|
2001
|
|
|
Obe da egia esatea eta droga bakoitzaren kalteak bereiztea", zioen gure Olaldek. Inoiz ez omen berandu, bide onera itzultzeko… Baina
|
hara
nola egiten zuen kalte horien bereizketak!
|
|
|
Karramarro bat potean gora abiatu orduko besteei gora egiteko grina sortzen zaie eta aurreneko karramarro horrek ia goiko ertza iristear daukanean, gertuen daukanak eraso egin eta, atzera, barrenera botatzen du. Eta
|
hara
nola elkarri galarazten dioten bere kartzelatik ateratzea».
|
|
|
Hautamena egin da, hainbat irizpide praktikoen arabera. Hizkuntzalaritza arloko artikulu teknikoak baino, euskarari eta euskal literaturari buruzko idazki dibulgatzaileagoak hartu ditugu aintzat; Koldo  Mitxelenaren interes ugarien ispilu jokoa egingo zuten lanak ere hautatu ditugu,
|
hara
nola zinema, liburu kritikak, hainbat pertsonaien galeria... Alor bakoitzeko pieza ugarien artean hautamena egiterakoan, berriz, idaz  kiaren gaurkotasuna izan dugu irizpide, ez guztizkoa baina bai garrantzi  tsua.
|
|
2003
|
|
|
Eskerrak Sirakusako gudari irabazleek burua moztu zizutela, ekiak erre harrobi haren maldan, beldur baitziren eskapatzea lortuko zenuela aberatsa izanez. Zure bikoiztasunaz ohartuak ziren; ni Gilipe bezala naiz zurekiko, konfiantza egiten dizut eta
|
hara
nola saritzen nauzun: burla karatsaz!
|
|
2005
|
|
|
Eta
|
hara
nola iruditzen zaidan, Lucila Godoy Alcayagarentzat, bere aurrekoen sorterritik urrun bizi izan behar zuen emakumearentzat, bere jaioterritik ihes egin behar izan zuen emakumearentzat, euskal umeei laguntzea izan zitekeela euskaldun izateko modu bakarra, ziurrenera; Txileko eta Amerikako bertakoengana hurbilarazi zituen modua izan zitekeela emakume izateko modu bakarra, ziurrenera; familiarik ez ... Paseko hegazti, Hanizanik hona niz.
|
|
2006
|
|
|
Eta,
|
hara
nola ageri ziren,, adio, eta, urkabe?
|
|
|
Gaixotasuna baieztatu zuten eta, San Antonio egunean, ekainaren 13an operatu ninduten. Inork ez zuen txakur txiki bat ematen niregatik, baina,
|
hara
nola diren gauzak: hogeita hiru urte joan dira harrezkero, eta hemen nago oraindik.
|
|
2007
|
|
|
Kant-en herentzia, «erromantikoak» esaten diren filosofia, arte, literatura, poesia, guztiak elkarren lehia bat dira, subjektutik
|
hara
nola eraiki ezagutza, zientzia, historia, artea, mundua. Eta Kant-ek subjektu transzendentala eta adimenaren kategoria eta arrazoimen hutsaren printzipioak ipini dituen tokian, hizkuntza ipiniko balitz, munduaren eratzaile, kreatzaile, subjektuaren hipostasi?
|
|
|
Baina
|
hara
nola, konturatu gabe, Fantasia entzuten ari nintzen, Carl Maria von Weberren Kintetoaren 2 mugimenduan.
|
|
2008
|
|
|
Eta
|
hara
nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta hara nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
Eta hara nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta
|
hara
nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
Erretiratu zituzten bazter batera mahaiak eta aulkiak; utzi zuten salaren zerrenda bat, alderik alderainokoa eta lauzpabost metrokoa, libre; jarri zen salaren mutur batean Beñardo zutik, zutik edo; eman zioten irteera, erori zen bide erdian? eta hara, bada, nola gelditu zen Beñardo xentimorik gabe hamar egunen buruan, eta
|
hara
nola bota zuen orduan tabernariak Beñardo tabernatik!
|
|
|
frai Millanen jokabideak, izan ere, aita karmeldarra agertu ez zitzaion, bada, zakar antzean, inoiz baino abegikorrago behar zuenean!?, zapuztuta utzi zuen Ernestina ezinbestean, aita karmeldarrak huts egin ziolakoan: nik neuk jarri diot ama zerurako bidean, eta
|
hara
nola erantzuten didan gizonak?! Ernestinak, gainera, are minduagoa behar zuen, aurretik ere ama nagusiaren errieta gupidarik gabekoa pairatu behar izan zuelako:
|
|
|
Beste termino bat erabiliz, errealistagoa zen gure mundua, eta beraz, modernoagoa. Orixeren Euskaldunak poema auzitan jarrita,
|
hara
nola planteatu duen Iztuetak eztabaida Orixe auzitan liburuan:
|
|
|
Erretiratu zituzten bazter batera mahaiak eta aulkiak; utzi zuten salaren zerrenda bat, alderik alderainokoa eta lauzpabost metrokoa, libre; jarri zen salaren mutur batean Beñardo zutik, zutik edo; eman zioten irteera, erori zen bide erdian... eta hara, bada, nola gelditu zen Beñardo xentimorik gabe hamar egunen buruan, eta
|
hara
nola bota zuen orduan tabernariak Beñardo tabernatik!
