakurrak meneratu baitzuen: "
|
Hau
ez da horrela akabatuko! Oroit, Joanikot, ezen ene saindu patroinaren egunean hil zituztela Frantzian milaka higanot...!" Eta gogoratzen al duk haren gorrotozko behakoa?
|
|
—Ez.
|
Hau
ez da zure lehen aldia izan. Bigarrena izanen da zure lehen aldia, le henengoa baino hagitzez ere hobea.
|
|
—Ohe eta diru aferetan balitekek, baina istorio
|
hau
ez duk nire espezialitatekoa. Berriemaileren bat usmaka jarri eta ordenagailuari lan pixka bat eginarazita, aurkituko nikek noski, bi hiru egun izanez gero.
|
|
—Aspaldi
|
honetan
ez zabilek esne bitsetan —azaldu zuen Ttipik— Denda ixtekotan zagok.
|
|
Agure eroak, junki zoldazuak, berogailurik ez...
|
Hau
ez duk bikote gazte bat patxadaz bizitzeko tokia.
|
|
—Bertzalde, hatz markak eta bertzelako aztarnak bilatzen ari gaituk, nahi baino mantsoago hala ere, Brigada Zientifikoko gehienak zertan eta oporretan baititugu... Baina
|
hau
ez ezaala argitara!
|
|
eta nork egiten bazkariak? eta...?" —, ezta izeba neskazaharraren ateraldi pozoitsuak —" utzan, neska, utzan, birigarro
|
honi
ez zaion luze joanen errekanbiorik aurkitu gabe" — Batetik hori, eta bertzetik, aste osoko hutsunea asteburuan ahantzarazi behar Unairi. Ez nuen nahi, aitaren faltaren faltaz, egun batean hamabigarren etxebizitza batera igotzerik, tiroka ekitearren karrikako oinezko baketsuei.
|
|
Hasieran ez zioat sinetsi. Hiri
|
hau
ez zagok ostatu faltan, hi halako leku... Ostia!
|
|
Denetarik —ez nuen begirik behartu. Banekien zer idatzi berri zuen— Baita etxeko aferak direla medio aspaldi
|
honetan
ez haizela behar bezain gogotik ari ere.
|
2001
|
|
Edo ezezagun
|
hau
ez zen atzetik edo etorritako auto bateko gidaria... Eroegia al da pentsatzea pertsona hori Armendarizekin batera zihoala autoan istripua izan zutenean?
|
|
Kanpoaldeko gerizan eserlekua topatzeko ez du arazorik izan Tasiok halere. Ordu
|
honetan
ez da ia inor egoten, izan ere. Seiak eta laurden dira plastikozko bere ordulari digitalean.
|
|
Barneko kamiseta ere bustita.
|
Hau
ez da ona nire katarroarentzat, kexatu da berekiko. Eztula egin du.
|
|
Ez, ez da ama. Eta, une batez burutik beste zerbait igaro bazait ere, argi dago aurrean dudan
|
honek
ez nauela inondik ezagutzen. Paixa bat da.
|
|
Sexu beharrak asetzeko emakume etxeetara joaten dira. Hinduismoak auzi
|
honetan
ez die gizasemeei eragozpen handirik ipintzen. Beraz, gorputza saltzen duten emakumeek ez dute lan faltarik.
|
|
Senarrak, baina, emaztea etxeko zulo bazterrean egon dadin gogo badu, nehor ere ikusi gabe,
|
honek
ez du bere burua agertuko. Zenbait etxetan emaztea hilobi barruan sartua bezala bizi da.
|
|
Gela
|
honek
ez du leihorik baina, leihorik balu, ireki eta leiho horretatik seguru Bilbo ikusiko litzatekeela, Santutxuko paisaia urbano bat, eta eraikinek tapatu ezik igual Otxarkoaga edo beste bazterrauzo bizi eta humanoren bat aldapan. Horixe da gela honetako leiho horrek, zabalik edo itxirik, erakutsiko lukeena.
|
|
On hutsa da gainera eta loti samarra.
