|
2000
|
|
|
Ohargarria da bere lagunen hainbat aipamen jasotzen dituen ipuin horretan esaten dena nabegantea izan nahi lukeen zuhaitz horrek, nahi lukeen moduan bidazti, peregrina edo nabigatzailea izaterik ez izatearen arrazoia bere sustrai sakon ikaragarriak direla. Sarrionandiaren obrak
|
ezin
du bere sustraien gatibotzatik ihes egin inolaz, eta ezinbertzean" arteztasunarekin" besarkatzen duela eguratsa.
|
|
|
hots, Julenek zalantza eta barne gatazka ugari ditu. Egileak berak azpimarratu zuenez," Editoreak berak, bere militantzia ez du oso garbi ikusten, baina halaber, ikusten du egoerak horretara bultzatzen duela,
|
ezin
duela beste jarrerarik hartu. Liburuan, zuri eta beltzen arteko gerra izan beharrean, gris asko dago.
|
|
|
Bere barne munduan sartuz, pertsonaia hauen aldaketen berri izango dugu. Horrelako pertsonaiekin
|
ezin
dugu zer egingo duten aurreikusi.
|
|
|
Haatik,
|
ezin
dugu ahaztu euskal literaturaren inguruko kritika publikoa batik bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten.
|
|
2001
|
|
|
Esango dugu fokalizatu bat sumagaitza dela baldin eta fabulako beste pertsonaiek (ala pertsonaia batek)
|
ezin
badute sumatu, eta alderantziz, fokalizatu bat sumagarria izango da fabulako beste pertsonaiek (ala batek) suma dezaketenean.
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak
|
ezin
du" ni" esan, baina, aldi berean, ezin du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak ezin du istoriorik asmatu, azken batean, bere buruaz beste ezertaz ez baitu hitz egiten.
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak ezin du" ni" esan, baina, aldi berean,
|
ezin
du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak ezin du istoriorik asmatu, azken batean, bere buruaz beste ezertaz ez baitu hitz egiten.
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak ezin du" ni" esan, baina, aldi berean, ezin du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak
|
ezin
du istoriorik asmatu, azken batean, bere buruaz beste ezertaz ez baitu hitz egiten. Existentzialismoaren ondoriorik bortitzena onartu beharrean gaude:
|
|
|
Eta hala ere, Scherazaderen modura, istorioak kontatzeko ahalegina egingo du, istorioak (literatura) salbagarri suertatuko zaizkiolakoan. Alabaina, Scherezadek bere burua salbatzen badu ere, Malone eta Ene Jesus eko protagonistek
|
ezin
dute: istorioak ez dira sortzen, guztia esanda dago.
|
|
|
Eta irakurketa kontuez ari garenez,
|
ezin
ditugu ahaztu 100 metrok izan dituenen artean polemiko eta eztabaidatuenak izan direnak. Nobelaren beraren oinarrizko kontaketarengatik, hau da, izenburutik bertatik azpimarratzen den ihesaldiaren ehun metroen kontaketarengatik, intepretazio politikoak ugariak izan dira.
|
|
|
Alabaina, 100 metroren berritasunaz mintzo garenean,
|
ezin
dugu ahaztu nobelaren ekarpen nagusiena ez dagoela euskal nobelan ezezagunak ziren kontamoldeen erabileran. Forma eta edukia ilargi beraren bi aurpegiak direla onartuz, egileak nobelan darabiltzan baliabide teknikoek lotura hertsia dute bertan kontatzen zaigunarekin.
|
|
|
Baina jarrai dezagun Ene Jesus-ekin. Bertan, hurrengo pauso gisara, istorioak konta
|
ezin
dituenean, OBJEKTUEN deskribapenetan aurkituko du babesa protagonistak. Hizkuntzak traizionatzen digunean18, begiak bihurtzen dira objektuen formetara iristeko tresna bakar:
|
|
|
Hizkuntzak ezer izenda ez dezakeenean, denborak eta espazioak ere
|
ezin
dute ezintasun horretatik ihes egin. Hasierarik eta bukaera18 Gogora ditzagun objektuekiko zaletasunaz Nouveau Roman-i buruz esandakoak. rik ez dagoenean, zehazgabeko eremuan murgiltzen da protagonista.
