|
2005
|
|
|
Esaldi
|
horiek guztiak
zentzua3
|
|
|
Hau da, kinesiaren eta proxemikaren eskutik hartzen dugu ahozkoa bezain adierazgarria eta komunikazio intentzionalitateari begira ezinbestekoa den informazioa ekoizpen oharmen prozesu konplexuen deskribapenerako'. Ez da lan honen helburuetan sartzen alderdi
|
horien guztien
deskribapena egitea; hala ere, uste dut, errealitatearen murrizte bortitza egin nahi ez badugu, eta prozesu horien muinera heldu, nahitaezko dela aipatu berri ditudan alderdi horiek aintzat hartzea.
|
|
|
ingurunekohotsenetengabekoeJkarreraginarenkonpJexutasunadeJaeta, unitateJinguistikojakinbatekezditu, izan, akustikazkoetaartikuJaziozkoaJdagaitzak, beraz, koartikuJazioareninterpretaziohonek, ekoizpenarenkontzeptuaJizazioaegitenduetasuposatzendu, mugimenduzko kontroJarensistema irteeranunitatediskretoak dituguJa. ...skuinerako koartikulazioa bereizten badaere, kontua askozerekonplexuagoa da; izanere, ezdabakarrikaurretik edoondorendatorrensegmentuari aurrehartzeaezaugarriak aldaraziz, askotan, errealitatean, artilukatzaileeneskutik (e.b., ezpainenaurreratzeetaborobiltzea) koordinatutakohainbat mugimendu morfema mugengainetikhedatzen dira aurreratuzartikulatzaileenjarreraondotik doazen segmentuetara, mugimendu
|
horien guztien
emaitza diren ezaugarri akustiko jakinakaldaraziz.Etahemendik datar, hizketan arigarenean, ahoskuntzorganoek oharkabean (bainaezimitazioz) behinetaberrizegitenduten mugimendu kontrolarenalderdikorapilotsua.Artikulaziozkoetaakustikazkodatuesperimentaletan aurkitzenden aldakortasunfonetikoarenarazoak, artikulatzailebakoitzarenmugimenduenoinarrian dauden kontrolprintzipioen arazoorokorra aztertzera ... Printzipio horretan oinarrituz ezartzen dituzte, aldebatetik, batasunmotorearendenbora eskemak, eta, bestetik, koartikulazioaren agindumotoreenberrantolatze moduak, artikulatzaile ezberdinek halakohelburu jakinbatiritsibehardutenean, egoeraezberdinetatikabiatuz.Azalpenaketaereduakugariizanikere', gertaerahonenesplikaziozehatzagoa etaosatuagoalortu nahibadugu, behartzen gaitufonetikan ez ezik, fonologian etaseguruenik hizkuntzarenbestezenbaitosagairenazterketa emaitzetaneremurgiltzera.Argihila, neure buruariezbesteri, egitendizkiodan galderakdira, hots, aldez aurretik programatuaedo planifikatua ote ekoizpen prozesua. Nola liteke, bada, seinale fisikoakkanporatzeko, denboraezinagolaburrean (segundoko 15hizketa hotsezberdin kanpora baititzakegu) hots asmoa edoesanasmoakodatzea horrenbeste agindu (psiko) neuromotorkoordinatuz?
|
|
|
Teoría aktibo hauen harnean sartuko litzateke Stevens-en (Halle eta Stevens, 1959) Sintesibidetiko analisiaizenekoa. ...lituzke hartzaileak.Teoriaren honen aldekoekegindakofrogaenpirikoek berrestendute: 1) oharmensistemakbere parametroakigorlearengandik ateratako ezaugarriakustikoetara egokitzen dituela; 2) formakinentrantsizioei eskerhartzaileak bereizditzakeela kategoriafonetiko ezberdinak; 3) ikusmenaren etaentzumenarenbidetiko informazioekbategitendutelahizketa hotsenoharmenean.Denaden, ezinesangabe utzi froga
|
hauetan guztietan
gehienez ere silabasolteak erabili izan direla oharmen frogakegitekoetaezesaldiakhiztunonharremanetaneskuarki erabiltzenditugun modukoak.
|
|
|
Tokian tokian jaio, bizi, hiltzen direnak kohe sio zentzu finkoa hartzera iristen direla uste ohi da. Hispanian jaio, bizi, hil zen den heinean,
|
guzti horrek
idiosinkrasia sortzen du eta horno Hispanicus delakoaren nabarmentasuna ageri agerikoa bihurtzen da historiaren subjektua bihurtuz. Modu horretan historiografía nazional espainiarra gorpuzturik dago Aro Berriaren atarían eta XVI. mendez geroztik garrantzia irabaziz joango da.
|
|
|
Madrid, 1991 CATALAN, D., Contribución de la historiografía a la creación de los españoles, Langaiak, 8 Pamplona 1985, 45 57.37] OSERA AGIRREAZKUENAGAikuspegi kritiko batez burutua zegoena, berez hiritar talde berri batentzat, erakunde desberdinetan banaturik zegoen jende multzoen komuntasun lotu rak azpimarratzen zituen eta, beraz, diskurtso historiko berria asmatu; sub jektua, diskurtso berrian, euskaldunak ziren, hau da, Vasconiakoak, etni ikus pegi batetik euskaldunak, eta Aro Berriaren modernitateak eskatzen zuen hiritar status hatera jauzia egiteko, bidea eta ikerlana urratu zuen. lnperio berrien baitan herri nortasuna azpimarratu zuen. Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun
|
guztien
batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz. Berak ukatu egingo ditu mito tradizionalak, kantabrismoa, bereziki, eta beste elementu objektiboetan oinarrituko da, hizkuntza eta kultura amankomunean.Vasconia Euskal Herri kontzeptu euskaldunaren itzulpen zehatz eta ego kia baino ez da erromantze hizkuntzetan eta objektiboki egokien definitzen duena gure lurraldea.
|
|
|
Euskara ederki menperatzen zuen A. Oihenartek.Zergatik latinez idatzia? Goi Ertaroan, historia
|
guztiak
unibertsalak ziren eta gerora unibertso horren probintzien historiak idazten hasi ziren. Vasconiaren notitia berez unibertso horren probintzia da eta unibertsaltasun horrekin komuntasuna lotu nahian edo, latinez idatziko du, berez probin tzia soil baten historia zena.
|
|
|
Idatzi ere Landazurik idatzi zuen Historia General del País Vascongado comprendido en sus tres Provinicas, El Señorío de Vizcaya, Guipúzcoa y Álava eta Segunda parte de la Historia Nacional de las tresProvincias Vascongadas. Relación histórica de los sucesos ocurridos en estaregión de Cantabria hasta la entrada de los moros10Egitasmo
|
guztietan
etaidatzi ziren testuetan, Euskal Herriko hiru probintzien esparrua zen País Bascongado delakoa. Testuak irakurriz, badirudi beste Euskal Herririk ez zela ageri.