|
|
|
Eta
|
hara
nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta hara nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
Eta hara nola biharamunean orbetarrek maisuarekin hitz egin zuten, eta
|
hara
nola biharamunaren biharamunean hasi zen mutila eskolan. Aitak, haatik, ederki oroitarazi zizkion maisuarekin egin zuèn tratuaren baldintzak, mutila eskolara irten aurretik:
|
|
|
frai Millanen jokabideak, izan ere –aita karmeldarra agertu ez zitzaion, bada, zakar antzean, inoiz baino abegikorrago behar zuenean! –, zapuztuta utzi zuen Ernestina ezinbestean, aita karmeldarrak huts egin ziolakoan: nik neuk jarri diot ama zerurako bidean, eta
|
hara
nola erantzuten didan gizonak...! Ernestinak, gainera, are minduagoa behar zuen, aurretik ere ama nagusiaren errieta gupidarik gabekoa pairatu behar izan zuelako:
|
|
|
Su hiltzaileeri dei egina zaiote bai eta ere herritarreri laguntza eskatua. Jadanik zenbait etxeetan,
|
hara
nola Buztindegian, Ximunenean, Otarbeherean eta Ordokian ur iztiltsuak harturik dauzka behereko barneak.
|
|
2009
|
|
|
Eta
|
hara
nola, segidan, taldetik bereizi eta, lasterketa labur baten ondotik, ez bi, baizik eta hiru txilinbuelta egin zituen Domingok, jarraian kideen txaloak eta algarak jasotzen zituela.
|
|
|
Eta
|
hara
nola, segidan, taldetik bereizi eta, lasterketa labur baten ondotik, ez bi, baizik eta hiru txilinbuelta egin zituen Domingok... jarraian kideen txaloak eta algarak jasotzen zituela.
|
|
|
Han nonbait omen zen infernu latz hura ezabatu genuenean,
|
hara
nola ugaldu ditugun infernu ttikiak alde guztietan. Atzoko Bagdadekoa ez da hain kaxkarra, baina, infernu/ lari/ gile/ sorle gehiegi ameti ote ditugun...
|
|
2010
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta
|
hara
nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta hara nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta hara nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta
|
hara
nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
Hobe nuen, bai, inoiz ez ezkontzea, sekula santan ez! Eta
|
hara
nola begirada garbiko ume bat zena begirada zikineko bihurtu zen, emakume bat ikusten dudan bakoitzean ezin ekidin izaten baitut, oraindik ere!, zuloaren eta bekatu mortalaren presentzia, bekatu mortala nire hiztegi propiotik baztertu eta ezabatu nuèn kontzeptua bada ere:
|
|
|
–Kendu burutik Euskal Herriko independentziaren posibilitatea, Estatu Batuetako indioen etorkizuna nahi ez baduzue??; eta nola dakizu gure etorkizuna Estatu Batuetako indioen parekoa izango dela, eta ez Vietnameko indioena, Damaso?; euskaldunok europarrak baikara, eta Vietnameko gerraren aurkako protestak izugarriak izan baitira Europan? Baina zu trebea zara hitzekin, eta
|
hara
nola zure esaldi bat hatz bihurtu eta begian sartu didazun: –Agotak ez ziren Toledon bizi, nik dakidanez??; zertara dator hori?; nik ere bai baitakit Euskal Herrian errepublika sozialista bat gauzatuko balitz, nire ametsa beteko balitz, alegia?, ez litzatekeela guztia maitagarrien ipuinetan bezala izango:
|
|
|
Zauritu nindutenetik, gainera, banuen beste sentimendu bat: potroak galdu izanak, izan ere, amorratu egiten ninduen, baina oinaze biziaren esperientziak, bizitzaren absurdoa agerian jarri zidanak, bestela esaten zidan, haurrak maitatzeko modurik onena haiek mundura ez ekartzea baitzen ausaz,
|
hara
nola egin nuen nik ere zure jarrerarekin bat, Damaso, nahiz eta zurea beste historia bat zen; zertarako, izan ere, haur bat bera ere mundura ekarri, gizonak lurra infernu bihurtzeko aparteko ahalmena bazuen! Pentsamendu ezkor hartan errotu zen, ordea, nire baikortasuna:
|
|
|
Eta pozik jarraitu nuen esnatu nintzenean; hura, baina, beste poz bat zen, nire onginahiaren isla zena eta Domingoren pozarekin pozten zena, sakrifizio sinboliko baten ondotik, nolabait esatearren. Hara nola amets baten bidez egin nituen bakeak Domingorekin, eta
|
hara
nola hurrengo bisitan eutsi ahal izan nion haren begiradari?