|
|
|
abentura horretan Euskal Herrian dudarik gabe horrekin [ETArekin] topo egiten dela.
|
Ezin
dut ulertu batzuek nola egiten dituzten abenturak horrekin topo egin gabe. Bizitza intimoan hori hor dago, traban edo ez, baina hor dago.
|
|
|
, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar honek,
|
ezin
du aitortu emaztea beharrezko zaiola bizitzen segitzeko, bere burua erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera (Mollyk bezala, senarrarekin geratzea erabakitzen baitu), sinestezina iruditzen zaio. Saizarbitoriaren aurreko bi nobeletan bezala, hemen ere agertzen zaigun J.J. Lasa psikiatrak dioen moduan (136), larrialdietan fabulaziora jotzeko joera baitauka protagonista honek.
|
|
|
Egilearen kontaketa objektiboa eteten duten egunkari, gida turistiko, kanta edo kaleko iruzkinek, nobelaren ahots aberastasunaz haratago, garaiko giro politiko bortitza gogorarazten digute.
|
Ezin
dugu ahaztu, euskararen egoera diglosikoa salatzen duten pasarteez gain, garaiko errepresio politikoa eta euskal izaera kultural oro ukatzen duen erregimena daudela oinarrian, eta horregatik, ezin da ukatu, nobela honetan ere garaiko egoeraren oihartzun ugari kausi dezakegula. Horrela ulertu nahi genituzke, ikastolen hastapenak gogorarazten dizkigun Xabiertxo (1925) liburuari egindako erreferentziak, edo nobelaren zenbait kapitulutan errepikatzen den kantak:
|
|
|
, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar honek,
|
ezin
du aitortu bere emaztea beharrezko zaiola bizitzen segitzeko, bere burua erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera sinestezina iruditzen zaio.
|
|
|
Juan Martinek ere playboy bat izan nahiko luke, amorante ugari izan zituen Rossettiren antzekoa, eta horregatik esaten du emakumezkoak pintatzen dakitenek lortzen dituztela (145). Nahiz eta onartu konkistatzaile horiek emakumezkoei sufriarazi egiten dietela (222),
|
ezin
du mixerable kontsideratu margolaria, hori onartzea bere burua ere mixerable dela onartzera eramango bailuke. Alferrik izango da Eugeniarekin duen gertakizun bortitzaren ostean ispiluan islatzen den gizonaren irudia mixerable batena dela ikustea (208).
|
|
|
Eta horretarako, Juan Martin bidaialagun eskasa da, nobelaren amaieran aurpegiratuko dion bezala, Juan Martin ez baita ausartzen bidaiatzera= bizitzera (213). Beste emakumeekin ez bezala, Victoriarekin nostalgiarik sentitu ez duen arren (213), emakume honekin arriskatzeak merezi duela somatu duen arren, bere obsesioetan (literaturan) ezkutatu besterik
|
ezin
du egin (69). Rossettiren obsesioa n aipatzen den Hjalmar Söderberg idazle suediarraren Doktor Glas (1905) nobelako protagonistari gertatutakoaren antzera, Juan Martini ere" bizitza begien aurretik" pasa zaio.
|
|
|
" Poesiak
|
ezin
du galdutakoa berreskuratu" idazten du Berger ek, baina galdutakoa urruntzen duen espazioari desafio egiten dio. Eta betekizun horretan poesiak bere bideak ditu:
|
|
|
" Hauxe diot: batzuentzat ispiluak egiaren hieroglifikoak lirateke non agertzen zaien euren aurrean agertzen den guztia, ezkuturik gera
|
ezin
duen egian ohi den bezala. Beste batzuk, alderantziz, gezurraren sinbolotzat hartzen dituzte ispiluak, zeren askotan erakusten baitituzte gauzak ez diren moduan." (Marami, 1582)
|
|
|
bata, idealizatua, urrun geratu den neskatxarentzat eta bestea, hirietan emagaldu marginatuekin gertatzen dena. Hiri guztiek bildu dituzte miseriak, eta kulturaren lilurak
|
ezin
ditu estali.
|
|
|
Harengandik
|
ezin
dugu aldegin ez patioan, ez komunean, ez bisita kabinan, ez zazpigarren loan.