|
|
|
Hegoaldean, aldiz, ohiko Batzar Nagusiak, batzar errepresentatiboak, kultura politikoaren erakusle eta ikur bihurtu ziren. Historiografian iparraldekoak euskaldunen historiak eurrez burutzen hasi ziren, euskaldunen jatorriaz kezkatzen zen his toriografia mota berri hau, baina euskaldun
|
guztiez
arduratzen zen, horra bada bere berezitasuna. Gogora ditzagun Chaho Belzunze, Bladé, Jaurgain.
|
|
|
Bonifacio Etxegaraik sintesi historikoa idatzi zuen Espasa Entzikopedian 1928an Vasconia izenpean. Baina
|
guztien artean
berrit zaileena zalantzarik barik Théodore Lefebvren lana izan zen: Les modes de vie dans les Pyrénées atlantiques orientales, Parisen argitaratua, 1933an.Metodologia eta teoria berria adierazten du.
|
|
|
Euskaldunen azken 1.000 urteko historia zehatza idatzi zuen, inguruneak eta gizakiak sortu zituen zibilizazio desberdinak. Horregatik, demografiaz, migrazioez eta egu neroko bizitzan garatu ziren zibilizazio material
|
guztiak
ondo deskribatu zituen eta bere bilakaera azaldu. Euskal Herri ia osoa (Enkarterria eta Tutera izan ezik) eta kasu batzuetan inguruko lurrraldeak (Biarnoa) hartzen zituen aztergai.
|
|
|
Azkenik datuak, informazioa modu zuzenean jasotzen ahalegindu zen, bai inguru fisikoan, ar txibategietan, literatur produkzioan.
|
Guzti honek
garaian garaiko kontzep tualizazioan murgiltzeko aukera ematen zion eta ekintzabideen, kontzeptuen, usteen tenporalitatea, tempus berezia aurkitu. Bukaeran ez du nahi izango generalizazioan erori.
|
|
|
Ez dago egia handirik, egiak baizik eta egia horiek bakoitza bere testuinguru sozial eta espazialean argitzen saiatu behar da. Beraz,
|
guztia
ulergarria eta jus tifikagarria bihurtzen da testuinguruan, zapalketa arbuiagarriena ere. Dena dela, historia lantzerakoan, datuak ukatu ezinekoak ditugu, erudi zioak hortxe jarraitzen du eta beharbada tokian tokiko eta talderik taldeko teoriak lantzen dira. Baina, bestalde, zientzia konparatu ezean ez dago zien tziarik, orokortasunean egiten delako zientzia.48EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAKultura zientifikoak beti daude aldatzen, aldakorrak dira, izan behar dira.
|
|
|
23Azken urteotan aniztasunezko ikuspegia garatu da honezkero historiala rion artean. Horregatik historia nazionalaren ikuspegira ezin daiteke makurtu edo soildu, ezin dugu
|
guztia
ekintza guztiak euskal abertzale versus beste abertzale ikuspegira lerrotu edo eskema dikotomikoan Espainiako historiaren ispiluan arakatu. Herri baten fenomenología aberatsa dugu eta nire ustez ez da sinplifikatu edo ahuldu behar gizarte aberatsaren historia, dinamika interpre tatzaile eta diskursibo bakarrera.
|
|
|
23Azken urteotan aniztasunezko ikuspegia garatu da honezkero historiala rion artean. Horregatik historia nazionalaren ikuspegira ezin daiteke makurtu edo soildu, ezin dugu guztia ekintza
|
guztiak
euskal abertzale versus beste abertzale ikuspegira lerrotu edo eskema dikotomikoan Espainiako historiaren ispiluan arakatu. Herri baten fenomenología aberatsa dugu eta nire ustez ez da sinplifikatu edo ahuldu behar gizarte aberatsaren historia, dinamika interpre tatzaile eta diskursibo bakarrera.
|
|
|
Azpiegieturazko ikerlanen ondoan, nahietaezkoak ditugu diskurritzeko modu kontraesankorrak, horrek egiten duelako herria. Folklorean murgildu garenok badakigu tradizioa nahaste eta borraste
|
guztien
bilgunea dugula. Hiriguneetan ere orain gertatu da modernizazioaren ondorioz.
|
|
|
Eremu urria bai, baina diskurritzeko aukera zabalagoa agian. Nire esperientzian, ez zait berdin euskaraz edo gazte laniaz edo ingelesez idatzi. lrakurle gutxi eduki arren, jarraituko dut euskaraz lantzen historia, itzultzaileen lanak, errespetu
|
guztiz
, sarritan gogorregiak eta ulergaitzak egiten zaizkit eta. Euskaraz idazteak bai ematen du plus berezia eta euskarazko historiografia lantzeko ahalegina hurrengo 20 urteetan erron ka handia izan luke, bestelako hizkuntzak baztertu gabe, ariketa hori premiazkoa duelako edozein ikertzailek, erregistro desberdinak erabiltzeak aberastu egiten duelako geure diskurritzeko ahalegina.
|
|
|
Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste hizkuntza batzuetan gauzak egun zer nola gertatzen diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan gertatuko diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik
|
guztiz
urrun ibili; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik guztiz urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apurrak oraingoz adierazten diguna.
|
|
|
Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste hizkuntza batzuetan gauzak egun zer nola gertatzen diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan gertatuko diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik guztiz urrun ibili; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik
|
guztiz
urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apurrak oraingoz adierazten diguna.
|
|
|
eredu estandarra eta folk hizkeren arteko adbergentzia edo goitik beherako eragin diglosikoa, hizkera baten barreneko berregituraketa, hizkuntza arau monozentrikoen eta plurizentrikoen konstelazioak, euskalkien erabilera eta prestijioa eta herriko hizkeraren alde azken urteotan Euskal Herriko hainbat eta hainbat bazterretan sumatzen den kemena, iritzi batzuen kasuan ikuspegi idilikoa izatera ere iristen dena. Dena den, garrantzi handiko gauza da auzi hau estetika hutsa ez dela jabetzea; azken batean, hizkuntzaren kalitaterik ezak eta haur anitzen euskaran sumatzen den gaitasun murritzak etxeko eta lagunarteko hizkerak jasan duen ahultzean bai tute jatorria eta
|
guztiz
loturik dago honekin guraso eta seme alaben arteko euskararen eten edota jauzia (cf. Zuazo 1999a, 1999b, 2000; Martinez de Luna
|
|
|
158 eta 168). Halaz
|
guztiz
ere, guk ez dugu arazo bihurtu den gai hau ukituko, hizkeren arteko auzira mugatuko dugu jar duna. Arazoak konpontzen hasteko, gainera, deskribapenak behar izaten dira eta definizioetan bat etortzea ere gauza beharra da.
