|
2013
|
|
|
Juristen kalitateari buruzko arazoa alde batera utzita, formulen prozedura bertan behera uzteak
|
hainbat
ondore ekarri zituen zuzenbidearen esparruan. Orduko ez zen beharrezkoa formula zehatza erabiltzea.
|
|
|
Aldaeren hedadura zehatza finkatzea zail gertatzen da, batik bat, aniztasun horren lekukotzak osatugabeak direlako, Egiptoren kasua alde batera utziz gero bederen. Egiptoko klima lehorra denez gero, horrek ahalbidetu du
|
hainbat
papiro iraunaraztea, eta papiro horietatik askok transakzio juridikoak jasotzen dituzte. Papiro horiek erakusten dute egiptoarrek tokiko usadioei eutsi zietela, horiekin guztiz ohituta baitzeuden.
|
|
|
Tribu germaniarrek lortu berria zuten independentzia, eta euren burua gainezka ikusi zuten,
|
hainbat
gizabanako erromatizaturi orokorrean ahalbidetu zitzaielako euren erakunde juridikoak iraunaraztea. Horrela, zuzenbideari izaera pertsonalista eratxiki zitzaion, germaniarrek euren zuzenbide propioa baitzuten; gainera, germaniarrek ez zuten inolako ahaleginik egiten euren zuzenbidea beste inori ezartzeko.
|
|
|
Horren erakusgarri, Teodora 548 urtean hiltzeaz geroztik, Justinianoren lana legegile gisa asko murriztu zen. Justinianoren jeneralek, Narsesek eta Belisariok,
|
hainbat
ahalegin egin ondoren, bandaloei Afrikako iparraldea kendu zitzaien, eta, horrekin batera, Inperioaren agintea berrezarri zen Italiako erreinu ostrogodoaren gainean. Aita santuak hainbat eskari egin zizkion Justinianori, Inperioaren agintea eta aita santuarena berarena berdinak zirela adieraz zezan, baina Justinianok aurre egin zien eskari horiei guztiei.
|
|
|
Justinianoren jeneralek, Narsesek eta Belisariok, hainbat ahalegin egin ondoren, bandaloei Afrikako iparraldea kendu zitzaien, eta, horrekin batera, Inperioaren agintea berrezarri zen Italiako erreinu ostrogodoaren gainean. Aita santuak
|
hainbat
eskari egin zizkion Justinianori, Inperioaren agintea eta aita santuarena berarena berdinak zirela adieraz zezan, baina Justinianok aurre egin zien eskari horiei guztiei. Horrela, bere gain hartu zituen, hala erlijio agintea, nola aldi baterako aginte gorena.
|
|
|
Zehatz esateko, lana tituluetan dago bananduta, eta hamabi liburu barneratzen ditu. Zuzenbidearen berrikuspen orokor hori egiten zen bitartean, jurista klasikoen garaietatik konpondu gabe zeuden eztabaidetatik
|
hainbat
berriro bistaratu ziren, eta, are gehiago, eztabaida horiek euren konstituzioetan islatuta geratu ziren.
|
|
|
|
Hainbatez
eta Euskal Herritik begiraturik, erromatar hizkuntza eta zuzenbidea, bateko, eta euskal hizkuntza eta zuzenbidea, besteko, laukote sendo baten zimentarriak dira. Esan gabe doa, hari beretik joanez, lau horien arteko uztardura zabalak historian zehar bilbatzen direla:
|
|
|
Era idatzian baino, ohiturazko moldean ari da euskara, foru izateari dagokion legez. Bide horretan, alabaina, berehala barruratzen ditu, lehen latinarekin egin zuen bezalaxe,
|
hainbat
hitz eta esamolde, hizkuntza erromantzeen aldetik hartuta, horrela erakutsiz horien harrera eta bertaratzea, mendez mendeko hizkuntzen eta zuzenbidearen arteko ukituaren bidez.
