|
2002
|
|
|
...anzirenetaororenaurreankristauetamusulmanmunduen artekoborrokakagertzenzaizkigunagusi.Garaihorretankristauekindarhandiak beharizanzituztenherrialdeak eskuratu eta slamaren osteakhegoalderantz bultzatzeko.AlfonsoV.aerregeak() GaztelakoetaLeongoeskualde batzukbilduahalizanzituen.AragoiketaKataluniak, berenaldetik, handiklaster elkartuetaizakundepolitikobateratuzuten.Harrezkero slamarenbotereajaisten
|
hasizen
, emirerriakosatuz, izatezhiriekinetaingurukoherrialdeekinosatuak. Taifa horietanalderdietako erregeek gobernatzen zuten, banderizo gisa.
|
|
2005
|
|
|
Apologistena, Poza tik
|
hasiz
, Larramendiren gataskak barne XVIII. mendean, ahantzi gabe Sarako Joanes Etxeberri, bere Laburdiri escuararen hatsapenac deritzan obran azaltzen dituelarik, bertzeak bertze, kapituluen tituluetan: Escuara garbia da, Escuara noblea da, pentsa-molde berak iraunen duela XX. menderaino.
|
|
|
orai arte. Nola munduko lehen mintzaiak ukan dezake erdaratik
|
hastea
–Hain dira irrigarriak holako ideiak, baliatu behar baita irria eta umorea haien kontra joaiteko.
|
|
|
Hona nola
|
hasten
den:
|
|
|
Antoine d' Abbadie-ren lore jokoetan, 1879tik
|
hasiz
, Iparraldean eta Hegoaldean ospatzen baitira aldizka, agertzen dira zazpi probintzien aipamenak, hala nola Klaudio Otaegiren olerki batean: Elkar gaitezen denok Napar Euskaldunok, 1881ean Iruñeko jaietan.
|
|
|
Gauden gu Eskualdun Eskualdun besta eta bilt zarretako kanta.
|
Hastean
eta koplartetan denek batean kantatzeko egina da errepika eta kantari batek kantatuko ditu koplak.
|
|
|
S. Aiphu emaiten diot Eskual Herriari, Bachenabarren
|
hasiz
Chubero gainari, Laphurdi Probintzia eta Nafarroari Gipuzkoa, Alaba, Bizkai ederrari.
|
|
|
Historiografiazko lana eta azterketa burutzerakoan, Voltaire eta Muniberen garai ilustratuan bereizten zen bezala, alde batetik erudizio enpiri koa, datuetan oinarrituriko ezagutzak ditugu eta aldi berean edo ondoan interpretazioak, literaturak. XVII. mendean, Hobbesek Leviathan liburuan esan zuen bezala, gauzez (things) ez dago asko esaterik, baina diskurritzen
|
hasten
garenean, speech ak sortzen ditugu eta, orduan bai, ona edo txarra deritzogu eskubide osoz.
|
|
|
Erromako eliza katoli koa erakundetze unibertsala zen, nazioartekoa, alegia. Baina historia partiku larrak lantzen
|
hasi
ziren Aro Modernoan. Lurraldetasunean finkaturiko herrialde eta nazioak ageri dira.
|
|
|
Madrid, 1991 CATALAN, D., Contribución de la historiografía a la creación de los españoles, Langaiak, 8 Pamplona 1985, 45 57.37] OSERA AGIRREAZKUENAGAikuspegi kritiko batez burutua zegoena, berez hiritar talde berri batentzat, erakunde desberdinetan banaturik zegoen jende multzoen komuntasun lotu rak azpimarratzen zituen eta, beraz, diskurtso historiko berria asmatu; sub jektua, diskurtso berrian, euskaldunak ziren, hau da, Vasconiakoak, etni ikus pegi batetik euskaldunak, eta Aro Berriaren modernitateak eskatzen zuen hiritar status hatera jauzia egiteko, bidea eta ikerlana urratu zuen. lnperio berrien baitan herri nortasuna azpimarratu zuen. Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz,
|
hasi
zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz. Berak ukatu egingo ditu mito tradizionalak, kantabrismoa, bereziki, eta beste elementu objektiboetan oinarrituko da, hizkuntza eta kultura amankomunean.Vasconia Euskal Herri kontzeptu euskaldunaren itzulpen zehatz eta ego kia baino ez da erromantze hizkuntzetan eta objektiboki egokien definitzen duena gure lurraldea.
|
|
|
Euskara ederki menperatzen zuen A. Oihenartek.Zergatik latinez idatzia? Goi Ertaroan, historia guztiak unibertsalak ziren eta gerora unibertso horren probintzien historiak idazten
|
hasi
ziren. Vasconiaren notitia berez unibertso horren probintzia da eta unibertsaltasun horrekin komuntasuna lotu nahian edo, latinez idatziko du, berez probin tzia soil baten historia zena.
|
|
|
Harrezkero, hiru probintzien arteko harreman politiko instituzionalak indartu eta estutu egin ziren. Batez ere, 1793ko urte az geroztik, hiru komunitate jatorrizko kategoria erabiliz, hau da, hiru pro bintzien arteko harremanak erakundetu egingo ziren Batzar iraunkorrenbidez, konferentzia izenez ere ezagunak izango zirenak 12Bergarako HerriAdiskideen egoitzan hiru herrialdeetako Batzar Nagusien ordezkariak biltzen
|
hasi
ziren, ekintzabide komunak indartzeko asmoz.Herri Adiskideen elkartean, kantabrismo dogmak nagusi izaten jarraituko du eta horretan Herri Adiskideak ez ziren bat ere berriztatu edo moderni zatu. Kontraesana dirudi.
|
|
|
Hegoaldean, aldiz, ohiko Batzar Nagusiak, batzar errepresentatiboak, kultura politikoaren erakusle eta ikur bihurtu ziren. Historiografian iparraldekoak euskaldunen historiak eurrez burutzen
|
hasi
ziren, euskaldunen jatorriaz kezkatzen zen his toriografia mota berri hau, baina euskaldun guztiez arduratzen zen, horra bada bere berezitasuna. Gogora ditzagun Chaho Belzunze, Bladé, Jaurgain.
|
|
|
Nortasuna hizkuntza, herri edo etnia bereizkuntzetan oinarritu ordez, egitura eta erakundetze politikoaren bidez hartzen zuten probintzia bakoitze ko bizilagunek. Aipatu behar da historiografía erreaktiboa izan zela, Espainiako Historiarako Erret Akademiak
|
hasi
zuen Foruen autogobernu politikoa finkatzeko zegoen interpretazioa suntsitzen, erregearen subiratasu nean soilik kokaturik. Gerora Llorentek finkatu zuen erresumako diskurtso berria eta Aranguren Sobradok, Bizkaiko Batzar Nagusietako legelari nagu siak, idatzi zuen aurkako ikuspegitik, paktismoaren teorian finkaturik subira notasun konpartituaren printzipioa.