|
|
|
Bereizkuntzaren oharmen horretan oinarritzen du Terracini k dialektoaren sentimendua (1937, 1960); aipatu sentimendu horren arabera hiztuna bere erkidegoari loturik egon ohi da. Hizkera erkidegoaren bizitasunaren ezaugarria da arestiko sentimendu hori eta Euskal Herriko bazter
|
guztietan
berdin gertatzen ez bada ere, Bizkaian adibide nabarmenak ditugu: «eixu ondarrutar! > > entzuten genien bertako gazteei duela hogei urte arrantzale herri
|
|
|
Unean uneko hizkuntza aldaketasinkronikoeninguruneei erreparatuz egindirenhizkuntza azterketekerakutsidutenez, arestikokontzeptuetabizikizun
|
horiek guztiek
, oharkabean baizik ez badaereberebizikogarrantzia dutehiztunarentzat.Ezdezagunahantz hizkuntzalaritzagizartezientziadela etagizakiafuntsezkopartaidedelaeskuartean daukagun irazki honetan guztian.
|
|
|
Unean uneko hizkuntza aldaketasinkronikoeninguruneei erreparatuz egindirenhizkuntza azterketekerakutsidutenez, arestikokontzeptuetabizikizun horiek guztiek, oharkabean baizik ez badaereberebizikogarrantzia dutehiztunarentzat.Ezdezagunahantz hizkuntzalaritzagizartezientziadela etagizakiafuntsezkopartaidedelaeskuartean daukagun irazki
|
honetan guztian
.
|
|
|
...iakmimetikokieta erarikmekanizistenean honaitsuraegokitubehar ditugunik; ezhorixe.Lekubatetikbesterahizkuntzarenjokabidesinkronikoanetahiztunen estrategietan, dela norbanakoarenaldetiknahiztaldebateko partaidegisa, berdintasunnabarmenakdaudelaPernandorenegiaesateabeza lakoada: hiztun guztiakpertsonak diraororen buruan.Bainaegiada, bestalde, hizkuntzaguztiek ezdutela egoeraberapairatzen etahiztun
|
guztiak
ez direlapresioetaindarsoziolinguistikoberdinen meneko.Horrexegatik, euskararenazterketan erabildaitezkeenmetodologiak etabitartekoak, azterketarenhelburuaketaeuskararenegoeraketaizaerabereziakbaldintzaturikbeharkoduteegonetaezhorzeharkoereduetagogoenaraberahorrelakaturik.
|
|
|
Etxeetan adinekoek sobera berria dena edota makur esana zuzentzen dute: aittittek, esaterako.Azpeitiko hizkerak errealitateak beharduenelebat faltaduenean, batuko lexikorajokodugazteakagian, bainasistemafonologikora
|
guztiz
egokiturik: geltokiye, udaletxie, argazkiye... Denaden, nahastekotanerdaranahastenda, ezAzpeitikoakezdirenbestehitzakedomailagore takomintzoak.
|
|
|
|
Guztiz
bestelakoadaHondarribikoegoera4. Hondarribian eraginhandia izan dubertakoeuskarankanpotikherrirabizitzeraetorridirenenkopuruak; hauetarik anitzIrun erdaldunetiketorriak, gainera.1996anbiztanleguztietarik %46' 3 baizik ezziren herriko seme alabak.
|
|
|
1998: 1) euskal hiztun anitz adbergentzia prozesu batean sarturik gaude. Honela, eredu estandarrak hizkera
|
guztiei
eragiten die, antzeko norabidean eraginere; euskalhizkerendiasistema, mendeetanzehardesberdinduzjoaneta gero, soilduzetahomogeneizatuzdoaorain.
|
|
|
Dialektoeieustekoborondatea, norkbereaduenarieustekogogoa,
|
guztiz
ulertzekoa da.Bainaaurkiak ifrentzua eraman ohi du berekin. Euskalkiak egoerasozio historikojakinbateansortu zaizkigu, euskalerkidegoen arteko hartu emana gaurkoa bainoahulagoazengaraikoakdira: lehenagoherrixkak
|
|
|
...miliakezdulehenzuengarrantzia haurren heziketan; egun hainbatgurasoeuskarazalfabetatuakedotaerdaldunakdira; gurasoenarteko kideetarik batezdabizidirenherriansortua; eskola ikastoletaneuskarabatuaerabiltzendagehienik; berelausoanere, euskaldunanitzenganbadagoEuskalHerribatubatenizpiritua; euskal kulturaidatziaere, zailtasunak zailtasun, aitzinatuzdoaemaro emaro; azenontzeko, eguneroko tasunamundu
|
guztian
zeharhomogeneoagoabilakatuaz doaetaikus entzutezkohedabideekere lehenezzutengarrantziaduteorain.1968tikaitzinera euskara batua deitzen dugun tresna hori ere badugu euskaldunok, etaezin ahantzi daordura artean euskaldun anitz elkarri ezin ulertuz zebiltzanetan erdaraz mintzo zirelaezinbestean; honetan, dirudienez, gauzakpixkatxo bat aldatuetabideratu dira.
|
|
|
Pentsaotedezakeoraindik norbaitek guztizintimoakdirenezedotaseni deeninguruko egoerabatzuezkanpodialektoek orainarteanbezalaberen ezaugarri
|
guztiekin
aldaketarik gabeiraun dezaketela. Are herriko bereko hainbategoeratan, dialektoak ezdugaurgerobalio, hainbat etahainbat errealitatekontzeptual etatekniko geuregogoakeuskalkitik guztizdisoziaturik dakuskielako: kulturaetaohitura kontua bainoezdahau, egiaesanbeharbal dinbada.Berdin berdingertatzen dabestehizkuntzabatzuetan etabereziki gureabezalakohizkuntzatxikiedotaeremuurrikoetan.
|
|
|
Folk euskara galtzen ariden herriez esanohidugu,
|
guztiz
makur esan gainera, adinekohiztunek, besterikezdakitenez, euskalkiarieustendiotelaeta
|
|
|
Datuzehatzakizateralasterbidehorienguztiennorabideaea beti beti batu/ estandarreranzkoaotedenhobekixejakinengenuke; berebat, erritmoen etaprozesuen sakontasunarenmailenberriereizanengenuke.Aldaketa prozesuan dagoen hizkera batennorabidea
|
guztiz
garden ageriezden kasurik balitz, aldakortasunarenberarenegiturasinkronikoa aztertzekoetagerta litezkeen arau plurizentrikoenetorrera eta beren arteko lehia ezagutzeko aukeraedukiko genuke.Bizentzutanplurizentrikoak, gainera: batetik, hizkerahaterairistendirenhizkuntza aldaerakhedagune batetik bainogehiagotatik iristeko aukera legoke. Eta bestetik, hizkuntza ezaugarri bat eta bera
|
|
|
batden, regiolektobatden, dialektoantzeko aldakibatdenala zeroteden jakiteko, ordea, deskribapen onakbeharditugu, bainaoraingoz honelako lan gutiegindaEuskalHerrian. Euskarari buruz ideiakgarbiizateaerekomenigarrialitzateke; horzehar bestehizkuntzetangertatzen denaren berriezagutzeaereonda, nonahikokontzeptuakgurera mekanikoki txertatzekodesira
|
guztietarik
urrun, betiere.
