|
2022
|
|
|
Gaur oraino bizi den saila dugu," Jainkoa, Bizia, Jendea" titulupean," gizona" hitza bazterturik," jendea" hitzaren faboretan, zuzen den bezala. Oroit naiz bilkura batean proposatu nuela titulua ere osoki aldatzea, beldurrez gaur egun" Jainkoa" hitz horrek irakurle potentzial andana bazterrean utz
|
zezakeela
.
|
|
|
Egia erran, ez guk nahiko genituen bezainbat. Alde horretatik, aitor
|
dezagun
Herria astekaria aski pobrea izan dela betidanik, edo" praubea" han dioten bezala. Baina Panpeiak idazten zuena, zuberera biziki onean idazten zuela zidan erran Allande Sokarrosek berak, Sarako Idazleen Biltzar batean gurutzatu nuen batez.
|
|
|
Horrela hasi zen beraz Allande Herriarentzat berriketari lanetan. Baina honek aitortu zidan bazuela bestalde asko lan eta Herriarekiko kolaborazioan Panpeia Etxebarne batek berak egin
|
lezakeen
baino lan askoz hobea egiten zuela. Erran niolarik, orduan, menturaz beste zuberotar berriketari batzuk Panpeia behar luketela lauzkatu, Allandek erran zidan haren ustez zoritxarrez zuberotar guti zela zubereraz behar den bezala idazten zakienik.
|
|
|
Egia erranik, ber trena har
|
genezakeen
, berehala etxeratu baikinen, inolako frogarik gabe ez gintuztelako epaitu ahal izan. Betti Bidart izan zen gutariko bakarra, hiruzpalau hilabetez Parisen egonarazi baitzuten; deitura ez zuelako edonorena.
|
|
|
Lurralde Elkargoaren kasuan, besteak dira hurbildu abertzal eengana. Bide egin
|
dezakegu
abertzale ez direnekin ere. Jendarteak ez du harresien beharrik, zubiena baizik.
|
|
|
Zuberoan oso oso usaia zaharra dugu jende desberdinen arteko errespetua, elkar aditzea. Aurore Martinen afe ran, naturaltasun osoz aipatu genuen horren kontra izenpe
|
zezakeela
nahi zuenak. Eta abertzale ez zirenek ere, arazorik gabe, izenpetu zuten.
|
|
|
Euskararen sustatze lanetan diharduen Sü Azia elkartekook igorri genien gutunari, oso suminduta erantzun diote atarraztar merkatarien batasunekoek. Haien" harridura eta amorrazioa jakinarazi" nahi zi guten eta," pentsaezinezkoa" zela euren baimena eman
|
zezaten
" euskara ez dakitenentzako kaltegarria litzatekeen ekitaldi diskriminatzaile bati". Hori bera!
|
|
|
Hori bera! Hargatik, atarraztar merkatari hauek" euskarari begirune handiena" diotela segurtatzen zuten, nahiz eta" nahasketa eta bereizketa besterik eragin ez
|
zezakeen
egitasmo hori berehala bertan behera uzteko" eskatzen ziguten...
|
|
|
Orain, haatik, gehiago berantetsi ezin den borroka saila da gure hizkuntzaren ofizialtasuna eta honek deragitzan ondorio guztiak behingoz onar
|
ditzan
estatu frantziarrak. Euskara hizkuntza ofiziala bihurtzearekin, eskola publikoetan euskarazko irakaskuntza nahitaez onartu eta obratu dute irakasle eta gu rasoek.
|
|
|
Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen euskararen menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude. Beraz, bidea oso luzea da eta bada garaia euskararen ofizialtasunaren lor tzeko urrats eraginkorrak egiteari ekin
|
diezaiogun
. Bestenaz, hemendik gutxira, ofiziala izango den kontu bakarra euskararen heriotza izango da.
|
|
|
Ainharbe eta Ürrüstoi ere kasu berean dira, baina herri hauek euskaldunagoak dira, nolabait esatearren. Pastoralik egiten bada, ho nek sor
|
dezakeen
giroak, euskaraduna izatearen harro tasuna pizteak, gizarte lokarri eta harremanetarako baliabide den hizkuntza bizidunik gabe bizirik den kulturarik ezin dela izan kontzientzia hartzeak... horiek guztiek agian eragotziko du te euskara eta euskal kulturaren etorkizuna tragedia bihurtzea.