|
|
|
Beharbada nazitarrek Parisen kartzelan zegoela, erresistentzian sarturik baitzegoen, ez bazuten hil, euskal historiografiaren erreferentzia nagusia bihurtzeko gaitasun eta prestakuntzaosoa zukeen, 1940 eta ondoko hamarkadetan.FRANKISMO GARAI LUZEKO ARGI ILUNAK1939an, gerra zela eta, aurreko urteetan bideraturiko dinamikak eten egin ziren. Eusko Ikaskuntzaren inguruan erakundetzen
|
hasi
zen azpiegitura zien tifikoa desegin zen. Iparraldean J.M. Barandiaranek jarraitu zuen aldizkariak sortzen eta 1948an Biarritzen Eusko Ikaskuntzen zazpigarren kongresua antolatu zen.
|
|
|
Azken 500 urteotan gure historia mundializazio prozesuaren gunean kokatzen da. Euskaldunok mundializazio prozesua
|
hasi
zen gunean bizitzen jarraitzen dugu XVI. mendez geroztik. Ez da, bada, arazo berria mundializazioa geure artean eta itsasalde ikuspegiko historia landu beharra deritzot.
|
|
|
Halaz guztiz ere, guk ez dugu arazo bihurtu den gai hau ukituko, hizkeren arteko auzira mugatuko dugu jar duna. Arazoak konpontzen
|
hasteko
, gainera, deskribapenak behar izaten dira eta definizioetan bat etortzea ere gauza beharra da.
|
|
|
Oinarri gisa hiztuna hartuz gero
|
hasteko
bederen konbergentziaren honakoereduabaliatzenahal dugu: hiztunak gizarte integrazioaren beharra sentitzendubestenorbaitenaitzineandagoelarik (Giles 1977: 28). Egokitzapenarenteoriak, hiztunak beren hizketa estiloakelkarri doitzeko edotaberdintzekomotibaturikegondaitezkeeladio; norberarenedotaldearen baloreak, jarreraetaasmoak, funtsezkoeragiledirahonetan.
|
|
|
Arantzazuko bileraren abiadari jarraiki euskarak zuen bigarren behar larria ere, esparru guztietara hedatu beharra, alegia, aintzat hartu zuten zenbaitek eta Aresti eta Kintanaren (1970) deiadarrari jarraiki euskara komunikabideetan, administrazioan, politikan, filosofian, literaturan, zientzian e.a. erabiltzen eta trebatzen
|
hasi
ziren. Hauek denak, senitartekoa edo lagunartekoa ez bezala, eta arrantzaleen edo nekazarien hizkuntza berezitua ez bezala, hizkuntza estandarra erabili behar duten esparruak dira, baina garatuz hasi zirenean euskara batua hastapenetan baino ez zegoen.
|
|
|
Arantzazuko bileraren abiadari jarraiki euskarak zuen bigarren behar larria ere, esparru guztietara hedatu beharra, alegia, aintzat hartu zuten zenbaitek eta Aresti eta Kintanaren (1970) deiadarrari jarraiki euskara komunikabideetan, administrazioan, politikan, filosofian, literaturan, zientzian e.a. erabiltzen eta trebatzen hasi ziren. Hauek denak, senitartekoa edo lagunartekoa ez bezala, eta arrantzaleen edo nekazarien hizkuntza berezitua ez bezala, hizkuntza estandarra erabili behar duten esparruak dira, baina garatuz
|
hasi
zirenean euskara batua hastapenetan baino ez zegoen. Edonola, euskararen komunikazio orokorrerako erabilera izugarri handitu zen eta honek berez zekarren
|
|
|
Euskara teknikoak, garatzen
|
hasi
zen unetik bertatik jasan ditu kritika latzak, batez ere hizkuntzalarien aho lumetatik. Hona hemen Etxebarriak (1992) zientziaren arloko euskararen batasunaz mintzatu zaigunean gogorarazi digun pasadizo bat:
|
|
|
Honek eragina du testuaren antolakuntzan berean: gaia laburtzen duten izenburu luzeak, testua irakurtzen
|
hasi aurretik
horri ekiteko prestatzen gaituzten laburpenak, ideiak antolatzen dituzten atal,
|
|
|
Ez da, ordea, gauza bera gertatzen hizkuntz aldaera horren egungo erabilera definitzen duten parametro soziolinguistikoekin... Eskolatik kanpora ia erabiltzailerik ez duen jakintza hizkera ez da
|
hasteko
egoera normalean dagoen jakintza hizkera[...] Ez da normala teknolekto hori maizenik erabiltzen dutenak, irakasleak eta liburu prestatzaileak, beren gaztaroko eskolaketaz eta formazioz gai horiek ia beti erdaraz ikasiak izatea...».
|
|
|
Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun gertatu dateke, gertatu bide da/ zen eta gertatu zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko. Omen partikula modala, aldiz, nekez erabiliko dugu euskara tekniko zientifikoan ematen dugun informazioaren iturria eta erantzukizuna ezkutatzea, honelako testuen betebeharren aurkakoa baita19
|
Hasteko
, eginkizun nagusi modura perpausen edo paragrafoen arteko harreman logikoak argitzea duten testu antolatzaileak (beraz, hala ere, gainera, izan ere...) perpausaren hasie ran beteko dute hobeto eginkizun hori tartekatuta edo perpausaren bukaeran baino. Bigarrenik, mintzagai kontrastiboak azpimarratzeko eginkizuna duten aldiz, berriz, behin tzat eta ere bezalako antolatzaileak (Osa, 1990), mintzagaiaren eskuinean kokaturik gerta tuko dira argigarrien.
|
|
|
1984 urtean euskararen azentueraren gaineko azterketek itzelezko bultzada hartu zuten; orduan ere, euskara batuak azentua eduki zezakeela
|
hasi
ginen entzuten. Ilunpeko argi izpi hari ia bakardade osoan eutsi behar izan dio Txillardegik urte luzeetan barrena.
|
|
|
Ilunpeko argi izpi hari ia bakardade osoan eutsi behar izan dio Txillardegik urte luzeetan barrena. Ordutik hona beste ikertzaile batzuk ager tu dira plaza honetara eta euskal azentuaren arazoa argitzen
|
hasi
da; euskara, honetan ere, hizkuntza arrunta dela erakutsi da.