|
|
|
Eguneuskarabatuarenetaberreuskalduntzeareninguruan sortu denedo sortuazdoan«prosodiagaztea> > ereez dagauzaarrotzaguretzat, egunoroz entzuten baitugu inguruan, baina horrek ez du esan nahi ongi ezagutzen dugunik, deskribapen guztizko bategitekogaigarenik.Antzera gertatzen da arestianaipatzen genuenestandarrarenetaherri hizkerarenbitartean dagoen
|
iraganbidezabaletakonplexu
horren guztiaren kasuanere.
|
|
|
Berarengan ohikoa denhizkuntzalari senaetazorroztasunadarion artikulu batean (1998), delako «prosodia gaztea»gaitzatharturik ederki itxuratzen du Miren Lourdes Oñederrakguk artikulu honexetan erakutsi nahi dugun ideiaedosentimendua; hauda, egungoeuskaraz denaz bezainbatean badakigugutigoitibeheitizertatik zertaragoazen, bainaezzaizkigubistaratu goien barrenetazeharbide
|
guztiak
, ezdakiguxuxeniraganbideak non gurutzatzen diren, ezdakiguzehazkinoraino iritsikodireneztaguzti guztiakiritsikootedirenere.Berrikuntzabatzuenabiaguneaedoiturria zehatz mehatz zeinden ereezdago betihorren garbi.Kasurik errazenetan asmatzekogai gara, bainaezguztietan.
|
|
|
Hizkuntza, edotanahiagobada, hizkera, hiztunonada, bereegitekoadu, bere baldintzak, kanpotikakopresioak e.a.Berrikuntzaartifizialez kanpo edotaeuskarabatuaren gaitiklanda, hizkera batenbarreneko berregituraketa eraginduten hizkuntza aldaerenartekolehiadago, hizkerenartekoberdintze edonahastetik kanpo egondaitekeena.Honen
|
guztiaren
adibideonaeskainidiguJ.I.Uhaldek (2000). Bermeokohiztun gazteeneuskaranaditzaren sisteman aldaketa gaitzagertatu damorfologiari dagokionez: adizkiek soiltzeko joerahartuduteetaaldaerenkonplexutasuneanmurriztea gertatuda: honela, naientsutennintzen, nizun, dotennuen, basintsutdiezazuket, etorriko balekisara, dxungo (leki) garisenetorrikobazina, joanenginateke gisako berrikuntzakditugu; batetik, orainekoaldaeretarik iraganekobesteautomatikoagobatzukeratortzendiraeta, bestetik, osagaigramatikalbatzuenhelmena hedatzen etaorokortzendaparadigmetakoaldaerakaurrezteko.
|
|
|
OraingozetaHegoaldekoetaIparraldekoEuskalHerriakbanaturik eta bierdaraahaltsuren menpejarraituko dutelapentsadaitekeenez, galtzakbete landukegu datorren estandarra batetabakarraizandadin, halaahozko ere duan nolaidatzizkoan.Gaihonetaz Arbelbide (1988) etaOihartzabal (1993)
|
guztiz
aintzat hartzeko iritziak direlairuditzen zaigu; berezikinabarmentzekoadaÜrrüxtoi LarrabilekoJ.L.Davanteuskaltzainarenesana: baturairagateko zuberotarreklapurtera behardutelako idazlehonen iritzia (1996: 533) gogoanhartzekoa da.Ipar Euskal Herrikoeuskarak oro harbeharomen du lapurterarenbermea:
|
|
|
Edozein hizkuntzak bizirik irauteko funtsezkoa da aldaera komun edo estandar bat izatea eta esparru eta maila
|
guztietan
erabilia izatea. Euskararen historian zehar behin eta berriro idazleek agertu duten kezka da euskara batuaren beharra, baina euskalki bat edo zenbait euskalki literatur hizkuntza modura erabiltzeko saio ugari egin badira ere (ikus Villasante, 1970 eta Zuazo,
|
|
|
Arantzazuko bileraren abiadari jarraiki euskarak zuen bigarren behar larria ere, esparru
|
guztietara
hedatu beharra, alegia, aintzat hartu zuten zenbaitek eta Aresti eta Kintanaren (1970) deiadarrari jarraiki euskara komunikabideetan, administrazioan, politikan, filosofian, literaturan, zientzian e.a. erabiltzen eta trebatzen hasi ziren. Hauek denak, senitartekoa edo lagunartekoa ez bezala, eta arrantzaleen edo nekazarien hizkuntza berezitua ez bezala, hizkuntza estandarra erabili behar duten esparruak dira, baina garatuz hasi zirenean euskara batua hastapenetan baino ez zegoen.
|
|
|
«... Sakoneko eztabaida honakoa zen, ene ustez, alegia, ea hiztegigintza teknikoa filologo edo hizkuntzalarien lan hutsa den edota bertako espezialisten lana den. Ene iritzian,
|
guztien arteko
lankidetzan oinarritu behar bada ere, lehenengo pausoa eman behar dutenak hizkuntza praktikan erabiliko duten espezialistak dira, nahiz eta gero hizkuntzaren teknikariak direnen kritika eta gomendioak onartu behar dituzten. Eta puntu hau azpimarratu nahi nuke, gaur egunean ere behin eta berriro plazaratzen ari den eztabaida dinamikoa delako... > >.
|
|
|
a) bat batekoa b) errotikakoa e) behetik gorakoa eta d) mailakakoa. Lehenengoa, hizkuntza baten hiztun
|
guztiak
erailtzen direnean gertatzen da, hau da, genozidio bat gertatzen denean. Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan gertatzen da:
|
|
|
«[...] Euskararen beharra sentitzen dugunok euskararen balioaz arduratzen gara, eta euskara erabilgarri bihurtu nahi dugu. Eta hau jakintzaren arlo
|
guztietan
lortu gura dugu[...] nortzuk dira euskara teknikoaren problema konpontzen saiatu behar dutenak. Bistan da ez dela nahikoa euskara menperatzea, gai tekniko eta zientifikoak ere menperatu behar baitira[...] Bigarrenik, zein izanen litzateke bidea?
|
|
|
Baina zein izan daiteke hizkuntzalarien ekarpena? Hizkuntzalarien eginkizuna ezin izan daiteke esparru
|
guztietako
testu tekniko zientifikoak idaztea, gehienez ere, lan egiten duen hizkuntzalaritzaren esparruko euskara lan dezake bakoitzak. Ekarpena, hizkuntzalaritzaren esparruak lantzetik etorriko da, jakina.