|
Honetan
ez dakit nortara egin duen: aitatara edo amatara, biok zein baino zein ibiltzen garelako terreno horretan.
|
|
Eta apur bat triste gaude, geure aberrian ez gaudelako, baina gure aberrian makina bat jende egongo da hemen egon nahi lukeena. Askotan zelebratuko dugu egun hau etorkizunean, eta hau hemengo
|
hau
ez dugu inoiz ahaztuko... ’
|
|
‘Eta abisu bat, ’ esango du gero nostromoak. ‘Izena engainu hutsa da, ozeano
|
hau
ez da ez baketsua ez barea, laster ikusiko duzue zelan astinduko gaituen... ’
|
|
‘Badakit lan
|
hau
ez dagoela ordaintzerik.’
|
|
‘Eskailera
|
honek
ez du mailarik, ’ esanen duzu harrituta.
|
|
‘Billy Burroughsek Allan Ginsbergi kontatu omen zion, eta Allan Ginsbergek Edwini. Billy Burroughs
|
hau
ez da William Burroughs famatua, baizik eta honen semea. Billy Burroughs osasunez gaizki zebilen eta medikuek operazio zail bat agindu zioten.
|
|
‘Konpas
|
honek
ez nau inoiz engainatu, ’ entzunen diozu nostromoari esaten, ekaitzarekin deiadarka.
|
2002
|
|
Pertseoren susmoak zuzenak izateaz gain,
|
honek
ez zekien beste gauza bat ere bazen han: makila txirikordatuak asko laguntzen ziola korrika egiten Zilarbiziri eta, haren laguntzaz, berebiziko martxa hartzen zuela gazte hark.
|
|
Alde batetik (ez dira alferrik pasatu 150 urte!), gaur egungo gazteak irakurri ohi duenak ez du antz handirik garai hartakoak irakurtzen zuenarekin, eta beharrezkoa zen hurbilketa lan bat; bestetik, idatzitako hori adierazteko era ere aldatu egin da: elkarrizketak emateko modua, atal bakoitzaren iraupena, paragrafo bakoitzaren luzera?, eta alderdi hori ere zaindu beharra zegoen; eta azkenik, ohizko liburuen luzera ere aldatu egin da urte hauetan, eta hemen doan Pertseo eta Medusaren burua delako liburuxka
|
hau
ez da XIX. mendeko idazlearen liburuko ataltxo bat besterik.
|
|
Keak dena hartzen zuen, hala ere, eta, gutxi balitz bezala, gaua zen. Gainera ez zegoen sua beste argirik inguruan, eta
|
honek
ez zuen, zeuden tokian behintzat, askorik argitzen. Ez zekiten non zeuden eta ezin zuten ezer askorik ikusi.
|
|
Satan jairen bat antolatu zutela.
|
Honek
ez du egiaren itxura handirik. Egon ere, zakurrei moztutako zatiak hantxe baitzeuden, nehork eraman gabe.
|
|
"
|
Honekin
ez diat solomorik eta goxorik izango", egin zuen bere baitan. " Nagusi ona duk, ordea.
|
|
" Gotzon, txakur
|
hau
ez dozu lagun egingo". Berak, behintzat, denbora luzean Txelekin egon arren, ez zuen lagun egin.
|
|
Mundu
|
hau
ez dago egina ahulentzat eta gixajoentzat. Horregatik, oraindik ere, zoritxarrez, emakumeek eta haurrek alor askotan makilkada ederrak hartzen dituzte.
|
|
–Orain ni izango naun ama, eta hi alaba, Sara –baina nola
|
honek
ez baitzuen nahi izaten, Karmele haserre jartzen zitzaion, eta hala mintzatzen–: Mari agintzaile bat haiz eta mari zirtzil bat.
