|
2002
|
|
|
esneki bat (ez du zertan esnea izan; gazta edo jogurta izan daiteke), zereal bat (ogia, galletak edo gosaritako zereala; inoiz ez dugu opilgintza gomendatzen) eta fruta (zukua baino hobea den pieza bat) ”. Familiaren ohiturek eragin
|
handiagoa
dute haurraren dietan lagunenean baino. “Eta kontuz honekin, batzuetan zenbait elikagairekin saritzen baitugu”.
|
|
2004
|
|
|
Espainian, %3, 6 inguru. Adinaren arabera, eragin
|
handiagoa
du haurrengan, batez ere lehen haurtzaroan. Alergiak normalean haurren adinetan gertatzen dira, baina horrek ez du esan nahi alergiarik ez duen haur bat inoiz izango ez denik.
|
|
2006
|
|
|
Halere, haur hauetako portzentaje dezente batek arazogarrantzitsuak agertzen ditu (Gunnar, Bruce eta Grotevant, 2000; Judge, 2004; Moliner eta Gil, 2002). Ziurrenik, arazo esanguratsuak izateko probabilitate
|
handiagoa
duten haur talde hauen barnean adopzio berezietako haurrak daude, ikerketek argi eta garbi erakusten baitute adopzio berezien kasuan porrot tasakhandiagoak direla horrelako adopzioa ez den kasuetan baino (Brodzinsky, Schechtereta Marantz, 1992/ 2002; Fernandez Molina, 2002; Gallant, 2000; Palacios, Sanchez eta Sanchez, 1996).
|
|
|
Inguruneko ozono kontzentrazioa handitzea arriskutsuagoa izan daitekeen arrisku taldeak honako hauek dira: arnas aparatuko gaixotasunak dituzten pertsonak, kanpoan jarduera fisikoa egiten duten helduak, arrazoi ezezagunengatik ozonoarekiko sentikortasun
|
handiagoa
duten haurrak eta pertsonak. Gainera, ozonoa, kopuru handitan, kaltegarria da gainerako izaki bizidunentzat ere, zelula hormei eragiten dielako, jarduera fotosintetikoa murrizten duelako eta landareen hazkundeari kalte egiten diolako, eta, ondorioz, landaretza naturala eta nekazaritza ekoizpena murrizten direlako.
|
|
|
Azterketa zehatz baten arabera, eskolara inoiz ez joateko edo garaia baino lehen uzteko aukera gehien dutenak neskak dira batez ere, eta, bereziki, landa eremuetan edo eremu oso pobreetan bizi direnak. Batez beste, ama analfabeta batetik jaiotako haur batek bi aldiz probabilitate
|
handiagoa
du haurra ez eskolatzeko amak hezkuntzaren bat jaso duen adingabeak baino. Horregatik, hain da garrantzitsua “gobernuek lehen lehentasun gisa finkatzea hezkuntza goiztiarrean jardutea, batez ere hezkuntza jasotzeko aukera gutxien duten haurren kolektiboetan, hala nola, minusbaliatuetan edo hiesa bezalako gaixotasunak dituzten pertsonetan”, hori islatzen du ikerketak.
|
|
2007
|
|
|
Ikertzaileek egiaztatu zuten Frantziako etaEspainiako estatuak bisitatu zituzten haurrek herrialde horiekiko sentimendupositiboagoak zituztela beste haurren aldean. Hala ere, ez zuten horrelako harremanik aurkitu Alemaniaren kasuan; izan ere, badirudi kasu horretan eragin
|
handiagoa
zutela haurren herrialdearen, etsai tradizionala, izateak eta antzeko faktoreek.
|
|
|
Hala ere, ez dago korrelazio nabarmenik haurren ongizatearen eta per capita BPGaren artean. Txekiar Errepublikak, adibidez, herrialde aberatsago askok baino maila
|
handiagoa
du haurren ongizatean. Azkenik, kontuan hartu behar da aztertutako herrialdeetako inor ez dagoela haurren ongizatearen dimentsio guztietako sailkapenen goiko herenean.
