|
2015
|
|
|
Bertan topatu daitekeen pertsonai kantitatea nabarmendu zuen, fantasia ukitua, baita eduki sexualik ez zaiola falta ere. Telleriaren iritziz komiki
|
guztiz
gomendagarria.
|
|
|
Eta normala da, berez,
|
guztiek
hori pentsatu izana, nire ingurukoek ere pentsatu izan baitute orain dela oso gutxi arte, nire aspaldiko lotura hori deskubritu eta aiko maikoka jakinarazi didaten arte, eta apur bat espantuka ere, sekretu bat ezkutatu izan banie bezala, lotsatuta, nire asmoa ez zen arren hori, inondik ere. Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi bat eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean.
|
|
|
Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi bat eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean. Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso bat osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko
|
guztia
; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat batean osatu banu, behintzat. Dena dela, bakarra izan arren ondo gogoan dut, besteak beste deskubrimendua egin zutenek bidali didatelako pieza ez behin ezpada bi bider, emailez eta whatsappez, eta atzera begira balio izan didalako hantxe 10 urte freskorekin Gipuzkoako ez naiz akordatzen zer herritan idatzi nuen hark, neure buruari analisi txiki bat egiteko eta erronkatxoa jotzeko.
|
|
|
...hitzik gabe gelditu nintzenekoa ez nekielako zer esan, ez bainekien ezer, beste hizlari apasionatu batzuek euren artean eztabaidatzen zuten bitartean, artean kalapita hauspotzen zuen azken txapelketa nagusiaren harira, zer zegien Ametsek bertsotan eta zer zemaion Maialenek bertsoari; nola hark, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen
|
guztia
; urtetako tradizioa hautsiz bertso saio batera baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ika...
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko bat bateko bertsotarako
|
guztiz
balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Badakit norbait hasiko zaidala errima pobrea ez al den galdezka. Errima pobrerik ez dago edukiak beste
|
guztia
zeharo estalirik uzten duenean, diskurtsoak goia jotzen duenean. Era berean, hanka luzea ere aipa dezake norbaitek, baina Lazkao Txikik kantatzen duen bezala ez da antzematen.
|
|
|
Era berean, hanka luzea ere aipa dezake norbaitek, baina Lazkao Txikik kantatzen duen bezala ez da antzematen. Ez Lazkao Txikik bakarrik, ia ia bertsolari
|
guztiek
kantatzen zuten horrela doinu horretan. Zer esatea nahi duzue?
|
|
|
Nondik zen? ” eta antzeko itxurako esaldiekin iritsi ginen Basque Blockera; GPSaren laguntzaz, noski. Bertan daude Euskal Etxea, frontoia, eta euskal jakiak prestatzen dituzten jatetxe eta abar
|
guztiak
. 100 metro inguruko kalea da eta Jaialdirako espresuki aldatzen dute legea, jendeak kalean edan ahal izateko, Idahon ezin baita kalean alkoholik edan.
|
|
|
Euskal Etxearen bitartez hasi zen arratsaldeko bostetan, eguzkipean eta ia jenderik gabe Bertshow. Nekeza izango zenaren zantzu
|
guztiak
genituen, baina desertuan osatzen diren ispilu ilusio bat besterik ez zen izan, eta segituan batu zitzaizkigun entzuleak eta kuriosoak lurrean inprobisaturiko oholtzaren inguruan. No woman, no cry, Lily Marlen edota Habanera bezalako doinu bertsotuak izan ziren entzungai, batzuk aipatzearren, edota Euskal Herrian euskaraz, Xalbadorren heriotzean edo Lau teilatu kanta mitiko bezain hunkigarriez babestu genituen beroaren preso ziren zaleak.
|
|
|
ipini zuen
|
guztia
|
|
|
Las Vegasen gerta daitekeen
|
guztia
|
|
|
Hustu ez bazaitu,
|
guztiz
amaraunak
|
|
|
Hotel bitxia zen, bungalowen antzeko etxetxoz osatua. Binaka edo hirunaka hartu genuen ostatu, eta konturatu nintzen etxetxo
|
guztiak
altueran zeudela jarrita, haietara sartzeko eskailerak igo behar zirelarik.