|
|
|
Urruntze hori jakintza esparru bakoitzaren berezitasunei zor zaie. Hizkuntza osoa erabilera
|
guztien
bilkura da; erabilera desberdinei dagozkien hizkuntzaren azpimultzoak elkarren artean gainezarrita daude eta azpimultzo guztiek elkarren artean duten lotura hizkuntza komuna
|
|
|
Urruntze hori jakintza esparru bakoitzaren berezitasunei zor zaie. Hizkuntza osoa erabilera guztien bilkura da; erabilera desberdinei dagozkien hizkuntzaren azpimultzoak elkarren artean gainezarrita daude eta azpimultzo
|
guztiek
elkarren artean duten lotura hizkuntza komuna
|
|
|
a) Hizkera komunak eta hizkera tekniko zientifikoek duten gainezarritako eremu horretan, ezinbestean estandarrak izan behar duten fonologia, ortografia eta morfologia flexiboa ditugu. Sintaxiari eta, oro har, testu gramatikari dagokienez, erabilera komunean posible edota gramatikal diren esapide eta eraikuntza
|
guztien artean
zenbait aukera egiten ditu erabilera tekniko zientifikoak, zehatza, neutroa eta inpertsonala izateko helburua dela eta. Testu tek niko zientifikoen ezaugarririk aipagarriena ohiko logika batetik abiaturiko koherentzia da:
|
|
|
Testu tek niko zientifikoen ezaugarririk aipagarriena ohiko logika batetik abiaturiko koherentzia da: helburua ez da irakurlea harritzea edo testu anbiguo baten aukera
|
guztien
funtzio estetikoa aztertzera bultzatzea; igorleak adierazi nahi duenaren eta hartzaileak jasotzen duen informazioaren arteko distantzia minimoa izatea da helburua. Honek eragina du testuaren antolakuntzan berean:
|
|
|
oso erabiltzaile kopuru txikia dute hiztun komunitate osoarekin erkatuz gero; izan ere, era honetako terminoen ezagutzarako garrantzia duen aurkakotasuna ez da zientzialaria/ ez zientzialaria, baizik eta zientziaren esparru jakin bateko aditua/ gainerako hiztun
|
guztiak
.
|
|
|
Izan ere, hemen eskaini dudan ekuazioa eta irakurbidea Ensunzaren bigarren lan horretatik aterea da. Bestetik, formula kimikoen irakurbideaz ikus Odriozola (1994). 497IGONE ZABALAerabilera
|
guztietan
berdina izan behar du. Euskaltzaindiak ixa izena erabaki du hizki horretarako eta hala erabili behar da hizkuntza tekniko zientifikoan ere.
|
|
|
Euskaltzaindiak ixa izena erabaki du hizki horretarako eta hala erabili behar da hizkuntza tekniko zientifikoan ere. Goiko ekuazio horretan ageri den gainerako
|
guztia
hizkuntza komunetik urrun dago neurri handian eta horrelakoak nola irakurri erabiltzen dituzten zientzialarien erabakia da erabat.Azkenik, hizkuntza naturaletik urrun dauden esapide hauek hizkuntza naturalaz idatziriko testu batean txertatu behar ditugunean hainbat arazo sortzen zaizkigu deklinabidearekin edo sintaxiarekin zerikusia dutenak: Deklinabide mugatuko edo mugagabeko atzizkia gaineratu behar al dugu?
|
|
|
Euskaldun erdien artean hainbat motatakoak aurki ditzakegu26: batetik, ama hizkuntza euskara izanik ere, irakaskuntza osoa erdaraz jaso dutelarik, euskara estandarra edota beren lan esparruko euskara menderatzen ez dutenak; bestetik, euskara bigarren hizkuntza modura ikasi dutenak eta lagunarteko esparruetan edota esparru komunetan edota beren lan esparruetan erabiltzeko gai ez direnak, edo bestela, esparru
|
hauetan guztietan
erabiltzen badute ere, jabekuntza erabat burutu ez izanagatik hutsuneak dituztenak. Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru guztietan eta baita testugileen artean ere mota hauetako guztietako hiztunak egotea.
|
|
|
batetik, ama hizkuntza euskara izanik ere, irakaskuntza osoa erdaraz jaso dutelarik, euskara estandarra edota beren lan esparruko euskara menderatzen ez dutenak; bestetik, euskara bigarren hizkuntza modura ikasi dutenak eta lagunarteko esparruetan edota esparru komunetan edota beren lan esparruetan erabiltzeko gai ez direnak, edo bestela, esparru hauetan guztietan erabiltzen badute ere, jabekuntza erabat burutu ez izanagatik hutsuneak dituztenak. Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru
|
guztietan
eta baita testugileen artean ere mota hauetako guztietako hiztunak egotea. Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin har daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen beste hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat hartzen ez diren bezala.
|
|
|
batetik, ama hizkuntza euskara izanik ere, irakaskuntza osoa erdaraz jaso dutelarik, euskara estandarra edota beren lan esparruko euskara menderatzen ez dutenak; bestetik, euskara bigarren hizkuntza modura ikasi dutenak eta lagunarteko esparruetan edota esparru komunetan edota beren lan esparruetan erabiltzeko gai ez direnak, edo bestela, esparru hauetan guztietan erabiltzen badute ere, jabekuntza erabat burutu ez izanagatik hutsuneak dituztenak. Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru guztietan eta baita testugileen artean ere mota
|
hauetako guztietako
hiztunak egotea. Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin har daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen beste hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat hartzen ez diren bezala.