|
|
|
Martin Landerretxe aphezak, Biltzar lagun bethiereko Iskribariak eta Euskaltzaingoko edo Euskal Akademiako hamabietarik batek kondatu digun bezala, biltzar lanak
|
hasi
aitzin, hiri buruzagiek eta hekien artean Batita Anxo kantonamenduko Kontseilari jeneralak, batetik, Etienne Decrept biltzar buru lehenak eta haren buruzagi lagunek, bertzetik, agur eta jendetasun hoberenak egin ziozkaten elgarri. (Ikus Euskalzaleen Biltzarraren 1919ko urtekaria).
|
|
|
Gutxi da honen haurtzaroaz dakiguna. Ezabatua zegoen Jesusen Konpainia berrezarri zuen Pío VII.ak eta Urbinon zabaldu zuten ikastetxean egin omen zituen Bonapartek estudioak 10 urterekin
|
hasita
bitartean2. Badirudi gero Florentzian bizi izan zela, Toskanako hiriburu horretan argitaratu baitzituen zientziarekiko lanak, bertako unibertsitatean eta Pisakoan Fisika eta Kimikako ikasketak egin ondoren3?
|
|
|
Aipatzen dituen estatuen ordena ez da kronologikoa, zalantzarik gabe Italian zehar
|
hasiko
zelako hizkuntzalaritzako ikerketetan. Baina Specimen lexici comparativi... (1847) lexikografiako lehen lana aparte utzita, dialektologiari zuzendu zion lehen lana Ingalaterran egindakoa izan zen, 1851n argitaratu baitzuen A specimen of the Vulgar Speech of the town of Gloucester.
|
|
|
Euskarazko itzulpenak etorriko dira gero eta Genovako dialektoaren ahoskeraz lehen aipatu duguna, Italiako lehena, ez da 1860 urtera arte helduko. Lehen ikusi dugu 1857an
|
hasita
argitaratu zituela Italiako dialekto batzuetara itzulitako Bibliaren zatiak, eta pentsatu behar da aspalditik zebilela itzultzaileekin harremanetan. Behar bada, 1848an Frantziara joan baino lehen.
|
|
|
Eta urteak ematen ditu euskarazko 20 liburu edo argitaratuz, ia beste zereginik gabe. Baina Italiako dialektoekin ere
|
hasten
da apurka apurka, hurrengo hiru urtetan() dialekto hauei lehentasuna emanaz argitalpenetan. Hara hemen urteka argitaratu zituen
|
|
|
rekin
|
hasiaz
; hor dira ohiko DFrec eko kopuruez landa B z bildutakoak
|
|
|
Zuhurra baitzen eta idazle eta langileekikoa egiten jakin, Hiriart Urrutik erdietsi zuen, bere buruzagi lanean, bereziki Eskualdun Ona
|
hasterakoan
eta han dik aitzina, idazle finko berriak bereganatzea G. Etxepare, Lacombe...) eta idazle
|
|
|
Gazteena.Ateraldi hau zela eta, solas bat altxatzen diote eta Hiriart Urrutik erantzuten: gazteena zela, irri egiteko solas bat zen hori, holako bat erraten ahal da, gizon bat gogokoa ez denean. Behar ere ha, holako gatz biper poxi arte tan; bertzenaz lokar ginintazke solasa
|
hasi orduko
berehala oro, kazeta egile eta irakurtzale. (E 779,). Ohargarriak dira ere perifrasi alusibo edo eufemistikoak, edo itsusgarriak (adib.
|
|
2019
|
|
|
Eta etorri ziren, etorri: gau luze haren ondoren, atera zen, halako batean, hainbeste desiratutako eguzkia; erakundea bera indartzearekin batera, handik gutxira sortu zen euskaldunontzat hain garrantzitsua izango zen euskara batua; eta handik aurrera
|
hasi
ziren ikerketa lanak ugaritzen, unibertsitateko ikertzailez hasi ziren hornitzen erakundeko batzordeak, eta handik etorri ziren euskararentzat lan garrantzitsuak: euskara batuaren oinarriak, gramatika lanak, lexikografia lanak, literaturari buruzkoak, onomastikakoak...
|
|
|
Eta etorri ziren, etorri: gau luze haren ondoren, atera zen, halako batean, hainbeste desiratutako eguzkia; erakundea bera indartzearekin batera, handik gutxira sortu zen euskaldunontzat hain garrantzitsua izango zen euskara batua; eta handik aurrera hasi ziren ikerketa lanak ugaritzen, unibertsitateko ikertzailez
|
hasi
ziren hornitzen erakundeko batzordeak, eta handik etorri ziren euskararentzat lan garrantzitsuak: euskara batuaren oinarriak, gramatika lanak, lexikografia lanak, literaturari buruzkoak, onomastikakoak...
|
|
|
Era berean, artean urgazleen gehiengoa ziren Espainiako abertzaleek agintari frankisten aurrean sor zezaketen arazoa saihesten zuen modu aski traketsean. Hala ere, Pirinio Behereetako idazleez zuen ezagutza oso eskasa zen, eta informatzaile bila
|
hasi
behar izan zuen berehala.
|
|
|
77 Hauxe zen" Lauaxeta" ren jarrera euskararekiko, gerra zibila
|
hasi
baino lehenago: " Euzkeraz idazten dogunok, abeŕijaren elia dalako baño eztogu idazten.
|
|
|
" a abadejo" arteko hitzekin.232 Baina Akademia eta M. Conde Lópezen arteko kontratua zehazten
|
hasi
zirenean, argitaratzaileak hiztegiaren jatorrizko kopia mekanografiatu osoa eskatu zuen baldintza gisa. Orduan euskaltzainburuak aitortu zion behin betiko bertsiorik ez zutela, ezta amaiera epe zehatzik ere.233 Gordetzen diren Akademiaren 1936ko akta zirriborroen arabera (urtarril otsailetako batzarrak), lexikografian buru belarri zebiltzan artean.
|
|
|
909 Besteak beste, euskararen aldeko lana Bizkaira ere hedatzen
|
hasi
ziren, baina ez lapurtera klasikoz, noski. Bizkaiera erabiltzen hasi ziren, lehenengo Arantzazuco Andre Mariaren Egutegian (1952) eta gero I. Berriatuak (OFM) zuzendutako Anaitasuna (1953) gehigarrian (Intxausti 2014a:
|
|
|
909 Besteak beste, euskararen aldeko lana Bizkaira ere hedatzen hasi ziren, baina ez lapurtera klasikoz, noski. Bizkaiera erabiltzen
|
hasi
ziren, lehenengo Arantzazuco Andre Mariaren Egutegian (1952) eta gero I. Berriatuak (OFM) zuzendutako Anaitasuna (1953) gehigarrian (Intxausti 2014a: 190, 342).