|
|
|
Gauza ugari eta sakonak kontatu zizkigun, tartean, ez dela itzuliko Euskal Herrira, nahiz eta urtero etorriko zaigun bisitan. Baina
|
horiek guztiak
dokumentalean entzungo dituzue, noski.
|
|
|
Baina benetako garaipenaren, barkatu, GARAIPENAREN PASIOA Central Parken eman genuen. San Frantziskon egin bezala, hemen ere bizikletak alokatu eta parkeko txoko
|
guztiak
arakatu genituen, John Lennonen negar malkoa aurkitu genuen arte. Han, Sierrak Imagine inprobisatu bat jo zuen ahots urratuko saxoz, eta urteak bertan daramatzan Tomen gitarraz lagunduta.
|
|
|
Ordua iritsi zen, 28 egun eta gero. JFK aireportuko zaratak mutu utzi gintuen, eta behin eta berriz sentitu genituen gorputzetako atal
|
guztietan
bizitza osorako gordeko ditugun oroitzapenak.
|
|
|
XXI. mendeko gizarte honetan, non alde batetik bestera erraztasun izugarriz mugitzen garen, agian ez du zentzu gehiegirik izango bidaia baten kronika egiteak, edo akaso, irakurle fina zaren heinean, gustu eta plazer handiz egingo duzu bederatzi lagunek 2015eko uztailean egin zuten bidaia horren irakurketa.
|
Honetan guztian
egia borobila bakarra da, etorriko diren paragrafoetan irakurri ahal izango duzunez, bederatzietako bakoitzak esperientzia pertsonal ahaztezina izan zuela.
|
|
|
Aire girotua besterik arnastu ezin daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera hura. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz
|
guztiak
amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura. Guardia zibilek ere entzun gintuzten.
|
|
|
Ezer ulertu ezinik, egoera larria zela ohartu nintzen segituan. Burua altxatu eta lagun
|
guztiak
ikusten nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari.
|
|
|
Amerikar batek euskaraz izango lukeen azentu berdina zuen gizon sendo baten ahotsak ongietorria eman zien bertaratutakoei, eta ohiko erretolikaren ondoren, iritsi zen herri kirolariak (gihartsuak eta burutsuak) banaka banaka deitzeko tenorea. Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen
|
guztiari
oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere. Ez nuen lehen aldia ke gortina zeharkatzen, baina ez dut uste horretara ohituko denik gizaki hilkorrik.
|
|
|
Neure buruarekin ari nintzela, norbaitek soinu banda jarri zien nire pentsamenduei: Oh, say, can you see… Bart Simpsonen musika irakaslea gogorarazi zidan gizon bat ari zen kantuan, eta Estatu Batuetako pasaportea zuten norbanako
|
guztiak
hipnotizatuta zeuzkan. Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira.
|
|
|
Oh, say, can you see… Bart Simpsonen musika irakaslea gogorarazi zidan gizon bat ari zen kantuan, eta Estatu Batuetako pasaportea zuten norbanako guztiak hipnotizatuta zeuzkan. Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik
|
guztiak
jarri baitzituen lurraldeko banderari begira. Hain kontzentratuta kantatu zuten guztiek, hain berdin, hain bat; handik ere atera zitekeen beste thriller beldurgarri bat.
|
|
|
Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira. Hain kontzentratuta kantatu zuten
|
guztiek
, hain berdin, hain bat; handik ere atera zitekeen beste thriller beldurgarri bat.
|
|
|
Herri kirolariak bertsolarien anai arreba txikiak dira Boisen: eurek berenganatzen dute jendearen arreta
|
guztia
.