|
|
|
Mundua hautsia dago, zientziak
|
ezin
du sintesi bakarraren antolaketa egin. Eta mundua hautsia dagoela behin eta berriro errepikatzen duen idazleak zer maite lezake gehiago Arestik Eliot en itzulpenari jarririko sarrera baino?
|
|
|
" Poesiaren gaia errealitatea da, beraz, baina egungo filosofiak eta egungo poesiak ondo dakite ez dela posible errealitatearen ezagumen oso eta sistematikoan antzematea, poetak badaki
|
ezin
duela errealitatearen bere esperientzia baino isladatu ahal, eta esperientzia hau ere galbahe ugari iraganda gero bakarrik, bitarteko bait ditu bere oroimenaren hutsuneak, bere gogoaren eta bere lengoaiaren akatsak, eta poemagintzako desfigurazio bera ere bai. Orduan galbahe hauek iraganez gero, poesiaren objetoa errealitatea bada ere, poeman ez da benetako errealitatea isladatzen, baizik eta errealitate poetikoa, poesian bertan kreaturiko beste errealitate bat halegia.
|
|
|
Berriki argitaratu dira Izenik gabe eta Aurrera liburuak Bada musikarik (1996) izenburupean. Datagatik
|
ezin
ditugu aipatu Sarrionandiaren iturri gisa. Baina lehenago bazen erdal itzulpen bat Editora Nacional ek kaleratua Aurrera liburua hartzen zuena (1982) eta itzuli zen baita ere Gau bat Hamlet-ekin (1970), eta hauxe liteke aukeratu zuen ezaupidea, kontuan harturik, gainera, Holan presente dagoela Izuen gordelekuetan barrena liburuan.
|
|
|
Aldi berean eta iturri desberdinetatik, begiari datorkion irudi multzoa jartzen da orrialdean. Baina bai zineak eta bai literaturak
|
ezin
dute begiari une batean datorkiona aldi berean une berean eman; muntaia behar du batak, eta diskurtsoaren linealtasuna gorde besteak. Une batekoa diskurtso luze eta ulergarria bihurtzeko beharrezko du poesiak diskurtsoaren luzapenean ematea buruan une batez gertatu dena.
|
|
2002
|
|
|
" Baiña eldu da berriro gure artean agertu behar duzun garaia, ta gizaldi oni seiñale berri premiatsu ta ukaeziña eman bear diozuna. Zuk dakusazu, Jesu, gure gabezia; zuk dakusazu gure txirotasunaren andia;
|
ezin
duzu aintzat ez artu gure bearrizanaren luzapide eziña, gure larritasunaren egia ta gogortasuna, gure landerreria, gure etsipena: ba badakizu zure laguntasun oi ez bezalakoa dugula premiazko; zure itzulpenaz dugun bearrizana, ba dakizu".
|
|
|
Par. Beraz, gauza bat inguratzailea da, eta bertzea, inguratua. Gauza batek
|
ezin
baitu, aski batetan, ari eta iasan zer berdina.
|
|
|
Aris. Ori
|
ezina
dukezu.
|
|
|
|
Ezin
dut nik haritzondo horren aldorreraino igo, Basotx. Mika beltxuriak han izkutatu zuena bizardun batek hartu behar izango luke.
|
|
2003
|
|
|
Bere alargunari etxako otuko nere liburu bat irakurtzerik. Eta bera izan ezik
|
ezin
du inork susmatu nortzuk ziran benetako Fernando ta Inasi.
|
|
|
Bainan zer da hau?...
|
Ezin
du sinestu ispilutik ikusten duana!... Rodriguez sartu da barrean!...
|
|
|
|
Ezin
dut sinestu!
|
|
|
Ezkaitezan ibili aikomaikotan gu bion arte... Zer egiten duzu hainbeste jende ekartzeko zure klinika dontsu hontara, zuk, medizinäa zer dan e" re eztakizun horrek; neuk, zure aldean jakitun handi bat izanik, gehien gehienez hogei edo hogei ta bost eri baino
|
ezin
ditudanean bildu nere itxarongelan, eta hori bakarrik epidemiako egun zoriontsuetan?
