|
2002
|
|
|
Hala dio Federico Soriguer ek, haur batek jaso dezakeen hezkuntzarik onena gurasoengandik datorrena baita. Horregatik, adituek uste dute ikastetxeetako jantokiek garrantzi
|
handia
dutela haurren hezkuntzari dagokionez, bi urtetik aurrera hasten baitira elikadura ohiturak hartzen. Elikadura tradizionalera itzultzea, fruta eta barazki kontsumo handiagoarekin, nutrizio adituen etengabeko borroka da; izan ere, “gurasoek haur bat eskertzen dutenean, pizzeria batera eramaten dute”, eta horrek “haurra hazten denean irauten duten elikadura ohitura txarrak” sortzeko baino ez du balio.
|
|
2006
|
|
|
GEMS (Girls’ Health Enrichment Multisite Studies) izenarekin bataiatu da proiektua, eta bat dator freskagarrien eta snacken multinazional ezagun batek bere produktuak eskoletako makina saltzaileetatik kentzeko egin duen iragarpenarekin. Zizka mizkek eta edari freskagarriek eragin
|
handia
dute haurren obesitatean. Gainera, mokadu gehien kontsumitzen dituzten haurrek freskagarri azukretsu gehien edaten dituzte eta fruta eta barazki gutxien kontsumitzen dituzte.
|
|
|
AEBetako administrazioa ere ahalegintzen da biztanleria pediatrikoa identifikatzen, glukosarekiko intolerantzia proben, intsulina neurketen eta C peptidoaren bidez. Estatu Batuetako haur obesoen %25ek eta nerabe gizenen %21ek glukosarekiko intolerantzia dute. II. motako diabetesa oraindik asintomatikoa da, eta AEBetako nerabeen% 4k adierazi du intsulinarekiko erresistentzia arrisku faktore bilaka daitekeela obesitate
|
handia
duten haurren glukosarekiko intolerantzia garatzeko. Datuak ez dira berriak; aurreko hamarkadan, National Longitudinal Survey of Youth en() parte hartu zuten 4 eta 12 urte bitarteko haurren kopuruak aztertu ziren.
|
|
|
Aldea da teknika ez dela aplikatzen jaiotzatik edo haurtzarotik agertzen diren gaixotasun larrien transmisioa mozteko. Oraingo honetan, enbrioiak aukeratu ziren, beren bizitzako uneren batean minbizia izateko arrisku
|
handia
zuten haurrak ez jaiotzeko.
|
|
2007
|
|
|
Garrantzi
|
handia
du haurrak etxean bakarrik ez uzteak, ezta tarte txiki batez ere.
|
|
|
batetik, haurrek beren barne ideien arabera jarduten ikastendute. Prozesu horretan, garrantzi
|
handia
dute haurrek jolasean erabiltzen dituztenordezko objektuak. Hain zuzen ere, haurrek objektu horietako bat erabiltzendutenean, horren ohiko esanahia beste batez ordezkatzen dute.
|
|
|
Sozializazio estiloek ere eragin
|
handia
dute haurren autoestimuan.Coopersmith ek (1967 in Shaffer, 2002) 10 urtetik 12 urtera bitarteko haurren laginbatean egiaztatu zuen autoestimu altua zuten haurren gurasoek hiru ezaugarrizituztela. Batetik, onartu egiten zituzten seme alabak.
|
|
|
Komunikabideek ere zeregin garrantzitsua dute bakerako heziketan. VII.kapituluan ikusi dugun gisa, eragin
|
handia
dute haurrengan, nerabeengan etahelduengan. Komunikabideek eskaintzen dituzten filmak, iragarkiak eta, oro har, saioak tresna baliagarri izan daitezke bake kulturarekin bat datozen balioaktransmititzeko.
|
|
2008
|
|
|
Muskulu masa
|
handia
duten haurrek hobeto eusten diote bizkar gainean jarritako pisuari, bizkarrezurrak tentsio gutxiago jasaten baitu.
|
|
|
Gorputz masa
|
handia
duten haurrekin erabiltzen dute test hori.
|
|
2009
|
|
|
Batzuk goxo helduko zaizkigu, besteak zorrotz. Jakin min
|
handia
duen haur batek hitz egingo du orain eta esperientziak erakutsitako helduak gero. Galdera erantzunak erabiliko ditu batzuetan bere testua egituratzeko, edo haur eta objektuei emango die hitza besteetan, kontua, lehen esan bezala, ikuspuntua aldatuz jolastea baita.