|
|
|
Zer egiten duzu zuk hor, ordea, Damaso?; aharrausika ez ezik, zurrungaka ere nabaritzen baitzaitut, nire irakastaldiaren klimaxean!; baina zuk ez duzu nire lezioen beharrik, beharbada, orain dela urte batzuk hil eta lotan bezala baitzaude geroztik, Jainkoaren magalean gozo eta ezti; baina
|
hara
nola, niri pentsamendu hori bururatu ahala, bat batean esnatu eta ezin haserreago esan didazun: –Jainkoaren magalean esan duzu, Gabino?; ez txorakeriarik esan, mesedez!?; zure ateismoak ez du, zinez, erremediorik, Damaso!
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta
|
hara
nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta hara nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte: Benjamin Maria aingeru bat zen, bai, baina etxekoen lotsa zen batez ere, orban zikin bat, auzoko lagunen begietatik lehenbailehen ezkutatu beharrekoa; eta hara nola puntu beltz bat zirudiena hazi bat ere bazen, haziz eta haziz joan zitzaidana, eta
|
hara
nola puntuak nik pintatutako koadro zuria hartu eta beltzez bete zitzaidan!
|
|
|
" Kendu burutik Euskal Herriko independentziaren posibilitatea, Estatu Batuetako indioen etorkizuna nahi ez baduzue..."; eta nola dakizu gure etorkizuna Estatu Batuetako indioen parekoa izango dela, eta ez Vietnameko indioena, Damaso?; euskaldunok europarrak baikara, eta Vietnameko gerraren aurkako protestak izugarriak izan baitira Europan... Baina zu trebea zara hitzekin, eta
|
hara
nola zure esaldi bat hatz bihurtu eta begian sartu didazun: " Agotak ez ziren Toledon bizi, nik dakidanez..."; zertara dator hori?; nik ere bai baitakit Euskal Herrian errepublika sozialista bat gauzatuko balitz —nire ametsa beteko balitz, alegia—, ez litzatekeela guztia maitagarrien ipuinetan bezala izango:
|
|
|
Eta pozik jarraitu nuen esnatu nintzenean; hura, baina, beste poz bat zen, nire onginahiaren isla zena eta Domingoren pozarekin pozten zena, sakrifizio sinboliko baten ondotik, nolabait esatearren. Hara nola amets baten bidez egin nituen bakeak Domingorekin, eta
|
hara
nola hurrengo bisitan eutsi ahal izan nion haren begiradari...
|
|
|
Zauritu nindutenetik, gainera, banuen beste sentimendu bat: potroak galdu izanak, izan ere, amorratu egiten ninduen, baina oinaze biziaren esperientziak, bizitzaren absurdoa agerian jarri zidanak, bestela esaten zidan, haurrak maitatzeko modurik onena haiek mundura ez ekartzea baitzen ausaz,
|
hara
nola egin nuen nik ere zure jarrerarekin bat, Damaso, nahiz eta zurea beste historia bat zen; zertarako, izan ere, haur bat bera ere mundura ekarri, gizonak lurra infernu bihurtzeko aparteko ahalmena bazuen! Pentsamendu ezkor hartan errotu zen, ordea, nire baikortasuna:
|
|
|
Hobe nuen, bai, inoiz ez ezkontzea, sekula santan ez! Eta
|
hara
nola begirada garbiko ume bat zena begirada zikineko bihurtu zen, emakume bat ikusten dudan bakoitzean ezin ekidin izaten baitut —oraindik ere! — zuloaren eta bekatu mortalaren presentzia, bekatu mortala nire hiztegi propiotik baztertu eta ezabatu nuèn kontzeptua bada ere: bi ilargi beltz, inkontzientearen eremutik kontzientziaren esparrura jauzi egiten dutenak, era ia automatiko batean, emakume bat ikusi orduko.
|
|
|
Zer egiten duzu zuk hor, ordea, Damaso?; aharrausika ez ezik, zurrungaka ere nabaritzen baitzaitut, nire irakastaldiaren klimaxean!; baina zuk ez duzu nire lezioen beharrik, beharbada, orain dela urte batzuk hil eta lotan bezala baitzaude geroztik, Jainkoaren magalean gozo eta ezti; baina
|
hara
nola, niri pentsamendu hori bururatu ahala, bat batean esnatu eta ezin haserreago esan didazun: " Jainkoaren magalean esan duzu, Gabino?; ez txorakeriarik esan, mesedez!"; zure ateismoak ez du, zinez, erremediorik, Damaso!
