|
2010
|
|
|
1933an ELA sindikatu kristau abertzalea sortu zenean, sindikatu horretan sartzeko langileei gogoa berotzen saiatzen zen bere artikuluetan. Sozialistak indarra hartzen ari ziren aldi hartan, langileak abertzaletu beharra zegoela adieraziko zuen.Ana Urkizak hiru gai berri lantzen
|
hasi
zela diosku: lehenengoa langileen gaia, bigarrena euskaraz idaztean egin zuen bizkaieraren hautua eta hirugarrena, irakurlea, hau da,, hartzailea?
|
|
|
Baina apurka apurka, tokian tokikoak jasotzen saiatuko zen. Andima Orueta, Euzkadi egunkariko erreportariarekin
|
hasiko
zen batera eta bestera gertaerak jarraitzen.
|
|
|
Lantxo hau biografiaren atarikoan datozen Andres Urrutiaren hitz batzuekin
|
hasi
dugu eta amaitu ere haren beste hitz batzuekin egingo dugu: Liburu hau irakurtzen duenak ere laster atzemango du, Ondarroako herriak euskarari eta euskal kulturari eman dien bizitasunaren katean, kate-begi preziatua izan dela Augustin Zubikarai.
|
|
|
Hamar urte zituela Saturrarango seminarioan sartu zen. Apaiz izateko bidea
|
hasi
zuen, beraz. Eta haren bizitzaren oinarri izango ziren bost zutabeak seinalatu ondoren, haren biografoak hau dio:
|
|
|
Hala ekingo zion idazle gisa lehen saiotxoak egiteari: halaxe, hamabost urte baizik ez zituela, idazten
|
hasi
zen. Bere lehenengo artikuluak Jaungoiko Zale aldizkarian argitaratu zituen.
|
|
|
Hasieratik ikusi zuten zerbait harengan; euskal kulturarako traza ona edo? Eta dei egiten
|
hasi
zitzaizkion handik eta hemendik. 1930ean, 16 urte zituela, Augustin Zornotzarantz abiatu zen, Jaungoiko Zale Bazkunak deituta.
|
|
|
Mitin eta hitzaldietan ibili ohi zen idazle berrien bila. Augustin Euzkadin idazten
|
hasi
aurretxoan, Lea Artibaiko idazleen artean hauek agertzen ziren: Lekeitioko Eusebio Erkiaga. Endaitz?, Mutrikuko J.M. Burgaña. Andoni?, Gurutz ondo, Arno Mendi eta Ondarroako J.M. Ituarte. Artibai?, Txori etxea, Txori erreka, Ibai ondo eta Edurbero.
|
|
|
Ekin astekarian idazten
|
hastea
, Alexander Badiola Jaungoiko Zaleren saltzaileak Ondarroan egindako hitzaldi baten ondoren, honek egin zion gonbidapenetik etorri zen.
|
|
|
Augustini dagokionez, hau dio Ana Urkizak: Halaxe, 1931ko uztailaren 8an, Augustin El Día egunkarian idazten
|
hasi
zen, egunkaria sortu eta urtebetera. 16 urte besterik ez zituen.
|
|
|
Alderdi bat badago A.H.T.ren alde, besteak ezetz esan behar. Guggehein Urdaibaiko egitasmoaren alde bazagoz, berehalaxe
|
hasiko
jatzuz inguruan zaunkaka. Bilboko futbolariak Euskadiko selekzioaren alde badagoz, Donostiakoak aurka edo alderantziz.
|
|
|
gela eta komunaren barruan eta forentsea (medikua alegia) edo beste karguren bat ikustera joatean. Orduan
|
hasi
zen infernu haren ezagupen eta dastapena: Ateko gelak gogor jo eta. Begiak itxita eta pareta ondoan zutik!, entzuten zen noiznahi ni nengoen ziegan edo ingurukoetan, ateak ireki edoeta ixteko kolpe latzak.
|
|
|
Arantxa(?), Otamendi (OTO aspaldiko laguna etorri zitzaidan gogora), Jon Ander(?) eta Torrealdai. Gazte bat (Jon Ander?)
|
hasi
zen oihuka: –Ai, ama, en qué jaleo me he metido...!
|
|
|
Ziztatu egin zuten ustea dut, erabat isildu baitzen.Handik ordu pare batera oihuka(. Epailearengana eraman!? errepikatuz)
|
hasi arte
, buruaz atean edo paretan kolpeak joz. Izugarria izan da, beldurgarri eta hunkigarria aldi berean.
|
|
|
Berehala egin nuen. Eta orduan bat hurbildu eta belarri ondoan
|
hasi
zitzaidan oso fuerte galdezka honetaz eta hartaz. Azken batean egunkari barruko ETAren morroia nor zen eta diru kontu batzuk? 100 milioi pezetakoak?