|
|
|
Garaiz antzematearen garrantzia Aurkikuntza hori funtsezkoa da EANen bat duten pertsonen inguruko mundua hobeto ulertzeko. Ikertzaileek diotenez, garaiz antzemateko funtsezko aztarnak ematen ditu, eta etorkizun
|
handia
du haurren ikusmen arreta lehen sintometatik bideratzen duten terapia berriak garatzeko. Izan ere, autismo kasuak goiz atzeman eta esku hartzea da, oraingoz, tratamendurako modurik eraginkorrena.
|
|
|
Nola izan edo izan ona jakiteko ereduak inspiratzen dizkieten lanbideez arduratzen dira haurrak Jarduera bat edo bestea aukeratzerakoan ere zuzeneko eragina dute hedabideek. Sozializazio lanak zerikusi
|
handia
du haurren ehuneko handi batek kirolari izan nahi duelako, eta neskato askok, berriz, abeslari edo aktore lanetan jartzen dute arreta. Kirolariak (batez ere futbolariak) edo herritarren segurtasunaz arduratzen diren profesionalak (poliziak eta suhiltzaileak) heroiaren ordezkari dira.
|
|
|
Gaixotasun genetiko baten ondorioz ikusmen galera
|
handia
duten haurrek berriro ikustea lortu dute, Pensilvaniako Unibertsitateko eta Filadelfiako Haur Ospitaleko (AEB) ikertzaileek garatutako terapia geniko bati esker. Zientzialariek adierazi zutenez, metodo hori adinari lotutako makula endekapenari aplika dakioke, hots, herrialde garatuetako itsutasun kasu gehienak eragiten dituen asaldurari.
|
|
2010
|
|
|
Askotan, nahaste horiek dituzten eta diagnostikatu edo tratatu ez diren ikasleak eskola porrot beldurgarrira mugatuta egoten dira, derrigorrezko hezkuntzako ikasleen %30ek, Europako batez bestekoaren bikoitza. “Eragin
|
handia
dute haur horien bizitzan. TDAHetatik, %68k amaitu dituzte ikasketak, eta %21ek baino ez dituzte lortu goi mailako ikasketak”.
|
|
2011
|
|
|
" Nesken eta mutilen jolasak daude", hala esan zidaten. Presio sozial handia dago, baina gurasoek garrantzi
|
handia
dute haurren hezkuntzan eta berdintasunean hezten badituzte halako gauzak gutxiagotan gertatuko dira eta rol estuetatik haragoko pertsonak garatu daitezke.
|
|
|
Sukar
|
handia
duten haurrak, berriz, baineran sar daitezke une batez, sukarra jaisteko; uraren tenperaturak, jakina, gorputzarenak baino apalagoa izan behar du (ez du hotza egon beharrik, hala ere).
|
|
|
deituko geniokeena ikasten eta hari arreta ematen. Haren asmoa zen baliabide urriak zituzten adingabeak gizarteratzea, lanbide bat ikasiz; izan ere, konfiantza
|
handia
zuen haurren aukeretan, eta ikasleen premien zerbitzura zeuden pertsonatzat hartzen zituen hezitzaileak. Fröbelen ustez, ikaskuntza formala haurren garapen naturaletik abiatzen da; hori dela eta, lehenengo haurtzaindegietan (Kindergarten), jolasa sartu zuen estrategia pedagogiko nagusitzat.
|
|
|
Vanesaren alta txostenak zehazten du oso zaila dela bere familiarekin itzultzea, eta arestian adierazitako familia zabalak modu iraunkorrean hartzea finkatzen du. Familiak gogo
|
handia
du haurraren ardura hartzeko, edozein egoeratan delarik ere, eta eskaera prozedura hasi du.
|
|
|
Aitorturik protokolo honetan ezarritakoaren aurka, euren ekonomia edo gizarte egoeragatik edo euren sexuagatik, gatazka armatuetan erabiliak izateko edo erreklutatuak izateko arrisku
|
handia
duten haurren beharrizan bereziak,
|
|
2012
|
|
|
Izan ere, erretreta hartzen duten irakasle horien lanpostuak hutsik gelditzen dira, ez da irakasle berrien formakuntzarik burutzen eta, gainera, ikas prozesu arrunta burutzen duten geletan ikasle kopuruak emendatzen ari dira etengabe. «Zailtasun
|
handia
duten haurrei laguntza kentzeaz gain, gainezka dauden ikasgeletan sartu nahi dituzte. Hori egitea edo eskola porrota pairatuko dutela ebaztea abantzu gauza bera da», erran zuen Beradek.
|
|
|
Egun Administrazio eta Justizia Ministerioaren menpe dago eta kanpoko herrialdetako laguntzari esker euren filosofia eta pentsamendu pedagogikoak aurrera darrai. Budapesten sona
|
handia
duen haur eskola izateaz gain formazio zentro bezala zabalik jarraitzen du.