|
|
|
Handik sei urtera,
|
hara
nola bildu ziren Berdabion bertan, bitartean gertatutako heriotza, ezkontze eta haserretze frankoren ondotik, elkarrekin izandako auziak konpontzera [438]:
|
|
|
Zena zela,
|
hara
nola bukatu zen Berdabioren izaera berexi haren kontua, 1860an ateratako kopiaren faksimilean:
|
|
|
Hamar urteko alaba bat itsua, gainera. Haietako senide batek, hain juxtu gure kantako protagonista printzipala den Joxepe Etxagaraik,
|
hara
nola gogoratzen duen umetako famili giro hura, amaz urrikaldua bezala, kartzelan sartu aurretxoan [433]:
|
|
|
Prozeso de Joseph Quillaberri y consortes contra el señor Fiscal y los Curiales sobre pobreza. Eta horren ondotik,
|
hara
nola hasten den eskuizkribua aurreneko orrian:
|
|
|
Eta ez saiatu faltan, ustez benpe. Eta atzenean,
|
hara
nola eman zien sententziaren berri, bati eta besteri, Medina eskribauak [165]:
|
|
|
Gotzaingo olajauna zen Minondo hori, ferron de las herrerias de Goizarin; eta Matias Narbarte, berriz, Goizuetako Aitasemegi auzoan Gogaitelu baserriko nagusi. Eta handik hiru hilabetera,
|
hara
nola eskatu zuen 1738an, gaur, ahoz benpe, Oattoloko ardiborda denekoa egiteko baimena eta zurajea:
|
|
|
Goizuetako Herriko Etxeko juzkaduan badira" Ahozko akordio liburuak", eta haietako batean
|
hara
nola ageri zaigun gure Juan Fermin Trabuko, behin eta berriz auzitan sartua [249]:
|
|
2011
|
|
|
Lekuok badute bere xarma eta erakargarritasuna beste toki batzuek lez,
|
hara
nola: Berdariko basoa, Malkorburuko, Kattalinzubiko erreka zuloa, Aizkoateko koba ataria, Iruzuloetako putre apala, Sugarzulo, zerako zera eta bakoitzak erantsi ditzakeen beste hainbat toki edo gune.
|
|
|
Apokalipsiak dio goi goikoak ez dituela epelak maite, okaztagarriak egiten zaizkiola ez hotz ez beroak, eta bere ahotik botako dituela. Eta
|
hara
nola diren kontuak: diru eske bidali zizuten gutunaren eraginez hasi naiz uzten epel izateari, inguruan ikusten nuena bost axola balitzait bezala jokatzeari.
|
|
|
idatzi behar hioke, esaten zidaten harrok, usteltzen ari duk infernu puta hartan. Baina kartzelatako araudiak zioen izen deiturekin idatzi behar zirela gutunak, eta,
|
hara
nola, ezeren premiarik gabe, arriskuan jar nezakeen neure burua: Gorriyarekin harremanen bat nuela poliziari aitortzea zen!
|
|
2012
|
|
|
Berlin aipatzera iritsi gabe, hura zuen buruan Barrosok herrialde batzuk egoeraren larritasunaz ohartzen ez direla esatean: «Onartu behar dugu arazo sistemikoa dugula, eta nora goazen eta
|
hara
nola heldu zehaztu behar dugu. Ez nago ziur hiriburu guztiak premiazko erabakien beharraz ohartu ote diren».
|
|
|
Guztiek han geratzeko gogoa adierazi zidatenean, nik han izan nuen bizimoduaren berri emango niela jakinarazi nien, beraiena ahalik eta errazena egitearren. Horrenbestez, uhartearen azterketa zehatza egin, eta
|
hara
nola iritsi nintzen adierazi nien; eraikuntzak erakutsi nizkien, ogia nola egiten nuen, alea nola erein nuen, mahatsa lehortzen nola uzten nuen, eta, hitz batean, eroso bizitzeko premiazkoa zuten guztia. Uhartean lehorreratzekoak ziren hamasei espainiarren istorioaren berri ere eman nien, eta haientzat eskutitz bat utzi nuen, eta hitza emanarazi nien gauzak denen artean erabiliko zituztela.
|
|
|
Eta
|
hara
nola dudan nik aita noble bat galdua;
|
|
|
Hiru. Galdegaiaz eta iruzkinaz gain, badaude beste zenbait elementu hitz ordena ontzean kontuan hartu beharrekoak;
|
hara
nola, testu antolatzaileak, mintzagaia eta aditza.
|
|
|
Eta
|
hara
nola garamatzan istorio honen joan etorriak berriz Parisera, Iñigo Salaberriaren hitzen bitartez, Julio Cortazarrekin topo egitera. Izan ere, Iñigok jakin zuenean hamalau liburu argitaratuta nituela, mesedez eta faborez eskatu zidan oparitzeko haietakoren bat, gustura irakurriko zuela-eta.
|
|
|
Egin ditugu, ahal ginuelarik, gure sor Herri maiterako itzuliak. Haien artean beharrezko eta auhengarriak ere,
|
hara
nola gure amatxi Aurelie maitearen ehorzketara 1964ean eta Aitatxi Piarre 1971ean.