|
|
|
Batzarrak liburutegiko dokumentuen zerrenda egitea erabaki zuen.927 Lide Torrontegui abertzalez osatutako" Txinpartak" teatro taldeko kidea zen. A. Irigoyen eta J. Peña (gero E. Erquiaga urgazlearekin batera) euskara eskolak ematen
|
hasi
ziren Bilboko egoitzan ikasturte horretatik aurrera. Gipuzkoako Javier Peña(), erbestetik itzuli ondoren, Seguros Bilbao n lanean ari zen eta euskara eskolak ematen zituen 1949az geroztik.
|
|
|
A. Irigoyen F. Krutwigekin harremanetan eta L. Villasanteren sarrera ekitaldian entzule egon zen. Akademiaren bulego lanetan
|
hasi
zen 1954ko udazkenetik aurrera, baita Bizkaiko Anaitasuna gehigarria edota Guatemalako Euzko Gogoa aldizkaria laguntzen ere (Irigoyen 1987: 265; 1990:
|
|
|
Urteak igaro ahala" Euzkadi Ta Azkatasuna" (ETA) bilakatu zen taldeaz den bezainbatean, kontuan har bedi aipatutako J. Urrutia Bilbao (SI) ikasketa prefektuak jarri zituela harremanetan ikasturtean talde klandestinoa eratzen
|
hasi
ziren Deustuko Unibertsitateko zenbait ikasle: J. Madariaga, J. M. Aguirre Bilbao edota C. Ansola.
|
|
|
Dena dela, Akademiaren idazkaritza eta diruzaintzan erabiltzen zen hilabete izenen terminologia nagusia hau zen: Urtarrila= Urtarrila; Otsaila= Otsaila; Epaila= Martxoa; Jorraila= Apirila; Orrila= Maiatza; Bagila= Ekaina; Garagarrila= Uztaila; Dagonila= Abuztua; Iraila= Iraila; Urrila= Urria; Azila= Azaroa; Lotazila= Abendua. rroa gordetzen da.935
|
Hasteko
, 1952ko ekainean urgazle izendatutako E. Erquiagaren esker oneko gutunaren berri eman zen.936 Horrekin lotuta," Academia Montiano" delakoaren idazki bat jaso zen, martxotik aurrera euskarazko eskolak emateko baimena eskatzen zuena, E. Erquiaga bera irakasle zela.937
|
|
|
937 ABA EUS: J. Montianoren gutuna Euskaltzaindiari, Baiezkoa jaso bide zuten, E. Erquiaga zazpi lankideri eskolak ematen
|
hasi
baitzen, baina zailtasunak zituen ikasbide egokiak aurkitzeko, eta L. Villasanterengana jo zuen, Arantzazuko santutegian euskara irakasle zelako, laguntza bila. Tartean estandar literarioaren eta lapurtera klasikoaren auzia zegoen (ABA EUS:
|
|
|
940 E. Zipitriak ikasturtetik eman zituen eskolak Donostiako ateneoan. L. Michelena ikasturtean
|
hasi
zen eskolak ematen bertan. L. Michelenak SFVJUko zuzendaritza hartu zuenean ikasturtean, N. Echániz elizgizon abertzaleak hartu zuen lekukoa (Mina 2008:
|
|
|
SFVJUk euskal filologoak formatzeko, doktorego tesiak burutzeko eta atzerriko irakasleak erakartzeko gune izan nahi zuen. Presidentearen mozioaren eduki nagusiaz den bezainbatean, L. Michelenaren eskuaren egiletza oso nabaria da, GPDko idazkariak testuari jarri zizkion legezko sarrera eta bukaera gorabehera950 ikasturtean Círculo Cultural Guipuzcoano n euskara eskolak ematen
|
hasi
zenetik, L. Michelenak mintegi zientifiko eta literario bat sortzeko nahia zuen, linguistak eta idazleak formatzeko.951 Mintegiari" Julio de Urquijo" izena berak jarri zion, adibidez. M. Ciriquiain GPDko idazkaria, halaber, pertsonalki inplikatu zen instituzio berriaren sorreran (Urkizu 2004:
|
|
|
A. Tovar Salamancako errektorea. Urrian ikasturtea behar bezala
|
hasteko
guztiak bideratuta zirudienean, zuzendaria izendatzeko maniobrak porrot egin zuen.959 Gipuzkoako zenbait agintarik eta euskaltzainek eta A. Tovarrek adostuta, L. Michelena abertzalea proposatu zuten posturako, baina bere aurrekari politikoengatik, betoa jarri zioten. Kolpe handia izan zen hura, 1946ko atxiloketa gogorarazi ziona, R.
|
|
|
Hain zuzen, SFVJUren araudia onartu eta ia sei hilabetera, 1953ko azaroaren 5ean, M. Sagardía diputatua buru zuen Educación, Deportes y Turismo sailak adabaki hutsa zirudien irizpena prestatu zuen. Ezin omen ziren zuzendaria hautatzeko araudiak eskatzen zituen oposizioak antolatu, prozesu osoak
|
hastear
zegoen 1953 ikasturtea baldintzatuko lukeelako. Konponbide gisa, José M.ª Urrutia elizgizona behin behineko zuzendari izendatzea proposatu zuten, probintzia funtzionario mailarik gabe.961 L. Michelenaz ezin esan zitekeena nabarmendu zuen irizpenak, Buen Pastor katedraleko kanonigoaz:
|
|
|
J. M. Urrutiaren euskara eskolak 1953ko azaroaren 16an
|
hasi
ziren probintzia liburutegian, hirurogei ikaslerekin (emakume gazteak barne, prentsak nabarmendu zuenez), eta matrikula abenduaren hasieran itxi zutenean, 137 ikasle zeuden, hiru mailatan banatuta.966 J. Urquijoren bibliotekaz den bezainbatean, Educación, Deportes y Turismo sailak urriaren 22an emandako irizpenari jarraituta, GPDren batzarrak abenduaren 1ean 1.400.000 pezetako aurrekontu berezia... 188).