|
|
|
Garai hartan, Erroma erkidego txikia zen, Tiber ibaiaren ezkerraldean, horren estuariotik hurbil. Greziarrek Troiako hiria arpilatu zutenean,
|
hainbat
lagunek ihes egin zuten bertatik, eta ihes egin zuten horietatik batzuen ondorengoak zirela uste zuten erromatarrek. Erromatarron zuzenbidea, aldi hartan, idatzi gabeko ohituren multzoa zen.
|
|
|
Patrizioen taldea nahiko txikia zen, eta jatorriz noble ziren lur jabeek osatzen zuten talde hori. Plebeioen taldea zenbakiz handiagoa zen, baina askoz ere abantaila gutxiago zituen talde horrek
|
hainbat
arlotan. Pontifize guztiak patrizioak ziren, eta, zentzuzkoa denez, plebeioen susmoa zen, pontifizeek egintza zehatz batzuen baliozkotasunari buruz erabakitzen zutenean, erabaki horiek beti bidezkoak ez zirela.
|
|
|
Jatorrizko testuak ez du gure egunok arte iraun. Zernahi gisaz, geroko idazkietan
|
hainbat
eta hainbat aipamen egin dira hari buruz, eta, ondorenez, haren edukiak, oinarrian bederen, berreraikitzeko modukoak izan dira. Ez dago argi hasieran zein hurrenkeratan zeuden bilduta zati horiek.
|
|
|
Jatorrizko testuak ez du gure egunok arte iraun. Zernahi gisaz, geroko idazkietan hainbat eta
|
hainbat
aipamen egin dira hari buruz, eta, ondorenez, haren edukiak, oinarrian bederen, berreraikitzeko modukoak izan dira. Ez dago argi hasieran zein hurrenkeratan zeuden bilduta zati horiek.
|
|
|
Zati horrek, gutxi gorabehera, lan osoaren laurdena betetzen zuen. Kausatzailearen jarauntsi edo oinordetzaren inguruan,
|
hainbat
arazo gertatzen ziren, eta, maiz sarri, halako arazoak izaten ziren beste edozein kasutan baino eztabaida gehiago sorrarazten zituztenak. Familia, batasun moduan hartuta, gizarte ordenaren uztarria zen.
|
|
|
Sabinok, ordez, ez zuen baterako kategoriarik ezarri kontratuen kasuan. Aitzitik, bi alderdiek, betebehar loteslea eratzeko,
|
hainbat
modu zituzten, eta modu horiek euren artean nahiko desberdinak ziren; bada, Sabinok modu horiek guztiak aztertu zituen.
|
|
|
Gaiok gauza gorpuzgabeen artean sartu zituen, orobat, betebeharrak. Norbait beste inoren zordun bihur zedin,
|
hainbat
bide zeudenez gero, bide horiek deskribatzeko, betebeharraren ideia erabili zen ordu arte. Betebeharpekoaren ikuspuntutik, hau da, zordunaren ikuspuntutik, aztertzen ziren, batez ere, bide horiek.
|
|
|
Izan ere, oinordetzaren gaineko zergak herritarren jarauntsia kargatzen zuen, eta, konstituzioaz geroztik, zerga hori pertsona gehiagori aplikatu ahal zitzaion. Konstituzioaz geroztik ere,
|
hainbat
gizabanako, euren burua erromatar ikusten ez zutenak, eta, are gehiago, latina ez zekitenak, Erromako herritar bihurtu ziren, euren bizimodua zuzenbide zibilaren eskemetara egokituko zutelakoan.
|
|
|
Zuzenbide publikoari aurrez aurre jarrita, zuzenbide pribatuak subjektu pribatuen interesak asebete nahi zituen. Ulpianoren asmoari buruz,
|
hainbat
susmo izan daitezke; baina lana Constitutio Antoniniana deiturikoaren ostekoxe kaleratzea berez nahiko adierazgarria da. Ulpianoren asmoa zen, ziur asko, zuzenbide zibil tradizionala Inperioaren esku sartzeetatik babestea, eta, beharbada, zuzenbide hori herritar berriei aplikatu behar zitzaienez gero, herritar horiei baieztatzea zuzenbide zibila eta zuzenbide publikoa guztiz desberdinak zirela.
