|
2000
|
|
|
|
Hara
nola oroimenaren lainoak eta hunkidurak lehen graduko lekuko bat atzemandioten Saindiaren mitoari. Ez da posibilitate bakarra, menturaz Mari Beltxaren aitak«segitu ginuen» esan zuen, hark bizitu gertakari lazgarri batean jadanik berraragituazelako mitoa.
|
|
|
Lehen ikusi dugu Aristoteles-ek naturazko eta legezko esklabuak nola bereizizituen.
|
Hara
nola egin zuten europar askok bereiztapen honen erabilera:
|
|
2001
|
|
|
Obe da egia esatea eta droga bakoitzaren kalteak bereiztea", zioen gure Olaldek. Inoiz ez omen berandu, bide onera itzultzeko… Baina
|
hara
nola egiten zuen kalte horien bereizketak!
|
|
|
Karramarro bat potean gora abiatu orduko besteei gora egiteko grina sortzen zaie eta aurreneko karramarro horrek ia goiko ertza iristear daukanean, gertuen daukanak eraso egin eta, atzera, barrenera botatzen du. Eta
|
hara
nola elkarri galarazten dioten bere kartzelatik ateratzea».
|
|
|
Hautamena egin da, hainbat irizpide praktikoen arabera. Hizkuntzalaritza arloko artikulu teknikoak baino, euskarari eta euskal literaturari buruzko idazki dibulgatzaileagoak hartu ditugu aintzat; Koldo  Mitxelenaren interes ugarien ispilu jokoa egingo zuten lanak ere hautatu ditugu,
|
hara
nola zinema, liburu kritikak, hainbat pertsonaien galeria... Alor bakoitzeko pieza ugarien artean hautamena egiterakoan, berriz, idaz  kiaren gaurkotasuna izan dugu irizpide, ez guztizkoa baina bai garrantzi  tsua.
|
|
2002
|
|
|
Ulises antzetsu
|
ha
nola zihoan itsasoan, ezta Pelope n etxeko bizimodu latza ere. Ta gainera arnasa handirik ere ez dut hortako.
|
|
|
Zedro olioa ematen zitzaion denari, hezetasunak kalterik egin ez ziezaion eta larruzko liburu kutxetan (capsa edo scrinium) gordetzen zen, kutxak gorriz edo urre kolorez margotuta.
|
Hara
nola hitz egiten dion Martzialek (III, 2, 7) berak idatziriko liburuari:
|
|
2003
|
|
|
Eskerrak Sirakusako gudari irabazleek burua moztu zizutela, ekiak erre harrobi haren maldan, beldur baitziren eskapatzea lortuko zenuela aberatsa izanez. Zure bikoiztasunaz ohartuak ziren; ni Gilipe bezala naiz zurekiko, konfiantza egiten dizut eta
|
hara
nola saritzen nauzun: burla karatsaz!
|
|
2005
|
|
|
Eta
|
hara
nola iruditzen zaidan, Lucila Godoy Alcayagarentzat, bere aurrekoen sorterritik urrun bizi izan behar zuen emakumearentzat, bere jaioterritik ihes egin behar izan zuen emakumearentzat, euskal umeei laguntzea izan zitekeela euskaldun izateko modu bakarra, ziurrenera; Txileko eta Amerikako bertakoengana hurbilarazi zituen modua izan zitekeela emakume izateko modu bakarra, ziurrenera; familiarik ez ... Paseko hegazti, Hanizanik hona niz.
|
|
2006
|
|
|
Eta,
|
hara
nola ageri ziren,, adio, eta, urkabe?
|
|
|
Gaixotasuna baieztatu zuten eta, San Antonio egunean, ekainaren 13an operatu ninduten. Inork ez zuen txakur txiki bat ematen niregatik, baina,
|
hara
nola diren gauzak: hogeita hiru urte joan dira harrezkero, eta hemen nago oraindik.
|
|
2007
|
|
|
Kant-en herentzia, «erromantikoak» esaten diren filosofia, arte, literatura, poesia, guztiak elkarren lehia bat dira, subjektutik
|
hara
nola eraiki ezagutza, zientzia, historia, artea, mundua. Eta Kant-ek subjektu transzendentala eta adimenaren kategoria eta arrazoimen hutsaren printzipioak ipini dituen tokian, hizkuntza ipiniko balitz, munduaren eratzaile, kreatzaile, subjektuaren hipostasi?
|
|
|
Harez geroztik eginiko ibilbidean esparru askotara luzatu ditu adarrak eta mota askotako lan bildumak sustatu eta bultzatu ditu.