|
|
|
A. Machado 1927an izendatu zuten RAEko kide, baina kargua hartu gabe hil zen 1939ko otsailean. Ataka gaitzean zegoen M. Machado, Burgosen atxilotuta egon baitzen gerra zibila
|
hasi
zenean. J. M. Pemánek erantzun hitzaldian hitz erdika aipatu zituen iragan hurbileko arriskuak, poetaren ustezko ateismoari ez ezik, errepublikazaletasunari ere egindako erreferentziatzat ulertu behar direnak:
|
|
|
G. Lacomberen gutunak J. Urquijori, [&]. trukea J. Urquijorekin. G. Lacombe, besteak beste, Donostiako euskaltzainaren Société de Linguistique de Paris-eko kotizazioez arduratu zen, baina ez zuten inoiz aipatu RAEkorik, ezta EI SEV edota Akademia berpizteko asmorik ere.123 Areago, 1939ko urriaren 12an, Mundu Gerra
|
hasi
berritan, hitzordua jarri zuten Pirinio Behereetako tokiren batean, baina badirudi azkenean ez zirela elkartu.124
|
|
|
Gerraondoko BPD frankistan plutokrata monarkiko erradikalizatuak berriz ere nagusi ziren, presidentetik
|
hasita
. José Luis Goyoaga() industrialari eta politikari ezaguna zen, Liga de Acción Monárquica antiabertzalearen buruzagietako bat izan zelako.
|
|
|
154 F. Krutwigen arabera, J. M. Areilza eta R. M. Azkueren arteko harremanak Euskaltzaindiarekiko 1939an
|
hasi
ziren (Iztueta & Iztueta 2006: 875) Oso deigarri da F. Krutwigek JCVko kideez hitz egitean J. M. Areilzaz egin zuen epai barkabera:
|
|
|
159 ABA EUS: JCVren ofizioa Euskaltzaindiari, Zoritxarrez, JCVren akta liburua 1941eko ekainaren 3ko batzarrarekin
|
hasten
da, eta ez dago otsaileko erabakiaren informaziorik. BPDren eta horren batzorde iraunkorraren 1941eko aktek ere ez dute aipatzen Akademiarekikorik (BFAH).
|
|
|
Pedro Yrizar Barnoya() Gipuzkoako Azkoitian jaio zen, familia eskuindar batean, eta karlistekin egin zuen gerra zibila.311 Instituto Geográfico Nacional eko ingeniaria zen eta dialektologo autodidakta. Euskaltzainburuarekiko harremana 1944an
|
hasi
zuen, hainbat liburu eta aldizkari erosi zizkionean, eta Madrilen familia arteko zenbait arazo ekonomiko ere bideratu zizkion R. M. Azkueri.312 Beste askok bezala, bere burua J. Urquijoren dizipulutzat izan zuen.
|
|
|
P. Yrizarren ustez, J. Urquijoren ospea eta BRSVAP aldizkaria izan ziren euskalarientzat babes eta aterpe nagusia diktadura frankistan. 1949tik aurrera P. Yrizar RSVAPen Madrilgo ordezkari ofiziala izan zen, bereziki CSICekiko harremanetan.316 Bera izan zen Euskal Herriko atlas linguistikoa abiatzeko egitasmoaren sustatzaile nagusia, nahiz eta bere kasa
|
hasi
behar izan zuen L. L. Bonaparteren lana eguneratzen. Hamarkada horretan," Formación y desarrollo del verbo auxiliar vasco"() edota" Los dialectos y variedades del vascuence" (1949) argitaratu zituen.
|
|
|
Hasieran, J. Gorostiaga euskaltzaina izendatu zuten Bizkaiko atalaren arduradun, baina aldendu egin zen proiektutik. 1952ko udaberrian bilerak egin zituzten Bilbon eta Donostian eta L. Michelena galdeketa fonetikoa prestatzen
|
hasi
zen, baina udarako hilda ageri zen proiektua.319
|
|
|
Antonio Tovar Llorente(), Valladoliden jaioa, gerra zibila
|
hasi
zenean Berlinen zegoen JAEren beka batekin. Falangista bilakatu zen, eta konbertituaren fedearekin eutsi zion ideologia faxistari, Eliza katolikoaren eragina ere mugatu nahiz.
|
|
|
Euskal hiztegi etimologiko bat egiteko asmoa agertu zuen, J. Urquijoren bidez osatu nahi zuen RIEV bildumatik abiatuta. Izan ere, ikasturte horretan euskal filologiako eskolak ematen
|
hasi
zen Salamancan, bi Primitiae Linguae Vasconumak (B. Dechepare eta H. Schuchardt) ikasliburu gisa hartuta.323
|
|
|
M. Azkueren gutuna B. Echegarayri, irailean Donostiara eta 1951ko apirilaren 28 Bilbora (Arana Martija 2004: 9, 14). 350 Aitzitik, 1941ean agintari frankistek Euskaltzaindiari ahoz ezarritako baldintzak lasaitzen
|
hasi
ziren. Erbestean egondako kide batek euskaltzain postua berreskuratzen zuen.
|
|
|
Ikusi dugunez, ez ziren kide arruntak, zuzendaritzako kideak baizik. Gerra zibila
|
hasi
zenean diruzain eta" yagoleen" sailburu ziren, hurrenez hurren. " Ikerleen" sailburua 1937an hildako A. Campión zen.
|
|
|
1954ko irailean, halaber, J. Gorostiagak Ameriketara alde egin zuen" viaje de estudios" ean, eta hortik aurrera A. Irigoyen kontularia
|
hasi
zen Bilboko egoitzako bibliotekaz, diruzaintzaz eta bestelako lanez arduratzen, G. Maidagan urgazlea ere ikusmena galtzen hasia baitzen. J. Gorostiagaren alde egiteko erabakian nabari da huts egin zuela Bilbon egitura egonkorrago bat sortzeko asmoak.
|
|
|
L. Michelenak, Gipuzkoak erositako J. Urquijoren funts bibliografikoei esker, ordura arte ez bezalako ikerketa filologikoa abiatu zuen, euskararen historia linguistikoa (oinarrizko fonetika mailatik
|
hasita
) nazioarteko parametro zientifikoetan homologatzeko. Akademiak, SFVJUk edota Salamancako Unibertsitateak eskaintzen zizkioten tresna eta baliabide ekonomikoekin, gaur egungo euskal linguistika eta filologia eskolaren oinarriak ezarri zituen.