|
|
|
III. mendean, kontrara, gizarte istiluak nabariro gehitu ziren. Inperioaren erreskriptoek, egia esateko, erakusten dute Inperioaren kantzelaritzak
|
hainbat
ahalegin egin zituela, aurreko zuzenbidearen mailari eusteko. Alabaina, garai hartako doktrina juridikoak ez zuen behar besteko kalitaterik izan, zuzenbidearen bizitasuna iraunarazteko.
|
|
|
Jabe askok soldaduak errekrutatzera eta soldaduok haien jabetzapeko lurretan hartzera behartuak ikusi zituzten euren buruak; bestela, jabeok ordaindu behar zituzten soldaduak beste toki batzuetan errekrutatuak izateko gastuak. Ondorenez, barbaro deitutako horietatik
|
hainbat
Erromako gudarostean sartu ziren, eta horietatik baten batek goi maila erdietsi zuen gudaroste horretan. Probintzietako biztanleekin I. mendean gertatu aldera, IV. mendeko godo, franko eta bandaloek euren nortasun germaniarrari eutsi zioten eta ez ziren guztiz erromanizatu.
|
|
|
Ildo beretik,. XII Taulak? izeneko legeak
|
hainbat
kontratu aipatzen zituen; kontratu formal horien artean, garrantzitsua zen stipulatio izenekoa. Horren egitura galdera erantzunen bitartez gauzatzen zen, eta, horren ondorioz, edozein hitzarmen betebehar bihur zitekeen.
|
|
|
Alde batetik, erakunde juridiko zehatz batzuk bereziki erromatarrak ziren, eta, beraz, herritarrentzat erreserbatuta egon behar ziren; halakoak ziren, esate baterako, jabetza eskualdatzeko zeremonia tradizionalak. Beste alde batetik, zuzenbide erromatarraren beste erakunde batzuk herri zibilizatu ororen zuzenbidean ager zitezkeen; halakoak ziren, berbarako, pretorearen konponbideek eratorritako erakundeetatik
|
hainbat
. Horiek guztiek, talde moduan, eratu zuten erromatarrek Ius gentium deitu zutena, hau da, herrien zuzenbide izendatu zutena, zuzenbide zibil tradizionalari aurrez aurre jarrita.
|
|
|
XV. mendearen amaieran, Europa osoan gero eta eragin handiagoa zuen bartolistek garatutako Ius Communek, eta, aldi berean, unibertsitate berriak eratzen ari zirenez, gero eta jurista gehiago hezi ziren ikasketa tradizionalen esparruan. Edonondik begira dakiola ere, Ius commune berria zenbatenaz egokitu garai hartako arazoak konpontzeko,
|
hainbatenaz
aldentzen zen Justinianoren zuzenbidetik, eta horrexek eratorri zuen haren agintea. Zuzenbide hori erabiltzen zutenek ez zuten beste ezer behar, eta euren ustetan, testu, glosa eta iruzkinekin nahikoa zen zuzenbidea goitik behera ulertu ahal izateko.
|
|
|
Ikertzaile humanistari bururatzen zitzaizkion gaiak pentsaezinak ziren glosagile eta iruzkingileentzat. Arean, humanistak
|
hainbat
autu jakin nahi zituen, hala nola, zein zen testuaren agintea, testua zehatza zen edo ez, edota zeintzuk ziren jurista klasikoen erabakiak bidezkotzen zituzten egitateak; aurreko interpretatzaileek, ordea, bazter utzi zituzten gai horietatik gehienak. Horrenbestez, humanistak euren erara moldatu ziren, Erdi Aroko latin barbaroan idatzitako eztabaida hutsalen bitartez; eztabaida horietan, dena den, ez zen argibiderik ematen, eurek jakin nahi zutenaren inguruan.
|
|
|
1573an San Bartolomeko sarraskia gertatu zenean, mugimendua asko moteldu zen,
|
hainbat
buruzagi erail zituztelako, eta beste hainbatek Frantziatik ihes egin zutelako. Antzekotasun nabaria dago horien pentsamendu juridikoaren eta teologikoaren artean.