|
Hara
nola, ikerketak, liburutegi digitalak, argitalpen katalogoak edota bestelako biltegiak.
|
|
|
Baina
|
hara
nola, konturatu gabe, Fantasia entzuten ari nintzen, Carl Maria von Weberren Kintetoaren 2 mugimenduan.
|
|
2008
|
|
|
Eta
|
hara
nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta hara nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
Eta hara nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta
|
hara
nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
–
|
Hara
nola piztu zaigun neska? –esan zuen markesa andereak, aldez aurretik programatutako antzezpenari eutsiz.
|
|
|
Erretiratu zituzten bazter batera mahaiak eta aulkiak; utzi zuten salaren zerrenda bat, alderik alderainokoa eta lauzpabost metrokoa, libre; jarri zen salaren mutur batean Beñardo zutik, zutik edo; eman zioten irteera, erori zen bide erdian? eta hara, bada, nola gelditu zen Beñardo xentimorik gabe hamar egunen buruan, eta
|
hara
nola bota zuen orduan tabernariak Beñardo tabernatik!
|
|
|
frai Millanen jokabideak, izan ere, aita karmeldarra agertu ez zitzaion, bada, zakar antzean, inoiz baino abegikorrago behar zuenean!?, zapuztuta utzi zuen Ernestina ezinbestean, aita karmeldarrak huts egin ziolakoan: nik neuk jarri diot ama zerurako bidean, eta
|
hara
nola erantzuten didan gizonak?! Ernestinak, gainera, are minduagoa behar zuen, aurretik ere ama nagusiaren errieta gupidarik gabekoa pairatu behar izan zuelako:
|
|
|
Beste termino bat erabiliz, errealistagoa zen gure mundua, eta beraz, modernoagoa. Orixeren Euskaldunak poema auzitan jarrita,
|
hara
nola planteatu duen Iztuetak eztabaida Orixe auzitan liburuan:
|
|
|
Ikuspegi orokorra ematea da, dudarik gabe, Lhande n helburua Le> Pays> > à> vol> d, oiseau> liburuan.
|
Hara
nola aurkezten duen hitzaurrean:
|
|
|
Erretiratu zituzten bazter batera mahaiak eta aulkiak; utzi zuten salaren zerrenda bat, alderik alderainokoa eta lauzpabost metrokoa, libre; jarri zen salaren mutur batean Beñardo zutik, zutik edo; eman zioten irteera, erori zen bide erdian... eta hara, bada, nola gelditu zen Beñardo xentimorik gabe hamar egunen buruan, eta
|
hara
nola bota zuen orduan tabernariak Beñardo tabernatik!
|
|
|
Eta
|
hara
nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta hara nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
Eta hara nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta
|
hara
nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
frai Millanen jokabideak, izan ere –aita karmeldarra agertu ez zitzaion, bada, zakar antzean, inoiz baino abegikorrago behar zuenean! –, zapuztuta utzi zuen Ernestina ezinbestean, aita karmeldarrak huts egin ziolakoan: nik neuk jarri diot ama zerurako bidean, eta
|
hara
nola erantzuten didan gizonak...! Ernestinak, gainera, are minduagoa behar zuen, aurretik ere ama nagusiaren errieta gupidarik gabekoa pairatu behar izan zuelako:
|
|
|
Su hiltzaileeri dei egina zaiote bai eta ere herritarreri laguntza eskatua. Jadanik zenbait etxeetan,
|
hara
nola Buztindegian, Ximunenean, Otarbeherean eta Ordokian ur iztiltsuak harturik dauzka behereko barneak.
|
|
2009
|
|
|
Eta
|
hara
nola, segidan, taldetik bereizi eta, lasterketa labur baten ondotik, ez bi, baizik eta hiru txilinbuelta egin zituen Domingok, jarraian kideen txaloak eta algarak jasotzen zituela.
|
|
|
2
|
Hara
nola ikusi zuen Alberto Moraviak Pavese ren suizidioa (1950), jada XX. mendearen erdirairitsiakginenhonetan etaeraginhandiko egile batenkasuaaintzathartuz: –Pavesedekadentebatbaizikezzelaetabereheriotzakjolasestetikomodukobatentankera izanzuela.?
|
|
|
|
Hara
nola pasatu zen irratitik telebistara. Molde jarraikian izan diren euskarazko lehen telebista emankizunak.
|
|
|
Eta
|
hara
nola, segidan, taldetik bereizi eta, lasterketa labur baten ondotik, ez bi, baizik eta hiru txilinbuelta egin zituen Domingok... jarraian kideen txaloak eta algarak jasotzen zituela.