|
|
|
Goizeko 06:00ak aldean zeharo bakarrik eta patxada handiz geratu nintzen kalabozoan eta otoitzean
|
hasi
nintzen: 1/ esandakoa esateko izan nuen kemenagatik, nerbioek jokaldi txarra egin bazidaten ere (batzuetan berotik hotzera pasatzean gertatu izan zaidan bezala:
|
|
|
1/ esandakoa esateko izan nuen kemenagatik, nerbioek jokaldi txarra egin bazidaten ere (batzuetan berotik hotzera pasatzean gertatu izan zaidan bezala: egundoko dardarizoa, kanpotik ia sumatzerik ez dagoena), ESKERRAK eman nizkion behin eta berriz Jaunari, 2/ beste lagunentzat eskatu nuen Espirituaren argia eta kemena, eta 3/ aurrerantzean zer egin nezakeen
|
hasi
nintzen hausnartzen. Hurrengo minutuetan argi handia piztu zitzaidan barruan:
|
|
|
Gosari beroa ekarri didate eta gustura hartu dut kroissana eta guzti. Poliki poliki kalabozo inguru hura jendez betetzen
|
hasi
da, euskaldunak ere tartean (euskarazko oihuak, hitzak e.a. entzun zitezkeen-eta). Bat batean Pablo sartu dute nire ziegara, Epaitegira bere burua defenditzera etorria.
|
|
|
Hasieratik gaur arte gertatutakoak eta bizi izandakoak azaltzeak luzeegi joko lukeela iritzirik, hauxe erabaki dut: alde batetik, kasua zertan datzan gogora ekartzeko zenbait datu aipatzea eta, bestetik, azken hilabeteotan. Madrilgo Audiencia Nacional delakoan epaiketa
|
hasi
eta egun arte, egindako gogoeta eta bertan bizi izandako zenbait sentipen jasotzea.
|
|
|
2003 urteko otsailaren 20an
|
hasi
zen guretzat, dena?, guardia zibilak urte batzuk lehenago lanean ari baziren ere. Orduan 10 lagun eraman gintuzten atxilo eta EGUNKARIA itxi zuten, bai Andoaingo egoitza nagusia bai beste egoitzak (publizitatekoa Donostian, Bilbokoa, Gasteizkoa eta Iruñekoa) ere.
|
|
|
7 urte joan dira gutako batzuentzat erokeria, zabarkeria eta bidegabekeria sinesgaitz hau
|
hasi
zenetik. Behin behineko neurriak (funtsean:
|
|
|
Iazko Abenduaren erdialdean
|
hasi
zen auzipetuon adierazpenekin 44/ 04 sumarioari dagokion epaiketa Madrilgo Audiencia Nacional, ospetsuan, eta aurtengo Otsailaren 1ean bukatu da leku berean auzipetuon hitzekin.
|
|
|
Nire abokatuak, lehen erakunde hartako fiskala izandakoak? honela
|
hasi
zuen bere berbaldia: –Zuek ongi ezagutzen duzue nire ibilbidea eta badakizue nire bezeroa ez nukeela defendituko ETAkidea dela edota ETArekin zerikusia izan duela jakingo banu.?
|
|
|
Ekitaldi akademikoaren aipamen laburra eginez
|
hasiko
gara, bertan zenbait hitzaldi labur eman zirela esanez, garai hartako giroa kokatzeko eta orduko protagonista batzuen hitzak entzuteko aukera izanik, hala nola orduko errektoretzako ordezkari gorena izandako Goio Monrealenak, bera izan baitzen euskal lerroari bultzada ofiziala emateko ohorea izan zuena. Gaur egungo errektoretzako ordezkariak ere bertan izan ziren, Iñaki Goirizelaia errektorea buru.
|
|
|
Kurba ireki bat da espirala, etengabe erradioa handitzen zaiona, eta beraz, bira bakoitzean hedadura handiagoa hartzen duena. Horrela irudikatu nahi izan da, duela 30 urte
|
hasi
zen experientzia txiki hura denboran zehar hedatuz eta hedatuz joan dela, eta are gehiago hedatuko dela etorkizunean, infinitutik harago. Espiral horretan zuhaitzak lerro ebolutibo baten arabera daude ordenatuta, zaharrenetik (Ginkgophyta) hasi eta ebolutiboki berriena den eukotiledoneo batekin amaitzeko.
|
|
|
Horrela irudikatu nahi izan da, duela 30 urte hasi zen experientzia txiki hura denboran zehar hedatuz eta hedatuz joan dela, eta are gehiago hedatuko dela etorkizunean, infinitutik harago. Espiral horretan zuhaitzak lerro ebolutibo baten arabera daude ordenatuta, zaharrenetik (Ginkgophyta)
|
hasi
eta ebolutiboki berriena den eukotiledoneo batekin amaitzeko.
|
|
|
Filosofiako karreran badago asignatura bat zaiona izena antropologia, baina ni ez nago ados hor estudiatzen dena antropologia deitzearekin, niretzat hor historia da estudiatzen dena, zeina
|
hasten
baita historia naturalean, antropologiak humanoak agertzean estudiatu lukeena baino lehenago hasten dena, jakina denez. Eta antropologiako asignatura horretan bada agerikoa, sentido comun?