|
|
|
Txikienek iluntasunari dioten beldurra psikologoei eta psikiatrei kontsulta egiteko arrazoi ohikoenetako bat da, haurren artean fobiarik ohikoenetakoa baita. Ikertzaile espainiarrek garatutako terapia berri batek, haien arabera, eraginkortasun
|
handia
du haurrei fobia gainditzen laguntzeko.
|
|
|
Irudia: Maria Brian Wanskink elikadura portaeran adituaren arabera, eragin
|
handia
dute haurrek jateko moduan dituzten koloreen kopuruak eta nahasketak, elikagai desberdinen kopuruak, produktu nagusiaren kokapenak eta platera osatzen duen antolaketak. Faktore horiek ezagututa, haurren elikaduraren gurasoak eta arduradunak platerak hobeto aurkezteko orientatzen dira, elikagai gehiago kontsumi dezaten eta, ondorioz, haurrak hazkuntza eta garapen fisiko eta mental egokirako behar dituen energia eta mantenugaiak egoki bete ditzan.
|
|
|
Irudia: CONSUMER EROSKI Brian Wanskink elikadura portaeran adituak dioenez, eragin
|
handia
dute haurrek platerean aurkitzen dituzten elikagai desberdinen kopuruak, koloreen nahasketak eta produktu nagusiak hartzen duen posizioak. Faktore horiek ezagutzeak aukera ematen die gurasoei seme alabei eskaintzen dizkieten janarien aurkezpena hobetzeko.
|
|
2013
|
|
|
batetik, haurrek beren barne ideien arabera jarduten ikasten dute. Prozesu horretan, garrantzi
|
handia
dute haurrek jolasean erabiltzen dituzten ordezko objektuek. Hain zuzen ere, haurrek objektu horietako bat erabiltzen dutenean, horren ohiko esanahia beste batez ordezkatzen dute.
|
|
|
AAPek, haurren osasunaren arloan ospe handiena duen elkarte profesionaletako batek, baietz uste du. Hainbesteraino, ezen dio «komunikabideek garrantzi
|
handia
dute haur eta nerabeen obesitate epidemian», eta gizarteak onartu behar du «komunikabideekiko esposizioa faktore garrantzitsua dela obesitaterako». Irudia:
|
|
2014
|
|
|
onkologian Espainian, duela urte batzuetatik erabiltzen da musika, tratamenduaren zati gisa. HMko Hematologia eta Onkologia Pediatrikoko Unitate horretan, zortzi urteko ibilbidea dute, eta bi espezialistek ados daude, musikak tratamendu onkologikoarekiko tolerantzia orokorra hobetzen duela eta horrek eragin
|
handia
duela haurraren heldutasun eta sormen garapenean gaixotasun larri baten testuinguruan. Asko dira minbiziaren tratamenduan ezartzearen onurak eta gaur egun martxan dauden entsegu kliniko asko.
|
|
|
Marmutxa da izatez baina bereziki haren beharra dugularik teilatu batera igana da. Erakartasun
|
handia
du haur gazteekin, entzuten baitute goizetik arrats," nora pasatua da berriz okilo hura?", edo inutil hura gauza bera delako. Anti heroia da.
|
|
2015
|
|
|
«Jakina», esan du Sánchezek. «Haurrak eta amak lotura
|
handia
dute haurra jaio aurretik ere. Maitasunaz hitz egin dezakegu zero minututik», dio.
|
|
2017
|
|
|
Benito Marco Gardokiren zuzendaritzapean, aterpea eta oinarrizko irakaskuntza ziurtatzea zuen helburu behinena, baina bazen aisialdirako eta orduz kanpoko ekintzetarako tokia eta parada ere. Futbolak, zinemak eta zezenek toki
|
handia
zuten haurren egunerokoan, batez ere asteburuetan. Ondoan zegoen San Mames futbol zelaira maiz joaten ziren, bertako haurrentzako doako sarrera batzuk beti zituelako Etxeak, eta askotan irratiz ere entzuten zituzten partidak, batez ere Real Sociedadekin izaten ziren derbiak.
|
|
|
Gaueko baraurik gosaltzen ez bada, intsulinaren eta glukosaren mailak pixkanaka jaisten ari dira, eta, besteak beste, funtzio kognitiboaren alderdietan eragin dezakeen nekearen erantzuna eragin dezake. Horrek garrantzi
|
handia
du haurren eta nerabeen errendimendu akademikoan. Askok ez dute gosaltzen gose faltagatik, eta nekea, lo sentsazioa eta eskolako orduetan zereginetan kontzentrazioari eta arretari eusteko zailtasuna adierazten dute.