|
|
|
47). rroako Junta de Guerra Carlista ren idazkari ohia zenaren aurrean, atzeratutako diru laguntzak eskatzeko.1054 Arazoa berehala konpondu zuten, uztailean I. M. Echaidek baimena eman ziolako A. Irigarayri 1951, 1952 eta 1953ko diru laguntzak jasotzeko: guztira 15.000 pta.1055 Jarduneko euskaltzainburuak ofizialki eskerrak eman zizkion M. Gortariri, diru laguntza horiekin Akademiaren ikerketa eta argitalpen proiektuak aurrera atera ahal izango zirelako.1056 Gestioa A. Irigarayri zor zitzaion, eta berehala gerra zibilean izandako zigorrak konpontzen
|
hasi
zen Nafarroako medikua, M. Gortarirekin zuen harreman onaren erakusgarri. 1952ko irailean Iruñeko Udalak 1937ko desgaikuntza zigorra kentzea erabaki zuen eta 1953ko azaroan NFDk erabaki hori onartu egin zuen, euskaltzainari lasaiago ibiltzeko aukera emanda (Irigaray 1985:
|
|
|
Akademiaren apirileko batzarraren ostean, A. M. Labayenek eskatu zion N. Oleagari, euskaltzainen zerrenda ez ezik, bizirik zeuden urgazle eta deduzkoena ere osatzeko, Euskera berriaren argitaratze lanak hasiak zirelako.1074 A. M. Labayenen berezko optimismoa gorabehera, frankismoaren instantzia ofizialekin harremanetan zeuden I. M. Echaide eta A. Irigarayk berehala atzeman zituzten agerkari ofiziala berriz argitaratzeko oztopoak.
|
Hasteko
, prestatutako hitzaurrea kentzea nahitaezko ikusten zuen euskaltzainburuordeak:
|
|
|
Batzarrak berriz ere N. Oleagaren esku utzi zuen hori bideratzea. Baimenik lortu gabe, Euskera zenbaki berriko aleak banatzen
|
hasi
ziren argitaletxetik.1099 A. Ibinagabetiak, adibidez, azaroan bertan jaso zuen bere alea Parisko erbestean.1100 Hori oso arriskutsua zen. Buruordeak agerkaria 15 pezetako prezioan saldu nahi zuen eta harremanetan zegoen Donostiako liburu dendekin gordailua eta propaganda bideratzeko.1101 Tolosako Editorial Muguerza k, 48 orrialdeko Euskera agerkariaren 500 alegatik, 3.200 pezetako faktura egin zion Akademiari abenduaren 10ean.1102
|
|
|
1115 ABA EUS: ...disimulatzeko asmoarekin, Euskaltzaindiko bibliotekan dauden 1953ko Euskera agerkariaren zenbait alek eranskailu bat dute azalean," 1954ko urria" datarekin. mena lortu zen abenduaren 3an, baina jakinarazpen ofiziala ez zen 1955eko martxora arte eskuratu.1116 Dena dela, Akademiaren 1954ko abenduaren 30eko batzarrean baimena lortuta zegoela adierazi zuten, eta 15 pezetako prezioan saltzen
|
hasi
ziren. Esker on gisa, J. M. Lojendio euskaltzainordearen" Introducción al estudio de la literatura vascongada" hitzaldia antolatu zuten BPDren bibliotekan, Akademiaren Bilboko hurrengo batzarrarekin batera.
|
|
|
Esker on gisa, J. M. Lojendio euskaltzainordearen" Introducción al estudio de la literatura vascongada" hitzaldia antolatu zuten BPDren bibliotekan, Akademiaren Bilboko hurrengo batzarrarekin batera. 1956tik aurrera Euskera berriz argitaratzen
|
hasi
zen normaltasunez, agerkariaren benetako bigarren aroari ekinez, besteak beste, arteko euskarazko akten argitalpenarekin, eta horrekin nolabait erakundearen jarraitutasun historikoa ziurtatu zen, azken euskaltzainek ez baitzuten garai zail horren berri akademikorik (CE PV; Hoja del lunes, Bilbo,; Hierro; Euskaltzaindia 1956; 1982: 44).
|
|
|
Gainera, Guatemalako aldizkariak literatura lehiaketa propioa antolatzen zuen 1953az geroztik, nahiz eta bi urtez sari nagusia bertan behera utzi, gaia zailegia zenez (S. Aranarekin
|
hasi
eta R. M. Azkuerekin bukatzen zen euskal literaturaren historia) idazlan egokirik jaso ez zutelako.1134 Nolanahi den, Ameriketatik ez zuten idazlanik aurkeztu Akademiaren lehiaketara.
|
|
|
Jendeak eskatuta, Donostiako euskaltzainek berehala lehiaketaren baldintzei buruz azalpen luzeagoak eman behar izan zituzten: adibidez," dialecto central" a erabiltzea gomendatu zuten.1135 Uste baino idazlan gehiago jaso zituzten (hamaika nobela, bost ipuin bilduma eta bi biografia), baina J. Echaide, adibidez, hiru sailetara aurkeztu zen.1136 Besteak beste, Akademiaren Bilboko egoitzara joaten
|
hasi
zen Gabriel Aresti artean ezezagunak 1954ko udan gutunez eskatu zuen informazioa, baina bere idazlanek ez zuten lehiaketan tokirik, eta A. Irigoyenen bitartez Euzko Gogoara bidali zituen (Kortazar 2016). 1137
|
|
|
Azkenean, R. M. Azkueren Diccionario vasco español francésen edizio kritikoa prestatzen joateko lanetan
|
hasi
ziren 1955ko azarotik aurrera (Euskaltzaindia 1982: 49, 56).
|
|
|
Horrek tirabira gogorrak eragin zituen, Akademiaren izaera juridikoa diktadura frankistan auzitan baitzegoen. Ondoren, M. de la Sotak erbestean abiatu, P. Lafittek gainbegiratu eta L. Aquesolok zuzenduta, hamar liburukiz osatutako Diccionario Retana de autoridades de la lengua vasca()
|
hasi
ziren argitaratzen (Euskaltzaindia 1982; Akesolo 1989: 47; 1992:
|
|
|
1940ko hamarkadan batzarren %18, 36tan baino ez zuten estatutuek eskatutako baldintza hori bete. Gainera, urgazleak batzarretan sarriago parte hartzen
|
hasi
ziren. 1954ko batzar guztiak Donostian (probintzia jauregiko I. M. Echaideren bulegoan) izan arren, Pirinio Behereetako kiderik ez zen bertaratu, nahiz eta abuztuko batzarrera agertuko zirela agindu.
|
|
|
Espainia frankistaren alde egiten ari ziren AEBak nazioartean, 1950eko azaroan NBEk Gobernu frankistaren aurka zuen ebazpena indargabetzea lortuta. Ondorioz, NBEko zenbait erakundetan parte hartzen
|
hasi
zen Espainiako Gobernua, eta UNESCOn 1952ko azaroaren 19an onartu zuten, EAJ PNVren etsipena areagotuz (cf. Goiogana Mendiguren 2007).