|
|
|
Txomin eta Etxeberria ordea etzebiltzen hain eskas, eurek irabazitako dirua gastatzen zuten; honegaitik edo, etziran lotsatzen Valdepeñasko ardo arrunta, hau da, merkeena eta eurei gehien gustatzen zitzaiena edaten. Bainan ia dirurik eztaukanak irabazten dutenekin biltzen danean
|
ezin
du eskatu hau, antza.
|
|
|
Ez, egia da. Nik
|
ezin
dut pentsatu. Gustatuko litzakit hain tontäa ez izatea.
|
|
|
|
Ezin
dut.
|
|
|
Zergatik, zergatik
|
ezin
duzu?
|
|
|
|
Ezin
dut, ezin dut.
|
|
|
Ezin dut,
|
ezin
dut.
|
|
|
Baina Iziartxu, hori ezta arrazoi bat. Zergatik
|
ezin
duzu?
|
|
|
" Etxeko gertakariekin
|
ezin
dugu gehiago elkarrekin bizi, eta alde egitea erabagi dugu. Hona non arki gaitzakezun, baldin oraingo eritziak aldatu eta inoiz nahi baduzu."
|
|
|
Pozik be pozik egingo dot hori. Baina, zoritxarrez, nik hemen Bizkaiko eleizliburuak baino
|
ezin
ditut aitatu; beste eleizbarrutiak zer egin dabenen barri zehatzik eta ziurrik ez daukat orain.
|
|
|
Nik neuk garbi ikusten dot hau. Zorionez, izan ditut laguntzaile onak eta
|
ezin
ditut hemen ixildu lagunon izenak: Juxto Mari Mokoroa, Lino Akesolo, Aingeru Irigarai (Nafarroako idazleena beroni zor deutsat), Anai Berriotxoa eta, batez be, Juan San Martin:
|
|
|
Bainuontzia urbegiz gainezka zegoen, epel eta usaintsu, neska bien zain. Karmele liluratuta zegoen begira, etxean
|
ezin
baitzuen horrelako toki hain handian bainurik hartu, jakuzzi eta guzti. Igerilekua zirudien, bainuontzia baino gehiago.
|
|
|
|
Ezin
dut gehiago... Hau zoramena da...
|
|
|
Zirudien une batetik bestera negarrez hasi behar zela. Begiak jaso
|
ezin
zituela, jarraitu zuen:
|
|
|
|
Ezin
du sinistu hileetan ikusitako aurpegi bizia hain bizigabe egon daitekeenik. Basurtuko erietxerainoko bidea ez zen aurkitzen zaila izan, Bibioten buruan errepideetako jarraibideetan baino argiago irakurtzen baitzen, baina orain aurrean zeukan Ainhizeganako bidea aurkituko ote zuen ez zekien hain seguru.
|
|
|
Agian ez jatorragoa, baina bai tratu beroagokoa. Haizeak gortinak astintzen zituen, Ainhizek haizea edo leiho aurrean bueltaka eta bueltaka jostatzen zebilen euli taldearen eragina ote zen erabaki
|
ezin
zuela. Bere logelako moketan etzanda, esku bata telefonoan eta besteaz ilea kiribiltzen zebilela, sartzen ziren eguzki izpiei begietan jo zezaten uzten zien.
|
|
|
Eguratsa egokia, gurasoen basetxetik irten eta belartza zabaletik ibiltzeko. Izarrek
|
ezin
dute indarra neurtu gaueko erreginarekin, baina jarraigo ezin hobea eskaintzen diote, ñir ñir sabai beltzean. Nebak hoberen darabilen iskilua hartu du, aizkora zorrotza, gerritik balantzaka, piztiaren batengandik arreba babestu balu edo.
|
|
|
Biak blai eginda gelditu ziren, arnasberritzen, besarkatuta. Arantxak
|
ezin
zuen sinistu horrela irauteko gai zen gizonik izango zenik.
|
|
|
Soinean zeraman guztia erantzi eta uretarantz abiatu zen. Ur ertzera iritsi orduko, lehen ikusi
|
ezin
zuen beste bikote bat ageri zen, eskuineko haitzen atzean. Neskatilek alaiki begiratu zioten, eta euretariko batek harenganantz jaurti zuen pilota.