|
|
|
Baina txorimalo horiek arriskutsuagoak dituk.
|
Hara
nola amaitu duten. Zer ideia nazkagarri eta paranoikoak.
|
|
|
Han nonbait omen zen infernu latz hura ezabatu genuenean,
|
hara
nola ugaldu ditugun infernu ttikiak alde guztietan. Atzoko Bagdadekoa ez da hain kaxkarra, baina, infernu/ lari/ gile/ sorle gehiegi ameti ote ditugun...
|
|
2010
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta
|
hara
nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta hara nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta hara nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta
|
hara
nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
Hobe nuen, bai, inoiz ez ezkontzea, sekula santan ez! Eta
|
hara
nola begirada garbiko ume bat zena begirada zikineko bihurtu zen, emakume bat ikusten dudan bakoitzean ezin ekidin izaten baitut, oraindik ere!, zuloaren eta bekatu mortalaren presentzia, bekatu mortala nire hiztegi propiotik baztertu eta ezabatu nuèn kontzeptua bada ere:
|
|
|
Zeren ziur bainago bai beldurra eta bai koldarkeria ere argudioen eragile izan nituela, sorburuan eta modu inkontziente batean bai bederen, nahiz eta efektuak istantean estali zuen kausa, beldur koldarkerien errealitateak bere gordean jarrai zezan, inkontzientetik kontzienterako jauzia egin gabe, errealitateari bere errealtasuna ukatzeko trikimailurik sofistikatuenean, errealitatea, kontzientea den heinean da errealitate?, munduan ez baitago oilarrik bere oilartasuna beldurraren eta koldarkeriaren lumen gainean eraiki dezakeenik, eta nik neure oilartasuna erakutsi behar bainion bidean atera zitzaidàn oilandari.
|
Hara
nola galtzen dugun mundu kontziente inkontzienteen arteko ispilu jokoetan geure barne mugimenduen perspektiba, geure ekintzen balorazio zehatz eta objektibo bat eragozten diguna, bizi sena eta harrotasuna tartean dabiltzanean, harrotasuna bizi senaren eta bizinahiaren aldaera bat besterik ez da, besteak baino gehiago izatera eta besteen gainetik bizitzera bultzatzen gaituena, zernahi gerta baitaiteke, baita errealitatearen manipulaziorik oiesena ere, bizi senak bizitzaren interesen arabera moldatua betiere?
|
|
|
–Kendu burutik Euskal Herriko independentziaren posibilitatea, Estatu Batuetako indioen etorkizuna nahi ez baduzue??; eta nola dakizu gure etorkizuna Estatu Batuetako indioen parekoa izango dela, eta ez Vietnameko indioena, Damaso?; euskaldunok europarrak baikara, eta Vietnameko gerraren aurkako protestak izugarriak izan baitira Europan? Baina zu trebea zara hitzekin, eta
|
hara
nola zure esaldi bat hatz bihurtu eta begian sartu didazun: –Agotak ez ziren Toledon bizi, nik dakidanez??; zertara dator hori?; nik ere bai baitakit Euskal Herrian errepublika sozialista bat gauzatuko balitz, nire ametsa beteko balitz, alegia?, ez litzatekeela guztia maitagarrien ipuinetan bezala izango:
|
|
|
|
Hara
nola egin nuen urte haietan mutur batetik bestera, mirarikeriazko eredu espiritualista bezain inozo batetik eredu lurtarrago batera!, Thomas Mertonek berak, zenbat zor diodan Kentuckyko trapatar jakintsuari!, bere The courage for truth en idatzitako hitzak itsasargi:
|
|
|
edo bizikleta azpian, horixe ez diot ulertu, bizikletatik erori eta sekulako kolpea hartu baitzuten biek, kar kar kar?; eta, Adari begiratu eta hura ikasbidean jartzen zuela, jarraitu zuen: ?