|
|
|
Herri kirolariak bertsolarien anai arreba txikiak dira Boisen: eurek berenganatzen dute jendearen arreta
|
guztia
. Ez ahalegindu ezin hobeto kantatzen, amerikarrentzat ezagunak diren doinuak bilatzen edo zenbait ale goitik behera ingelesez botatzen:
|
|
|
alferrik da. Gutxien espero duzunean, harri jasotzaile batek harri bat altxatuko du, aizkolari batek ezpal bi kenduko dizkio enbor bati… eta zure jardunak ikusleen memorian okupatu dituen byte
|
guztiak
ezabatu egingo dira. Gainera, harri jasotzaileak selfie bat egingo du harri borobilari eusten dion bitartean, eta orduan sentituko duzu nola zur eta lur dagoen publikoko mutiko batek nagusitan harri jasotzailea izan nahi duela esaten dion bere amari.
|
|
|
Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua. Aramendik grabazio
|
guztiak
Xenpelarrera eraman izan ditu beti. “Inoiz ez dut etxean gordetzeko saiorik grabatu, ez naiz-eta batere gauzak gordezalea.
|
|
|
Ateak zabaldu eta
|
guztiona
den ondarea guztion eskura jarri, txukun eta antolatuta. Ez da helburu makala Xenpelar Dokumentazio Zentroarena.
|
|
|
Ateak zabaldu eta guztiona den ondarea
|
guztion
eskura jarri, txukun eta antolatuta. Ez da helburu makala Xenpelar Dokumentazio Zentroarena.
|
|
|
Hainbat norbanako eta elkarte gerturatu izan dira bertara etxe eta egoitzetan urtetan gordetako dokumentuak eramatera. Baina helburua ez da
|
guztia
toki berean gordeta izatea, dokumentu, audio, transkripzio edo artxibo bakoitza non dagoen identifikatuta izatea baizik. “Bertsolaritzari buruz ondare historikoa duten liburutegi eta bestelako erakundeekin harremanak saretzea nahiko genuke”, dio Aranburuk.
|
|
|
Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin gertatzen da hori, bertsolaritzak Euskal Herrian identifikazio izugarria daukalako, historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako. Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu bere garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi
|
guztien
memoria galdu egiten da. Herri baten memoria gordetzea da honelako zentro bat martxan jartzeak duen helburu nagusia, ez gainera geldirik egoteko, aurrera bultzarazteko baizik”.
|
|
|
|
GUZTIA
, GUZTIEN ESKURA
|
|
|
GUZTIA,
|
GUZTIEN
ESKURA
|
|
|
Villabonan du egoitza Xenpelar Dokumentazio Zentroak, Euskal Herriko Bertsozale Elkartearen eraikinean bertan. Bertako dokumentazio
|
guztia
kontsultatzea irekia da, publikoa. “Guztioi irekitako zentroa gara.
|
|
|
genuke bilketa ere
|
guztiongandik
jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura egon dadin sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari…
|
Guztiok
elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura egon dadin sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea
|
guztiontzat
erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura egon dadin sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena.
|
Guztion artean
jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura egon dadin sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean
|
guztion
eskura egon dadin sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura egon dadin sakabanatuta dagoen
|
guztion
altxorra”.
|
|
|
Ezinezkoa litzateke bilketa lanean aritu diren
|
guztiak
aipatzea, inurri lana izan baita, kontzienteki edo ez, afizioz edo ondarea zaindu eta gordetzeak duen garrantziak bultzatuta, herriz herri magnetofoi handia, grabadora modernoagoa, bideo kamera, argazki kamera, blok txikia edo telefono mobila hartuta aritu direnena. Aipa genitzake Alan Lomaxen grabazioak, Patxi Mujikak egin zituen grabazioak, Ximun Haran… Beranduago Jose Antonio Gesalaga “Zaldubi”, komunikabideetan Joxe Mari Iriondo, Laxaro Azkune eta Nikolas Aldai, Mixel Lekuona… Nola ez, Joanito Dorronsorok doinu bilketan egindako lana ezin aipatu gabe utzi.