|
|
|
Azken hiletan ikusi eta entzundakoak burutik iraultzen zituen, zurrunbilo hartatik guztiaren gakoak garbi eta distiratsu agertu behar balu bezala.
|
Ezin
zuen ezer ulertu, ez, baina bere ahotik irtendako hamaika ispilu haietan kontatzea merezi zuen zerbait ezkutatzen zen. Haatik, zerbaitek ziotson ez zuela sekula ere jakingo...
|
|
|
Ainhizeren begiak zabal zabalik geratu ziren, sinestu ere
|
ezin
zuela.
|
|
|
Hildakoak barik, sentimenduak ehortziko zituen, betiko. Herria babestu
|
ezin
bazuen, armek eskuetan erre egiten bazuten jareginarazi artean, bere buruarentzat bakarrik biziko zen, arrebarekin batera.
|
|
|
Ainhizek, artean erantzi gabe zuela, zorrotik atera zuen bere olerkia, hainbeste hileren ostean berriz irakurtzeko.
|
Ezin
zuen oroitu noiz idatzi zuen, orriaren goialdean zioen bezala, data barik zegoen eta.
|
|
2004
|
|
|
" Herria lozorroan,/ lozorroan dakusgu,/ erdiak eta gehiago/ lotan,/ erdiak eta gehiago.../ Ai! Guk gutxiok ezin, inolaz
|
ezin
dugu, erdizka besterik/ asko,/ gauza asko esan". Xabier Azurmendiren" Hustu gaituzte" poema moralizatzailea jarri ondoren("... Eta poetak uste du ezerk ez duela ezer balio..."), egileak bera ere tartekotzat jartzen delarik" herriaren barne lokartua esnatu eta indartzeko", hustu gabeko" poeta jator eta bete batzuk" badaudela oraindino diosku.
|
|
|
eta txau!, higuina ematen dit. Haren ondoan ari naiz idazten eta, ahausika diharduen bitartean,
|
ezin
dut ezer ganoraz idatzi. Euriak eta haizeak ez naute nekarazten.
|
|
|
Mintzo
|
ezina
du Pedrok, baina egin egiten du hitz. Olazaharkoen mihinak, ostera, lotu egin dira.
|
|
|
Baina honek sudur zuloetan sartzen dizkio hari esku ezkerreko behatzak, eta ahoan eskuiko ukabila.
|
Ezin
du arnasarik hartu Juanek, ta estu ta larri dago, ito aginean; indarka batean ari da baina, galdu ditu indarrak; nekatuta dago eta dardarazko keinuak egiten ditu; arpegia gorritu ta hazi egin zaio, begiak irten nahirik ditu, sudur zuloetatik odola dariola dago.
|
|
|
Mozorro hau ez da nirea.
|
Ezin
dut kendu burutik. Ni Enekoneko Pedro naiz, Don Trifon, Enekoneko Pedro.
|
|
|
Zeuok izan zarete, zantarrok, zeuok! Zeuok hil dituzue, bai,
|
ezin
nauzue ni ikusi ta...! Ongi ezagutzen dut nik zuen aiherkunde gaiztoa, zuen gorroto bizia, zuen azpi lana, zuen amorru ezkutua, zuen...
|
|
|
Ai! Guk gutxiok ezin, inolaz
|
ezin
dugu, erdizka besterik asko, gauza asko esan.
|
|
2005
|
|
|
Adierazgarria Patxi Iturregiren kasua, guztietan generoarekiko leialtasuna aldarrikatu duten bakanetakoa, bakarra ez esatearren, eta, hala ere, zazpigarren urtegarrenean bigarren bilduma argitaratu duenean, Behi eroak (Elkar, 2003), ez du zerikusirik, ezta urrundik ere, 1996an argitaratu zuen Haize kontra bildumarekin. Horretan ere
|
ezin
dugu esan egile horrek traiektoriarik garatu duenik, are gehiago, berarengandik espero zitekeena ez da bete.