|
|
|
Adingabeko lodiak Zenbait gaixotasunek lagundu diezaiokete diabeteari haren bilakaeran, baina garrantzitsuena obesitatea da. Ikerketa ugarik nabarmentzen dutenez, diabetesak eragin
|
handiagoa
du haur obesoetan. «Zenbait azterketa epidemiologikotan, 2 motako mellitus diabeteak eragin handiagoa du haur eta nerabe gizenetan, eta, gainera, gantz azidoetan asaldurak izaten dituzte, hala nola hipertriglizeridemia eta, are, arteria hipertentsioa ere», dio Ruiz Cosanok.
|
|
|
Ikerketa ugarik nabarmentzen dutenez, diabetesak eragin handiagoa du haur obesoetan. «Zenbait azterketa epidemiologikotan, 2 motako mellitus diabeteak eragin
|
handiagoa
du haur eta nerabe gizenetan, eta, gainera, gantz azidoetan asaldurak izaten dituzte, hala nola hipertriglizeridemia eta, are, arteria hipertentsioa ere», dio Ruiz Cosanok. Aditu honen asmoa da osasun programak garatzea, obesitatearen, hiperkolesterolemiaren eta hipertentsioaren tratamenduari eta prebentzioari buruz, nerabeengan eta, batez ere, haurrengan:
|
|
2008
|
|
|
Egoera horrek, umorea izan arren, badirudi ez dela hain anekdotikoa. Azken batean, errealitate berri eta konplexu bat dago, gizaki malguenak eta gaiztoenak, harkorragoak eta ikasteko gaitasun
|
handiagoa
dutenak haurrak eta nerabeak informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriekin lotzen dituena, hau da, ordenagailuak, bideo-jokoen kontsolak, mugikorrak… Haien eragina aztertzea Errealitate hori aztertzeko, Mátic bezalako proiektuak jarri dira martxan. Azterketa horretan, hiru urteko haurren hezkuntzan eta ikaskuntzan teknologiek duten eraginari buruzko Europako lehena, Bartzelonako La Salle Bonanova eskolaurreko 52 haur bereizi ziren bi taldetan.
|
|
2010
|
|
|
Natividad Rodriguez Fernando Buesaren alargunaren ustez, berriz, ezin da neurri horren aurka egon, eta indarkeriaren deslegitimizazioaren eta balioen hezkuntzan batasunaren alde egiteko eskatu die alderdiei. Haren ustez, lekukotasunak zuzena izan behar du zuzeneko bizipenak garrantzi
|
handiagoa
duelako haur batentzat bertze pertsona batek kontatutakoak baino. Hala ere onartu du egoera dramatikoak sor ditzakeela biktimentzat.
|
|
2011
|
|
|
Azterlanaren datuek adierazten dutenez, nazioarteko finantzatzaileek eta arduradun politikoek “nutrizio kalitate handiko elikagaiei zeregin garrantzitsua eman behar diete haurren osasun programetan, bereziki desnutrizio tasa handiko eremuetan”. MSFk gogorarazi du desnutrizioak sistema immunologikoa ahultzen duela, eta, horren ondorioz, beste gaixotasun batzuen ondorioz (malaria, arnas infekzioak eta beherakoak) hiltzeko arrisku
|
handiagoa
dutela haurrek. Hala ere, oinarrizko laguntza pakete bati kalitateko nutrizio osagarria gehitzen badiogu txertoak, tratamendu eraginkorrak eta lehen haurtzaroko gaixotasun hilgarrienen prebentzioa barne, “haurren heriotza tasaren aurkako borroka bizkortu egingo da”, dio GKEak.
|
|
|
Eragin
|
handiagoa
dute haurrengan neskengan baino, eta txikiagotu egiten dira adinean aurrera egin ahala.
|
|
|
Hala, egiaztatu zen ehun estraktu atsegingarriaren (TEXB) efektu estrogenikoak lotura zuzena duela gurasoen, erditzearen eta jaioberrien zenbait ezaugarrirekin. Hala, alfa zatikiko TEXB handiena emakume zaharragoen plazentetan ikusi zen, gorputz masaren indize txikiagoa zutenak, Madrilen bizi direnak eta jaiotzean pisu
|
handiagoa
duten haurrak erditzen dituztenak. Emaitza horiek paper bat iradokitzen diote plazente sarean, enbrioi fetuaren garapenean, metatutako xenoestrogenoen multzoaren estrogenotasunari, UGR ren arabera.