|
|
|
Terapiek lagundu diote, besteak beste, ulertzen emozio denak direla bizitzaren parte.
|
Horiekin guztiekin
bizi behar dela, eta horiekin guztiekin bizitzen jakin behar dela: “Egun batean oso haserre edo triste bazaude, egun hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik.
|
|
|
Terapiek lagundu diote, besteak beste, ulertzen emozio denak direla bizitzaren parte. Horiekin guztiekin bizi behar dela, eta
|
horiekin guztiekin
bizitzen jakin behar dela: “Egun batean oso haserre edo triste bazaude, egun hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik.
|
|
|
Psikologoak “euren hipopotamoa” ikusten laguntzen die, eta jabearazten die nondik somatizatzen duten. Behin jabetuta, euren bizitzan kokatzen dute, euren biografian, eta emozio
|
horiek guztiak
nondik datozkien identifikatzen dute, emozio horien lagun egin arte. “Pozaren kontra inor ez da borrokatzen.
|
|
|
“Bizi izan ditugu –eta nik bizi izan ditut– oso oso egoera gogorrak, eta ez dut eduki negar egiteko eskubiderik. Bizi duzu tentsio
|
hori guztia
, eta badago zeozer kolektiboa ukatu dizuna negar egitea, erortzea edo abandonatzea. Jendeak badauka min bat atera ez duena.
|
|
|
Imajinatzen dut nik moduan beste jende askok ere hala egin behar izan duela.
|
Hori guztia
karga emozional handi bat da”, ondorioztatu zuen bertsolariak.
|
|
|
Badu susmo bat horrekiko: “Nire susmoa da eurek badakitela entzulearengan
|
horrek guztiak
badaukala eragin inportante bat, emozioa ateratzen dutela, eta sortzen dutela horrelako psikodrama kolektibo bat lagunduko diena memento batean arreta deitzen”.
|
|
|
Publikoak nahi du ikusi bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien
|
guztia
, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”. Gutasun horretara lerratzea ontzat joagatik, niak ere gu-ari zerbait esan behar diola eta horrekin tentuz ibili beharra ere azpimarratu zuen Barrosok.
|
|
|
Bertso eskoletan emozioak modu zehatz batean landu behar direla erakusten hastearekin, kontuz ibili behar da Igor Elortzaren iritziz, “patroi modukoetan” ez erortzeko. “Seguru hor badela egin bako bidea, baina kontu eduki behar da seguru ez dagoelako mundu
|
guztiarentzat
balio duen patroirik. Kontu teknikoekin ez da interesantea, eta kontu emozionalekin desastre samarra izan liteke.
|
|
|
“Bertso eskoletan ikasi behar dugu emozio denak normaltzat onartzen”, Onintza Enbeitaren ustez. “Gu bertsotan hasi ginenean jarrera bat zen jarrera nagusia —bai kantatzeko posturari zegokionez, baita kantaerari zegokionez ere—, hori zen normala, eta beste
|
guztia
arraroa. Nik uste dut bertso eskoletan erakutsi behar duguna dela dena dela normala:
|
|
|
Enbeitarentzat ia ezinezkoa da burua eta emozioak bereiztea: “Edo
|
guztiz
bereizten dut, edo, bestela, badakit tripetatik kantatuko dudala”. Gai batzuen aurrean “zeharo” ekidin ohi du errealitatea, badakielako errealitateak eramango duela nahi ez duen leku batera.
|
|
|
Niretzat ere ez litzateke ona, zerbait arrastatuko nukeelako handiegia bihurtuko litzatekeena arrastatu ahal izateko”. Bizitza pertsonaleko emozio denak norberarekin eroanda, eta horiei saioak sortzen dizkien egonezin
|
guztiak
batuta, maskara jartzea da “errazena” Enbeitarentzat.