|
|
|
L. Villasanteri
|
hasitako
bidean ez etsitzeko eskatu zion, euskararen etorkizuna ziurtatzeko bide bakarra zelakoan. Parisen bi hitzaldiak argitaratzeko asmoa agertzen zion.
|
|
|
Heriotza zigorra, lehenengo, eta hogeita hamar urteko presoaldia, ondoren, ezarri zizkioten. Zigorra hamalau urtera mugatu ondoren, azkenean 1943an presondegitik irten eta Madrilen
|
hasi
zen lanean altzari enpresa batean. Besteak beste, R.
|
|
|
J. Vallejo latin katedradunak adierazi omen zien, 1949ko irailean RSVAP en" Seminario de Lenguas Prerromanas" delakoan bildutako zenbaiti, L. Michelena Espainiako linguista handienetakoa izango zela (Agud Querol 1988). Madrilgo Unibertsitate Zentralean filologia klasikoko lizentzia ikasturtean bere kabuz
|
hasi
eta 1951ko urriaren 19n amaitu zuen, sari bereziarekin.
|
|
|
Lafon edota A. Tovar. Euskal filologia eskolaren sortzaile izan zena, unibertsitate lizentziarik gabe
|
hasi
zen artikuluak argitaratzen CSICeko Emeritan edota RSVAPen aldizkarian. Hizkuntza italiko, zeltiko eta germanikoetan sakondu zuen, hizkuntza paleohispanikoen eta, konparazioz, euskararen historia egin ahal izateko.872 Baldintza ekonomiko zailetan, 1949ko uztailean ezkondu zen Matilde Martínez de Ilárduyarekin eta bi seme alaba izan zituzten.
|
|
|
1934an odol isuria izan zuenetik, erretiratuta zegoen, oso makal eta ezinduta, Akademiari ekarpenik egin gabe. Linguistikan egindako lanik garrantzitsuena Dictionnaire basque français() izan zen, berak
|
hasi
eta P. Lafitte eta Ph. Aranartek amaitua.
|
|
|
Aranartek amaitua. Mundu Gerratik aurrera, P. Lhanderen hiztegiaren frantses euskara bertsioaren lanetan
|
hasi
ziren, baina ez zuen aurrera egin.29 Gerra zibilaren hasieran, J. M. Leizaolak berak aitortu zuenez, guztiz gaitzetsi zuen EAJ PNV autonomistaren ezkerrarekiko elkarlana (Euzko Deya). Baina gero, errepresio dramatikoaz jabetuta, Frantziako jesuiten uzkurtasuna eta erregezaleen filokarlismoa salatu zituen.
|
|
|
Horren harira, P. Lafitteri adierazi zion bere ikuspegia: " Je me tarde que l’on flanque Franco à la porte, et que les études euskariennes reprennent en Espagne". 38 Gure Herrian argitaratu zituen lanak Mundu Gerra
|
hasi arte
, eta ondoren baita Aintzina aldizkarian ere.39 Gerra zibilak euskal ikasketei eragindako kaltea honela deskribatzen zuen: " Les études basques ne battent que d’une aile, mais cela vaut mieux que la léthargie". 40 Parisen" Société Paléo Méditerranéenne" delakoa sortu zuen G. Dumézil ekin, euskararen harreman genetikoak ikertzeko asmoarekin.41 Horrek ere ez zuen aurrera egin, baina 1939ko martxoan J. Gorostiaga Parisko linguistika elkarte ospetsuko kide izendatua izateko aurkeztu zuen (RIEV 1936; Société de Linguistique de Paris; cf. Bilbao 1947).
|
|
|
1936ko urriaren 1ean Espainiako Errepublikaren Gorteek onartu zuten" Euzkadi’ren Berjabetasun Araudia"(" Estatuto de Autonomía del País Vasco") hiru probintziaz osaturiko eskualde autonomorako; Fronte Popularrak hauteskunde orokorretan boterea berreskuratu, eskuin muturrak estatu kolpea jo eta zorigaitzeko gerra zibila
|
hasi ondoren
, alegia.59 Abertzaleen eta ezkerraren adostasunarekin, Autonomia Estatutuak zazpigarren artikuluan euskararen erabilera ofiziala arautu zuen, horretarako eremu euskalduna ongi mugatzeko betebeharrarekin. " Euskaltzaleak" taldeak 1931n egindako kalkuluaren arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 370.000 euskal hiztun (8.500, 167.000 eta 195.000, hurrenez hurren) zeuden, biztanleriaren %40, 26, beraz.60 EAJ PNVk 1936 inguruan egindako estimazioaren arabera, ordea, Euzkadiko hiru probintzia horietan 458.000 inguru euskal hiztun (8.000, 250.000 eta 200.000, hurrenez hurren) zeuden, hau da, biztanleriaren %50etik oso gertu (Alderdi 1950). 61 Inkesta horien zehaztasuna gorabehera, Autonomia Estatutuak euskararen gutxiagotasun historikoaren aurka egin nahi zuen, lurraldetasunean oinarritutako gizarte elebitasun funtzionalki orekatuagoaren bitartez.
|
|
|
J. M. Leizaola EAJ PNVren gizona zen EJ GEn, baina justizia sailburu gisa lanpetuago zegoelako, A. Ruiz del Castaño sabindar ortodoxoak eragin handia izan zuen kulturgintza ofizialean. " Euzkera" z den bezainbatean, bistan dago Euskaltzaindiaren autoritatetik kanpo aritu nahi izan zutela, hizkuntzaren izenetik bertatik
|
hasita
. EGLZ DCEko idazkaritza nagusiak 1936ko azaroaren 26an prestatu zuen antolatze proiektuak, adibidez, ez ikusiarena egin zion Akademiaren ordura arteko lanari:
|
|
|
F. Krutwigek, bere aldetik, kultismo lexikoaren lehen zatia erantsi zion gutunari, 20.000 hitz arte luzatu nahi zuena.701 Ohi zuenaren aurka, egitasmoaren iturria aipatu zuen: Alemaniako Duden hiztegi ezaguna.702 F. Krutwigek erantsitako zerrenda kasu honetan gorde da, folio tamainako bost orrialde dira," a"," b" eta" d" letraz
|
hasitako
500 hitzetik gora hartzen dituztenak, molde etimologista greko latinoan: " abbreviazino"," adjunktu"," affirmativu"," adquiritu"," aktivu", etab. Zerrendak erakusten zuen ideologiaz den bezainbatean (batez ere teologo bati zuzenduta) euskal prosari eman nahi zion ikuspegi liberal modernoa nabari zen:
|
|
|
1952 urtea, beraz, JCV eta Euskaltzaindiak R. M. Azkueren omenez antolatutako ekitaldi nekrologikoarekin
|
hasi
zen. Urtarrilaren 4an izan zen San Vicente Mártir de Abando-ko parrokiaren zinema aretoan.