|
|
|
Esate baterako, mota desberdinetako testuak behar dira lehen hezkuntzan, bigarren hez kuntzan eta unibertsitatean; era berean, desberdinak izan lukete adi tuek beren artean trukatzen dituzten testuek eta adituak ez diren hiztunei zuzendutakoek, eta jakina, desberdinak izan behar dute sendagile batek gaixoekin mintzatzen denean erabiltzen duen hizkerak, medikuntza biltzar batean bere lankideen aurrean aurkezten duen komunikazioak eta kazetari batek telebistan ikusleei medikuntzaren aurrerapen baten berri emateko irakurtzen duen albisteak. Euskaraz erregistro
|
hauek guztiak
landu beharrekoak dira, hizkuntza osasuntsua izanen badugu eta zenbait alderditan horiek guztiak elkarrekin aldatu badute ere, beste alderdi batzuetan aldendu egingo dira estilo aniztasunaren mesedetan29. Hizkuntza bat beste baten eraginaren pean bizi denean, ahultzearen diagnosia egin ahal izateko ezinbestekoa da ondo bereiztea hizkuntza menderatzailearen sistemak eragindako aldaketak eta sistem... Hizkuntza menderatzaileak eragindako aldaketek bi motatako ondorioak eman ditzakete:
|
|
|
Esate baterako, mota desberdinetako testuak behar dira lehen hezkuntzan, bigarren hez kuntzan eta unibertsitatean; era berean, desberdinak izan lukete adi tuek beren artean trukatzen dituzten testuek eta adituak ez diren hiztunei zuzendutakoek, eta jakina, desberdinak izan behar dute sendagile batek gaixoekin mintzatzen denean erabiltzen duen hizkerak, medikuntza biltzar batean bere lankideen aurrean aurkezten duen komunikazioak eta kazetari batek telebistan ikusleei medikuntzaren aurrerapen baten berri emateko irakurtzen duen albisteak. Euskaraz erregistro hauek guztiak landu beharrekoak dira, hizkuntza osasuntsua izanen badugu eta zenbait alderditan
|
horiek guztiak
elkarrekin aldatu badute ere, beste alderdi batzuetan aldendu egingo dira estilo aniztasunaren mesedetan29. Hizkuntza bat beste baten eraginaren pean bizi denean, ahultzearen diagnosia egin ahal izateko ezinbestekoa da ondo bereiztea hizkuntza menderatzailearen sistemak eragindako aldaketak eta sistema horrek eragindakoak ez diren aldaketak. Hizkuntza menderatzaileak eragindako aldaketek bi motatako ondorioak eman ditzakete:
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: esku-lan (trabajo manual! travail manuel), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide honi eutsi litzaioke orain ere, ahal den
|
guztian
, erdal hitz mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere hitz hurrenkera hori hartu izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan honetan aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
Bukatzeko, hizkuntza
|
guztietan
neurri batean edo bestean gertatzen den mailegutza aipatu behar dugu. Hizkuntza ahultzen du mailegu gehiegi hartze ak; edonola, bereiztu beharrekoak dira hizkuntzan ditugun hitzak ordezkatzen dituzten maileguak, askotan hizkuntza aberastu gabe pobretzen dutenak eta bestetik, hizkuntza aberasten dutenak, izenik ez duten adigaietarako etiketez hornitzen baitute hizkuntza.
|
|
|
Euskararen iraupenerako ezinbestekoa da batuaren finkapena baina funtsezkoa da, era berean, euskara erabilera esparru
|
guztietara
hedatzea. Euskarak estandarizatzeko bidean eman dituen urratsetan oso garrantzitsua izan da beren jardueran hizkuntza hau erabili duten zientzialari eta teknikarien ekarpena, estandarra behar duten komunikazio esparruetan mugitzen baitira.
|
|
|
Bera gidaria, akuilaria eta adore emalea izan da guretariko askorentzat. Zer edo zer nabarmentzekotan, merezimendu
|
guztietan
, horixe nabarmenduko nuke, hots, irakasle onaren apaltasuna, ingurukoak erakartzeko eta zaletzeko gaitasuna. Badakit ezin objektiboa izan naitekeena asko baita ikasi diodana, UEUren saioetan irakasle nuenean, AHO taldean lankide eta beti ere adiskide dudanean.
|
|
|
Aukeraeuskaltzaindia_ ehu
|
guztien artean
garrantzitsuena da, talde guztien artean
|
|
|
Aukeraeuskaltzaindia_ ehu guztien artean garrantzitsuena da, talde
|
guztien artean
|
|
|
Bestalde, gauzakezdaude hainbateratsu (e) tikhemendik, atzizkiaren inguruan. Oro har, hortik etagutxiago handik, (e) oso goiz darabiltzate haur
|
guztiek
. Alabaina, izeneiedosintagmei erantsitakotik atzizkidunadibideakhaurbatzuengan goizikusibadituguere, bestebatzuen
|
|
|
Euskal Herriak izan dezan Frantzia berrian bere begitartea. Arima berezi bat badu alabaina gure Herriak. Gu ezagutzen gaituzten
|
guztiek
aitortzen dutena da: Euskaldunak ez garela besteen idurikoak.
|
|
|
Abis (1857), Spano (1858), Fontana, Picozzi, Rosa, Pozzo (1859).
|
Guztiak
San Matearen Ebanjelioarenak, Abisena izan ezik, gero zehatzago ikusiko dugunez.
|
|
|
Nahiz eta zientzia gaiez ikasketak egineta ikerlanak argitaratu, badirudi ez zirela
|
guztiz
gustukoak, hogeita hamar urte bete zituenean sartu baitzen beste mundu berri batean, hots, hizkuntzalaritzan. Hara zer dioskun berak:
|
|
|
11rako antolatua zen Biltzar Konstituziogilerako izendatu zuten korsikarrek Louis Lucien Bonaparte, eta kidetza hori betetzeko Parisa jo zuen gure hizkuntzalariak, politika munduan sartuz. Baina, 1849ko urtarrilaren 9an ezabatu zituzten izendapenak; hala eta
|
guztiz
ere Parisen jarraitu zuen Cavagnari bere idazkariarekin irailaren 7ra arte, Sena departamendutik senatore izendatua izan zen datara arte, hain zuzen. Politikan murgildurik, bizpahiru urtetan hizkuntzalaritza baztertu beharrean aurkitzen da eta Italiatik kanpo sei urte egingo ditu.
|
|
|
Eredutzat hartuak ziren han idatzi zuten Dante Alighieri (Florentzia, 1265Ravena 1321), Francesco Petrarca (Arezzo, 1304Arqua, 1374), Giovanni Bocaccio (Florentzia, 1313Certaldo, 1375). Gainera, Italiako batasun politikoaren bidean, Florentzia izan zen erreinu eta lurralde historiko
|
guztien
hiriburua 1865ean, denak bildurik eta batasuna eginaz Parlamentua Erroman 1871ko azaroaren 27an eratu zen arte. Baina bazekien hizkuntza literario batuaren azpian dialekto asko zeudela bizirik.
|
|
|
Baina bazekien hizkuntza literario batuaren azpian dialekto asko zeudela bizirik. Eta dialektologo gisa,
|
hau guztia
biltzea interesatzen zitzaion. Aspalditik harremanak zeuzkan dialektoetan mintzatzen ziren jaun jakitunekin, idazten ere saiatzen zirenekin, bestalde.
|
|
|
Eskuizkribuak Argitalpenak 1 Manuscritos Publicaciones. Liburu honetan ikus daitezke aipatu sailkapenak eta Bonapartek bildu zituen Italiako eskuizkribu
|
guztiak
: itzulpenak, olerkiak, gutunak eta beste eratako idazkiak, dialektoka sailkatuak.