|
|
|
Testuartekotasuna da Sarrionandiaren ipuingintzaren zutabeetako bat. Honekin Sarrionandiak literatur tradizioa onartzen du, Pott Bandatik aldarrikatu zen bezala, eta bete betean XIX. mendean aldarrikatzen zen orijinaltasunari uko egin eta Borgesen postulatuetara hurbiltzen da, zeinak bere ustean liburu guztiak artean idatzita egonda egile batek haien gainean berridatzi baino
|
ezin
zuela egin esan baitzuen. Sarrionandiak testuartekotasunaren bidea aukeratzen mende honetako korronteekin bat egiten du.
|
|
|
Ipuinaren berehalakotasuna eta laburtasuna, esperimentaziorako joera ahaztu gabe, ondo egokituko ziren aldizkarietara. Dena dela,
|
ezin
dugu esan aldizkari guztiek emaitza onik eman zutenik. Salbuespenetako bat, ordea, Bilboko Pott dugu.
|
|
|
|
Ezin
dugu oharkabean pasa oraintsu arte ipuin mota honek ez duela merezi izango zuen arreta guztia jaso. Behintzat azken urteetara arte euskal kritikak ez dio behar bezala heldu.
|
|
2006
|
|
|
Bakar bakarrik geratu dira, kulunkan egoten ziran itsasontziak barik. Eta zuk, Jon, ez dozu salto egin, ur horrek
|
ezin
zaitu iruntsi zeltar paradisuan Teresaren alboan birsortzeko. Ez deutsue itxi; ur horreen jabeek, gorroto deutsuen berberek, ukatu deutsue.
|
|
2007
|
|
|
Modu onetan segitutzea oso luzaro
|
ezin
du.
|
|
|
Nafarroako familiarekiko harremana ez da gertakizunen kontaketa hutsean geratzen, eta ukaezina da bertsoetan asmatzen den afektibotasuna. Uruguaitik herrimina, familiamina eta oro har atzean utzitakoaren oroimena ageri da alde batetik; eta bestetik, distantziak apurtu
|
ezin
dituen lotura sakonen jarraipena. Handik hona, eta hemendik hara, sentimenduak gurutzatu egiten dira elkarrekin; esaterako familiaren alde batean edo bestean norbait hiltzen denean.
|
|
2008
|
|
|
Hauez gain, iritzi emaile baten esanetan," horretan eragin gehiago dute editorialek egiten duten ahalegina obraren ezagutza kritikoa sustatzeko, edota irakaskuntzaren merkatuan sarrarazteko eta iraunarazteko". Instituzioek gerora lagun dezakete, baina
|
ezin
dute inoren arrakasta bermatu.
|
|
|
Boterearen kontua zailagoa da ikusten[...] Segur aski, kanonak sistemaren kontra sutsuki eginez gero, sistemak berak, erreakzionatu egingo luke. Nonbait, kanonak
|
ezin
du ideologikoki gehiegi estorbatu. Eta beharbada, horrelaxe ere lortzen da oreka, egonkortasuna". b)" Bereziki Sarri eta Atxagak irauten badute onak direlako da, berritu dutelako, eutsi egin diotelako sorkuntzak duen erronkari.
|
|
|
Honekin batera, denbora behar omen da: "
|
ezin
dugu kanonizatu 25 urteko idazle bat, oso ona izanda ere. Ikusi behar da haren ibilbidea, zer egingo duen 40 urterekin, 60rekin, eta abar".
|
|
|
Nik osagai horietako batean literaturaren didaktikansakonduko dut lan honetan. Izan ere,
|
ezin
dugu ahaztu gaur egun irakurleak literaturarekin daukan lehen harremana eskolaren bidez garatzen duela. Horrez gain, eskolak eginkizun garrantzitsua dauka gazteen irakurtzeko zaletasuna sustatzen ere, eta alde horretatik, egin beharreko lana zen egungo eskoletan zein literatur eduki eta nola irakasten den ikertzea.
|
|
|
Haren ustez, eskolak eskaini behar dio ikasleari hainbat jakintzagairekin lotutako esperientzia, betiere, bizitzarako baliagarria izango zaiona. Esperientziek
|
ezin
dute ikaslearen ingurune sozial eta kulturaletik isolatuta egon; tokian tokiko ikasleek bizi izandako esperientziekin lotura izan behar dute ezinbestean. Horrek beharrezko egiten du ingurunearen eta ikasleen ezaugarrien arabera moldatzea landuko diren esperientziak, eta agerian uzten du formula berberak behin eta berriz eta ikastetxe guztietan erabiltzearen antzutasuna.
