|
2017
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia
|
guztiak
laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina
|
guztiek
dute eragin estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen dute, eta haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan.
|
|
|
Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen horiei esker, talde honetako drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu batzuetan, profil farmakologikoa
|
guztiz
ezagutzen ez dugun arren.
|
|
|
2010 urtean agertu ziren Europan research chemicalsubstantzia gisa.
|
Guztiek
izaten dute eragin pizgarria eta disoziatzailea, jatorrizko drogen antzera. Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen dute.
|
|
|
Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete.. Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko
|
guztiz
ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko. Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan.
|
|
|
Era berean, talde honen barruan azpitalde batzuk ditugu, egitura kimikoaren arabera sailkatuak.
|
Guztiek
dute, hala ere, eragin farmakologikoaren erantzule den antzekotasun amankomun bat: feniletilamina egitura kimikoa, monoamina neurotransmisoreen antzekoa delako (3 irudia).
|
|
|
Egundaino ezagunak diren drogak, heroina kasu, legez kanpo daude eta haien eraginak ezagunak dira. 2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan hori da haiei buruz dugun informazio
|
guztia
. Droga horiek sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten dituzte.
|
|
|
BIHOTZEZ du izena sare horrek eta bertako partaideak dira 3 probintzietako Emergentzia Osakidetza eta larrialdi, kardiologia eta intentsiboetako zerbitzuak. Lehen unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA)
|
guztiak
aztertu ziren. Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa bat egin zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA guztiekin.
|
|
|
Lehen unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren. Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa bat egin zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA
|
guztiekin
. Horren guztiaren ondorio da egunean dagoen EAE osorako jarduera protokoloa (3).
|
|
|
Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa bat egin zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA guztiekin.
|
Horren guztiaren
ondorio da egunean dagoen EAE osorako jarduera protokoloa (3).
|
|
|
STISKA sareek MIAren heriotza tasan duen onura ezaguna da. Hala eta
|
guztiz
ere, ezer gutxi dakigu sare horiek duten eraginari buruz IA jasaten duten emakumeen heriotza tasan eta bihotzekoa artatzeko prozesuan (4, 5). Ikerketa honen helburua da MIA jasaten duten gizonezkoen eta emakumezkoen arreta antzekoa den jakitea, lehen harreman medikotik (LHM) itxitako arteria zabaldu arte.?
|
|
|
MIA jasaten duten gizonezkoek eta emakumezkoek jasotzen duten arreta antzekoa den jakiteko, aztertu ditugu BIHOTZEZ sarean 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era eta 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era modu prospektiboan jasotako datuak. Bi epe horiek hartzea erabaki da, BIHOTZEZ sareko koordinazio batzordeak ikuskatu baititu datu horiek, garai horietan EAEn gertatu diren IA
|
guztiak
jaso direla ziurtatuz eta datuen fidagarritasuna bermatuz.? –
|
|
|
% 6,5 vs% 3,1 (p= 0,049) LAIKaren kasuan eta% 5,7 vs% 1,8 (p= 0,185) fibrinolisiaren kasuan. Hala eta
|
guztiz
ere, analisi anizkoitzean ez da ezberdintasunik ageri datuak adinarekiko doitu ostean.? –
|
|
|
Tratamendurik jaso ez duten emakumeen portzentajea aldatu ez den arren(% 8 vs% 9), LAIKa jaso dutenena% 74 izatetik% 78,4 izatera pasa da. Bestalde, nahiz eta sintomak hasi eta LHMra doan tartean hobekuntzarik eman ez, sarearen kalitatea neurtzen duten parametro
|
guztien
hobekuntza ikusi da: LHM fibrinolisia 37, 5min vs 35min (p= 0,954); LHM LAIK 123min vs 101min (p= 0,004).
|
|
|
gizonezkoekin alderatuta. Hala eta
|
guztiz
ere, horrek guztiak ez du eraginik ospitalizazio garaiko hilgarritasun tasan. Ospitalizazio garaiko emakumeen hilgarritasun tasa gordina gizonezkoena halako hiru den arren(% 8,5 vs% 2,4).
|
|
|
gizonezkoekin alderatuta. Hala eta guztiz ere,
|
horrek guztiak
ez du eraginik ospitalizazio garaiko hilgarritasun tasan. Ospitalizazio garaiko emakumeen hilgarritasun tasa gordina gizonezkoena halako hiru den arren(% 8,5 vs% 2,4).
|
|
|
Hala eta
|
guztiz
ere, ezbaian dagoen kontua da ea sexuak zer eragin izan dezakeen bihotzekoen heriotza tasan. Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera dituzte, hala nola van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean dio adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela.