|
|
|
Enbeitaren ustetan bada une bat bertsolaria maskara horrekin “betiko” haserretzen dena eta erabakitzen duena beti ezin duela horrela kantatu: “Zure hauskortasun
|
horiek guztiak
zergatik ezin dituzu agertu. Denok gara sendoak besteko hauskorrak.
|
|
|
Emozio batetik gehiegi denean, norbera ez da “errealitate batean” Barrosorentzat. Bere burua ez du prest ikusten emozio
|
guztiak
kaleratzeko. “Nire borroka psikologiko batzuk ez ditut kaleratzen; nahiz eta horiei lotutako emozio batzuk bizi, beste zerbait kaleratzen saiatzen naiz batzuetan.
|
|
|
Kantatuko banu, triste bizi naizela eta niretzat pena handi bat dela bakarrik lo egitea, jendeak pentsatuko luke neskazahar samindu bat naizela. Popatik joan daitezela munduko mutil
|
guztiak
eta batek ere ez duela merezi kantatuko banu ere, ez dakit zer pentsatuko luketen. Orduan, borroka horretan askotan ez dut esan nahiko nukeena esaten”.
|
|
2016
|
|
|
Bere bi aitonek gerraren ondorioak modu basatian jasan zituzten. Bat judu alemana zen, Frantziara ihes egin zuen, baina bere familia
|
guztiak
Auschwitzen bukatu zuen, juduak zirelako. Beste aitona euskaldun peto petoa zen, eta nazien aurka gerrara joateko muga pasa zuen, bizikletaz.
|
|
|
Iturriaga: “Zadgek esaten du arazo psikologiko
|
guztiak
ez direla indibidualak, batzuk kolektiboak direla eta kolektiboki tratatu behar direla”
|
|
|
Etno psikiatrak genozidioen biktimen seme alaben ametsak ikertu zituen eta ohartu zen haiek ere beren gurasoek garatutako beldur eta sindrome berak garatzen zituztela. Zadgek esaten du arazo psikologiko
|
guztiak
ez direla indibidualak, batzuk kolektiboak direla eta kolektiboki tratatu behar direla.
|
|
|
Erreferentzia
|
horietatik guztietatik
paralelismo bat egiten du Ximunek: Nazismoak auzia izan du, bai Jerusalemen eta bai Nurenbergen.
|
|
|
Eta ordukoa ez zen mundu hau. Gu ikastolako umeak gara; ikastola nola sortu zen, zein mailatako proiektu komunitarioa zen, auzolana…
|
hori guztia
oso presente egon da beti. Gu baserritarren semeak gara, Durangon hazi gara eta gure etxean beti esan izan da Durango karlisten herria zela.
|
|
|
Eta eragin horren aurrean nola erreakzionatu izan dugun euskaldunok.
|
Hori guztia
hor dago.
|
|
|
Hori da arrazoi bat. Ostera badaude beste pare bat elkarrizketa argi eta garbi ikusten dena zelan eragin duen gugan
|
horrek guztiak
. litzateke aztertu ezta ETA bera ere ez, hori guztia barik.
|
|
|
Ostera badaude beste pare bat elkarrizketa argi eta garbi ikusten dena zelan eragin duen gugan horrek guztiak. litzateke aztertu ezta ETA bera ere ez,
|
hori guztia barik
. Gure erantzuna zelakoa izan den…
|
|
|
|
Hori guztia
hor dago eta derrigorrez buelta eman behar diogu. Bestela, ezer jakingo ez duten hurrengo belaunaldiek –berentzat Franco izango da guretzat Karlistadak izan direna– horren guztiaren eragina izango dute.
|
|
|
Hori guztia hor dago eta derrigorrez buelta eman behar diogu. Bestela, ezer jakingo ez duten hurrengo belaunaldiek –berentzat Franco izango da guretzat Karlistadak izan direna–
|
horren guztiaren
eragina izango dute. Alde batetik denbora asko pasa da, lekuko asko hil egin direlako dagoeneko.