|
|
|
hitzaldia entzungo duten ikasleek idazle horren liburu bat irakurtzea. Gainera, liburuak
|
ezin
du edozein izan; liburuak EIEko zerrendan bertan zehazten dira.
|
|
|
" Gorago esan bezala, irakurleria zabaltzeko balio duena on iruditzen zait, eta hutsuneak betetzeko gai badira, euskal idazleok bete
|
ezin
ditugulako da. Eta hor dago akatsa, alde batetik askotan aipatzen dugu hizkuntzaren egoera ahula, eta bestetik goi mailako lanekin, euskara oso landuarekin, nahi dugu hizkuntza maila apaleko irakurleenganaino iritsi.
|
|
|
Besteenak be neure galbahetik eralgita emoten ditut eta, horregaitik, baleiteke guztiz zehatzak ez izatea. Bakotxaren bizipenak
|
ezin
ditu beste batek ezelan be zeharo ondo adierazo. Arrisku hori hartuta idatzi dot.
|
|
|
Gu baino gaztetxoago ziran Eugenio Ikarango eta Jabier Altzaneko
|
ezin
ditut aitatu barik laga. Eskolatik urten eta gero sarritan izaten ziran bien arteko burrukak eta besteok hantxe inguruan, emon Eugenio eta eutsi Jabier.
|
|
2009
|
|
|
Edozein modutan dela,
|
ezin
ditugu herrikoia eta ahozkoa berdintzat jo. Bata besteagandik bereizteko irizpide diferenteak daude ikertzaileen artean:
|
|
|
Karitateko lanei dagokienez, auzokoek presazko edo premiazko lanetan hartzen zuten parte, etxekoek, eskulan urriaren ondorioz, egin
|
ezin
zituztenean. Seme alaba txikerrak zituzten alargunen, bakarrik zeuden pertsona zaharren edo gertaera tamalgarriren bat jasan zuten pertsonen kasua izaten zen hori.
|
|
|
Eta hala ere, auzolan osteko jatordua antolatzeko ardura hartzen zuten batzuetan. Bidai edo gaixotasunagatik, etxeren batek
|
ezin
bazuen ordezkari egokirik agindu, ordezko bat topatzen zuen, jatordua edo dirua ipintzen zuen. Garai bakoitzaren, eta auzolanean egin beharrekoaren arabera erabakitzen zen ordezko konpentsazioa.
|
|
|
Auzunea, etxeak bere gain hartu eta konpondu
|
ezin
dituen arlo guztietan garatu da. Arazo horiek ez dira materialak bakarrik; espiritualak ere badira, eta arazooi auzune barruan eman izan zaie konponbidea.
|
|
|
Baraua egun horretan jatordu bakarra egitea zen, bazkaria normalean. Garaitiko jatorduak ezabatu behar ziren, edo gauzatxoren bat baino
|
ezin
zuten jan. Abstinentzia, ostera, okelarik ez jatea zen.
|
|
|
Garizumako berrogei egunetan barau egin behar izaten zen, eta horrez gainera, eguazten, bariku eta zapatuetan, baraua eta abstinentzia. Ondorioz, jatordu bakarra egin zezaketen egunero, eta eguazten, bariku eta zapatuetan, horrez gain,
|
ezin
zuten okelarik jan.
|
|
|
Bertan etxekoen hildakoei meza atera eta oinez itzultzea izaten zen ohikoena. Osasun arazoengatik joan
|
ezin
zutenek ere, dirua eman ohi zieten erromesaldian zihoazenei, mezak ateratzeko.
|
|
|
Inoiz jan dutenek diote sano hezurtsuak direla. Egun, ostera, ehiztari asko kexu da, Jatako basoak zikin daudenez gero
|
ezin
dutela oilagorretan egin.
|
|
|
Haurren gizartean
|
ezin
du nagusiak sartu. Pertsona helduak, egokitzen ona izan arren, umearentzat gehiegi jakin eta kontrolatzen du.