|
|
|
hemezortzi orrialde dira guztira. Sailkapen fonetikoa dakar, hots, dialekto eta azpidialekto
|
guztiak
bereizteko marka gramatikalak eta zeinu fonetikoak jarriz. Bonapartek ahalegin guztiak egiten zituen testuak ortografía batuan argitaratzeko eta sail
|
|
|
Sailkapen fonetikoa dakar, hots, dialekto eta azpidialekto guztiak bereizteko marka gramatikalak eta zeinu fonetikoak jarriz. Bonapartek ahalegin
|
guztiak
egiten zituen testuak ortografía batuan argitaratzeko eta sail
|
|
|
kapen honetan ikusten denez, ahoskerako zeinu fonetikoetan ere lan eskergarria egin zuen dialekto
|
guztietarako
zeinu berdinak, bateratuak erabiliz. Dialektologoentzat garrantzitsua dela sailkapen hau iruditzen zait; baina nire lanaren edukitik kanpo geratzen da, alor horretan sartzeko ikerketa luzea egin litzaketelako.
|
|
|
Kontuan hartzen badaBonapartek erabilitako irizpideak (nagusikiirizpi degramatikalak) etagureak (lexikalak)
|
guztiz
bestelakoakdirela, harritzekoa dahainhurbilizateabiprozedurakondorioetan.
|
|
|
Elkarren aldameneanetaesangura harremana adieraztenduentarteko osagairikgabedaudenperpausakaztertzekounean, bibliografianezdagoera batekoadostasunik.Hemen, egoerahorretan dauden perpaus
|
guztien artean
ezdugu bereizketarikegingoetadenak alboratuakdirelaesangodugu: testu mailakoikerketak betiaurkitukoduhaienarteanharremanbatedobeste (ikus Makazaga 1996, Zabala1996a), etaperpaus mailako ikerketak beregaintzat
|
|
|
56). Izan ere, aurrean ontzat zein kaskartzat harturiko
|
guztiak
, nabarmenki kaskarragoak dira hizkuntz maila jaso berezituetan: ikusi bost emendio motak (14), bi hautakari harremanak (15), kausa zein ondorioa (16), argudioa zein ondorioztapena (17), eta aurkaritza zein kontzesioa (18).
|
|
|
' Alde hatera utziko ditugu esparru honetan gertatzen diren ezabaketa
|
guztien
kontu ezin interesgarriagoa. Areago, lan honetatik kanpo geratuko dira era berean erabilera nagusian ezinbestez ezabaketa daramaten kideak ere (ez ezik edo baizik kasu).
|
|
|
Izan ere, koma ezaugarriek esangura harrema nen artean egiten bide dituzten bereizkuntzak hipotesi horren alde egon litez ke: komak erraz adieraz ditzake esangura batzuk (aurkaritza, argudioa, kausa eta emendio mota batzuk), baina ez bestelako
|
guztiak
(beste emendio mota batzuk, ondorioztapena, ondorioa, hautakari harremanak eta kontzesioa). Puntuazioak adierazten dituen prosodia ezaugarriek testu edo perpaus mailan funtzio bat izan lezaketelako hipotesia plazaratu delarik, ekin diezaiogun koma baino are esangarriagoak izan litezkeen bi puntuen aztertzeari.
|
|
|
1.sailosoalaburtuz, bada, elkarrenaldamenean etaesangura harremana gauzatzen duen tarteko osagairik gabedauden perpaus
|
guztiak
alboratuak direlaesandugu: biperpaus bakun.Halaere, testuaren azterketak harreman motaaskoaurkiditzakehorrelakoen artean.Guk geuk, esangura harremanak hautatudituguaztergaigisa, bidebatezpuntu, koma etabipuntuen ezauga rriek izan dezaketen eragina aztertzeko.Puntuak, hasiera batean behintzat, esangura harreman ugarionarditzaketestuinguruarenarabera.Komak, ordea, aurkaritza, argudioa, kausaetaze... Bipuntuek osoondo onartzen dituzte argudio etakausa harre manak; bestetik, nahikoondomoldatzen diraaurkaritzarekin, etakomabaino egokiagoakbidediraondorioztapenaetaondorioa adierazteko.
|
|
|
b) Horietazgain, Larringanek (1995) testuaantolatzekoerabildaitezkeen kideen esparru izugarri zabalaaztertu du sakontasunez.Hona hemen kide
|
guztion
gainetikolaburbilpena:
|
|
|
ustez jatorrizkoa dena (19a) eta testu eta perpaus mailako funtzioak biltzen dituena (19b). Kide hauen
|
guztion
testu mailako fun tzioa, bestalde, mintzagaia indartzea da nonbait. c4) sailean aipatuko direnen kasuan, bes talde, ustez jatorrizkoa zen funtzioa eskuragarri dago gaurko euskararen baitan ere, eta oro har, berriz bezalakoen bi erabilerak azal daitezke.
|
|
|
Besarkadura handikoen arteko pilaketak, aldiz, zilegi dira zenbaitetan (30a), batez ere mota honetako lokailuek aukeran dituzten kokaguneetatik bi erabiltzen direnean (30b d); horrelakoak direla eta, esan beharra dago bestela ko pilaketa
|
guztietan
baino aldakortasun handiagoa aurkitu dugula eta idaz tankerak eta hizkuntz mailak ere oso kontuan hartzekoak direla.
|
|
|
Komeria
|
hura guztia
zela eta, nazka nazka eginda zegoen. Eta ez pentsa aldez aurretik non sartzen ari zen jakin gabe sartu zenik!
|
|
|
Euskaltzaindiaren lokailuek (ez testu antolatzaile
|
guztiek
, ordea) perpau
|
|
|
Aurreko kontuak laburbilduz, bada, juntagailuek perpaus mailako fun tzio bat dute berez, bi perpaus elkartzen baitituzte goragoko perpaus bat ema teko; hala ere, zenbaitetan, aurrean daramatzaten prosodia ezaugarriak direla bide, lokailu modura joka dezakete; horrelakoetan, bada, testu mailako fun tzioa dute.
|
Hau guztia
, dena dela, gramatika kategoria bati dagokion banake ta ohiko bat besterik ez litzateke izango. Bestalde, oro har esangura baizik gauzatzen ez duten lokailuekiko pilaketetarako murriztapenik ez dago.
|
|
|
– Ez, ordea, berak nahiko lukeen bezala hitz
|
guztiak
direlako mailegu eta, beraz, maila bere ko; azken finean Schuchardtekin eztabaidan Meilletek duela ia mende bat gogoratu bezala, hizkuntza guztietan jatorrizko lexikoa kontzeptu erlatiboa izan arren, hizkuntzaren bila kabide ezagunaren harnean absolutua bilakatzen da eta garai diferenteetan sartutako maile guek ez bezalako informazioa eman liezaiguke.
|
|
|
– Ez, ordea, berak nahiko lukeen bezala hitz guztiak direlako mailegu eta, beraz, maila bere ko; azken finean Schuchardtekin eztabaidan Meilletek duela ia mende bat gogoratu bezala, hizkuntza
|
guztietan
jatorrizko lexikoa kontzeptu erlatiboa izan arren, hizkuntzaren bila kabide ezagunaren harnean absolutua bilakatzen da eta garai diferenteetan sartutako maile guek ez bezalako informazioa eman liezaiguke.