|
|
|
Sarea ezartzeak, emakume gehiago artatzeaz gain, beste ondorio on batzuk ere izan ditu, besteak beste, Europako Kardiologia Elkarteak ezartzen dituen kalitate irizpide
|
guztietan
hobekuntzak ikusi dira, IA jasaten duten emakume zein gizonen artean. 1 irudian ikus daitekeenez, denbora murrizketa nabarmenagoa izan da emakumeen artean, LAIKari dagokionez batez ere.
|
|
|
emakume gehiago artatzen dira eta tratamenduraino doazen denbora tarteak nabarmen murriztu dira emakumeen artean. Hala eta
|
guztiz
ere, oraindik ere bada non hobetu.
|
|
|
Mila esker MIAk artatzen dituzten profesional
|
guztiei
; izan ere, zuen lanak egiten du bidean aurrera joatea. Eskerrik asko Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari BIHOTZEZ proiektuari emandako babesagatik.
|
|
|
Genotipoaren azterketa egin ostean, agerraldiaren baieztapena egin zen. Ingurugiroko azterketan elikagai ezberdinen azterketa egin zen (mota ezberdinetako york urdaiazpikoak), eta
|
guztiek
betetzen zuten arautegiak zehaztutako muga < 100 ufc/ g izan zen Listeria monocytogenesarentzat.
|
|
|
Galdeketan lortutako informazioaren arabera, ez zen arriskuko elikagaia identifikatu. Hala ere, kasu
|
guztiek
foiea kontsumitu zuten Eguberri jaietan (2013ko abenduaren 24tik, 2014ko urtarrilaren 1era). Ingurugiroko azterketan zenbait lagin jaso ziren, bai etxekoak bai establezimendu ezberdinetakoak, eta eginiko azterketan Listeria monocytogenesaren kontaketa altua identifikatu zuten (5.2 x 104ufc/ g).
|
|
|
Parametro biokimiko sentikorrena PCRa da eta haren balio altuak atzematen dira kasu ia
|
guztietan
.
|
|
|
Sistema immune egokidun haurdunengan listeriak sintomatologia ahul eta eskasa eragiten du. Hala eta
|
guztiz
ere, fetuari dagokionez ondorio larriak eragin ditzake.
|
|
|
o Kasu
|
guztietan
, sintomak hirugarren hiruhilekoan aurkeztu ziren.
|
|
|
o Haurdunetatik hiruk sukarragatik kontsultatu zuten, eta batek fetuaren mugimenduen gutxitzeagatik. o Kasu
|
guztietan
erditzea goiztiarra izan zen.
|
|
|
o Kasu
|
guztiak
hirugarren hiruhilekoan aurkeztu ziren. Guztiak, bat izan ezik, jaiotze goiztiarrak izan ziren.
|
|
|
o Kasu guztiak hirugarren hiruhilekoan aurkeztu ziren.
|
Guztiak
, bat izan ezik, jaiotze goiztiarrak izan ziren.
|
|
|
|
Hori guztia
kontuan izanda, honako gomendio hauek aholkatzen dira (1, 4, 9, 10):
|
|
|
Gainera, tumorea garunean aldaketa neurokimikoak eta jokaera mailako aldaketak eragiteko gai den arren, minbizia duten
|
guztiek
ez dute depresio nahastea garatzen. Hortaz, gaixotasuna izanda ere, subjektuen arteko desberdintasunek depresio jokaerak garatzea edo ez garatzea eragin dezakete.
|
|
|
Haren deskribapenen arabera, denek aditzen zituzten entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan, egungo hizkuntza lehentasuna edozein izanda ere. Hala ere, entzutezko haluzinazioak drogen kontsumoaren ondorioz agertutakoak zirenean, menperatzen zituzten hizkuntza
|
guztietan
ager zitezkeela ere ondorioztatu zuen.
|
|
|
Wang-en lanak izan ezik (14), argitaratuta dauden beste
|
guztiek
nabarmendu dute gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak daudela. Gehienek, gainera, diote deliriozko sintomatologia larriagoa adierazten dutela azterketa ama hizkuntzan egitean.
|
|
|
|
Hau guztia
ulertzen ere laguntzen du 2011 urtean argitaratutako metaanalisi batek (22). Elebidunetan hizkuntza biek garunean daukaten kokapena aztertu zuten ordura arte argitaratuta zeuden lanak erabiliz, eta subjektuak bigarren hizkuntzan zeukaten gaitasun mailaren arabera taldekatu zituzten.
|
|
|
Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu. Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio
|
guztia
batu dugunik berrikusketa honetan. Alabaina, mugak muga eta ikusitakoaren arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala bere bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Horrela egiteak gaixo elebidunaren sintomen ikuspegi zabalagoa jasotzen lagun diezaguke. Hori dela eta, profesional euskaldunak eskuragarri egon lirateke osasun mentaleko zentro eta ospitaleetako psikiatriako zerbitzu
|
guztietan
, eta gaixoei eskaintza aktiboa egin (31). Hori guztia kontuan edukita, hala aukeratzen duten gaixoak euskaraz artatuak izatea sustatzen duten neurriak lagungarriak direla deritzogu; bai osasun publikoko profesionalen lanpostuen hizkuntza eskakizunak orokortzea, bai eta azken urteotan zenbait talde egiten gabiltzan tresna psikometrikoak euskaratzeko lana ere.