|
|
Ez,
|
honekin
ez dut marxismoak gizarteari eta historiari egin dion ekarpenik ukatu nahi, zientziaren ekarpenak ukatzen ez ditudan bezala; ez naiz hain inozoa. Edo, bestela esanda:
|
|
Biharamun goizerako hartu zuen, etxeko itxaronaldia laburragoa gerta zekion. Susmoa baitzuen ama mindu egingo zuela, eta
|
honek
ez zuela erantzungo behar bezala, edo Sarak berak nahiko lukeen bezala.
|
2003
|
|
Hirugarren milurtekoaren kinka larri
|
honetan
ez dugu ez asmatzerik ez jokatzerik Euskal Herriaren geroa, Mendebaldearen zortea eta, azkenean, Mundu borobil osoaren iraupena bera, arrisku handitan ez balira bezala.
|
|
Iparraldean, aldiz, ez da deus horrelakorik nabarmen. Eskualde plaxent eta ireki
|
honetan
ezen, luzaz zokoraturik eta kolonizaturik bizi izan diren jendakien itzal eta akats guztiak ageri dira.
|
|
Ondorioz, eta
|
hau
ez du zeren ahantz sekula gizaki bakoitzaren duintasuna zaintzeaz arduratzen omen den teologoak ala moralistak. Hizkuntza hunkitzen eta jotzen duen edozein erasok, hunkitzen eta zaurtzen ere du Gizakia bera; are gehiago oroitzen baldin bagara Jainko Jaunarekilako elkarrizketa bezala definitu dugun fededunaren ekintzak gure nortasun osoa hartzen duela.
|
|
Hemen ere zaie legeei jarraiki, baina obedientzia
|
hau
ez da izanen nehoiz baldintzarik gabekoa, herriaren sustenguak baitu bermatzen eta ez bortizkeriaren bortxak.
|
|
" Loma" esan zion behin Santosek Nemiari," aste
|
honetan
ez bada, hurrengoan hilko naiz ni". Gero esan zion" suerte txarra badago, bihar bertan hilko naiz".
|
|
Bakarrik zeuden sukaldean. Nekorak idazten jakin izan balu," Bero
|
hau
ez da natural naturala" idatziko zuen eta" Nekorak beti izan gara gorriak" idatziko zuen, lapikoaren hormetan, spray batez, ingelesez noski; izan ere, ingelesa ikasten dute nekorek beste ezer baino lehen. Matematika baino lehen eta Fisika edo Filosofia baino lehen.
|
|
Don Kosmeren iritziz, agintaritza zuzen zuzen zetorkion Jainkoarengandik, eta
|
honek
ez zuela sekula abandonatuko pentsatzen zuen: hura lege sakratu eta aldaezin bat balitz bezala, Jainko aldaezinak ezarria.
|
|
Izan ere, lehen hamarretik zortzi bederatzi zeudean don Kosmerekin, eta orain, berriz, erdia edo. Eta
|
hau
ez diat esateagatik esaten, ongi aztertutako kontua baita, hire aita eta biok etxez etxe bili garenez gero, azpildarron iritziaren berri jakiteko asmotan. Baina, aizak, hau guztia alde batera utzita, zer deritzok bide hori egiteari?
|
|
Azpil nahaspilak, nolabait esatearren, Zuberoako pastoralen antzeko ekitaldiak ziren, baina bere ñabardura propioak zituztenak, Zuberoan zuriak definitzen baitu aingeruen mundua, eta Azpilen, berriz, urdinak, besteak beste.
|
Hau
ez da, ordea, estudio antropologiko bat egiteko lekua, eta derradan, labur zurrean, azpildarrek Luziferren hondamena ospatzen zutela jaialdi haietan, aingeru urdinek deabru gorriak behin eta berriro barregarri utzirik. Don Paulinok, ordea, deabrua gauza serioegia zela erabaki zuen, hari barre egiteko eta hartaz trufatzeko, eta bere erabaki harekin debekatu eta deuseztatu egin zituen.
|
|
Eta haren kontra kolpatzen zait amorru guztia, odola bor bor. Leihoak begi dituenez gero, Pelloren oilarraren atzetik dabilen mila begiko munstroa dirudi, bazterrik ezkutuenak ere bere begiradapean dituena, begi
|
honekin
ez bada horrekin, eta bestela harekin. Azpil osoa mamu horren begiratupean dagoelako, Azpilek bere hurkotasuna ere galdu du.