|
Hara
nola bukatzen diren emakumeak bizikletan ibiltzen ikasteko ahaleginak??; gero, Helenaren amak ezarritako zigorraren xehetasunak eman zituen; eta gero esan zuen: –Harritzen naiz Helenarekin, hain zintzoa eta ganorazkoa dirudi??; amak, hala ere, ondorio garbi bat atera behar zuen historia hartatik, eta, hiru edo lau segundoko isilune baten ondotik, begia zorroztu eta honela mintzatu zitzaigun, zalantzarik gera ez zedin:
|
|
|
Zauritu nindutenetik, gainera, banuen beste sentimendu bat: potroak galdu izanak, izan ere, amorratu egiten ninduen, baina oinaze biziaren esperientziak, bizitzaren absurdoa agerian jarri zidanak, bestela esaten zidan, haurrak maitatzeko modurik onena haiek mundura ez ekartzea baitzen ausaz,
|
hara
nola egin nuen nik ere zure jarrerarekin bat, Damaso, nahiz eta zurea beste historia bat zen; zertarako, izan ere, haur bat bera ere mundura ekarri, gizonak lurra infernu bihurtzeko aparteko ahalmena bazuen! Pentsamendu ezkor hartan errotu zen, ordea, nire baikortasuna:
|
|
|
Eta pozik jarraitu nuen esnatu nintzenean; hura, baina, beste poz bat zen, nire onginahiaren isla zena eta Domingoren pozarekin pozten zena, sakrifizio sinboliko baten ondotik, nolabait esatearren.
|
Hara
nola amets baten bidez egin nituen bakeak Domingorekin, eta hara nola hurrengo bisitan eutsi ahal izan nion haren begiradari?
|
|
|
Eta pozik jarraitu nuen esnatu nintzenean; hura, baina, beste poz bat zen, nire onginahiaren isla zena eta Domingoren pozarekin pozten zena, sakrifizio sinboliko baten ondotik, nolabait esatearren. Hara nola amets baten bidez egin nituen bakeak Domingorekin, eta
|
hara
nola hurrengo bisitan eutsi ahal izan nion haren begiradari?
|
|
|
Zer egiten duzu zuk hor, ordea, Damaso?; aharrausika ez ezik, zurrungaka ere nabaritzen baitzaitut, nire irakastaldiaren klimaxean!; baina zuk ez duzu nire lezioen beharrik, beharbada, orain dela urte batzuk hil eta lotan bezala baitzaude geroztik, Jainkoaren magalean gozo eta ezti; baina
|
hara
nola, niri pentsamendu hori bururatu ahala, bat batean esnatu eta ezin haserreago esan didazun: –Jainkoaren magalean esan duzu, Gabino?; ez txorakeriarik esan, mesedez!?; zure ateismoak ez du, zinez, erremediorik, Damaso!
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta
|
hara
nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta hara nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta hara nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta
|
hara
nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
" Kendu burutik Euskal Herriko independentziaren posibilitatea, Estatu Batuetako indioen etorkizuna nahi ez baduzue..."; eta nola dakizu gure etorkizuna Estatu Batuetako indioen parekoa izango dela, eta ez Vietnameko indioena, Damaso?; euskaldunok europarrak baikara, eta Vietnameko gerraren aurkako protestak izugarriak izan baitira Europan... Baina zu trebea zara hitzekin, eta
|
hara
nola zure esaldi bat hatz bihurtu eta begian sartu didazun: " Agotak ez ziren Toledon bizi, nik dakidanez..."; zertara dator hori?; nik ere bai baitakit Euskal Herrian errepublika sozialista bat gauzatuko balitz —nire ametsa beteko balitz, alegia—, ez litzatekeela guztia maitagarrien ipuinetan bezala izango:
|
|
|
Eta pozik jarraitu nuen esnatu nintzenean; hura, baina, beste poz bat zen, nire onginahiaren isla zena eta Domingoren pozarekin pozten zena, sakrifizio sinboliko baten ondotik, nolabait esatearren.
|
Hara
nola amets baten bidez egin nituen bakeak Domingorekin, eta hara nola hurrengo bisitan eutsi ahal izan nion haren begiradari...
|
|
|
Eta pozik jarraitu nuen esnatu nintzenean; hura, baina, beste poz bat zen, nire onginahiaren isla zena eta Domingoren pozarekin pozten zena, sakrifizio sinboliko baten ondotik, nolabait esatearren. Hara nola amets baten bidez egin nituen bakeak Domingorekin, eta
|
hara
nola hurrengo bisitan eutsi ahal izan nion haren begiradari...
|
|
|
|
Hara
nola egin nuen urte haietan mutur batetik bestera, mirarikeriazko eredu espiritualista bezain inozo batetik eredu lurtarrago batera!, Thomas Mertonek berak —zenbat zor diodan Kentuckyko trapatar jakintsuari! — bere The courage for truth en idatzitako hitzak itsasargi: " Edozer gertatzen dela ere, gero eta identifikatuago sentitzen naiz Jainkoaren aintzari emanak bizi direnekin, pobre eta marjinatuen artean ezkutatuta dauden jainkozko balioen bila dabiltzanekin, gure osasunerako ezinbestekoa den galtzaileen kultur ondarea maite dutenekin.