|
|
|
Filosofiako karreran badago asignatura bat zaiona izena antropologia, baina ni ez nago ados hor estudiatzen dena antropologia deitzearekin, niretzat hor historia da estudiatzen dena, zeina hasten baita historia naturalean, antropologiak humanoak agertzean estudiatu lukeena baino lehenago
|
hasten
dena, jakina denez. Eta antropologiako asignatura horretan bada agerikoa, sentido comun?
|
|
|
Nik hipotesis bat hartzen dut abiapuntutzat. Predikatuen logikan aditua denak badaki horrekin ez dudala kuantifikatzaile universalaren esferan, eta bai derivazio baten hasieran, zeina
|
hasten
baita suposamen batekin. Hipotesis batekin.
|
|
|
Eta historiaren filosofia hau bururatzean nik ez dut ahazten ezen
|
hasi
naizela hipotesis batekin, eta hori garatu dut. Nahikoa simplea da nire hipotesia, baina garbi daukat ezen ez nagoela historia universala erabat esplikatzeko moduan.
|
|
|
Historiaren filosofia bat egiterakoan ez genuke sekula ahaztu behar ezen suposamenetan
|
hasten
dela gure teorizacioa, eta hor ondo gabiltza.
|
|
|
Bertsolari izena bertso sorta idatziek eman diote Jose Manuel Arriolari, bertso jarriei esker lortu zuen bertso jartzaile ospea. Berak aitortzen duenez, 1968 urtearen bueltan
|
hasi
zen bertsoak idazten eta argitaratzen: –Kalezain baidamazkit/ ogeitamar urte,/ bertsuak idazteko/ esaten didate?.
|
|
|
Ez dukela ulertzen? Ez duk zaila, uri! Ukapenez diotenek oui, nespa eta merci10Erderaz desatenek yo soy del mundo, es asi.Kondaira 1512an
|
hasten
dutenek lasaiki.Iraintzen gaituztenek esanez: nazi mas que nazi! Hala dira gauzak aujourd, hui11Ermuko forua eta biktimak nagusi. Baskoignes, vive la France et la République aussi. Ukazioa dugu modan, por aqui ta par ici.
|
|
|
Hori dela eta, Urruñako gure etxetik gertuen zegoen euskal elkartea bilatu nuen, eta horrela, Donibane Lohizuneko Begiraleakelkartean izena eman nuen. Hasieran mutxikoak ikasi nituen, eta geroxeago kantu saioetara ere joaten
|
hasi
nintzen. Bertan biziki jende interesgarria ezagutu nuen.
|
|
|
1 Xabier margolari:. Duela hogeita hamabost bat urte tindatzen
|
hasi
zen Baztanen eta Arizkunen duen Sasterneaizeneko etxean bere estudioa finkatu zuen. Bertan dauka bere margolanen erakusketa iraunkorra.
|
|
|
Irakasle asko eta asko inork ahozkoan trebatu barik
|
hasten
dira unibertsitatean irakasten, baita irakaskuntzako gainerako mailetan ere. Ondorioz, ageriko gabeziak dituztela abiatzen dira euren zeregin profesionalean, hala mintzamenean nola ozen irakurtzean.
|
|
|
Geu ere, artega jartzen gara, zuhur, taldeko erosotasunetik bakan izatera aldatzean, begirale izatetik begiratu bihurtzean. Baliteke, Xabier Amurizaren iritziz, urduritasuna ondo etortzea, baldin saioa
|
hasi
arteko urduritasuna bada.
|
|
|
Zer egingo? Orain zutunik, orain makurturik jartzen
|
hasi
zela, banakusu, enakusuesanik, ea tarte horretan memoria freskatzen zitzaion.
|
|
|
Igandea helduta, goizeko hamarretarako jendetza ikaragarria zegoen antzokiaren kanpoko aldean, eta hamar t' erdietarako Poxpolin zaharra bertsozalez gainezka egoan, hiru mila pertsona inguru?, bertsolaririk gehienak ere, bertan zeudela11 Saioa hamaika hamaiketan
|
hasi
zen Aitzolen berba batzuekin12 Gero Joseba Zubimendi gai jartzaile eta saio zuzendariak era klasikoan bideratu zuen lehenengo ariketa, bertsoz:
|
|
|
Notak: 1 o.; 32 cm; bertso-paperak;
|
hasten
da: –Emeretzireun urte pasata/ ogei ta zaspigarrena?; Gregorio Mujikaren liburutegitik etorritako alea.
|
|
|
Notak: [2] or. argk.; 32 cm; bertso-paperak;
|
hasten
da: –Millas ga, era beatzireunda/ oita sortziko urtian?; Gregorio Mujikaren liburutegitik etorritako alea.
|
|
|
Gazteen artean bazen bat harroxko agertzen zena, eta nabarmenkeriak egiteari uzten ez ziona. Egoera gainez egiten
|
hasi
zenean, Iñaki Eizmendi, Basarrigaztea, bertsotan zuzendu zitzaion gazte nabarmenari:
|
|
|
Hau izan zen une hartako oldozkuna. Une hartatik
|
hasi
zen Bertsolari Egunaren jaiotza?.
|
|
|
Notak: 1 o.; 31 cm; bertso-paperak;
|
hasten
da: –Milla ta beatzireun da/ ogei ta zortzi urte?; Gregorio Mujikaren liburutegitik etorritako alea.