|
|
|
Ezaugarri horiek eta beste askok bat egiten dute, oro har, gaitasun handiko ikasle gehienek. Familiek edo irakasleek horiek detektatzea, berriz, gaitasun
|
handiagoa
duen haurraren hasierako identifikazio prozesuaren parte da, eta, horrekin batera, ebaluazio psikopedagogikoa ere bai, baina ez da nahikoa. Superdotazioko adituek eta adituek diotenez, ikasle bat salbuespenezko arlo intelektualean dagoela zehazteko, ezinbestekoa da profesional espezializatuen diagnostiko klinikoa egitea.
|
|
|
Beldurtiak izateko joera edo antsietate arazoak dituzten gurasoen seme alabek beldur proportzio handiagoa dute. Sentiberagoak diren edo antsietate
|
handiagoa
duten haurrak beldur izateko joera handiagoa dute. Egoera edo estimuluren bati buruz haurrari informazio negatiboa ematea izan daiteke adingabearen beldurra sor dezakeen iturria.
|
|
2012
|
|
|
Concordia eta Yorkeko Kanadako unibertsitateek berriki egindako ikerketa baten arabera, Proventzako Unibertsitatearekin (Frantzia) lankidetzan, elebidunak izateak dituen onura kognitiboak nabarmen hautematen dira bi urtetik aurrera. Besteak beste, azterlan honek eta beste batzuek azpimarratzen dute gaitasun
|
handiagoa
dutela haur elebidunen arreta kontrolatzeko eta oroimena gehiago garatzeko. Bestalde, Colin Baker ek —elebitasuneko aditu ospetsuenetako batek— ‘Haur elebidunen guraso eta irakasleentzako gida’ lanean dioenez, “bi hizkuntza aldi berean eskuratzeak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari”.
|
|
|
klasiko bat Txakur batzuek ezkutaketan ere jolasten dute. Uste baino askoz sena
|
handiagoa
dute haurrekin jolasteko, eta haurra ezkutatu egin dela ikusten badute eta deitzen badie, haren bila joango dira. Jolaserako egokia izan daitekeen beste une bat bainu ordua da Biak dibertituko dira, eta hobeto ezagutzen ikasiko dute.’ Jokoaren klasiko honekin, txakurra saritzeko aprobetxa daiteke, haurraren bila bere ordenara joaten denean.
|
|
|
UNICEF Españaren lanak ere nabarmentzen du kide heldu guztiak lanik gabe dituzten haurrak dituzten etxeen kopurua %120 igo dela 2007 eta 2010 artean, etxe guztiak baino ia bi aldiz gehiago. “Datu horrek erakusten du krisiak eragin
|
handiagoa
duela haurrak dituzten familietan, eta bizi baldintzek okerrera egin dutela antzematen da; horrek eragina izan dezake elikaduraren kalitatean, bizikidetzan eta gurasoen eta seme alaben arteko harremanetan”, azaldu du UNICEFek. Pobrezia kronikoa ere %53 handitu da azken hiru urteetan (azken lau urteetatik hiru pobreziaren mugapean daramatzatenak).
|
|
|
Itxaropen oneko aldian erretzeak haurdunaldi ektopikoa, plazenta askatzea, baginako hemorragia, abortua edo garaia baino lehen erditzea. Gomendatutakoa baino pisu txikiagoarekin jaiotzeko aukera
|
handiagoa
du haurrak, eta bularreko haurraren bat bateko heriotzaren sindromea. 4 Haurdunaren atsedena zaindu Gabonetan Gabonetan, ez da hain nabarmena haurdunarentzako atsedenaren garrantzia elikaduran edo alkoholaren eta tabakoaren kontsumoan gertatzen diren nahasteak baino. Baina garrantzitsua da lo orduez arduratzea. Gabonetako egunak irteerak, jarduerak, gaueko topaketak eta estresa izaten dira.
|
|
2013
|
|
|
batetik, uste zuen adimena hezkuntzaren bidez hobetu zitekeela. Bestalde, aldeztu zuen adimen gaitasun
|
handiagoa
duten haurrek gehiago, azkarrago eta hobeto ikasten zutela besteen aldean. Azkenik, adimena zenbait trebetasunez osaturiko gaitasun konplexua zela azpimarratu zuen.