|
|
Polizia batzuk daude bulegoan. Oro har, bata bestearen ondoan oroitzen ditut gertatuak, baina galdeketa
|
honetakoa
ez. Bulegoa handia da, hiru bat ate ditu.
|
|
Ordu bata ipini dute sarrera ordua. Aurreko ordubete
|
hau
ez dute kontatu, ordu bat gehiago hemen...
|
|
Pazientzia ahitzen ari omen zaio.
|
Hau
ez baita, berak dioenez, elkarrizketa bat, bakarrizketa baino. Bera bakarrik da mintzo.
|
|
Gauza bera pentsatuko zuen noski berak, korridorean dagoen grisari manta bat eskatu baitio. Itxarote
|
honek
ez dauka amairik.
|
|
Eta Karla oso astuna jartzen da bi garagardo edaten dituenean. Afari
|
honek
ez dauka inolako zentzurik. Onena, lehenbailehen alde egitea.
|
|
–Beraz,
|
hau
ez da ezetza.
|
|
Beraz, ikus dezakezun bezala, gauzak ari dira aldatzen, eta onera. Gure koadrila
|
hau
ez da munduko onena izango, baina ez gara hain bildotsak ere. Jendea ari da bere lekua egiten, eta bere bidea markatzen.
|
|
Uste dut azkenean ongi bukatu behar duela gureak. Laster udako oporrak ditugu, eta aukera
|
hau
ez dugu alferrik galdu behar. Nirekin bakarrik bada ere, hitz egin behar duzu.
|
2004
|
|
Egongo gara.
|
Hau
ez da horrela bukatuko. Lasai.
|
|
–
|
Hau
ez da filosofia, Irati. Hau bizitza da.
|
|
Horixe. Hari
|
honek
ez dik gehiago ematen, eta beste hari batekin saiatzea hobe dugula biok. Hik baduk nondik tira, eta nik ere bai.
|
|
Hortxe hasten da eta hortxe bukatzen da gure mundu honetako bizialdia, prozesu horren uzta gara burutik bururaino. Gure izatearen eta izaeraren funtsa den uzta hau, berriz, hizkuntzaren euskarriz ekoiztua izan da, eta hizkuntza euskarriaren esku hartze
|
hau
ez da izan kanpotik ezarri zaion tresna mekaniko soila, barru barrutik dimentsio kognitiboaren eta afektiboaren osaeran eratze jardunean parte hartu duen ezaugarria bazik. Euskararen ezaugarri izaera hortxe dagoela aitortuko nuke nik, nahiz eta oinarrizko planteamendu hau xehe xehe aztertu beharra egon diglosiaren minbiziak jotako hizkuntzen artean.
|
|
Euskararen heriotzak gizakiaren heriotza dakar nahitaez berezko bereizgarritasun horri dagokionez.
|
Hau
ez da ahoberokeria bat; ezta hurrik eman ere. Hain zuzen, heriotzari buruzko aipamen askotxo egiten da Euskal Herrian ondo asko dakigunez, giza bizitzaren galerak horretara garamatzalako noski.
|
|
hizkuntzak ez du deus barrenen eta zernahi izan dezake?, zioen behinola Mitxelenak.
|
Hau
ez al da, ordea, betiko leloaren oihartzuna. Hots:
|
|
Herri bati bere naziotasunaren hizkuntza ezaugarria ez datorkio lurralde horretan banakoen edo taldetxo batzuen elebitasunetik. Elebitasun indibiduala beti izan da eta beti izango da mundua mundu den artean, baina elebitasun mota
|
honek
ez du zerikusirik gizarte elebitasunarekin: alegia, herri edo komunitate batean bi hizkuntzak aldi eta alde berean komunikazio jardunaren esparru gehienetan hedatuak egotearekin.