|
|
|
Hori dela eta, profesional euskaldunak eskuragarri egon lirateke osasun mentaleko zentro eta ospitaleetako psikiatriako zerbitzu guztietan, eta gaixoei eskaintza aktiboa egin (31).
|
Hori guztia
kontuan edukita, hala aukeratzen duten gaixoak euskaraz artatuak izatea sustatzen duten neurriak lagungarriak direla deritzogu; bai osasun publikoko profesionalen lanpostuen hizkuntza eskakizunak orokortzea, bai eta azken urteotan zenbait talde egiten gabiltzan tresna psikometrikoak euskaratzeko lana ere.
|
|
|
Pankreatitisa larria bada, sabelaldeko presioa igo egingo da, kasurik larrienetan arnas gutxiegitasuna eta giltzurrun gutxiegitasuna eraginez (25). Haren neurketa kasu
|
guztietan
gomendagarria bada ere, organo gutxiegitasunen bat garatzen ari den pazientean ezinbestekoa da (26).
|
|
|
16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak emateko prest egotea, gaztelaniaz edo euskaraz komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana. Hasierako momentuan aukeratutako emakumeen% 56k onartu zuten parte hartzea (kohorte
|
guztiak
kontuan harturik). Gipuzkoako kohortearen kasuan (gure lagina), parte hartze ezaren arrazoiak jaso ziren:
|
|
|
Hori egin ahal izateko, lagunduriko ugalketa bidez haurdun geratutako emakume talde bat (amarenak ez ziren obozitoekin ernaldutako fetuak lortuz) eta modu naturalean haurdun geratutako beste emakume talde bat elkarrekin konparatu zituzten. Ikerketa modu horretan egitean
|
guztiz
baztertzen da genetikak izan dezakeen eragina haurrak ADHNa garatzeko unean. Modu horretan, amaren tabakismoaren eta ADHNaren arteko lotura amarekin genetikoki erlazioa zuten haurren artean soilik ikusi zen eta genetikoki erlaziorik ez zutenen kasuan ez zen ADHNa izateko arrisku handiagorik ikusi, nahiz eta amak haurdunaldian zehar tabakoa kontsumitu.
|
|
|
Tabako kontsumoa ere urria zela ikusi da.
|
Horrek guztiak
lotura estatistikoak aurkitzeko oztopoak jarri dizkigu. Aurretik aipatu bezala, adin txikiegiko lagina izatea izan daiteke diagnostiko kopuru baxu horren arrazoia (9).
|
|
|
Beraz, haurdun batek erretzen duenean, nikotinaren kontzentrazio handiagoa dago fetuan, amarengan baino. Nikotinaren esposizioak fetuarengan eragin ditzakeen kalteak ez dira berdinak haurdunaldiko hilabete
|
guztietan
. Izan ere, azken hiruhilekoan tabakoa kaltegarriagoa dela ikusi dute hasierako hiruhilekoetan baino (6, 10).
|
|
2018
|
|
|
Berehala martxan jartzen den erantzun inespezifikoa da, zauriaren gunean gorritasuna, edema, berotasuna eta mina eraginez. Prozesu inflamatorio
|
guztietan
ematen da odoletik datozen makrofagoen aktibazioa eta leukozito edo zelula immuneen barneratzea. Makrofagoek hantura eragileak diren substantziak askatzen dituzte, infekzio gunera molekula eta zelula efektore gehiago erakartzeko asmoz.
|
|
|
Asko dira depresioan hanturak duen papera indartzen duten datuak. Depresio nagusidun pazienteek erantzun inflamatorio baten ezaugarri
|
guztiak
erakusten dituzte odol periferikoan eta LZRan, hala nola zitokina proinflamatorioen eta haien hartzaileen espresioaren igoera, fase akutuko erreaktiboen mailen igoera edo atxikipen molekula disolbagarrien mailen igoera. Literaturako meta analisien arabera, depresiodun pazienteetan, odol periferikoan IL?, IL, TNF eta C proteina erreaktiboa (CRP) (hantura mailaren adierazle goiztiarra) hanturaren biomarkatzaile fidagarrienak direla ondorioztatu daiteke (19).
|
|
|
Zitokina proinflamatorioen administrazioak CRFaren jariapena igotzeko gaitasuna duen ere ikasi da. Zitokinak, era akutuan administratuta, CRFaren espresioa eta sintesia handitzeko gai direla frogatu dute, baita ACTH eta kortisolarena ere,
|
horien guztien
mailak igoaz depresiodun pazienteetan (23).