|
|
|
Ez dira hemen amaitzen haurdunaldian dauden kiloen mehatxuak: ikerketek ondorioztatzen dute gehiegizko pisua duten haurdunen seme alabek arrisku
|
handiagoa
dutela haurren obesitatea jasateko. Etxeko animaliak haurra osasuntsu senti dadin Haurrak eta katuak ere oso garrantzitsuak dira haurtxoen osasunean.
|
|
|
Paediatricaren aktan (2013) argitaratu berri den azterlan batek berretsi duenez, guraso autoritatiboak dauden familien atxikimendu bereizgarriek haurren obesitatea prebeni dezakete. 2 Guraso autoritarioak, obesitate arriskua bost aldiz
|
handiagoa
duten haurrak Autoritarismoak, lehenago esan den bezala, bere autoritatea gehiegi betetzen duenak duen jarrera definitzen du. Kontrol asko aplikatzen da eta modu kritikoan egiten da, afektu gutxirekin.
|
|
2014
|
|
|
Amaren obesitatea. Gehiegizko pisua haurdunaldian edo ama obesoen gestioetan gehiegizko pisua izanez gero, ohikoa baino pisu
|
handiagoa
duen haur bat jaiotzen da. Ikerketa batzuen arabera, fetuaren makromomia hiru aldiz ohikoagoa da haurdun dauden haurdunetan.
|
|
|
Ezinbestekoa da haurdunaldian eta erditzean mediku laguntza ematea. Gutxienez lau bisita gomendatutakoa gainditzen ez duten emakumeek arrisku
|
handiagoa
dute haurrak galtzeko. Gauza bera gertatzen da erditzean osasun laguntza egokirik jasotzen ez dutenean, ezta horren ondoren ere, baita 20 urtetik beherako eta 40 urtetik gorako emakumeen kasuan ere.
|
|
2016
|
|
|
Bizitzako lehen urteetan amarekin harreman handiagoa eta atxikimendu
|
handiagoa
duten haurrek gainerakoek baino garun garapen handiagoa dute. Halaxe diote Estatu Batuetako ikertzaileek egin berri duten azterketa baten ondorioek.
|
|
|
Ondorioen arabera, trebetasun kognitiboek eragin genetikoa dute, eta horrek lotzen ditu osasun fisiko eta mentaleko egoera batzuekin, garunaren tamainarekin, gorputzaren formarekin eta hezkuntza lorpenekin. Eta, zehazki, burua
|
handiagoa
duten haurrek gainerakoek baino lorpen akademikoak lortzeko probabilitate handiagoa dutela adierazten du. Ikerketaren testuak, Artikulo Psyquiatry aldizkari espezializatuan argitaratua, honako hau dio:
|
|
2017
|
|
|
Jakinekoa da zenbat eta txikiago izan, orduan eta gaitasun
|
handiagoa
dutela haurrek hizkuntzak modu naturalean ikasteko. Horregatik, Floreaga ikastetxeak Azkoitiko haurrak etorkizunerako prestatzeko erronkan aurrerapauso bat eman nahi du:
|
|
2020
|
|
|
Heldu asko konturatzen dira seme alabak kontsultara eramaten dituztenean eta haiek antzeko sintomak izan dituztela konpontzen dutenean. “Gaur egun, duela 20 urte baino gehiago ezagutzen da TDAH, eta atzemateko gaitasun
|
handiagoa
du haur eta gazteen artean”, adierazi du Juan Vicente Blázquez psikologo orokor sanitarioak eta hezkuntza orientatzaileak. Hala ere, norbaiti helduaroan diagnostikatzen badiote “seguru asko egokitzen lagundu dioten ohiturak hartuko ditu”.
|
|
2022
|
|
|
Onak badira, jarraitu egingo dute. Haientzat kirolak garrantzi
|
handiagoa
du haurren heziketa prozesuak baino.
|
|
2023
|
|
|
Eta modu berezian lotzen du, ikusiko dugunez. Haurren obesitatea, diabetesaren arrisku handiagoa helduetan Diabetologiaren Europako Elkarteak (EASD) argitaratu du ikerketa, eta, haren arabera, helduen diabetesa izateko arrisku
|
handiagoa
du haurren obesitateak. Hain zuzen ere, dio arrisku faktore bat dela handitan izan daitezkeen ia diabete mota guztientzat.
|