|
|
|
Amaren lagun batek harrapatu zituen biak lehengoan bizikleta gainean... edo bizikleta azpian, horixe ez diot ulertu, bizikletatik erori eta sekulako kolpea hartu baitzuten biek, kar kar kar"; eta, Adari begiratu eta hura ikasbidean jartzen zuela, jarraitu zuen: "
|
Hara
nola bukatzen diren emakumeak bizikletan ibiltzen ikasteko ahaleginak..."; gero, Helenaren amak ezarritako zigorraren xehetasunak eman zituen; eta gero esan zuen: " Harritzen naiz Helenarekin, hain zintzoa eta ganorazkoa dirudi..."; amak, hala ere, ondorio garbi bat atera behar zuen historia hartatik, eta, hiru edo lau segundoko isilune baten ondotik, begia zorroztu eta honela mintzatu zitzaigun, zalantzarik gera ez zedin:
|
|
|
Zeren ziur bainago bai beldurra eta bai koldarkeria ere argudioen eragile izan nituela, sorburuan eta modu inkontziente batean bai bederen, nahiz eta efektuak istantean estali zuen kausa, beldur koldarkerien errealitateak bere gordean jarrai zezan, inkontzientetik kontzienterako jauzia egin gabe, errealitateari bere errealtasuna ukatzeko trikimailurik sofistikatuenean —errealitatea, kontzientea den heinean da errealitate—, munduan ez baitago oilarrik bere oilartasuna beldurraren eta koldarkeriaren lumen gainean eraiki dezakeenik, eta nik neure oilartasuna erakutsi behar bainion bidean atera zitzaidàn oilandari.
|
Hara
nola galtzen dugun mundu kontziente inkontzienteen arteko ispilu jokoetan geure barne mugimenduen perspektiba, geure ekintzen balorazio zehatz eta objektibo bat eragozten diguna, bizi sena eta harrotasuna tartean dabiltzanean —harrotasuna bizi senaren eta bizinahiaren aldaera bat besterik ez da, besteak baino gehiago izatera eta besteen gainetik bizitzera bultzatzen gaituena— zernahi ge...
|
|
|
Zauritu nindutenetik, gainera, banuen beste sentimendu bat: potroak galdu izanak, izan ere, amorratu egiten ninduen, baina oinaze biziaren esperientziak, bizitzaren absurdoa agerian jarri zidanak, bestela esaten zidan, haurrak maitatzeko modurik onena haiek mundura ez ekartzea baitzen ausaz,
|
hara
nola egin nuen nik ere zure jarrerarekin bat, Damaso, nahiz eta zurea beste historia bat zen; zertarako, izan ere, haur bat bera ere mundura ekarri, gizonak lurra infernu bihurtzeko aparteko ahalmena bazuen! Pentsamendu ezkor hartan errotu zen, ordea, nire baikortasuna:
|
|
|
Hobe nuen, bai, inoiz ez ezkontzea, sekula santan ez! Eta
|
hara
nola begirada garbiko ume bat zena begirada zikineko bihurtu zen, emakume bat ikusten dudan bakoitzean ezin ekidin izaten baitut —oraindik ere! — zuloaren eta bekatu mortalaren presentzia, bekatu mortala nire hiztegi propiotik baztertu eta ezabatu nuèn kontzeptua bada ere: bi ilargi beltz, inkontzientearen eremutik kontzientziaren esparrura jauzi egiten dutenak, era ia automatiko batean, emakume bat ikusi orduko.
|
|
|
Zer egiten duzu zuk hor, ordea, Damaso?; aharrausika ez ezik, zurrungaka ere nabaritzen baitzaitut, nire irakastaldiaren klimaxean!; baina zuk ez duzu nire lezioen beharrik, beharbada, orain dela urte batzuk hil eta lotan bezala baitzaude geroztik, Jainkoaren magalean gozo eta ezti; baina
|
hara
nola, niri pentsamendu hori bururatu ahala, bat batean esnatu eta ezin haserreago esan didazun: " Jainkoaren magalean esan duzu, Gabino?; ez txorakeriarik esan, mesedez!"; zure ateismoak ez du, zinez, erremediorik, Damaso!
|
|
|
Beste batean, berriz ere Tarbe jauna bitarteko zela, Andoaingo hauspogile batek erabili zuen istilu franko, Elamarako egin zituen hauspo lanak ezin kobratuz.