|
|
|
Nerbio sistema zentralean hanturaren inguruan egin diren aurkikuntza
|
guztiek
hauondorioztatzera bultzatu gaituzte: sistema immunearen hiperaktibazioa eta horrekin erlazionatutako seinalizazio jauzi guztiak, zitokina proinflamatorioen mailak igotzeaz gain, glukokortikoide eta sistema immunearen desorekarekin eta funtzio neuropsikiatriko kaltetuekin erlazionatuta egon daitezke.
|
|
|
Nerbio sistema zentralean hanturaren inguruan egin diren aurkikuntza guztiek hauondorioztatzera bultzatu gaituzte: sistema immunearen hiperaktibazioa eta horrekin erlazionatutako seinalizazio jauzi
|
guztiak
, zitokina proinflamatorioen mailak igotzeaz gain, glukokortikoide eta sistema immunearen desorekarekin eta funtzio neuropsikiatriko kaltetuekin erlazionatuta egon daitezke. Izan ere, depresioa duten pertsonen LZRan IL?, IL eta TNF, zitokina proinflamatorioen mailak handituta daudela aurkitu da garuneko hainbat gunetan, hala nola hipokanpoan (8).
|
|
|
Saguetan eginiko azterketa batean ere, lipopolisakaridoaren administrazioak periferiako eta NSZko IDO indukzioa eragiten duela ikusi da, baita garuneko serotoninaren metabolizatze handiagoa ere,
|
hori guztia
sintoma depresibo somatiko eta psikomotorrei lotua (8). Gainera, IDOaren blokeoak erakutsi du gai dela saguetan lipopolisakarido bidez induzitutako jarrera depresiboa inhibitzeko (20).
|
|
|
Gainera, azido kinolinikoak ere estres oxidatiboa eragiten du.
|
Horien guztien aurrean
sortzen den estres oxidatiboak neuronak kaltetuko lituzke, oso sentikorrak baitira kalte oxidatiboarekiko (20).
|
|
|
Ondorioz, estresari erantzuna ematean (homeostasia alda dezakeen edozein estimulu fisiko edo psikologikoren aurrean), helburu nagusia oreka fisiologikoa modu azkar eta eraginkorrean berreskuratzea izango da. Horretarako, organismoak hainbat mekanismo martxan jarriko ditu, adibidez, lehenik eta behin, nerbio sistema sinpatikoaren (NSS) aktibazio azkarra, arreta areagotu eta organismoa arrisku egoera baterako prestatzeko, behar ez diren portaera
|
guztiak
inhibituz, eta, ondoren, HPA ardatzaren aktibazioa, glukokortikoide mailak igoarazteko (9).
|
|
|
GRek glukokortikoideekiko afinitatea dute soilik, eta egoera fisiologiko normaletan partzialki beteta daude. Beraz, GC maila altuak behar dira (adibidez, estresak eragindakoak) hartzaile horiek
|
guztiz
aktibatzeko. Funtzio nagusia estresak eragindako aktibazio neural eta endokrinoa gelditu eta horren aurreko jokabide erantzunak erregulatzea da.
|
|
|
Horrela bada ere, nahastearen inguruko ikerlan gehienak animalia arrekin soilik egiten dira (3). Hain zuzen ere, zenbait datu base eta aldizkariren arabera, neurozientziaren eta biomedikuntzaren alorrean argitaratzen diren artikulu
|
guztien artean
, laurdenak soilik erabiltzen ditu subjektu emeak (4,5). Baina ar eta emeen fisiologia ezberdina da, eta arretan jasotako emaitzak emakumeei orokortzea ez da egokia.
|
|
|
|
Hori guztia
kontuan izanda, lan honek bi helburu nagusi ditu:
|
|
|
Analisi estatistiko
|
guztiak
Windowsentzako SPSS 22 programa erabiliz egin ziren eta esangura maila p< 0.05ean finkatu zen (p< 0.05*; p< 0.01**; p< 0.001***). Aldagai biologikoak eta jokabide aldagaiak aztertzeko bi faktoreko ANOVA erabili zen, eta estresaeta farmakoafaktoreen arteko elkarrekintza kasuetan Post hoc testa, Bonferroniren irizpideari jarraiki.
|
|
|
Bestetik, pisu gutxiago irabazi izanak adierazten du estresak saguetan eragin kaltegarria izan duela. Esperimentua hasi aurretik subjektu
|
guztien
pisua antzekoa bazen ere, esperimentuan zehar estresatutakoek pisua galdu dute, eta ostera, pisua hartzen hasi badira ere, ez dute kontrolek adina irabazi. Estresaldiko puntu bakoitzean neurtutako gorputz pisua ere esanguratsuki ezberdina izan da taldeen artean.