|
|
|
1573an San Bartolomeko sarraskia gertatu zenean, mugimendua asko moteldu zen, hainbat buruzagi erail zituztelako, eta beste
|
hainbatek
Frantziatik ihes egin zutelako. Antzekotasun nabaria dago horien pentsamendu juridikoaren eta teologikoaren artean.
|
|
|
Horrek zuzenbide publikoaren eta pribatuaren arteko bereizketa azpimarratu zuen, herri bateko zuzenbide publikoa bertako gobernu motaren araberakoa zela baieztatuz. Baina zuzenbide pribatuaren esparruan ere, zuzenbide erromatarrak gizartea aldatu zuen,
|
hainbat
arau zaharkituta geratuz. Francogallia izeneko lanean (1573), humanista horrek adierazi zuen bere garaiko Frantzia erakunde frantziarren eta ez erromatarren ondorio zela, eta frankoena herri germaniarra zela, Erromako zuzenbideak ukitu ez zuena.
|
|
|
Ildo berari segiz, Doneauk ulertu zuen berari zegokiola zuzenbidea aztertzea, alegia, subjektu pribatu bakoitzari egoera desberdinetan bere ius izenekoa esleitzen zion zuzenbidea aztertzea. Latina edota Europako beste
|
hainbat
hizkuntza aztertuz gero, ikus zitekeen hitz berbera erabili ohi zela, hala nola, ius, recht edo droit, zuzenbide objektiboa nahiz eskubideak adierazteko, edo, beste hitz batzuez esanda, betebeharren zuzenbidea nahiz gauza saltzeko eskubidea aipatzeko; esangura bikoitz horren azpian ingelesez sekula agertuko ez den anbiguotasuna zegoen. Doneauren iritzirako, ius hitzak gizabanakoari dagokion eskubide subjektiboa adierazten du eskuarki; ondorenez, berarentzat zuzenbidea eskubideen sistema zen.
|
|
|
VII. mendean Erromak Ingalaterra ebanjelizatu ostean ere, elizak Ebanjelioa baino gehiago irakasten zuen. Jakin badakigu Tarsoko Teodoro Canterburyn sortutako eskolan
|
hainbat
gai irakasten zirela, zuzenbide erromatarra barne. Irakaskuntza horien garrantzia Teodororen Poenitentialean ikus daiteke; bertan, maisuak zenbait arazo juridikoei emandako erantzunak jaso ziren, alegia, ezkontzaren betekizunak, esklaboen estatutua edo lesioen ondoriozko konpentsazioak bezalako arazoei emandakoak.
|
|
|
Beste
|
hainbat
gehitze, berriz, zuzenbide kanonikoaren testuetatik egin ziren, agintedun testuetatik, egin ere. Horretara, XIV. mendearen amaierarako, elizak Corpus iuris canonici deituko zen bilduma erdietsi zuen, Justinianoren Corpus iuris civilisaren maila berean aurkeztu ahal zena.
|
|
|
Dena dela, jurista zibilistek suminduta ikusi zuten elizak gai guztien gaineko jurisdikzioa hartzen zuela halabeharrez, beti zegoelako loturaren bat bekatuarekin. Liber extraren garaietatik, Justinianoren zuzenbidean jasotako
|
hainbat
gai bildu ziren zuzenbide kanonikora. Taxu horretan, zuzenbide kanonikoak, batetik, zigor zuzenbidearen zati esanguratsua barneratu zuen, adulterio nahiz zinaustetik hasi eta faltsukeria nahiz giza hilketarekin amaitzeko; eta, bestetik, zuzenbide pribatua jorratu zuen, alderdiak bekatuan erori ahal zirenean:
|
|
|
XIII. mendean
|
hainbat
saiakera egin ziren Europako zenbait herritan toki zuzenbidea idatziz jasotzeko. Horrek ahalbidetu zuen zuzenbide zibilaren kategoria eta printzipioetara itzultzea begiak.