|
|
|
Ain zuzen ere, aste ontan berton, beste gauza bi iaso zaizkit: Altuberen La Vida del Euskera irakurten diardut, eta amaitu baiño leen, gure bide oiek egokiak eztirela izango ulertu dut, aintziña Euzkeltzale Bazkunakoenak izan etziran bezala; eta bestetik, Artetxetar Joxe-k, eskutitz baten," basterrak nasten
|
asiko
ote garen ortografi berri" oitaz. Gizon au, zentzun aundikotzat daukat.
|
|
|
Idazle jeltzaleak Sevillatik idatzi zion euskaltzainburuari 1949ko abenduaren 17an: " ruego a Vd encarecidamente tengan a bien decirme si se encargaría esa Academia de su dirección de efectuar las gestiones oportunas para conseguir el permiso correspondiente de la Jefatura de Prensa y Propaganda". 467 Ez da kasualitate hutsa abertzaleek eskari hauek batera egitea, Akademia publikoki nabarmentzen
|
hasi orduko
. Nolanahi den, batzarrak aho batez erabaki zuen eskari hori ere bideratzea (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
Erbesteko EIL SIEB izan zen, ez Euskaltzaindia, itzulpenaren egiazkotasun eta zuzentasunaz fede eman zuena. Itzulpenari oniritzia, besteak beste, A. Irala eta A. Arzelusek ere eman zioten.479 N. Ormaecheak berak, P. Lafitterekin eztabaida sutsuan
|
hasi
zenean, itzulpena goratu zuen, berea zela onartu gabe (Ormaetxea 1991b: 865).
|
|
|
Ohartzeko da, era berean, garaiko testuetan F. Krutwigek ez zuela inoiz J. Urquijo aipatu bere irizpidea indartzeko. J. Urquijo 1950ean hil ondoren
|
hasi
zen bion arteko kidetasuna nabarmentzen (Krutwig 1991: 111).
|
|
|
M. Azkue, J. Urquijo, J. Elissalde, I. M. Echaide, A. Irigaray, F. Krutwig, M. Lecuona eta N. Oleaga. J. M. Seminarioren sarrerarekin
|
hasitako
bidetik, hiru euskaltzain berriren sarrera ekitaldi solemneak egitea erabaki zuten. " Katakonbatan" zegoen Akademiak publikora agertzeko asmo sendoa agertu zuen.
|
|
|
Aranartekin batera, P. Lhanderen Dictionnaire basque français() amaitu zuena. Ondoren 72 orrialdeko Vocabulaire français basque (1941) laburra argitaratu zuten, baina Mundu Gerratik aurrera, P. Lhanderen hiztegiaren frantses euskara bertsioaren lanekin
|
hasi
ziren.
|
|
|
Garai horretan J. M. Arellano presidente zuen Nafarroako Foru Diputazioa euskararen aldeko neurri batzuk hartzen
|
hasi
zen, L. Valero gobernadore zibilaren iritziaren aurka. J. A. Zubiaur kultura diputatu berriaren ekimenez, NFDk euskara eskolak abiatzea onartu zuen 1949ko abenduaren 12an:
|
|
|
NFDk eskatuta, J. A. Zubiaurrek Francisco Tirapu() hautatu zuen irakasle, Bernardino Tirapu mediku ezagunaren semea. Hala ere, erabakia geldi egon zen urtebetez, eta Iruñeko Cámara de Comptos eko eskolak ez ziren
|
hasi
1951ko urtarrilera arte, Institución Príncipe de Viana-ri atxikita. Nafarroako gobernadore zibilak erabakia eragotzi nahi izan zuen, baina diputatu karlistak ez zuen atzera egin.
|
|
|
Bestalde," barnealde/ erbeste" bikote politikoa erabili dut, artean abertzaletasunak egiten zuen bezala. Hain zuzen, frankismoak Gerra Hotzean homologatzea lortu ondoren
|
hasi
ziren abertzaleak" Hegoalde/ Iparralde" bikote geografikoa gehiago erabiltzen," statu quo" politikoak luze joko zuelako seinale. Era berean, Frantzian izaera administratiborik ez duten" Lapurdi"," Nafarroa Beherea" eta" Zuberoa" lurralde historikoen ordez," Pirinio Behereak"(" Basses Pyrénées") departamendu errepublikanoa erabili dut, barrutiak bereiztea nahasgarria zelakoan.
|
|
|
M. Landerreche zaharra ere 1930ean hil zen eta J. Elissalde elizgizona izan zen ondorengo izendatua. Hasierako aldaketen ondoren, diktadura primorriveristatik gerra zibila
|
hasi arte
, talde berak osatu zuen Akademiaren zuzendaritza, nolabaiteko egonkortasunarekin: R.
|
|
|
Ahalegin handia eginda, Madrildik etorri zen B. Echegaray, EGLZDCEko goi karguetan lankide izandako euskaltzain berriari sostengua emateko. Harremana berreskuratuta, besteak beste, BRSVAPera artikuluak bidaltzen
|
hasi
zen.611 Gainera, G. Manterola, M. Arruza, B. M. Garro eta L. Villasante urgazleak bertaratu ziren, lehenengo hirurak EGLZ DCEn aritutakoak ere. Ezin etorria adierazi zuten M. Lecuona euskaltzainak, Suitzako J. Jud eta Paueko J. Larrasquet urgazleek eta M. Gortari Iruñeko alkateak (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
428). Atzegoardiako errepresio bortitza
|
hasi
zenean, Ángel semearen izena agertu zen salaketen zerrendan. Ikaratuta, Frantziako Sarara ihes egin zuen, Mª Rosa Imaz emazte ezkonberria Iruñean utzita.
|
|
|
Ignacio M.ª Echaide Lizasoáin() industria ingeniaria Donostian jaio zen. Gipuzkoako goi burgesiako kide zen, eta 1907an
|
hasi
zen lanean GPDn. Probintziako telefono sarearen zuzendari izendatu zuten eta Donostialdeko telefonia automatizatzean aitzindari izan zen 1926an.
|