|
|
|
Lau galdetegi desberdin erabili ziren, bat patologia bakoitzeko. Galdetegi horiek ad hoc sortutakoak izan ziren, galdera
|
guztiak
itxiak, zehatzak eta argiak izan ziren. Galdetegiok era erretrospektiboan aztertu ziren, baina denbora guztian parte hartzaileen anonimotasuna mantenduz.
|
|
|
Galdetegi horiek ad hoc sortutakoak izan ziren, galdera guztiak itxiak, zehatzak eta argiak izan ziren. Galdetegiok era erretrospektiboan aztertu ziren, baina denbora
|
guztian
parte hartzaileen anonimotasuna mantenduz. Lau galdetegiek bina zati izan zituzten, lehenengo zatia kasu guztietan berdina zen, eta beste zatia espezifikoa patologia bakoitzarentzat.?
|
|
|
Galdetegiok era erretrospektiboan aztertu ziren, baina denbora guztian parte hartzaileen anonimotasuna mantenduz. Lau galdetegiek bina zati izan zituzten, lehenengo zatia kasu
|
guztietan
berdina zen, eta beste zatia espezifikoa patologia bakoitzarentzat.? –
|
|
|
Datuen analisi
|
guztiak
Statistical Package for Social Sciences programaren bitartez burutu ziren (21.0 bertsioa) eta kasu guztietan adierazgarritasun estatistikoa p< 0,05 ean ezarri zen. Batez bestekoak eta desbideratze estandarra erabili genituen, baita frekuentzia(%) eta khi karratua ere, taldeen arteko desberdintasunak aztertzeko.
|
|
|
Datuen analisi guztiak Statistical Package for Social Sciences programaren bitartez burutu ziren (21.0 bertsioa) eta kasu
|
guztietan
adierazgarritasun estatistikoa p< 0,05 ean ezarri zen. Batez bestekoak eta desbideratze estandarra erabili genituen, baita frekuentzia(%) eta khi karratua ere, taldeen arteko desberdintasunak aztertzeko.
|
|
|
Parte hartzaile
|
guztiak
kontuan izanik, gehienak(% 76,2) emakumezkoak izan ziren, eta gainontzekoak, gizonezkoak. Gehienak adin ertainekoak ziren(% 74,2), bigarrenik nagusiak(% 21,6), eta, azkenik, gazteak(% 4,2).
|
|
|
Gehienak adin ertainekoak ziren(% 74,2), bigarrenik nagusiak(% 21,6), eta, azkenik, gazteak(% 4,2). Joera hori patologia
|
guztietan
errepikatu zen obesitatearen kasuan izan ezik, zeinean gazteen portzentajea pertsona nagusiena baino handiagoa izan zen (1 taula).
|
|
|
Lehenengo eta behin esan dezagun programan parte hartu zuten emakumezkoen kopurua gizonezkoena halako hiru izan zela, baita adin talde
|
guztietan
eta patologietan ere. Aldiz, Romero, Carrasco, Sañudo eta Chacónek (2010) azaldu zuten, oro har, gizonezkoek proportzionalki astean zehar jarduera fisiko gehiago egiten dutela emakumezkoek baino (12).
|
|
|
Talde
|
guztia
kontuan hartuta, HTA eta lokomozio aparatuko arazoak proportzio berdinean zeudela sumatu zen. Gazteek lokomozio aparatuko arazoak jasaten zituzten gehienbat eta bigarren tokian obesitatea.
|
|
|
Parte hartzaile gehienak pisu egokitik gora zeuden, eta programa horretan tratatzen ziren patologiak kontuan hartzen baditugu, espero izateko emaitza da, patologia
|
guztiek
erlazio zuzena baitute obesitatearekin. Beraz, ikerketa honetan lortutako emaitzak gizartearen joerekin bat datoz, zeren Espainian bi pertsonatik bat pisu egokitik gora aurkitzen baita (1,2).
|
|
|
Hidratazioari dagokionez, jakina da ura beharrezko substantzia dela organismoaren funtzionamendurako honen erreakzio eta aldaketa
|
guztietan
parte hartzen baitu (30). Nagusietan urak garrantzi gehiago dauka, pertsona horien hidratazio egoera arriskutsuagoa baita.
|
|
|
Horrela, hiztegien azken bertsioa osatu zen. Bertsio horiek Euskalterm Terminologia Banku Publikoan eguneratu ziren (lehenengo bertsioa Bankuan txertatzen da erabiltzaileei proposamenak eskaintze aldera), hiztegietako sarrera
|
guztiek
ponderazio marka dutela (4+? –
|
|
|
Esan behar da, normalizazio prozesu? horretan asko hobetzen dela hiztegien kalitatea, prozesuan parte hartzen duten pertsona
|
guztien
ekarpenak integratuta daudelako.