|
|
|
Ardia eta ahuntza ezagutuak omen ziren ordukotz. Ahatik, berantago, izurrite latzgarriak pairatuak izan dira lur alde honetan ere,
|
hara
nola 1709ko negu bortitza, bazter guziak karroindurik, ainitz bas abere itzalarazi zuena eta pentsa beraz jendetzearen artean. Landareria gehientsua suntsitu omen zen.
|
|
|
Luzaz jarraiki zaut, betikotz ere naski, aurrekoaren behako esker gabearen beldur hori, ene gogo ahalpide guzien zapatzaile bezala. Aita ameri ez ginioten emaiten eskolako berririk, txarrak bereziki,
|
hara
nola erakasleak eman zaflako edo zerbait gaztigu. Uste ginukeen etxekoen begietan ere esker gabeak agertuko ginela.
|
|
|
Etxeko laborantza lanean nahikaria eskasa izan arren, asko lanetan xotilki segitzea eginbidezkoa naukan hala ere. Zenbait lan,
|
hara
nola, eiherara joaitea.gostukoa naukan. Goizean goizik, hiru hogoi bat kilo ogi edo arto bihiez astoa kargaturik jeutsi behar zen xendera harritsuan, Leixturren behera, Irhintzarako zolan gaindi Uhaitzera.
|
|
2013
|
|
|
Ondorioz,
|
hara
nola pausatu zen berriro asturu gaitzeko hegaztia, mokoan minaren eta porrotaren lore beltza zeroana, Dionixioren bronkio biriken zuhaitz iruntziratuan, baita espazio arnasgarri hartaz jabetu ere! Esana zion Albertinak, benda ipini zionean, hura ez zela estu ipini behar?, odolak behar bezala zirkulatzeko??, ez lasai?, lotura ez askatzeko eta jausteko??, baina berak. Dionixiok?
|
|
|
Abdel Kader bihurtzea edo haren antzeko buruzagi militar:
|
hara
nola sentitzen zen mutila, bere itxura berri harekin, Yazîden ametsaren nolabaiteko haragitzearen isla?!
|
|
|
Gerra orotan, gainera, etsaia menderatzea duk helburua, eta helburua lortzeko, bitarteko guztiak dituk zilegi. Horregatik, mendian egin dezakegun gerra, zikina izan ohi duk goitik beheiti, baina nola helburua den guztiaren neurria,
|
hara
nola zikin jokatzea bihurtzen den garbi izateko era bakarra?! Izan ere, irabazten diren gerra guztiak dituk garbiak.
|
|
|
Jakina nekiela. . Nafar martirietan lehena?,
|
hara
nola erraten zion gure aitatxik.
|
|
|
Abdel Kader bihurtzea edo haren antzeko buruzagi militar:
|
hara
nola sentitzen zen mutila, bere itxura berri harekin, Yazîden ametsaren nolabaiteko haragitzearen isla...!
|
|
|
Gerra orotan, gainera, etsaia menderatzea duk helburua, eta helburua lortzeko, bitarteko guztiak dituk zilegi. Horregatik, mendian egin dezakegun gerra, zikina izan ohi duk goitik beheiti, baina nola helburua den guztiaren neurria,
|
hara
nola zikin jokatzea bihurtzen den garbi izateko era bakarra...! Izan ere, irabazten diren gerra guztiak dituk garbiak.
|
|
|
Ondorioz,
|
hara
nola pausatu zen berriro asturu gaitzeko hegaztia, mokoan minaren eta porrotaren lore beltza zeroana, Dionixioren bronkio biriken zuhaitz iruntziratuan, baita espazio arnasgarri hartaz jabetu ere! Esana zion Albertinak, benda ipini zionean, hura ez zela estu ipini behar –" odolak behar bezala zirkulatzeko" –, ez lasai –" lotura ez askatzeko eta jausteko" –, baina berak –Dionixiok– erabaki behar zuela auzi hura; une hartan, baina, zelan baitzegoen Dionixio heroiaren papera jokatzen, Albertinari eskatzekoa eskatu –" Pixka bat estuago, hobeto, nik uste" –, eta orduan komeriak...
|
|
|
Literaturako kontuen generoa, bere aldetik, espezie edo mota anitzetan sailkatzen da;
|
hara
nola, elezaharrak edo kondairak, alegiak, bihurrien edo pikareskako kontuak, ohiturazkoak, ipuin beltzak edo beldurrezkoak, zientzia fikziokoak, bidaietakoak, zinema edo zibernetika girokoak, marrazki bizidunak, eta eta abar. Etengabe berritzen da ipuin moten errenkada, literatura bera berritzen den bezala.
|
|
|
Eta horra non, Lurrizadek emakumearen oparotasun esnetsua eta gizonezkoaren tinkotasun adoretsua bere senaren baitan bat eginik, basapiztiak abere bihurtu zituen eta landare aleak eta igaliak bilakatu zituen hazi. Baina
|
hara
nola, Nehoizezko garai hartako giza piztiek Lurrizade zorotzat jo beharra zeukaten, beren usteko zentzu ona zaindu eta babestekotan: Eroa dago Lurrizade esan zuten; ez da besteok bezalakoa eta.