|
|
|
Gaztelugatxera joaten ziren San Juan egunez, eguzkia irteten ikusteko, eduki gura eta
|
ezin
zituztenak. Erromesaldi berezi horri zin opariak gehitzen zizkioten sarri, antzutasunaren aurkako kasuan, sein jaioberrientzako arropatxoak uzten zituzten santutegian bertan.
|
|
|
Orduko denboretan ez baitzegoen familia plangintzarik gaur ulertzen den eran, behintzat, izaten ziren familiak, euren ondasun urriekin jagon
|
ezin
zuten beste seme alaba ekartzen zutenak, eta halakoetan ohitura zen sein jaioberria elizako ateetan uztea. Edo ostean, Bilbora eroaten zituzten, urire.
|
|
|
Txiboko Landan pasatutako istorio bakarra batu dugu. Bertan azaltzen da txerriak kanpora atera eta Txiboko Landara ihes egin ziotela, eta handik etxera bueltatu
|
ezin
zituen gizonaren pasadizoa. Txerriak Txibotik atera guran zebilela, bataren bat etorri zitzaion txerriak etxean zeudela esanez.
|
|
|
Oinordekoa eta bere ezkontidea etxearen jaube gazteak ziren; oinordekoa aukeratzen zen momentutik (ezkontzaren unea erabiltzen zen erabakia formalizatzeko), gazteak ziren etxearen ondasun guztien benetako jabeak, baina
|
ezin
zituzten edozein modutara erabili.
|
|
|
Normalean andreek hartzen zuten bulda familiako kide guztientzat. Erosi
|
ezin
zuten familiek, gehienak egia esateko, Garizumako egun guztietan aitagure bat errezatuta egiten zuten ordea. Bulda horri" haragi bulda" deitzen zitzaion, okelarik jan ezin izateko agindu orokorraren gainean ematen zituen eskubideengatik.
|
|
|
Behin etxeak eta ogiak oinarrian izen bera dutela ikusita, Jota ogia zelakoa zen azalduko dugu. Lekukoen esanetan ogi luzanga eta lodi lodia zen, dirudunek baino erosi
|
ezin
zutena.
|
|
|
Txerria ilbeheran eta Kontzepzio inguruan hiltzea lagungarria da gordetzeko. Andrea hilekoarekin bazegoen
|
ezin
zuen txerririk ukitu, txerrikiak usteldu egiten ziren eta. Tomatea botetan sartzeko orduan ere debeku bera zegoen andrea hilekoaz egonez gero.
|
|
2011
|
|
|
Itzulpen arauak aztertzeko ikerketa bat burututa, oro har, arauok itzulpenak polisisteman duen lekuari loturik daudela ondorioztatuko dugu; beraz,
|
ezin
dugu panorama osoa alde batera laga. Polisistemako elementu jakin bati begiratuko bazaio ere, egoera orokorra beti izan behar dugu gogoan.
|
|
|
Kritikariarena iritzi subjektiboa dela argi utzi behar omen da, lan saioko partaideen ustez, eta horixe ere bete egiten da, oro har; izan ere, nolabait, jakintza itzultzaileari berari edo beste kritikari batzuei ematen zaie. Bestalde, jato26 http://www.itzulbaita.eu/jarduerak/ lit balorazio irizpideak | Azken kontsulta | rrizkoa eskutan izatearen ezinbestekotasunaren ukoaz
|
ezin
dugu gauza bera esan, ez baita beti hala plazaratzen, batzuetan kritikariak penaz agertzen baitira jatorrizkoa ulertu ezinda jatorrizkoaren eta itzulpenaren konparazioa egin ezinaz. Hala ere, itzulpenaren irakurterraztasunaren zein obraren bikaintasunaren galera eza goratzen da beti.
|
|
|
Auzoa, etxe bakotxak bere gain hartu eta konpondu
|
ezin
dituan arlo guztietara hedatu izan da. Arazo horreek ez dira materialak bakarrik; espiritualak be badira, eta arazo horreei auzo barruan emoten izan jake konponbidea.
|
|
|
|
Ezin
ditut hemen jarri barik itxi aspaldiotan izan dodazan urtean behingo hiru esperientzia pozgarri. Izan be, urtean behin izaten dira Gogoeta Astea, Durangoko Liburu Azoka eta kintoak alkartzea.
|