|
|
|
Alfontso X. bere tutoreak limurtu zuen, zuzenbide erromatarraren dohainen inguruan; tutore horrek Bolognan ikasi zuen, bildumarien taldea berak zuzenduta. Bi horiek eginiko lanak
|
hainbat
arau nahasi zituen, hala nola: Gaztela eta Leongo ohiturazko zuzenbidea, zuzenbide erromatarra, zuzenbide kanonikoa eta Itun Zaharrak nahiz Berriak eratorritako arauak, baita patristikak ekarritakoak ere.
|
|
|
Ikasleok «nazio»ka sailkatzen ziren, euren jaioterriaren arabera. Erromaren erorialditik aurrenekoz, mendebaldeko zuzenbidea jakintzagai autonomo bihurtu zen, eta horren teknika zehatzak jakiteko, gogor ikasi behar zen
|
hainbat
eta hainbat urtetan; azkenean, lanbide kualifikazioa lor zitekeen.
|
|
|
Ikasleok «nazio»ka sailkatzen ziren, euren jaioterriaren arabera. Erromaren erorialditik aurrenekoz, mendebaldeko zuzenbidea jakintzagai autonomo bihurtu zen, eta horren teknika zehatzak jakiteko, gogor ikasi behar zen hainbat eta
|
hainbat
urtetan; azkenean, lanbide kualifikazioa lor zitekeen.
|
|
|
Inperioko agintariak eta aita santuak Bolognako studium horren konfiantza eskuratzen ahalegindu ziren, euren alde jarrita hiriko udal agintariekin sortutako gatazketan.
|
Hainbat
eta hainbat ikasle etorri zirenez gero, arazo larriak sortu ziren herritarrentzat, baina, aldi berean, herritarrok ez zituzten galdu nahi etorrera horrek ekarritako etekin ekonomikoak. Federico Bizargorri enperadore gaztea 1155 urtean Erromarantz zihoala koroa jasotzeko, Bolognan gelditu zen, batetik, zuzenbideko doktore ospetsuak ezagutzeko, eta, bestetik, laguntza izateko, aldarrikatu nahi zituen lege batzuk justifikatzerakoan.
|
|
|
Inperioko agintariak eta aita santuak Bolognako studium horren konfiantza eskuratzen ahalegindu ziren, euren alde jarrita hiriko udal agintariekin sortutako gatazketan. Hainbat eta
|
hainbat
ikasle etorri zirenez gero, arazo larriak sortu ziren herritarrentzat, baina, aldi berean, herritarrok ez zituzten galdu nahi etorrera horrek ekarritako etekin ekonomikoak. Federico Bizargorri enperadore gaztea 1155 urtean Erromarantz zihoala koroa jasotzeko, Bolognan gelditu zen, batetik, zuzenbideko doktore ospetsuak ezagutzeko, eta, bestetik, laguntza izateko, aldarrikatu nahi zituen lege batzuk justifikatzerakoan.
|
|
|
Bolognako arrakasta ikusita, arin imitatu zen eredu hori, eta Italiako beste
|
hainbat
tokitan ere zuzenbideko fakultateak eratu ziren. Modenan, esaterako, 1175 urtean sortu zen zuzenbideko fakultatea.
|
|
|
Mendearen erdian Alemanian mugimendu bat sortu zen, zuzenbide erromatarraren azterketa «antzinako historia juridikoa»ren testuinguru zabalaren barruan kokatzeko. Ahalak eta leherrak egin ziren zuzenbide erromatarra antzinaroko beste zuzenbide batzuen inguruan gero eta zabalagoa zen informazioarekin lotzeko, batik bat Greziako
|
hainbat
legeekin eta Mesopotamiako zuzenbidearekin. Azken horren azterketaren oinarri izan dira arkeologoek egintza juridikoak biltzean aurkitu dituzten taulak.
|
|
|
Europa osoan begirunez hartu ziren Holandako maisuak, eta euren lanen
|
hainbat
eta hainbat argitalpen egin ziren atzerrian XVII eta XVIII. mendeetan. Horrenbestez, Bronchorsten iruzkinak hamalau argitalpen izan zituen Alemanian, Frantzian eta Herbeheren hegoaldean.