|
|
|
Esteban Uriarte gaztetxotan
|
hasi
zen bertsotan, eta gaztea zela hasi zen idazten, 1920an kirikiñori Dimatik bidalitako bertso sortan ikus daitekeenez47 Hogeita sei bat urte dauzkan bertsolari idazle gaztea euskaltzale eta abertzale sutsu dagerkigu bertsootan; eta, baserritarra den aldetik, lugin nekazaleenganako elkartasuna beren beregi azpimarratuko du. Era berean, orduko idazleen taiua eta garbizaletasun ukitua bereganatuta dauzka. Arratiako txori txikiak? 48:
|
|
|
Esteban Uriarte gaztetxotan hasi zen bertsotan, eta gaztea zela
|
hasi
zen idazten, 1920an kirikiñori Dimatik bidalitako bertso sortan ikus daitekeenez47 Hogeita sei bat urte dauzkan bertsolari idazle gaztea euskaltzale eta abertzale sutsu dagerkigu bertsootan; eta, baserritarra den aldetik, lugin nekazaleenganako elkartasuna beren beregi azpimarratuko du. Era berean, orduko idazleen taiua eta garbizaletasun ukitua bereganatuta dauzka. Arratiako txori txikiak? 48:
|
|
|
Notak: 1 o.; 32 cm; bertso-paperak;
|
hasten
da: –Laguntasuna eskatzen deutzat/ Aita San Antoniori?; Gregorio Mujikaren liburutegitik etorritako alea.
|
|
|
Notak: 1 o.; 32 cm; bertso-paperak;
|
hasten
da: –Iru lau bertso jarri biarrik/ aurkituten yat barrua?; Gregorio Mujikaren liburutegitik etorritako alea.
|
|
|
1 Materialismo kulturala, eta konkretuki ekonomiaren gorabehera, hartu dugunean hipotesis bezala historiaren filosofia bat desarroilatu dugu, zeinak universalki guztia ez badu esplikatzen behintzat oso fenomeno importanteak baditu argitzen, historia ekonomikoa kasu (orain arte, nik ondorioztatzen dut, izan gara gorabehera ekonomikoen jostailu, jakin gabe, ordua da ekonomia gobernatzen ikasten
|
hasi
gaitezen). Baina orain, filosofia hori oinarri harturik, galdetzen diogu geure buruari ea zer demontre egin, eta erabaki, daitekeen.
|
|
|
Jakitun naiz ezen marxismoak garrantzi handia eduki duela sortu zenetik, hainbeste ezen teologia ere kutsatu duen, baina ni ez nago teoria politiko bat teologian sartzearen alde, eta ez nago askapen teologiaren alde, izan daiteke bat betiko teologia monoteistaren aldekoa, gu kristatuasunetik, eta gero politikan ezkerrekoa, sozialismoaren aldekoa, teologia ikutu gabe. Eta nik, politika egiterakoan, lokalizatzen dut usuraren
|
hastea
, klase formazioen hastea, joera akumulativoaren hastea, privazio ekonomikoa larria den zonaldeetan; batez ere historian ikasten dugu basamortuen inguruetan direla halako kulturak garatu. Hor hazi da zekenkeria, eta hor ikertu dira vicio horren kontrako neurriak, inportanteena delarik jabego pribatuaren deskubrimendu juridikoa, erromatarrek hainbeste desarroilatua.
|
|
|
Jakitun naiz ezen marxismoak garrantzi handia eduki duela sortu zenetik, hainbeste ezen teologia ere kutsatu duen, baina ni ez nago teoria politiko bat teologian sartzearen alde, eta ez nago askapen teologiaren alde, izan daiteke bat betiko teologia monoteistaren aldekoa, gu kristatuasunetik, eta gero politikan ezkerrekoa, sozialismoaren aldekoa, teologia ikutu gabe. Eta nik, politika egiterakoan, lokalizatzen dut usuraren hastea, klase formazioen
|
hastea
, joera akumulativoaren hastea, privazio ekonomikoa larria den zonaldeetan; batez ere historian ikasten dugu basamortuen inguruetan direla halako kulturak garatu. Hor hazi da zekenkeria, eta hor ikertu dira vicio horren kontrako neurriak, inportanteena delarik jabego pribatuaren deskubrimendu juridikoa, erromatarrek hainbeste desarroilatua.
|
|
|
Jakitun naiz ezen marxismoak garrantzi handia eduki duela sortu zenetik, hainbeste ezen teologia ere kutsatu duen, baina ni ez nago teoria politiko bat teologian sartzearen alde, eta ez nago askapen teologiaren alde, izan daiteke bat betiko teologia monoteistaren aldekoa, gu kristatuasunetik, eta gero politikan ezkerrekoa, sozialismoaren aldekoa, teologia ikutu gabe. Eta nik, politika egiterakoan, lokalizatzen dut usuraren hastea, klase formazioen hastea, joera akumulativoaren
|
hastea
, privazio ekonomikoa larria den zonaldeetan; batez ere historian ikasten dugu basamortuen inguruetan direla halako kulturak garatu. Hor hazi da zekenkeria, eta hor ikertu dira vicio horren kontrako neurriak, inportanteena delarik jabego pribatuaren deskubrimendu juridikoa, erromatarrek hainbeste desarroilatua.