|
|
|
Bihurrien kontuek amaiera zehazki jakina eduki ohi dute; beti tankera bertsukoa behar du eta aldez aurretik neurri batean behintzat asma litekeena. Irakaspena ere nabarmena izaten dute bihurrien kontuok,
|
hara
nola herriko jauntxoa edo gizaki ahaltsua edo dena delakoa irrigarri eta galtzaile gertatuko den, bere harrokeria, zekenkeria edo ergelkeriaz baliatuta peatzen diolarik. Aitzitik, absurdoko kontuek ez daukate ez egiazko bukaerarik eta ezta irakaspen zehatzik ere.
|
|
|
Beldur gutxiago eragiten du, nonbait, kanpoan euliz eta xomorroz estaltzeko arriskuak, udal aretoko istiluak baino. Baina
|
hara
nola ikaratuta ihes egindako batzuei atzetik jazarri zaizkien beste batzuk; hainbestekoa izaki, noski, denboraren infernutik azaleratu den amorrua!
|
|
|
Eta saiatu, saiatu egin naiz liburu honen sarrerako atalean. Baina, jakina,
|
hara
nola (des) teoria irten zaidan, eta gainera laikoa: (des) teoria kaotikoa.
|
|
2014
|
|
|
" Denok nahi dugu kultur mugimendua sustatzea, beraz, komeni da gaia Hirigintza Sailetik ateratzea", esan du Gorrotxategik. Arangurenek ere uste du badela garaia kultur taldeak
|
hara
nola eraman pentsatzen hastekoa.
|
|
|
Argüelles kale estu batean omen zegoen bere bi gizonekin, eta halako batean frantziar Poliziak atxilotu egin omen zituen hirurak. Amedoren taldea atxiloketaz ohartu eta
|
hara
nola azaltzen duen Cal viva liburuan orduan gertatua: «Denok genituen armak gainean.
|
|
|
Zuek biok oporretara leku ezberdinetara irten zineten. Baina
|
hara
nola direngauzak: biok Kuban egin duzue topo.
|
|
|
Nostalgiarekin aipatzen dira, Donibaneko bestetan ateratzen ziren kabalkadak, zaldiak, bolantak baina ere gehigarriak,
|
hara
nola karroak: Garat trinketean argazki batzuetan agertzen da" Le char de la chasse" adibidez.
|
|
|
" Ni kargatuko natzaizu gastuez". Eta
|
hara
nola Bertrand Riand koronelaren emazteak jaso duen bortz liberatako paper bat, sudurra urrintzen uzteagatik bertze emazte horri. Baina bihotz handikoa baita koronelaren emaztea, Gurutze Gorriari emanen dizkio bortz libera horiek, eta bertze poxiren bat ere bai menturaz, alabarekin oroiturik.
|
|
2015
|
|
|
Ez zidan kasurik egin eta... Eta
|
hara
nola bukatu duen, nora ezean, galduta. Oinak dituen baina nora joan ez dakien ostruka.
|
|
|
Larritasunak baleuzka bidaiariak, bospasei egunetan hurbilduko litzateke. Baina
|
hara
nola suertatzen diren gauzak, Maese Lesmes eta Damiano ez ziren sekula Baztaneraino heldu. Are gutxiago. Susto?
|
|
|
Bere biziaren erdia emango zukeen Damianok ur ttantta batengatik, baita ontziaren soto hartan metaturik zihoan edonork ere. Baina
|
hara
nola diren mundu honetako gauzak! Ekaitz gaiztoaren oldarra zela medio jo zuen barku piratak kostaldeko zenbait haitz eta arroka, halako moldez eta indarrez non beheko sotoan sartuta zeudenak, gure Damiano tartean, jaurtikiak izan baitziren harriz jositako lurmutur batera, hain bortizki gainera, ezen goiko kamaroteetan mozkortzen ari ziren marinel piratak sotora amildu baitziren.
|
|
|
Horiek horrela,
|
hara
nola mintzo zen Eguzki Urteaga Hizkuntza Kontseiluko idazkari nagusia Le Journal du Pays Basquen:
|
|
|
Behin puntu honetara helduta, komeni da gogoratzea zelakoa zen Iparraldeko hedabideetan euskarak zeukan presentzia hiru euskal irratiak jaio baino lehen. D. Muger ek freskatuko digu memoria;
|
hara
nola mintzo zen Enbataren 691 zenbakian (XI):
|
|
|
Eta ahozko kontu hutsokin ez bazara fio,
|
hara
nola ageri den orduko dokumentu idatzietan ere gure Intziarte sonatua, bere kideko beste pilotari askoren artean, urterik urte, Goizuetako festetan (GUA, Aktak):
|
|
|
Ezinbestekoa izan da gatazka kasu bakoitzaren kronologia fluxu grama patroi bat asmatu eta ereduhori jarraituta guztiak irizpide komun batekin egokitzea, bertan, peritazio, demanda erantzun etasententzia ezberdinen arteko erlazioa bide onetik ulertzeko. Fluxu grama hauetan, kolore ezberdinakgarrantzia hartzen dute,
|
hara
nola: gorriak sententzia azaleratzen du; urdin argiak peritatze judiziala; berdez adituen beste peritazio eta txostenak; horiak demandak eta kakiak demanda erantzunak, besteakbeste.