|
|
|
Euskarara ere ekartzen dira horiek, baina, gainera, askotan gertatzen da euskarazko betiko hitzak egotea kontzeptu horietarako. Oro har, maila bereko onarpena eman zaie termino
|
guztiei
. Ikusi bada terminoren batek gainerakoak baino anbiguotasun handiagoa duela, ez da sartu lehenetsien artean.
|
|
|
Anatomiaz bestelako eremuetan ere bada sinonimia kasurik inguruko hizkuntzetan. Halakoetan, maila berean onartu dira
|
guztiak
. Horixe gertatu da, esaterako, hemen:
|
|
|
Ikerketa honetako 450 familietako gurasoen ezaugarri soziodemografikoak 1 taulan azaltzen dira. Amen batez besteko adina 31,4 urtetakoa zen, ia
|
guztiak
(% 97,1) espainiar jatorrikoak zirelarik; aiten antzera(% 98,2). Gehienentzat honakoa lehen haurdunaldia(% 55,6) edo bigarrena(% 38,9) zen.
|
|
|
Tabako kontsumoaren eraginak esangura estatistikoa azaldu zuen, haurdunaldian erretzeari utzi zioten amen eta haurren 4 eta 7 urteetako GParen artean, arriskua areagotuz; eta aitaren kasuan, erretzaileen eta 4 urteko GParen artean. Gurasoen GMIak arrisku faktoretzat jokatu zuen umearen GPan urte
|
guztietan
. Izan ere, amaren gainpisu eta obesitateak 4 urtetik eta aitarenak jaiotzatik 7 urtera bitarte lotura esanguratsu eta positiboa erakutsi zuten.
|
|
|
Gurasoen GMI altuak umearen GPrako arriskua areagotzen du. Izan ere, ikerketa honetan, gurasoen GMIa adin
|
guztietan
GParekin lotzen zen. Ezaugarri antropometrikoen herentzia genetikoan hainbat gene egon daitezke inplikatuta:
|
|
|
Paritateak jaiotzako GPa areagotzen zuen. Gurasoen GMIa umeen GParekin lotzen zen adin
|
guztietan
. Aitaren ikasketa maila baxua jaiotzako GParekin eta ama atzerritarra izatea umeen 4 urteko GParekin erlazionatzen ziren.
|
|
|
Lan honetan jaiotza eta 7 urte bitarteko GParen prebalentzia oso altua dela aurkitu da. Osasun arazo garrantzitsu horri aurre egiteko neurri eraginkorrak hartu lirateke, eta neurri horiek maila sozial
|
guztietara
iristen direla egiaztatu, maila sozial baxuetan arazo hau larriagoa baita.
|
|
|
Haurtzaroko gainpisuak osasunean ondorio larriak dakartza bizitza
|
guztirako
, besteak beste gaixotasun kronikoen hasiera goiztiarra (diabetes mellitusa, gaixotasun kardiobaskularrak...), arazo psikosozialak eta ikasketetan errendimendu baxuagoa (3). Gainera, pisua galtzea zein galera hori mantentzea zaila denez, helduaroko obesitatea ere errazten du, epe luzera horrek dituen komorbilitate larriekin:
|
|
|
Errenta baxuko herrialdeetan adin ertaineko helduak (emakumeak batik bat) kalterik handiena jasaten dutenak. Errenta altuagoko herrialdeetan, aldiz, adin
|
guztietan
obesitateak antzera eragiten die bi sexuei, baina maila sozioekonomiko baxukoen artean obesitatearen prebalentzia altuagoa da (5).
|
|
|
Esku hartze horrek elikadura osasungarriagoa sustatu eta energiaren balantzea aldatu luke, ahorakinen eta kontsumoaren aldetik. Haren eraginkortasuna bermatzeko, mezuak gizartearen maila sozioekonomiko
|
guztietara
iristen direla ziurtatu litzateke, arazoa larriagoa baita maila sozioekonomiko baxua duten populazioetan.
|
|
|
Azaldutako oztopoek saio klinikoetako emaitzek ebidentzia zientifiko nahikoa lortzea galaraz dezakete, eta horrek SU asko baldintzapeko baimenarekin merkaturatzea dakar. Baldintzapeko baimena merkaturatze egoera berezi bat da, zeinean baimena urtero berraztertzen den, harik eta konpainiak ikerketa gehigarriak eginez beharrezko datu
|
guztiak
jaso dituela ziurtatzen duen arte.
|
|
|
Hala ere, eragozpenez beteriko esparrua dela argi dago. Hori dela-eta, oztopoei aurre egin eta SUen garapena indartzeko ezinbestekoa da dagozkien talde
|
guztien
, hau da, pazienteen eta haien familien, paziente elkarteen, sustatzaile farmazeutikoen eta medikamentu agentzien arteko elkarlana.