|
|
|
Hori ezinbestekoa izan da isiltasun hau mantentzeko, motibo asko direla eta; konplizitatez, beldurrez, lotsaz… antzerkian agertzen dira horietako batzuk.
|
Horrek guztiak
osatu gaitu.
|
|
|
Hori da kontua. Hainbeste aipatzen den trantsizioa ez da fundamentuzkoa izan eta horrek estaltzen du
|
guztia
. Errukia eta kristautasuna ere hor daude, ikusi besterik ez dago jende horrek guztiak zein eliza klase jan duen.
|
|
|
Hainbeste aipatzen den trantsizioa ez da fundamentuzkoa izan eta horrek estaltzen du guztia. Errukia eta kristautasuna ere hor daude, ikusi besterik ez dago jende
|
horrek guztiak
zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez.
|
|
|
Nola jasotzen du
|
hori guztia
antzezlanak?
|
|
|
Gizarte bezala nola tratatzen ditugu gure eritasunak?
|
Hori guztia
kontatzeko aukera ematen du ospitaleak.
|
|
|
Bertsotan ari garenean, gu ez goaz obra berdinarekin Abadiñora edo Gasteiza. Gu Abadiñora edo Gasteiza goaz, eta ez dugu berdin kantatzen, hasi euskalkitik eta segi beste
|
guztiarekin
. Gure jarduna, gainera, hasi eta amaitu egiten da, momentuan, eta inguruko baldintzek eragin handia daukate.
|
|
|
Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk hartu ditu eta, uneren batean, bakoitza bere etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina, gero, egoerak trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu, egoerak partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde
|
guztiarekin
ere egon gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan. Eta, noski, baita Ximunekin ere.
|
|
|
Baina
|
hori guztia
aparte, aktoreek bezala, guk ere oso garbi izan dugu azken erabakiak Ximunek hartzen dituela.
|
|
|
Urnietara joan bizitzera eta Lurdesekin ezkondu zen, baina, hala eta
|
guztiz
ere, Oiartzungo Intxixu antzerki taldearekin lanean jarraitu zuen; zehazki, Eugenio Arozena herrikide eta antzerkigilearekin harremanetan. Lartaun zein Intxixu taldeetako zuzendaria eta Antzertiren birsortzailea da Arozena, eta gaiaren inguruko hainbat liburu eta lan argitaratu ditu.
|
|
|
Izan ere, beti irudikatu dugu Txirrita doinu jakin batzuekin bertsotan, baina, berez, hori ez da horrela, eta atzean dagoen lana aldarrikatzen du. “Grabaketa bat kenduta, Txirritaren bertso
|
guztiak
idatziz jaso ditugu; Antonio Zabalaren bitartez, adibidez. Gu gara Txirritari melodiak jartzen dizkiogunak, eta hori Xabier Lete eta Antton Valverderen lanaren eragina da; disko bat kaleratu zuten Txirritaren bertsoekin.
|
|
|
Antzerki taldearen egoera ikustekoa zen: Letek 40 urte inguru, nik 32 (ordurako banuen esperientzia antzerkian), eta beste
|
guztiak
22 urte inguruko mutil kuadrilla. Han parrandarako gosea besterik ez zegoen!
|
|
|
J.I. 1982an geneukan antzerki taldea ikustekoa zen: Letek 40 urte inguru, nik 32 eta beste
|
guztiak
22 urteko mutil kuadrilla. Porroa, zurruta eta antzerkian batere esperientziarik ez.
|
|
|
Bat batean sakeleko telefonoak jotzen digu, batari Elorrion eta besteari Lesakan. Telefonoaren bestaldetik Bertsozale Elkarteko emakume ahots ezagun batek pasioz diosku eskuartean dutena itzela dela, udaberrikoa ezin hobeto joan zela, uztailerako aurreikusita dutena zoragarria izango dela eta ea guk
|
horretan guztian
parte hartu nahi dugun.