|
|
|
Europa osoan begirunez hartu ziren Holandako maisuak, eta euren lanen hainbat eta
|
hainbat
argitalpen egin ziren atzerrian XVII eta XVIII. mendeetan. Horrenbestez, Bronchorsten iruzkinak hamalau argitalpen izan zituen Alemanian, Frantzian eta Herbeheren hegoaldean.
|
|
|
Colbertek Jaques Savary deitutako negozio gizon arrakastatsuari agindu zion Ordonnance de commerce lana egiteko (1673); lan hori merkatarien negozioetan aplikatzeko arauen bilduma ia osoa zen, harako ohitura tradizionaletan oinarritutako arauena, hain zuzen. Horrez gain, itsas merkataritzaren inguruko beste
|
hainbat
ordenantza ekar daitezke hizpidera. Orduz geroztik, Frantziako merkatariek era bereko zuzenbidea erabili zuten, bakoitza non bizi zen kontuan hartu gabe; zuzenbide hori merkataritzako egineren adierazpen baimendu bezala onartu zen, bai Frantzian, baita Europa osoan ere, Ingalaterra barne.
|
|
|
Faktore horiek guztiek gizarte horretako «legeen espiritua» osatzen dute, eta legegileak, tamalez, ez du espiritu hori ezagutzen. Montesquieuk bere tesia azaltzeko zuzenbide erromatarretik hartutako
|
hainbat
adibide erabili zituen arren, horren irakurlerik gehienek ondorioztatu zuten zuzenbide erromatarrak erakutsitako espiritua zela garai hartako gizarteekin zerikusi handirik ez zuen antzinako sozietate batena.
|
|
|
Oker guztiak ongi daitezke, baldin eta akats horiek zuzenbide naturalaren manuekin osatzen badira eta pasarte ilunak argitzen badira. Lege erromatarretatik asko nahierakoak dira, eta beste
|
hainbat
, berriz, arrazoiaren kontrakoak. Jurisprudentzia naturalak bakarrik erakusten du nahierako eta beharrezko legeak bereizten, eta, horrez landara, arrazoiaren kontrakoak hobetzen ditu [Lehrbegriff des Natur Staatsund Völkerrechts, Viena,
|
|
|
XVIII. mendearen azken aldera, grinarik gabeko so egile orok pentsa zezakeen zuzenbide erromatarra ez zela oinarrizko osagaia europarren ikusmoldean. Zernahi gisaz, oraindik ere zuzenbide erromatarrak eratorritako
|
hainbat
hitz erabili ohi zituzten haiek, hala diskurtso moral nahiz politikoan, nola nazioarteko diplomazian. Ulerbidez, 1789an Thomas Jeffersonek Paristik idatzi zionean Ameriketan zegoen James Madisoni belaunaldiz belaunaldi berrikus zezan Estatu Batuetako Konstituzioa, azpimarratu zuen ageri agerikoa zela «lurra gozamenpean dagokiela bizidunei».
|
|
|
XIII. mendetik alemaniarrek Italiako eta Frantziako unibertsitateetan ikasi zuten zuzenbidea, eta XIV. mendean unibertsitateak eratu ziren alemanieraz hitz egiten zuten herrietan. Pragan 1348an sortu zen eta eredu horri berehala ekin zioten Vienak (1365), Heidelbergek (1385), Coloniak (1388) eta beste
|
hainbatek
; hasieran, ikasle gehienak elizgizonak ziren, zuzenbide zibila modu subsidiarioan irakasten baitzen, zuzenbide kanonikoaren atzetik. XV. mendean Alemanian zuzenbide erromatarraren hiztegi oinarrizko eta labur batzuk zabaldu ziren; bazirudien burokrata batzuen aburuz erabilgarria izango zela zuzenbide erromatarraren hizkera oinarri oinarrian jakitea.