|
|
|
Kokapen batetik galdetzen badizu, pantailan mapa baten gainean bistaratuko da. Eta behar izanez gero, Apple ren mapen bidez,
|
hara
nola iritsi azalduko du. 14 Ohar azkarrak hartu.
|
|
|
Gogoko zuen inguruko herri edo auzoetako jaiak bisitatzea ere, Joxetxok adierazi duenez Joxetxok, eta joera hark eragindako pasadizo polita gogoratu du: “Zizurkil gora koadrilan joateko ohitura zuten auzoko gazteek, eta
|
hara
nola diren gauzak, hemengo lau mutil hango lau emakumerekin maitemindu, eta auzoko lau baserrietara (Gaztañaga, Etxeburuntza, Baztarrika eta Irurain Berri) ekarri zituzten ezkontzera”.Konta ezin bertso zahar gordetzen zituen buruan, eta haiek noiznahi abesteko moduan egoten zen beti beti, izaera alai eta baikorrekoa baitzen. Horixe ziurtatu du Ainhoa Aiertza Buruntza auzoko bizilagunak, Fernandorekin ordu asko pasatakoa baita azken urtetan.
|
|
|
Horrela egoera, gurasoek erabaki zuten Bilbora bidaltzea bigarren mailako estudioak egitera. Baina,
|
hara
nola, Pedro Mari Aldana auzokidea eta biok," Ez orduan, ez gero, ez sekula, ez genuen fraide egiteko bokaziorik sentitu, baina hara hor fraide bidean. Gerora hamabi urteko borroka etorriko zen fraidetzatik nola atera jakin ezinean" bizikletan, Foruko frantziskotarren komentura joan ginen frantziskotar joan nahi genuela esaten.
|
|
|
Eta ez, esna gogorik izan ez arren, ezertarako gogoa biztu ez arren, bai ba,
|
hara
nola, zeuoi eska dakizuekeen, urrunxeagotik egitea geure argazki bat, ferekatzen gaituzuela irudikatu nahi dugunerako.
|
|
|
Iragan dira, uste dut ez hain gaizki, erdian ibili ondoan
|
hara
nola senditu dutan.
|
|
|
animazioetan, gaubeiletan eta eguneroko bizian izanez. Tokiko ingurumena deskubrituz, talde kideak ez dira enoatu,
|
hara
nola txirrindulaz, kanoe eginez, ibaiontziz Castres hirian bai eta Tolosako Cité de l' Espace ko mundu miresgarria bisitatuz. Dourgne ko Seroren parkean izanik oihaletxetan, lekukotasun eder bat entzun dute.
|
|
2016
|
|
|
Baina
|
hara
nola diren kontuak! Liburu hartan,, inoiz izan ez den izaki?
|
|
|
...l garrantzizko hori bertan behera utzita, lehen Biltzarrean erabakitako deklarazioa kinka larrian gelditzen zen automatikoki, eta hortaz, zerbait koherentea egingo bazen, deklarazio berri bat egin beharra zegoen, eta horretarako, hots, azken buruan erakundea birsortzeko, etakide guztiek esku hartu beharra zuten; eta, bigarrenik, estrategia nazionala finkatu beharra zegoen, eta helburua finkaturik,
|
hara
nola heldu, zein bidetatik, argitu beharra194.
|
|
|
Ez zaieke bereziki laketgarria gertatuko, ia seguru, euskal literaturan balio hutsalik baizik ikusten ez dutenei Klaudio Otaegiren lana. Honezkero, Jon Juaristik, gure nafar zirikatzailearen maiasturu maisua datekeenak jakina zurginek ezin dutela santuekin joareak egin, bai erre ordeahalako destainez
|
hara
nola marraztu zigun zegamarra handioski halaber gaztelaniaz naski:
|
|
2017
|
|
|
Denok badakigu Lehen eta Bigarren mailako hezkuntzetako programa eta helburuak politikoki bideratuak izaten direla, bai orokorrean adibidez, matematikei ordu kopurua emendatzen zaienean, hizkuntza ordu kopuruak apaltzen diren ber; edo ikasleak behartuz ingelesa lehen hautuzko hizkuntzatzat aukeratzera, bai ikasgai xehetan
|
hara
nola aurre historia aitzineko iragan guzia isilpean utziz, XX. mendekoa, alderantziz, zabal eta luze aztertzera inposatuz, betiere, bistan dena, garaileen bertsio ofizialaren ikusmoldeari jarraikiz. Gisa berera, sumagarri da politika mundua menpeko daukan sistema kapitalistak dituela bultzatzen, zuzenki ala zeharka, delako programa haiek.