|
|
|
Eta azken galdera horretan denbora izoztu zen, marrazki bizidunetan sorpresaz zerbait gertatzen denean bezalaxe. Handik gutxira, eta denbora bere onera itzuli zenean ohartu ginen inork ezin zizkigula galdera
|
horiek guztiak
erantzun. Diplomatikoago esanda, galdera horiek guztiak oso interesgarriak eta aberasgarriak ziren, baina, tamalez, ez zegoela erantzunik.
|
|
|
Handik gutxira, eta denbora bere onera itzuli zenean ohartu ginen inork ezin zizkigula galdera horiek guztiak erantzun. Diplomatikoago esanda, galdera
|
horiek guztiak
oso interesgarriak eta aberasgarriak ziren, baina, tamalez, ez zegoela erantzunik. Guk gure barrurako ontasun osoz pentsatu genuen:
|
|
|
Komunikazioa lortu behar duzu. Ulertu egin behar dute, sentitu egin behar dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba
|
guztia
aldatu zidan. Ohartu nintzen egin behar nuena hori zela:
|
|
|
Ondorio horretara heldu naiz: akaso hizkuntza salbatzeagatik hasi nintzen, eta horrek oraindik ere bere papera jokatzen du, baina poetaren funtzioa gizarte
|
guztietan
eta tradizio guztietan da jendeari sentiaraztea, eta jendearen sentimentuak plasmatzea. Eta hori da nire ofizioa.
|
|
|
Sinestezina da UKIPek (Erresuna Batuko alderdi neofaszistak) hainbeste boto edukitzea Galesen. Oso gaizki ikusten dut dena, eta sentitzen dut
|
horren guztiaren kontra
kantatu beharra. Nik kantatzen dut jendea konturarazteko:
|
|
|
Kantatu behar da injustizia
|
horien guztien kontra
. Eta adibidez gure ondoan bizi diren ingelesak konturatzeko ez digutela gure hizkuntza irakasten, ez digutela gure historia irakasten; irakasten digutela aldameneko herriaren historia, monarkia, hizkuntza…
|
|
|
Munduak eskuinera egin du, eta nik idatzi egiten dut hori salatzeko. Batetik, kazetaria naizelako —eta hor, akaso, arrazoitik aritzen naiz—, propaganda
|
hori guztia
faltsua dela esateko. Eta, bestetik, poesia idazten dut —eta poesian, beharbada, bihotzetik gehaigo—, entzulea ataka horretan jartzeko:
|
|
|
Munduan eta Europan biolentzia eta era
|
guztietako
diskriminazioa erabiltzen da Demokrazia jantziarekin. Aztoragarria zait, adibidez, Gales Brexitaren alde azaltzea.
|
|
|
2013an BECen egon nintzenean, nire atzean eserita zegoen gizonak gauza bat esan zidan betirako geratu zaidana: bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea zelako, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun
|
guztiek
bertan egon behar zutela. Txapelketa horrek irudikatzen zuelako zer zen euskaldun izatea gizon harentzat.
|
|
|
Gazteek Cynghaneddekin duten harremana azterketa bati begirakoa da. Eta bertsoak eta bertsoak eta bertsoak ikasarazten dizkiete buruz, eta arau zorrotz
|
horiek guztiak
eta abar, baina ez zaie irakasten egiten. Osagaiak ematen zaizkie, baina gero ez dute egiten.
|
|
|
Larunbatean, aurreko egun
|
guztietan
bezala, Irati eta Maddalen saioa hasi baino lehen jendeari umore ona itzultzen ari ziren, Jon, Esti, Iñaki, Xabi, Haritz… eta beste hainbeste, pastel gaineko ginga gorriz tindatzen, eta gainerakook metro karratuetan kilometroak egiten. Galestarrak izan ezik, galestarrak izozki bana jaten ari ziren marko konparaezineko ertzen batean.
|
|
|
kantatzen ari zaren unean beti zaude bakarrik, inoiz ez duzu duoan kantatzen. Talde batean, engranaje
|
guztiak
funtzionatu behar du. Engranaje guztiak funtzionatzeko baldintzak asko dira.