|
|
|
SUek, beste edozein medikamentuk bezala, merkatura iritsi baino lehen, eraginkorrak, seguruak eta kalitatezkoak direla frogatu behar dute, dagozkien saio klinikoak aurrera eramanez eta garapen fase
|
guztiak
gaindituz. SUen araudiaz geroztik umezurtz izendapena lortu duten medikamentuen kopurua gorantz doan arren, aurreko atalean aipatutako COMPen txostenaren datuetatik ondoriozta daiteke oraindik SUen pazienteenganako irisgarritasuna mugatua dela, SUIa duten medikamentuen ehuneko baxu bat baino ez baitago merkatuan pazienteentzat eskuragarri.
|
|
|
Traumatismoek zama handia dakarkiote gizarteari, bai eremu sanitarioan baita ekonomikoan ere (4); eta zama hori gutxitzea zeregin konplexua da oso, ikuspegi zabala eta elkarlan koordinatua izan behar dituelako oinarri. Zauritutako paziente baten atentzioa prozesu bat da, eta lortutako emaitzan prozesu horretan zehar egiten diren ekintza
|
guztiek
dute garrantzia, hasierako atentziotik hasiz eta errehabilitazioan bukatuz. Horregatik, Trauma Batzordeak espezialitate ezberdinetako kideak biltzen ditu, taldeko ikuspegia eta elkarlana bultzatzeko.
|
|
|
Paziente traumatikoen beharrak berdinak izaten dira, eskura dauden baliabideak direnak direla. Ordea, zentro
|
guztiek
ez dituzte eskuragarri atentzio egoki eta osorako behar diren baliabide guztiak; eta errealitate honek Trauma Sistema baten barnean antolatzera bultzatzen ditu zentrook (10).
|
|
|
Paziente traumatikoen beharrak berdinak izaten dira, eskura dauden baliabideak direnak direla. Ordea, zentro guztiek ez dituzte eskuragarri atentzio egoki eta osorako behar diren baliabide
|
guztiak
; eta errealitate honek Trauma Sistema baten barnean antolatzera bultzatzen ditu zentrook (10).
|
|
|
Ildo horretan, Gipuzkoako Trauma Sistemak gure lurraldean dauzkagun zentroak integratzen ditu, emergentziekin batera, ondo lotutako sare baten barne. Eta sare horren erdian kokatzen da Donostia Unibertsitate Ospitalea, zeinak baliabide
|
guztiak
eskura dituen larriki zauritutako gaixoek dituzten behar guztiei aurre egiteko.
|
|
|
Ildo horretan, Gipuzkoako Trauma Sistemak gure lurraldean dauzkagun zentroak integratzen ditu, emergentziekin batera, ondo lotutako sare baten barne. Eta sare horren erdian kokatzen da Donostia Unibertsitate Ospitalea, zeinak baliabide guztiak eskura dituen larriki zauritutako gaixoek dituzten behar
|
guztiei
aurre egiteko.
|
|
|
Hilero biltzen dira partaideak Donostia Unibertsitate Ospitalean, eta, datuak aztertzeaz gain, gure sistema eguneratua mantentzeko azkeneko argitalpen eta joerak eztabaidatu eta haien ezartzea baloratzen du. Halaber, programak garatu eta ikastaroak antolatzen ditu, sistemaren parte diren profesional
|
guztiei
zuzenduak, adostutako jarraibideak eta protokoloak ezagutarazi eta haien betetzea ziurtatzeko.
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, hauxe da Trauma Sistema ideiaren jatorria: paziente traumatikoen beharrak berdinak izaten dira eskura dauden baliabideak direnak direla; ordea, zentro
|
guztiek
ez dituzte eskuragarri atentzio egoki eta osorako behar diren baliabide guztiak. Errealitate horrek Trauma Sistema baten barnean antolatzera bultzatzen ditu zentrook.
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, hauxe da Trauma Sistema ideiaren jatorria: paziente traumatikoen beharrak berdinak izaten dira eskura dauden baliabideak direnak direla; ordea, zentro guztiek ez dituzte eskuragarri atentzio egoki eta osorako behar diren baliabide
|
guztiak
. Errealitate horrek Trauma Sistema baten barnean antolatzera bultzatzen ditu zentrook.
|
|
|
Zalantzarik gabe beraz, azken urteotan paziente traumatikoen atentzioan emaitzak nabarmenki hobetu dira herrialde garatuetan; eta hala eta
|
guztiz
ere, esandako nazioetan heriotza kausa nagusia izaten jarraitzen du 5 eta 49 urte bitarteko pertsonen artean.