|
|
|
Aldaketa honek bertako haurrek erdararekin kontaktu gehiago izatea ekarri zuen. Gogor
|
hasi
ziren Patxi eta beste lagun batzuk Aramaioko euskara berpizteko asmoz. Horretarako kurtso desberdinak antolatzeari ekin zioten Santutxun egin ohi zuten bezala.
|
|
|
Proposamenak mahai gainean jartzea ere lortu zuen: , bertako euskaldunek beti euskara erabiltzeko konpromisoa hartzea; ikastola sortu berriari laguntzea; aurreko urtean
|
hasitako
gau eskolak indartzea; euskarari berehala eskola nazionalean tokia egitea. Era berean, benetako konponbidea aramaioarren esku zegoela ere gogoratu nuen, agintariei nahiz herritarrei euskararen aldeko konpromiso sendoagoa hartzeko eskatuz?.
|
|
|
Txikitatik garatu behar da hizkuntzarekiko gertutasuna, hor oinarritzen baitira geroko norabidearen oinarriak. Beraz, euskara bizirik ikusi nahi badugu, badakigu nondik
|
hasi
behar dugun lanean.
|
|
|
Eguna helduta, goizeko hamarretarako jendetza ikaragarria zegoen antzokiaren kanpoko aldean, eta hamar t' erdietarako Poxpolin zaharra bertsozalez gainezka zegoen, bertsolaririk gehienak ere bertan zeudela. Saioa hamaika hamaiketan
|
hasi
zen Aitzolen berba batzuekin. Gero Joseba Zubimendi gai jartzaile eta saio zuzendariak era klasikoan bideratu zuen lehenengo ariketa, bertsoz:
|
|
|
eta nahi zuten gaiari kantatzeko. Kontua da, ariketa
|
hasi
zenean, bi ipartarrak falta zirela, eta Matxin eta Larralde heldu zirela Alkain kantatzen hasi zen momentuan. Urnietarraren ostean, Matxini tokatzen zitzaion abestea, baina honek ez zuen astirik izan ariketaren nondik norakoez jabetzeko:
|
|
|
eta nahi zuten gaiari kantatzeko. Kontua da, ariketa hasi zenean, bi ipartarrak falta zirela, eta Matxin eta Larralde heldu zirela Alkain kantatzen
|
hasi
zen momentuan. Urnietarraren ostean, Matxini tokatzen zitzaion abestea, baina honek ez zuen astirik izan ariketaren nondik norakoez jabetzeko:
|
|
|
Matxin, Lapurditik Donostiara goizetik irtenda, bederatzietarako heldua zen. Berehala bertsotan
|
hasita
, eguerdia inguru hau kantatu zuenean. Bertso saio guztian ez zitzaien ez jan ez edateko eman eta, jakina, gose egarriak egon behar; baina ez isilik.
|
|
|
joan zait lana, joan zait loa, nehon ez dut pakerik, amodiozko kantua. Bitxikeria aurkitu izan dut hemezortzi mendeko eliza kantu bat hitz hoiekin berekin
|
hasten
zena. Matxinek maiz aire hori bazerabilan bere bertsoetan.
|
|
|
Lehenengo Mundu Gerra
|
hastean
, Matxinek 34 urte zeuzkan; hala ere, bertatik bertara ezagutu zuen Europa inarrosi zuen gudu hori: –Partitu ginen beraz guziak herritik/ Gure familietan penak utzirik/ Haur ttipi zonbaitekin andrea bakarrik/ Gizona penatua hor ez da dudarik? 20 Datu gutxi daukagu Matxinek 14ko gerran bizi izandakoak zehazteko.
|
|
|
IEne izpirituan
|
hasten
naiz pentsatzenGizonaren bizia zer gisetan denEgia ez da errex xuxen esplikatzenHainitz justizia baitute ezagutzen78
|
|
|
91Lerrook idazten ari naizen honetan(), albiste hauxe dakar gaurko BerriaBerriak: . Irailaren 18an
|
hasiko
da Ipar Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa. [...] Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako bertsolarien lehia irailaren 18an hasiko da, eta finala Donibane Lohizuneko Jai Alai pilotalekuan izango da, azaroaren 13an.
|
|
|
–Irailaren 18an hasiko da Ipar Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa. [...] Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako bertsolarien lehia irailaren 18an
|
hasiko
da, eta finala Donibane Lohizuneko Jai Alai pilotalekuan izango da, azaroaren 13an. Amets Arzalluz iazko [orain bi urteko] txapeldunarekin batera, 19 bertsolari arituko dira kantuan, 2008an baino lau gehiago?