|
|
|
345) When loanwords are excluded, ones realizes that many Tagalog words are hased on monosyllahic root (consonant vowel con sonant) ohartuaz edota Johek (1995: 242) Kaukasoko lezgi hizkuntzan soilik maileguetan agertzen dela' ahostun V ahostun' segida gogoratzen digu nean,
|
guztiok
teorian aspalditik dakiguna haino ez digute markatzen, hots, maileguei hertakotzea kosta egin dakiekeela eta inoiz heren azaleko egiturak5 sala ditzakeela atzerritartzat. Hizkuntza austronesioetan hestela ere enhor hisilahikoetarako joera garhi ez halitz, mailegatuek lekukotasun interesgarri rik eman lukete (Gonda 1949/ 51:
|
|
|
Alabaina, beha rrezko ote bigarren urrats hau. Zemai ren baliokideetara bihurtzen bagara, beaza, eta meatxu, meatxa aurkitzen ditugu (mehatxatu, miatxatu, meazatu, meaxtu haren aditzarent zat), erdarazko menaza jatorriaren bokal eta kontsonanteak ia bere hartan gordeaz: m > b disimilazioa batean, n > e 1 V_ V orotan, da alde
|
guztia
. Bada, >: ·zemana rainoko berreraiketa ausardia handirik gabekoa ontzat ematen badugu, kideotako bokal eta kontsonante talde bera kausitzen dugu; hori bai, ordena diferentzia larriarekin kontsonanteetan m n z 1 z m n.
|
|
|
baldin etaLakarra 1995 en erakutsi zen legea, morfema barneko >: ·>: ·TVTV ezintasuna, 17 Hobeto esan, metatesi bikoitza, kalitatearena ere (fortis < > lenis) hor baita Mitxelenak ikusi bezala; ez dakit hau (d. laño< llano ere) bcste inon aztertu den, baina baluke intere sik morfema egitura mailako erregelei dagokienez.' 7h Orobat goiko! eiho eta bentana rekin: nekez aurkituko ditugu lexo edo* bendana berenaldaerekin batean.346ZEMAI ABAGADAUNEalegia, onartzen badugu eta kontrako arrazoi gutxi dela dirudi are ezi nezkoago genuke TVTVTV. Bestalde, noizbait erro
|
guztiak
aitzineuskaraz monosilaboak izan zirela onartuz, arrazoi haboro genuke abagada mailegu tzat (edota berankortzat, bederen) jotzeko, areago morfema horiek oro Ceskatzen zutela pentsatzen bada.17OEH ren Etim." ohar horretan zalantza markarekin egindako propasa mena (abagada < abaga+ ada) ez zait aitzinamendua iruditzen ikusiaren eta ikuskizunaren aurrean. Izan ere, abaga horrek izartxoa eraman behar bide du (ik.
|
|
|
Hiriart Urrutiren euskarak duen indar, jatortasun, adierazkortasun eta askatasunari oharturik, eta haren kazetalanen antología
|
guztiak
ere (Lafitte:
|
|
|
Han hemenka, aste
|
guztietako
lehen mintzaldiaz bertzalde, guziz Zer eta zer deitu ozkan, ezagun zen, bai eta zuten ezagutzen aspaldian gehienek, haren eskukaldi berezia. Euskara bezala hedatu ere du Euskal Herrian euskararen amodioa, garbitu ondoan gure mintzai eder zaharra, zahartzearekin lotuak zitzaizkon helar gaixtoetarik.
|
|
|
literaturlanak (emanaldikako kontakizunak, neurtitzak), euskallibu ru argitaraberrien berri eta iruzkinak (hark eginak dirateke zenbait), liburuen argitalpenak eta euskalaritza solasak.
|
Guztiz
aipagarri dira hark berak egini ko bi argitalpen, hain zuzen adiskide zituen Duvoisin-en Laborantzako Liburuarena (emanaldika urteetan; liburu gisa bereiz 1892an), hi tzaurrearekin, eta Ithurriren gramatika, honek hiltzerakoan hari utzia, ohar jakingarriekin argitara zuena, nahiz ez osorik.
|
|
|
tan gelditzekotan (E 309,). 4.2 Irudi bidezko mintzaira eta figurez den bezainbatean, esan dezagun lehenik Hiriart Urrutik zinez ugari baliatzen dituela hitz eta adierazpide tro piko egin eta hizkuntzan finkatuak. Hots, hiztegietan irudizko esanahian agertzen direnak edo behar luketenak, ez baitira haren kazetalanetako
|
guztiak
ageri. Politikako hizkeran barra barra eta beti adierazkorki darabiltza, beti solasari datxikola.
|
|
2019
|
|
|
Argudio
|
guztiak
J. Urquijoren zalantzak deuseztatzera zuzendu zituen F. Krutwigek. EJ GEko aholkulari izandako B. Echegarayk postua berreskuratzea, ez ote zen ezarritako baldintza politikoak lasaitzen ari zirenaren seinale?
|
|
|
1941ean izendatutako J. Irigoyenek euskaltzain izateari utzi zion, beraz, eta J. M. Seminario komisario politikoa ados omen zegoen F. Krutwigen asmo
|
guztiekin
. JCVren aktetara joez gero, ordea, ez dago erabaki garrantzitsu horien inolako aipamenik.
|
|
|
Miklós Horthy ren erregeordealdian() faxismora lerratu zen. Hungariako idazle ezagunena izan ondoren, Mundu Gerraren osteko erregimen komunistan
|
guztiz
baztertuta zegoen (Peña Rodríguez 2014).
|
|
|
237 Hitzaurre hori ez dago jasota N. Ormaechearen idazlan
|
guztien
edizioan (cf. Iztueta 1991). zuzenketak izan arren, argitaratzaileak eskatzen zuen behin betiko kopia mekanografiatuaren hurbilekotzat jo daiteke.238 Bestalde R.
|
|
|
Eskubide
|
guztiak
jabedunak dira. Ez da zilegi liburuki hau osorik edo zatika kopiatzea, ez sistema infomatikoekin beronen edukia biltzea, ez inongo sistema elektroniko edo mekanikoz, fotokimikoz, magnetikoz, elektrooptikoz, fotokopiaz, erregistratuz edo beste bitartekoz berau transmititzea, aipamenetarako izan ezik, argitaratzailearen edo copyrightaren jabearen aldez aurreko eta idatzizko baimenik gabe.
|
|
|
Aro
|
guztietan
saiatu behar dugu tradizioa berorren gainetik nagusitzeko puntuan dagoen konformismoaren eskuetatik behin eta berriro askatzen.
|