|
|
|
Aipatu bezala, Trauma Sistema batek zenbait osagai ditu, eta horiek bildu, lotu eta koordinatzen dituen lantaldea da Trauma Batzordea. Azken horrek, baliabide
|
guztiak
izan behar ditu estrategiak garatzeko, eta eskumena horiek ezartzeko, betiere landutako programen jarraipena ziurtatuz eta haien betetze egokia bermatuz (14) (15). Beraz, Trauma Batzordearen lan esparrua ez da asistentziara bakarrik mugatzen, prebentzioan ere parte hartze aktiboa izaten baitu.
|
|
|
Ez dago konparatzeko daturik eta hauetako xingola bat, «Remeex»deitua, 38 pazientetan ikertua izan zen. Pazienteok uretraren esfinterraren akatsa zuten eta ikerketa bukatutakoan
|
guztiak
zeuden sendatuta EGIari dagokionez.
|
|
|
Kono baginalek ZPMen errehabilitazioak eskaintzen dituen emaitza berberak dituzte (1 EM), baina zeharkako efektuak aurkez ditzakete eta paziente batzuetan ezegokiak suertatu; beraz, ZPMen errehabilitazioa gomendatzen da paziente
|
guztietan
lehen tratamendu bezala, eta konoak ondo toleratzen dituzten emakumeetan hasierako tratamendua izan daitezke (B GG). EGI arin moderatua eta jokaera egokia duten emakumeetan eraginkorragoak dira (3 EM) (11).
|
|
|
Espainian erabilgarri ditugunak hauexek dira: tolterodina, solifenazina, fesoterodina, trospio kloruroa, propiberina eta oxibutinina;
|
guztiek
dute 1 EM eta A GG, eta guztien eraginkortasuna berdina dela uste da. Denak administratzen dira aho bidez oxibutinina izan ezik, zeina azalaren bidez administratzen baita, gibeleko lehen pausoa saihestuz eta zeharkako efektuak murriztuz, nahiz eta beste albo ondorio batzuk izan ditzakeen, adibidez azaleko erreakzioak.
|
|
|
Espainian erabilgarri ditugunak hauexek dira: tolterodina, solifenazina, fesoterodina, trospio kloruroa, propiberina eta oxibutinina; guztiek dute 1 EM eta A GG, eta
|
guztien
eraginkortasuna berdina dela uste da. Denak administratzen dira aho bidez oxibutinina izan ezik, zeina azalaren bidez administratzen baita, gibeleko lehen pausoa saihestuz eta zeharkako efektuak murriztuz, nahiz eta beste albo ondorio batzuk izan ditzakeen, adibidez azaleko erreakzioak.
|
|
|
Tentsio gabeko xingolen kontzeptu berdina mantenduz, uretra azpiko baginan ebaki txiki bat eginda burutzen da teknika hau, gune anatomiko
|
guztiak
zeharkatu gabe, muskulu obturatzailean edo haren faszian finkaturik. Konplikazioak ekiditeko sortu da eta ez dira xingola klasikoak baino txarragoak epe labur eta ertainean (2 EM); ebakuntza osteko min gutxiago deskribatu da eta beste albo ondorioetan tasa berdina.
|
|
|
5 Noiz galtzen duzu gernua? (adieraz ezazu zuri gertatzen zaizun
|
guztia
) Inoiz ez duzu gernua galtzen__
|
|
|
Tratamendu kontserbatzailea eta farmakologikoa hartu aurretik ez da zertan emakumezko
|
guztietan
azterketa fisikoa egin behar; bai sintoma ez tipikoak edo zalantza diagnostikoak daudenetan bai eta hasierako tratamendu planek porrot egin duten horietan ere.
|
|
|
Txiza egin ostean puxikan gelditzen den gernu kantitatea da. Hau neurtzeak hustuketa arazoak baztertzea errazten digu eta tratamenduaren aukeraketan ere laguntzen digu; hortaz paziente
|
guztietan
aztertzea gomendatzen da. Halere, EGI edo PGIko hasierako tratamendurako ez da ezinbestekoa, baina bai lagungarria baldin zalantza diagnostikoak badaude, hasierako tratamenduak porrot egin badu, edota txizaren erretentzioak edota gainezkako gernu galerak kezkatzen bagaitu.
|
|
|
GIa duten emakume
|
guztietan
egin behar da, infekzioa eta hematuria baztertzeko (zeinak patologia organikoaren susmoan jarriko gaituen). Analisi sistematiko bat egiten da, eta asaldurekin badago, urokultiboa.
|
|
|
Pazienteari tratamenduaren arriskuak eta onurak azaldu behar dizkiogu berarekin erabakiak elkarrekin hartu ahal izateko. Argi eta garbi azaldu behar diegu emakume batzuei ez direla
|
guztiz
sendatuko, baizik eta hobekuntza nabari dezaketela beren sintomatologian.
|