|
|
2019
|
|
|
Horretarako, hainbat metodo ikasi ditu dagoeneko: " Pertsonaien hitz egiteko eta mugitzeko moduak eragin
|
handia
dute haurren begietan". Elementu horiek mimo handiz zaintzen ditu Zinkunegik:
|
|
|
H. Deutschek aipatzen duen kasu batean, bularra ematen ari zen gazte bati esnea lehortzen zitzaion amak bisita egiten zion bakoitzean; askotan, laguntza eskatzen du, baina jeloskor dago beste emakume batek haurtxoaz hartzen duen artagatik, eta umeak tristura ematen dio. Gainera, eragin
|
handia
dute haurraren aitarekiko harremanek, aitak berak elikatzen dituen sentimenduek. Arrazoi ekonomiko eta sentimentalen multzo oso batek zama eta kate gisa definitzen dute haurra, edo askatze, harribitxi eta segurtasun gisa.
|
|
|
Bakarrik dagoen emakumea izaki sozialki osatugabea da, Frantzian baino are gehiago Ameriketako Estatu Batuetan, baita bizimodua ateratzen badu ere; hatzean ezkon eraztuna eraman behar du pertsona baten duintasun osoa eta eskubide guztiak eskuratuko baditu. Bereziki, emakume ezkonduarena da errespetatzen den amatasun bakarra; ama ezkongabea eskandalagarria da, eta oztopo
|
handia
du haurra. Horregatik guztiagatik, Mundu Zaharreko eta Berriko neska nerabe askok, galdetzen dietenean zer asmo duten etorkizunerako, garai batean erantzungo zuten bezala erantzuten dute orain ere:
|
|
2020
|
|
|
Botere kontua da: haurrentzako zerbitzu prebentiboek eragin
|
handia
dute haur zein familien bizimoduan. Haiek baloreak eta tresnak kontrolatu nahi dituzte, eta zerbitzua elkarteen bitartez emanda, ezin dute hori kontrolatu.
|
|
2021
|
|
|
Adimen gaitasun
|
handia
duten haurrekin egiten du lan Gonzalo Vilasau (Donostia, 1983) psikologo klinikoak; tartean, Landarekin. Hark azaldu duenez," garrantzitsua" da gaitasun hori garaiz atzematea, haurraren izaeraren garapena zaintzeko.
|
|
|
Vilasauk azaldu duenez, adimen gaitasun
|
handia
duten haurrek ezaugarri batzuk izan ohi dituzte, eta bada errepikatzen den zera bat: haur horiek gainerakoek baino azkarrago ikasten dute.
|
|
|
Adimen gaitasun
|
handia
duten haurrak izan dira eta badira Azpeitian ere. Pertsona horiek hainbat erraztasun izan ohi dituzte ikasteko garaian, baina kontrapuntu batzuk ere izan ditzake dohain hori izateak.
|
|
|
Gaitasun
|
handia
duten haurrek beste ezaugarri batzuk ere izan ohi dituzte; asko beren artean errepikatzen direnak, eta beste batzuk errepikatzen ez direnak. Larzabalek azaldu duenez, Julen beldurrekin hasi zen duela urte batzuk.
|
|
|
Adimen
|
handia
duten haur askok harremanetarako arazoak ere izan ohi dituzte, baina Garmendiak dioenez, ez da bere kasua izan. " Ni lagunekin irekia izan naiz, eta ez dut harremanetarako arazorik izan.
|
|
2022
|
|
|
Une batean birika minez hil zen semearen mamu eta oroitzapena izan zuten. Gailak pena
|
handia
zuen haurrak handitzen ari zirelako eta umerik ezin zuelako izan bikiez erdi zenetik. Azenarik ez zion horri garrantzirik ematen, berak ere bazuen haurrak galtzeko beldurra.
|
|
2023
|
|
|
Imagen: ROMAN ODINTSOV 2015erako, LEAP (Learning Early about Peanut Allergy) izeneko saiakuntza batek ondorioztatu zuen alergia izateko arrisku
|
handia
zuten haurrengan kakahuetea goiz sartzeak (bizitzako lehen urtean) alergia hori garatzeko arriskua murrizten zuela. Eta, 2022ko abenduan, ikertzaile talde berak (Gideon Lack eta kolaboratzaileak) egindako azterketa baten arabera, biztanle guztiek 6 hilabetera eta ekzemak dituzten haurtxoek 4 hilabetera sartzen bazuten, fruitu lehorrekiko alergia %77 murriztea lortzen zen; aldiz, lehenengo urtera arte atzeratzen bazen, alergikoen murrizketa %33koa zen soilik.
|