|
|
Hizkuntza dela, kultura dela, historia dela... Curriculum
|
hau
ez dakigu noiz mamituko zaigun: horrenbestekoa da euskaldunon morrontza politikoa!
|
|
Erlatibismoaren eta unibertsaltasunaren arteko sokatira honetan, bigarren
|
hau
ez dadila mozorrotutako beste partikulartasun bat izan. Hauxe baita funtsean globalizazioaren erauntsipean datorkigun erreferentzia eta balio sistema.
|
|
Estatu totalitarioen zimentarrietan dagoen sistema sozioekonomiko hau ote da, hortaz, askotariko naziotasunaren biziera ukatzen duena? Munduaren izaera ñabarra hilobira daraman auzi
|
honetan
ez ote dago oinarri oinarrizko bi dimentsioren arteko elkarreragina. Alegia, alde batetik, egin dezagun gizarte egituraren sistema sozioekonomikoa daukagula, eta, beste aldetik, berriz, gizarte molde horri berari dagokion dimentsio nazionala.
|
|
Nolanahi ere, idazle legazpiarrak aurreratu digun kezkaren tamaina ez da txori kaka hemen aipamen bat ez zor izateko. Izan ere, honako galdera
|
hau
ez legoke soberan nire ustez: zenbat euskaltzale dabil asebeterik eta pozez txoratzen, besterik gabe, ereduaren ezarpena urratsez urrats hedatzen ari dela jakitean?
|
|
Egon badago halakorik, eta zehaztasunaren argitan jarduteak mesede bestetik ez digu egingo. Guztiarekin ere, ordea, auzi
|
hau
ez da itxuraz dirudien bezain zedagarria: ez dezagun ahantzi, izan ere, nahasbide semantiko hauen abiapuntuan bertan ideologia adigaiaren erabilera ideologikoa daukagula.179
|
|
Ideologia nagusiak bereganatzen duen izaera naturalean datza hain zuzen auzi honen inguruko eztabaida guztiaren zergatikoa.
|
Honi
ez baitzaio mendeko taldearenari darion izaera ideologikoa aitortzen. Zernahi ere, gauza jakina da ebidentziak gugan sorrarazten duen irudikeria:
|
|
Alderdi politikoen eta euskalgintzaren arteko harreman ilunen atal
|
honetan
ez dakit ezer argitzerik izango dugun azkenean. Esaerak dioen moduan, buru hainbat aburu dabil marmarrean, batzuen eta besteen pentsakizunetan.
|
|
Esan eta izan, harako irratiak bere burua definitzeko darabilen esapidearen ildotik: . Mitxelenak, aspaldian adierazi zuen ordea, herri
|
hau
ez dela sekula elebakarra izan; herri hau elebiduna izan dela aitzin aintzinetik. Nik elebiduna ez baino hirueleduna dela esango nuke.
|
|
erantzun hori, munduko eskarmentuen argitan, ezezkoa izango litzatekeela. Gai
|
hau
ez da ordea hemen jorratzekoa, eta bego horretan oraingoz.
|
|
Gertaera hori dela medio, ondoko hausnarketa hau eskaini zigun Joxe Azurmendik handik berehala. Duintasun zapalketa
|
hau
ez baita salbuespena, 64 ohikoa baizik: –Finean, kontua da, zenbat antzeko kasu ematen den Euskal Herriko gaixo etxeetan, umeekin bezala zaharrekin.
|
|
|
Hau
ez da tokia noski euskal hezkuntzaren auzi horretan sakontzeko, baina ezin bada, hala eta guztiz ere, isil isilik gelditu gure euskaltzaleari iradokizun txiki bat egiteke. Labur bezain trinko:
|
|
Interesgarria eta jakingarria da euskararen eta demokraziaren arteko sokatira hori. Hizkuntzen arteko gatazka
|
honetan
ez baitu hainbatek eta hainbatek demokraziaren zantzurik hautematen. Euskararik gabe ez ote naiteke bada euskaldun elebiduna bezain demokrata izan?
|