|
Hara
nola jaso zuen auziaren laburpena Martin Goizueta eskribauak 1739ko uztailaren 8an [402]:
|
|
|
Izan ere, diru faltsu egitearen delitu horren aurretik, bestea ere bai baitzuten egina Lesakan, eta haren atzeaurreak ere gure Zabaletak eraman zituen kontuan.
|
Hara
nola ageri diren Goizuetako Udal Artxiboan [305]:
|
|
|
Gaixoa, Errekaundiko baxter batean, betiko txokora joanda harropa garbitzen ari zela, bertan hila harrapatu baitzuten, Zubiaundiz goiko putxulo batean.
|
Hara
nola jaso zuen Tobereneko eskribauak, heriotz haren berri, testiguek esandakoa [306]:
|
|
|
|
Hara
nola ageri den gure Errateta zorionekoa, 1891ko burilaren 13an, beintenakoek hartutako erabaki batean [312]: Se adjudican cuarenta robles solicitados el pasado 5 de sept por D Juan Navarro para construir un molino en Errateta al precio acostumbrado, de ellos 20 en Alcasoaldea, diez en Ocalar y diez an Alcainzurian.
|
|
|
Handik sei urtera,
|
hara
nola bildu ziren Berdabion bertan, bitartean gertatutako heriotza, ezkontze eta haserretze frankoren ondotik, elkarrekin izandako auziak konpontzera [438]:
|
|
|
Hala, errege edo jauntxoen mendea ahituxe zenean, zuzen zuzenean Orreagarekin sinatuko zuen akordioa Goizuetako herriak 1406an.
|
Hara
nola hasten den:
|
|
|
Berdabiok aldiz Oiartzungoan, baina, ez berez etxeari zegokiona Malen Makatzagak erosia baizik.
|
Hara
nola aipatzen dituen 1697an egindako testamentuan [465]:
|
|
|
Baina lehenagotik bazuen Berdabiok bere hilobia Goizuetako elizan.
|
Hara
nola ageri den Iruñeko Eliz Barrutiko Katalogoan, Goizuetan 1629an sortu zen auzi batean, zortzigarren ilaran [466]: Ytem en la otaba:
|
|
|
(Lehendik sekulako istiluak ibiliak baitzituzten ditxosozko ahuntzekin.
|
Hara
nola egin zuten, ahuntzak galarazi eta ardiak ugaritzeko hitzarmena [471]:
|
|
|
Eta hantxe daude oraindik, berriz eraikitako artzain etxolaren orubeak Udiko kaskoan.
|
Hara
nola oroitzen dituen Karlos Eskudero 98 urteko aitona Berdabioko izanduak ere: " Berdabik terreno puska aundik zittun:
|
|
|
Zena zela,
|
hara
nola bukatu zen Berdabioren izaera berexi haren kontua, 1860an ateratako kopiaren faksimilean:
|
|
|
Horrek esan nahi du Agustina Arrayoaga bizi zen etxea, eta Klarak ostatutzat hartzen zuena, nolabaiteko denda ere bazela.
|
Hara
nola ageri den 1726ko errolda batean: Agustina de Arraioaga provinziana vibe en un quarto bajo de la casa nombrada en el nº 56 de los propietarios, en el qual vibe bendiendo mercaduria sin ogar distinto.
|
|
|
Trabuco izengoitia bazter ohar gisan azaldu ordez, testu barrenean idatzirik ageri zaizula.
|
Hara
nola [234]:
|
|
|
Hamar urteko alaba bat itsua, gainera. Haietako senide batek, hain juxtu gure kantako protagonista printzipala den Joxepe Etxagaraik,
|
hara
nola gogoratzen duen umetako famili giro hura, amaz urrikaldua bezala, kartzelan sartu aurretxoan [433]:
|
|
|
|
Hara
nola esan dizun lehen, Antonio Eskudero oiartzuarrak ere: " Nik aittu izandu nion gurasuai, diru paltsua itten zuten kueba ori, Berdabioko oillarran kukurrukua aitzen zen tokiyan prepatu zutela".
|
|
|
Beste datua, orain arte nik inori aditu gabea, Trabukok hildako haren izengoitia da.
|
Hara
nola kontatu zidan 2009ko buruilaren 10ean, Berdabion bertan bizi izandako aitona Karlos Eskudero 97 urtekoak: " Trabuko lesakarra men tzen, ta Elaman ill emen tzun Tontótxo deitzen ziten gizonen bat".
|
|
|
Baina, betirakorik ez omen da izaten inor, eta alduntzindar haiek ere hondoa jo atzenerako.