|
|
|
Gazterik
|
hasi
zen bertso kantari Matxin, eta, dirudienez, XX. mendearen hasierako hamarkadetan senpertarrak bertsotarako giro egoki eta aberatsa aurkitu zuen bere inguruan. Emile Larrek kontatzen digunez, familian bertan, bazeukan norekin aritua bertsotan:
|
|
|
Irakaskuntzan hainbeste urte egin dituenaren berbak entzutean, barruan behin eta berriro hausnartu eta susmatutako zerbait
|
hasi
zitzaidan kili kili egiten. Egia esan, teorian, gaur egun hogeita hamar urtetik beherako gazte guztiak edo gehiengehienak euskaraz mintzatzeko gai izan lukete, ikas ketak euskaraz egin dituztelako edota, gutxienez ere, ikasketagaraietan euskara ikasi dutelako.
|
|
|
Agian marxismoan erraten den moduan kultura materialaren superestruktura bezala, eta egia izan daiteke, baina hemen ere topo egiten dugu, nik behintzat bai, erlijio monoteistarekin, salbuespen batekin. Beste erlijioak agian hortara garatuak dira, baina errevelazio batekin
|
hasten
den erlijioa ez da cultura orientalaren superestruktura bat, iniziativa Jainkoarengandik baitator, eta Jainko horrek seinaleak egiten ditu, batzuetan admirableak, Bere mezua egiazkoa dela demostratzeko nonbait han.
|
|
|
Desolazioetan ez dut sentitzen hemen, nirekin dagoenik, abandonatua sentitzen naiz, baina hala ere, halako kasuetan, baditut ebangelariak, hari buruz lekukotasuna eman zutenak, eta oraingoan signoei erreparatuz lortzen dut erdi aroan hainbeste erabilitako metafisika zaharkitua, gaizki zimentatua, bere posibilitate erreala teorizatzea. Gaixo dagoen metafisika kristau hura osatu egiten dut materialismotik
|
hasiz
nire ikerketak.
|
|
|
Hor daude eskrituristak, eta esaten dute ebangelioetan kontraesanak daudela, eta
|
hasten
dira (hitzaldietan egona naiz) esaten pasaje batzuk poetikoak direla, hau da, ez testimonio egiazkoak. Beste pasajeak dakusate direla intentzio teologikoarekin eginak, ez dira beraz testimonioak, beste pasaje bat diote gezurra dela Jesusek esan zuela hori (hau da Bera dela bidea, egia eta bizia), eta hola.
|
|
|
Amaren eragina handia izango da, baina beti aitaren seme amaren seme beste den izakiagan. Ez dago, inola, amaren antojuan eta ahalmenean bere sabelean dagoen izakia noiz
|
hasiko
den aitaren seme izaten aukeratzea. Hori lege honek suposatzen duen aberrazioa da.
|
|
|
Honela
|
hasten
zaigu atal honen sarreratxoa:
|
|
|
Monumenta Restaurationis Ordinis. Dena dela, restauración izen hori ez zen hainbat historialariren gogoko gertatu eta Markinan hasiera izan zuenari refundación, nuevo Duruelo eta antzeko izenak ematen
|
hasi
ziren. Dokumentazioaren biltzaile, ikertzaile eta argitaratzaile izan den Julen Urkizak berak ez zuen egokitzat jotzen restauración izena; Vinculo izeneko gure arteko barne argitalpenean hau dio:
|
|
|
3Dokumentu guztiz garrantzitsuak dira A. Jose Domingoren egunerokoa, 1936ko ekainaren 8an
|
hasi
eta 1937ko apirilaren 9an amaitzen dena; eta Relato histórico del convento de Larrea y de las andanzas de su Padre Prior durante la guerra civil de España,, 148 orrialdekoa, Prioreak berak A. Rafael San Joserenak (Sotero Urionaguena) idatzia. Dokumentu honen originala (gaztelaniaz) eta euskarara itzulita Karmel aldizkariak argitaratu zuen (Karmel 2005).
|
|
|
El convento del Carmelo durante la guerra civil Eta ondorengo hau ere Karmeloko Artxibo berean dago: Diario de la comunidad de los PP. Carmelitas del Carmelo de Begoña A II 1936ko irailaren 12an
|
hasten
da, eta zenbait urtetan etenaldiak egin ondoren, 1957ko urrira arte heltzen da. Gerrateko eta kartzela izateko okupatua izan zeneko gertakarien berri zehatza dakar.
|
|
|
–Harentzat eta haren geroko misiorako bere barnean garatzen
|
hasi
zen espiritu bizitza zen garrantzitsua. Karmeldarretako bokazio orokorraren barruan, Teresak gero eta dei biziagoa sumatzen zuen barne bizitzara, Jainkoarekin harreman min minak izateko bokazio bere berea.
|
|
|
zure hiletan izan naiz gaurmaite dudan jendea hiltzeko joera daukathorixe da dena.umetan
|
hasi
nintzenauto istripu batean hil nituen ama eta aitanegarrez eman nuen gau osoahasieran mingarria zitzaidannire logelako atea zabalik uzten nuenetortzen ez ziren gabon musuen zain
|
|
|
Zeruak, hodeiak eman dizkie maileguan lurraegosten
|
hasi arte
eguzki galdatan.Autoentzako karril bat moztuta dago.Stop agintzen die langile izerdituakautoetako gidari balaztatuei.Pasa agintzen die gero.Sekula ez du hainbeste botere izan eskuanStop, stop, stop.