|
|
|
Talde batean, engranaje guztiak funtzionatu behar du. Engranaje
|
guztiak
funtzionatzeko baldintzak asko dira. Egoera pertsonaletik hasi, eta egoera pertsonal hori taldeari komunikatzetik uneko bizipenak oholtzan zauden bitartean konpartitzera.
|
|
|
Interesa aktibatzen bada, burua abian jartzen da, ikasteko prest gaude eta egin egiten dugu. Emozio horren bitartez, gai gara gordetzeko informazio
|
hori guztia
. Beste alde batetik, adimen anitzek erakutsi digute garun guztiek ez dutela berdin funtzionatzen, eta bakoitza oso bide ezberdinetatik iristen dela ondorio beretara”, azaldu zuen Gonzalezek.
|
|
|
Emozio horren bitartez, gai gara gordetzeko informazio hori guztia. Beste alde batetik, adimen anitzek erakutsi digute garun
|
guztiek
ez dutela berdin funtzionatzen, eta bakoitza oso bide ezberdinetatik iristen dela ondorio beretara”, azaldu zuen Gonzalezek. Arizmendi ikastolan Konfiantzaren pedagogia garatu dute, eta, jakintza askotatik jasota garatu duten pedagogia horren baitan, “proiektuak ez dira ohiko proiektu:
|
|
|
Proiektu baten aurrean, haurrekin gaia adosteko bidea defendatu izan dute batzuek. Adosteko bidea ez dela
|
guztien
interesekoa irizten dio Gonzalezek, euren interesa “denengana iristea” da. Hargatik hautatzen dute emozioa pizteko bidea.
|
|
|
Gakoa, gaia bera baino gehiago, emozioa aktibatzea izaten da, bizipena izateko aukera izatea, horrek sortzen duelako interesa”. Lehen paragrafoan aipatutako gonbidatuen artean, haurren osaba edo aitona ziren
|
guztiak
, salbu eta Patxi Goikolea. Goikolea, dena den, komunitateko kide da.
|
|
|
“Zabalik eskaintzen baditugu, gehiago esperimentatuko dute adimen horietatik. Eduki
|
horiek guztiak
zentzuarekin ikasiko dituzte. Hori da eskaintzen duena proiektu baten testuinguruak”.
|
|
|
Artzaintzaren doinuak, txalaparta, bertsolaritza, garai zahar eta berrietako musika, kantautoreak eta beste hainbat arlo landu zituzten, sorreratik gaur egunera. “Plazerez bizi izan dugu, eta egun
|
horiek guztiak
nola nahasten diren ikusi dugu. Irekidura horren plazera transmititu nahi izan dugu.
|
|
|
Baina nik uste eszena berdintsuak toki askotan errepikatuko zirela Euskal Herrian zehar. Ohikoa zen komodako kajoian, koltxoi azpietan eta abarretan bertsopaper ugari gordetzea, gero handik atera, buruz ikasi eta okasioa zen
|
guztian
kantatzeko, bai etxean bertan eta bai lagunarteko otorduen mahaiondoko moduan.
|
|
|
Toki askotan, baserritar batzuk nekez itzuliko ziren azokatik etxera, tarteko tabernan bertsotan egin gabe. Esan daiteke bertsoa
|
guztiz
funtzionala zela: Gabonetako kantak bertsoak ziren, elizako kanta asko ere bai, herri kanta ugari bertsoak ziren, sehaska kantak zer esanik ez… Horrez gain, aski da Auspoako Ezkontza galdukotako bertsoak gogoratzea, edo bertsotan egindako hainbeste kronika; askotan kronika beltzak.
|
|
|
Hori dena ondo dago, eta beharrezkoa izango da egungo testuinguruan. Baina
|
horrek guztiak
ez du demostratzen bertsolaria herrian txertatuagoa dagoenik eta arrakasta handiagoa duenik.
|