|
Hara
nola aditzen omen zuten orduko goizuetarrek Alduntzingo ola zaharren agonia. Aitari etxean ikasia dizut nik.
|
|
|
Aurretxo hartan bereganatua baitzuen herritar izaera, amak egindako oinordekotzari esker.
|
Hara
nola hartu zen kontuan, 1746ko abuztuaren 10eko udal batzarrean [115]:
|
|
|
Handik hiru hilabetera, azaroaren hamahiruko batzarrean, eskatuko zuen, berriz, herriko eskribau izenda zezaten.
|
Hara
nola defendatu zituen bere merituak:
|
|
|
Leitza, Ihaben [139], Otsakar (edo Antsoain).
|
Hara
nola egina zizuten Goizuetatik Iruñerako bidea:
|
|
|
Gure kantako gaizkileak kartzelaratu zituzteneko gastuen zerrendan, kontu eztiak ageri ez badira ere, ezti kontuak behintzat aipatu dira atzenaldera.
|
Hara
nola:
|
|
|
Prozeso de Joseph Quillaberri y consortes contra el señor Fiscal y los Curiales sobre pobreza. Eta horren ondotik,
|
hara
nola hasten den eskuizkribua aurreneko orrian:
|
|
|
Hurrena berriz, Iruñetik agindu bezala, 1748ko otsailaren 16an, Goizuetako Herriko Etxean bilduko ziren zortzi testigu, lau akusatuok pobre hutsak zirela aitortzera, Aranibar alkateorde berriaren eta alkate izatez gainera eskribau ere bazen J.A. Huarte jaunaren aurrean.
|
Hara
nola azaltzen dizkigun aipatu eskribauak berak, prozesuaren hirugarren orrian:
|
|
|
Eta ez saiatu faltan, ustez benpe. Eta atzenean,
|
hara
nola eman zien sententziaren berri, bati eta besteri, Medina eskribauak [165]:
|
|
|
|
Hara
nola ageri den Trabukoren seme Lorentzo, Goizuetako Elizako Libro de Lagunas zorionekoan:
|
|
|
Gotzaingo olajauna zen Minondo hori, ferron de las herrerias de Goizarin; eta Matias Narbarte, berriz, Goizuetako Aitasemegi auzoan Gogaitelu baserriko nagusi. Eta handik hiru hilabetera,
|
hara
nola eskatu zuen 1738an, gaur, ahoz benpe, Oattoloko ardiborda denekoa egiteko baimena eta zurajea:
|
|
|
Baita ardibordok egin aurretik itxola zirenak ere, Inttozko zelai ederraren bazter banatan eginak ziren.
|
Hara
nola ageri diren 1740an, gero Artantxuko borda izanen zena egiteko baimena eskatzerakoan: Martin de Huizi y Yñarra vezino de esta villa dize que tiene dos chozas o barracas en el sel llamado de Yntoz y desea al lado de la mas baja hacer un cubierto para maior conservación de su ganado, por lo que suplica se le conceda licencia para hazer dicho cubierto y cortar los arboles necesarios para ello.
|
|
|
Baina natorren harira.
|
Hara
nola ageri diren, berriz ere, 1746ko apirilaren 12ko herri batzarrean, gure Joakin" Portolo" eta Matias" Gogaittolo", lehen elkarren alde zirenak, orain elkarren espan:
|
|
|
Eta ezkontza hartatik Portolon sortutako zazpi senidetan zaharrena, goiko zerrendan ikusi bezala, Jose Antonio Eskudero Untxalo zenuen, 1715ean jaioa.
|
Hara
nola ageri den aitaren heriotzako agirian bertan oinordeko:
|
|
|
Aldamenean bertan Escudero nuevo egin baitzioten.
|
Hara
nola ageri diren herriko bi Eskuderook, Portoloko aita Joakinek seme Jose Antoniori 1756an egindako herentzian: Hacen donación de la espresada casa vecinal nombrada Escudero nuevo, su sepultura, de la caserÃa de Portolo sus heredades; y un censo de cien ducados de la casa yntitulada Escudero biejo y su pertenecido.
|
|
|
Urte hartan Goizuetako alkate zena, hain zuzen.
|
Hara
nola hasten den zerrenda:
|
|
|
Portolo, eta hartatik hartu gero etxeak, eta hurrena baserriak.
|
Hara
nola: Bartolome, laburduraz Bartolo,> Bortolo> Portolo.