|
|
|
Kalima egin da.beste planeta bateko gizakia da errepideko langileaizerdi beltza aurpegianloihartzekoa soineanseguru sentitzen da bide erdiangomazko botak alkitranean txiklea bezalaStop, stop, stop agintzen dielangile izerdituak auto ilarei. Sekula ez du hainbeste botere izan.Bolanteari lotuta ikusi du gidari bat, urduri begiratzen dio bere aginduei zain.Bera da emaztea eta bi umeekin.Kalimak irenstea desio izan du.Paso eman behar dut, esan dio walkie talkietik bestaldeko lankideariEzetz entzun du bestaldetikStop, stop, stopAsfaltoa botatzen
|
hasi
behar dirabere autoa dagoen lekuan.Paso eman nahi du eta ezin eskuak bolantetik mugitu.Zapalgailua sentitu du bere gainean.
|
|
|
1881eko urriaren 3an, beneditar mojen Ikastetxean jarraituko ditu bere etxean
|
hasitako
ikasketak. –Notre Dame du Pré?
|
|
|
Arestian aipatu bezala, liburua idazten ari nintzen bitartean jende askorekin hitz egin nuen:
|
hasi
militanteengandik eta 80 eta 90 hamarkadetan polizia izandakoengana arte. Prozesu oso interesgarria izan zen, eta gogorra, zeren eta jende askok ez du gaiaz hitz egin nahi.
|
|
|
Istorioa ETA (1994an kokatzen dena) baino 12 urte beranduagokoa da, 2006koa. Mexikon
|
hasten
da, berriro ere. Baina horixe da kontatuko dizudan guztia?
|
|
|
Musika arloan lan egin izan dut beti. Holandara heldu bezain laster, Los Angeles eko diskoetxe independente batentzako lanean
|
hasi
nintzen, Europako marketing arduradun gisa. Gero, AEBetara joan nintzenean bizitzera, Chicagoko beste diskoetxe batentzako lan egin nuen nazioarteko marketing eta promozio zuzendari bezala.
|
|
|
IBM elektriko bat zen, izugarrizko pisua zuena. Hain poz handia hartu nuen, oparia jasotako egunean bertan kontakizun laburrak idazten
|
hasi
nintzela. Gainera, bidaiatzen dudan bakoitzean, egunerokoa idazten dut nire inpresioei eta abenturei buruzkoa.
|
|
|
Gainera, bidaiatzen dudan bakoitzean, egunerokoa idazten dut nire inpresioei eta abenturei buruzkoa. Duela bost urte
|
hasi
nintzen Frantziako urpekaritza aldizkari baterako artikuluak eta zutabeak idazten; batzuetan, AEBetako egunkarietarako ere idazten dut eta honek eman zidan berriro idazketara bueltatzeko gogoa. Hala ere, sekula ez nuen pentsatu liburu bat idatziko nuenik.
|
|
|
Arraro samarra izan zen; esan nahi dut, hasieran idazten
|
hasi
nintzen istorioak ez zuela azken bertsioarekin zerikusirik. Hiru edo lau kapitulu idatziak neuzkan jada Faustineren pertsonaia liburuan sartu nuenerako.
|
|
|
Frantziarra zela ikusten nuen baina ez nuen nahi paristarraren estereotipoari erantzun ziezaion. Orduan, nongoa izan zitekeen pentsatzen
|
hasi
nintzen eta ez dakit zergatik, Euskal Herrikoa izan zitekeela pentsatu nuen. Egun hartan, lotara joan nintzenean, ideia burutik ezin kenduta ibili nintzen eta amets garratz bat izan nuen.
|
|
|
genuen elkar. Gerora, 12 urte beranduago, liburua idazten
|
hasi
nintzenean, gaiaz ez nekiela askorik konturatuta, Ferminez gogoratu nintzen eta email bat bidali nion; ez nuen uste nitaz gogoratuko zenik. Baina bai, galdetu nionean ea Euskal Herriari buruzko galdera batzuei erantzungo ote zion eta, gainera, euskarara itzulita, baiezkoa eman zidan.
|
|
2011
|
|
|
1932 eta 1933 urteetan, Iparraldeko euskal nortasuna arriskuan zegoela ikusirik, euskaltzale zenbait mugitzen
|
hasi
ziren. Frantses hizkuntza arlo guztietara zabaltzen ari zen, eta euskara Lapurdin, Baxenabarren eta Xiberoan gibelka ari zen.
|
|
|
Mende laurden bat zuei Madeleine, Antoinette eta Elisagure sortzaile izateagatikta gure lehendakarisa.Aro horretan antzerkia zentaldeko haize ta brisata haren haurra sortu zenuten.Agur zuri dantzarisa, arrakastatsu izan baiginen, eta aintzindari gisaBetti Beteluren eskutik tinkoLapurdin dantzaren hitza.Kantuz ere bai aritu ginaden, abesleku zen eliza, hala
|
hasita
, hola hazita, eraman genun bizitza.