|
|
|
Jasotze horretan Erromako Inperio Santuak etengabe emandako bultzadak ere izan zuen bere eragina. Inperioko zuzenbidea, Corpus iurisera bildutakoa, Ius commune bihurtu zen Europako
|
hainbat
eta hainbat tokitan, eta enperadoreek aintzatetsi zuten zuzenbide hori orokorrean jasotzea, lurralde desberdinak batzeko modua izan zitekeela. Horregatik, translatio imperiiaren ideia indartu zuten, alegia, antzinako Erromaren inperioa Alemaniara eskualdatzea.
|
|
|
Jasotze horretan Erromako Inperio Santuak etengabe emandako bultzadak ere izan zuen bere eragina. Inperioko zuzenbidea, Corpus iurisera bildutakoa, Ius commune bihurtu zen Europako hainbat eta
|
hainbat
tokitan, eta enperadoreek aintzatetsi zuten zuzenbide hori orokorrean jasotzea, lurralde desberdinak batzeko modua izan zitekeela. Horregatik, translatio imperiiaren ideia indartu zuten, alegia, antzinako Erromaren inperioa Alemaniara eskualdatzea.
|
|
|
Vitoria buru belarri aritu zen Mundu Berriko herrien eskubideen alde, justizia eta moraltasunaren kontzeptuak erabilita, baina horren argudioen muinera zuzenbide erromatarrak eratorritako
|
hainbat
ideia biltzen ziren. Gerogarrenean, ondokoek eutsi zieten argudio horiei:
|
|
|
Nazioarteko zuzenbidea, zioen berak, azken horretan oinarritzen da. 1587an erregina Isabelek zuzenbide zibileko Regius Professor izendatu zuen Gentili Oxforden; hurrengo urteetan
|
hainbat
saiakera idatzi zituen gerrako zuzenbidearen inguruan, eta horiek guztiak batera argitaratu ziren Hanaun 1598an, De iure belli, III. lib. izenburuarekin. Hurrengo belaunaldiak eman zion buru prozesu horri, Grotiusen eskutik.
|
|
|
XV. mendean Herbehereak Borgoinako dukeen lurraldeak ziren, eta XVI. mendean, berriz, Karlos V.aren esku geratu ziren; enperadorea ez ezik, Karlos V.a Borgoinako dukea eta Espainiako erregea ere bazen. XVI. mendearen bigarren erdian Espainiako gobernadoreen kontrako
|
hainbat
errebolta izan ziren; horrez gain, 1579an Utrechteko Batasuna osatzen zuten iparraldeko zazpi probintziak banandu ziren. Probintzia bakoitzak bere auzitegiei eta zuzenbide bereziari eutsi zien, baina horien artean garrantzitsuena Holanda zen, duda izpirik gabe; sortu ere, bertan sortzen zen Probintzia Batuen aberastasunaren erdia gutxi gorabehera.
|
|
|
Zuzenbide erromatarra harreman feudalei egokitzeko
|
hainbat
gehikuntza egin zitzaizkion, eta Savignyk horiek guztiak ezabatu nahi zituen. Halako bat izan zen jabetza zatitzea, jaunari emandako dominiun directum etabasailuari aintzatetsitako dominium utileren artean; Doneauk frogatu zuen zatiketa hori onartezina zela egiazko zuzenbide erromatarrean.
|
|
|
|
Hainbatenaz
Digestoak zenbatenaz Kodeak baieztatu zuten enperadoreak erabateko boterea zuela legeak egiteko. D. 1 4 1.ean hauxe adierazi zen:
|
|
|
Italiako liburutegietan eskuizkribu ezkutuak gorde ziren duda izpirik gabe, baina hain handiak eta ulertezinak ziren, ustezko irakurleek ere ez zituztela erabiltzen. Digestoren
|
hainbat
eskuizkribu heldu dira egundaino eta horien guztien iturburua VI. mendeko kodex bat da, Pisan dagoena. 1406 urtean Florentziako garaileek gerrako harrapakin moduan hartu zuten kodex hori, eta gaur egun Florentziako Liburutegi Laurentinan dago.
|