|
|
|
Banoa, banoa;
|
hara
nola noan,
|
|
|
Honetaz gaur arte erreparatu gabe nintzen eta, hara, gogoetaren hariak eta ariak zertara ekarri nauen: ...o antzina, asmatutako antzerki baten antzezpen eta emanaldiak belaunaldiz belaunaldi errepikatuko balira bezala; zeren ni ziur bainago, ni gaur tirria edo aiherkunde hitzak erabili beharrean egon naizen bezala, berba horiek nik baino lehen, aspaldiko gizaldi batez esanahi bikoiztasun horrekin asmatu zituenak, nirearen antzeko bizikizuna, estuasuna, nahi eta ezina izango zituela bere bihotzean, eta
|
hara
nola, sentimendu nahasi, itsusi, deabruzko honek, gure ele ederra asmatu zuten arbaso eta asaba zaharrekin lotzen nauen. Honek denak, ikasle gineneko garai gozo urrun haiek dakarzkit gogora, eskola tarteetan jakintza eta elerti gai gorenak aipagai eta mintzagai izaten genituenekoak, baina orduan kezka eta ardura ez ziren liburuetako bi hitz larri baino askoz gehiago, azterketa aurreko zain egote urduri hura asko jota; gaur berriz, ezinegonaren itsaso nahasian nabil, noragabe eta itotzeko zorian, nire eguzki dudan Jainkoaren grazia emakume bi hauen eder lausoen hodeitzak estaltzen didala, eta bizimodu lasaiaren kai tinko ezagunera eramango nauen txaluparik ez.
|
|
|
Eta
|
hara
nola ezagutuko ditugun, amaieraren hasieran, maite ditugunak joaten eta galtzen eta hiltzen, eta ez jaiotzen eta topatzen. Pentsa ezazu, bihotza, ez duela merezi denbora eta bizitza ez sentitzera eramateak, ez sufritzeagatik.
|
|
|
Heraldikan ohikoa da hegoak zabalik gorantz igoz atzetik ikusitako erlea. Etxea abaraska ote den, etxea habia ote den, eta
|
hara
nola, etxea erlauntza baldin bada, emakumeengandik sortzen den oinordetzaren beste zentzu bat, oinordetzaren sorreran anderea antzematen duena.
|
|
|
Nondik atereak ote dira orduan gure artzain Neolitorainokoak! Eta
|
hara
nola zehaztu zituzten Etxandiko alaba Marimartin ezkonberriaren doteko ehun eta hamar dukatak puskatan pagatzeko epeak:
|
|
|
Horietxek ziren Alduntzingo sarobeak, baina
|
hara
nola aipatuak ageri diren 1851ko dokumentuan, hamar urteren buruan emandako aldea ikus dezazun, zehaztasun kontuan:
|
|
|
Herriko maisuaren, Jose Inazioren, bi semeak, Jose Antonio eta Juan Bautista Zabaleta Uitzi anaiak, Itzala etxean bizi zirenak, eta Jose Antonio Makatzaga, izan ziren preso sartutako mutilak. Biharamon goizean, astelehenarekin, testiguri hartu zien informazioa alkatearen aurrean herriko eskribauak, eta
|
hara
nola azaldu zuen auziaren hasiera, aurreneko testiguak:
|
|
|
5:00etan Hazparneko karriketan Euskal Ezteien ibilaldia, 1900 urtetako beztimenetan jantzirik. Pesta haundi hau hasi zenetik,
|
hara
nola 1972ko urteaz geroztik Lehengo Hazparneko ezteiak gelditzen dira Herriko Etxearen ate aitzinean eta han Auzapezak biltzen ditu ezkongaien alegiazko baimenak. Ondotik elizan sartzen dira beren ezteiliarrekin eta ikusliarrekin eta han herriko apezak ezkongaien alegiazko baimenaren orde, zinezko otoitz bat kantatzea eskaintzen du.
|
|
|
Eta
|
hara
nola saiak piztu zuen misteriozko sute hori.
|
|
2018
|
|
|
Gisa hartako muntadurekin. Eta
|
hara
nola sortu zen beraz La Rosiere. Italiako aldean aldiz, deus holakorik etzuten egin 1984 a arte.
|
|
|
Gizonari esan diot berriro abiatu beharra neukala, eta eskerrak eman dizkiot, bihotzez, bere laguntzagatik. Azkenean, oso adeitsua izan da nirekin, zeren sarrerako atakatik atzeraka ateratzen lagundu baitit, eta, alde egin aurretik, burua makurtu, eta berriro gomendatu dit inguruko urmael hura bisitatzeko,
|
hara
nola iritsi atzera esplikatuz.
|