|
|
|
Santiago Meaberen zuzendaritzapean zeuden herriko eta inguruko miliziar ezkertiarrak herriko sarrerak eta irteerak kontrolatzen
|
hasi
ziren (Juaristi, 2006). Egoera istilutsu eta nahasi honetan, tradizionalista eta eskuindar batzuk, beldurtuta, ezkutatzea erabaki zuten (tartean, Markinako alkate tradizionalista, Jose Luis Gaytan de Ayala eta bere familia).
|
|
|
Gerra
|
hasi
eta gutxira, tradizionalisten susmo txarrenak bete ziren. 1936ko uztailaren bukaeran, ideologia tradizionalista zuten batzuk atxilotu egin zituzten, eta Markinako kartzelan sartu; hauetariko bat Bilboko kartzelara ere eraman zuten.
|
|
|
Gerrako frontea zazpi hilabetez mugitu gabe egon ostean, 1937ko udaberrian
|
hasi
zen Bizkaia menderatzeko matxinatu frankisten ofentsiba. Eraso honen baitan, hegazkinez egindako lehen bonbardaketa handia Durangoren aurka izan zen, 1937ko martxoaren 31n, eta italiarren hegazkinek 257 pertsona hil zituzten (Irazabal, 2001).
|
|
|
Eraso honen baitan, hegazkinez egindako lehen bonbardaketa handia Durangoren aurka izan zen, 1937ko martxoaren 31n, eta italiarren hegazkinek 257 pertsona hil zituzten (Irazabal, 2001). Udaberrian
|
hasi
zen ofentsiban, frankistek Markina ere bonbardatu zuten apirilaren 25ean (Juaristi, 2008).
|
|
|
5 Errepresioa
|
hasi
zen
|
|
|
Salaketa, isun eta heriotza hauek guztiek beldur asko eragin zuten herritarren artean, eta funtsezkoak izan ziren erregimen berria sendotzerakoan. Zoritxarrez, Mola jeneralak, matxinada
|
hasi
osteko egunean, 1936ko uztailaren 19an, eman zituen aginduak egi bihurtu ziren: –Izua erein behar da, mendekotasun sentsazioa utzi behar da, guk bezala pentsatzen ez dutenak eskrupulorik gabe desagerraraziz??
|
|
|
Ezkertiarren eta abertzaleen aurka gerra ostean
|
hasi
zen errepresioa oso intentsua izan zen Markinan eta Xemeinen. Tradizionalistek eta jauntxoek arriskuan ikusi zituzten euren autoritatea, interesak, ideologia eta, oro har, bizimodua, eta, ondorioz, guztiz inplikatu ziren abertzaleak, ezkertiarrak eta euskaltzaleak salatzen, umiliatzen eta kartzelaratzen.
|
|
|
Beste aldaketa garrantzitsu bat emakumeen eskubide sozial eta politikoaren arloan gertatu zen. 1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen
|
hasi
zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan.
|
|
|
Ondorioz, eskuineko hautagaien aldeko bozka ematen zuten hauteskundeetan, eta herritarrengan zuten autoritatea erabiltzen zuten hautagai katoliko eta tradizionalisten aldeko botoa eskatzeko. Dena dela, mende aurrera doan heinean, eta batez ere 1918tik aurrera, gero eta eliz gizon gehiagok Sabino Aranak bultzaturiko mezu nazionalistak bereganatzen
|
hasi
ziren. Bigarren Errepublika garaian, hainbat elizgizon abertzale edota euskaltzale zeuden Markinan eta Xemeinen (horrek azaltzen du, halaber, abade eta fraide askok Euzko Gudarosteko kapilau gisa aritzeak).
|
|
|
Errepublika garaian, markinar eta xemeindar gehienak nekazariak ziren, hautagai tradizionalisten aldeko bozka ematen zuten nagusiki, eta, gainera, mesfidantzaz ikusten zituzten industrializazioak zekartzan aldaketak, batez ere sozialismoarekin identifikatzen ziren ateismoa eta kultura laikoa. Dena dela, Hego Euskal Herriko beste hainbat herritan bezala, mentalitateak, ideologiak eta balioak aldatzen
|
hasi
ziren. Eta horrek zalantzan jarri zuen herriko jauntxoen eta tradizionalisten autoritatea, status quo a edota pribilegioak.
|
|
|
Horrez gainera, isunak ordaindu behar izan zituzten eta euren etxeak eta ondasunak bahitu zizkioten erabilpen militarrerako. Honek guztiak sortu zuen amorru eta frustrazioaren ondorioz, gerra ostean ez egiazko gatazka bat
|
hasi
zen. Gerra irabazi eta boterea eskuratuta ere, jauntxoek eta tradizionalistek jasan zituzten kalteen ordain gisa erabili zuten bortizkeria.
|
|
|
Ezkertiarren eta abertzaleen aurka gerra ostean
|
hasi
zen errepresioa oso intentsua eta bortitza izan zen Markinan eta Xemeinen. Intentsua izan zen, gatazka politikoa, ekonomikoa, erlijiosoa eta soziala nahastu zirelako; eta bortitza izan zen, araurik gabeko gatazka izan zelako.
|