|
|
|
Ordurako ezkondua zen Txamorako alaba Agustina Yñarrarekin, eta bere senide eta guraso zaharrekin bizi zen Portolon Jose Antonio Eskudero, etxeko heredero berria.
|
Hara
nola ematen duen etxeko eta familiako berri, aita Joakin zaharrak [349]: Que estan gozando y poseiendo dicha caserÃa(...) y mejorado considerablemente con obras de canterÃa y carpinteria que han ejecutado, y rozaduras nuebas de tierra que an echo aumentando asà la eredad antigua.
|
|
|
Frantses hauen aurretik, berriz, Zubietako Garbisutarrak, gizaldiz gizaldi, beste ehun urtetik goiti.
|
Hara
nola aipatzen diren Elamako burdinolen kontuok, elkarren arteko salerosteak direla medio [350]:
|
|
|
Beste aldetik, berriz, Trabukoren emazte Maria Josefa Recartek, aita Manuel, Aranazkoa omen zuen, eta ama Angela Berroeta, berriz, Zubietakoa.
|
Hara
nola ageri den Trabukoren emaztearen familia, garai hartako Goizuetan.
|
|
|
Ez da harritzeko mendian oholak ostuta mintzea gure Manuel, orduan zinbrero eta gaur enkofradore esanen genukeen horietakoa baitzen, eta oholak behar nahitaez bere lanerako.
|
Hara
nola ageri den Goizuetako Herriko Etxeko dirukontuetan [260]:
|
|
|
Goizuetako Herriko Etxeko juzkaduan badira" Ahozko akordio liburuak", eta haietako batean
|
hara
nola ageri zaigun gure Juan Fermin Trabuko, behin eta berriz auzitan sartua [249]:
|
|
|
Hobe duela, aleie, eun pare batekoa esan eta ixilixilik geldittu. Tenporak iruilabetekoak izan ez balia, etzien inoiz hain luze hitzeingo eta
|
haa
nola geldittu dien ipurbixtan.
|
|
2011
|
|
|
|
Hara
nola pizten zen gure libidoa eta sexurako grina, psikoanalisten teorien berri ez bagenekien ere! Horregatik baikenbiltzan lagunok, itxuraz, batak bertzeari neska lagun bat egokitzen:
|
|
|
Munduko hizkuntzei buruzko txostena, 2005. Liburu mamitsu horretan ere David Crystalen arrazoibide bertsua darabilte egileek hizkuntza belaxken heriotza eragiten duten faktoreak begiz jotzerakoan.
|
Hara
nola mintzo zaizkigun:
|
|
|
Lekuok badute bere xarma eta erakargarritasuna beste toki batzuek lez,
|
hara
nola: Berdariko basoa, Malkorburuko, Kattalinzubiko erreka zuloa, Aizkoateko koba ataria, Iruzuloetako putre apala, Sugarzulo, zerako zera eta bakoitzak erantsi ditzakeen beste hainbat toki edo gune.
|
|
|
Apokalipsiak dio goi goikoak ez dituela epelak maite, okaztagarriak egiten zaizkiola ez hotz ez beroak, eta bere ahotik botako dituela. Eta
|
hara
nola diren kontuak: diru eske bidali zizuten gutunaren eraginez hasi naiz uzten epel izateari, inguruan ikusten nuena bost axola balitzait bezala jokatzeari.
|
|
|
idatzi behar hioke, esaten zidaten harrok, usteltzen ari duk infernu puta hartan. Baina kartzelatako araudiak zioen izen deiturekin idatzi behar zirela gutunak, eta,
|
hara
nola, ezeren premiarik gabe, arriskuan jar nezakeen neure burua: Gorriyarekin harremanen bat nuela poliziari aitortzea zen!
|
|
|
Hau da, kontrabandoa murrizteko asmoarekin, produktuak nondik norako bide zehatzak izaten zituzten.
|
Hara
nola, Nafarroatik Donostiarat eramaten zen artilea adibidez, Gorriti eta Goizuetatik bakarrik igarotzerik zuen horrela Frantzia alderat tablak ordaindu gabe ezin zen desbideratu.
|
|
|
Bazegoen hainbat produktu portoriumetik, aduana zergetatik, kanpo gelditzen zirenak.
|
Hara
nola, bidaiarien gauza pertsonalak (suo usu) esklaboak barne, baita garraio animaliak eta orgak ere (instrumenta itineris).
|
|
|
Egia da sistema honek gehiago funtzionatu zuela Inperioko barne mugetan, Inperiotik kanpo egindako kontrabandoak askoz ere zigor handiagoak edukitzen baitzituen.
|
Hara
nola [5]:
|