|
|
|
Ikastolen aldeko urratsak egin dituzten tokiko botereen aurka egiteak, hizkuntza gutxituen Europako hitzarmenaren izenpetzea berresteari oraindik ere uko egiteak eta, orokorki, Paris aldetik ufatzen sumatu daitekeen jakobinismo berrindartu baten haize beltzak... Horiek guziek iragar
|
diezagukete
jazarpen garaiak bueltan direla eta, ondorioz, borroka egin beharrarenak ere. Geroak argituko du...
|
|
|
Bai, nonbait arazoa da pastoralen jarraitzaileen kopurua horrela handitu egin dadin, euskal kulturaren ezagupena eta bizipenak nabarmen gutxiagokoak direlarik. Beste gisa batera esanik, egungo pastoralzale ugari frantximanten (erdaldunen) edo erdi frantximanten mundutik datoz, eta horiek zabaltzen duten ikusmoldea —eurena izan
|
dezaten
zilegi bada ere— errealitateetatik aski urrundua dela erran daiteke. Euskararen eta euskal kulturaren munduetan murgildua ez dagoen kopuru handi horren eraginez, pastorala pixkanaka pixkanaka eraldatzen ari ez ote denez galdera datorkit gogora.
|
|
|
Bestela, liburuak euskara komunikaziozkoaren arauak errotik errespetatzen ditu. Euskal Herri osoko irakurle ororentzat prestatua dago, ulertzen ez duenak hiztegira jo
|
dezala
.
|
|
|
Xiberotar gutxik dakite batua, edo gutxik egiten dute indarra ulertzeko edo egokitzeko. Baina, bestalde, erran
|
genezake
Hegoaldetik, Nafarroa Beheretik edo Lapurditik etortzen direnetatik, zenbatek egiten dute indarra zuberera emateko. Dagoeneko pozik egongo nintzateke zuberera salbatuko balitz, hortik bada aukera harremanek beharra sortzeko, euskara batua ere erabiltzeko.
|
|
|
Mixel Labegueriek ez ninduen Euskal Herrian erre nahi, eta Biarnora eraman ninduen. Oroitzen naiz, han ginelarik, galdegin ziotela kantatzen zuen kantu haietarik bat kanta
|
zezan
, eta berak, niri begi keinua egin eta" Gu gira Euskadiko, gazteri berria..." hasi zen kantatzen. " Zozoilo horiek ez dute tutik ulertuko!", erranez bere baitan.
|
|
|
Euskal Her ri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan. Ez baldin bada Euskal Her ri eus kalduna, beste izen bat eman
|
diezaiogun
.
|
|
|
" Eta maita Herria üken
|
dezadan
plazera"
|
|
|
Jean Mixel Bedaxagar. " Eta maita Herria üken
|
dezadan
plazera" 114 ere haren esküetarik igaraiten ziren inprimatü gabe, hala nola herriko besta, Pastoral ala edozoin jeietako afitxak. Halaber Herriko Etxeetako ützülpenak oro:
|
|
|
Jean Mixel Bedaxagar. " Eta maita Herria üken
|
dezadan
plazera 116 eüskalkialat! Haren mintzoa, hiztegi aberatsa," rr" eta" r" horien erabilteko manerak, bizi gireno aranatüren dira gure beharrietan...
|
|
|
Horregatik, ETAren sudur sar tzeen erabat kontrakoa izan naiz. Hemengoa hemengoek kudea
|
dezatela
. Garai gogorrak ziren, ETAk IKri bidea trabatzen ziolako, bainan ez zuen sekula lortu IKri bidea moztea...
|
|
|
Klandestinoa baizik. Ni armarik gabeko sailean ari
|
nintzan
lanean: politikagintzan.
|
|
|
" Besteak dira hurbildu abertzaleengana. Bide egin
|
dezakegu
abertzale ez direnekin ere. Jendarteak ez du harresien beharrik, zubiena baizik".
|
|
|
Autonomiaren aldeko borroka izan da Allanderen egiazko aportazioa. " Autonomia asma
|
dezagun
" zion 2019ko Hitza Pitz blogean. Autonomia zendako?
|
|
|
Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak behar ditugu. Dena mugitzen ari den mundu huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki
|
dezan
, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke.
|
|
|
Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak behar ditugu. Dena mugitzen ari den mundu huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus
|
ginezake
, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke.
|
|
|
Haatik Allanderi ama Pettarretik etorri zitzaion, niri aldiz Basabürütik, Altzaiko menditik. Beraz urguilu poxi batekin erran
|
dezaket
Allande eta biak zuberotar osoak garela. Ez dakit hortako ginen ote hain ongi konpontzen, bestalde politikan bereziki genituen diferentzia batzuen gainetik?
|
|
|
Euskaraz ez dut hitzik. Frantsesez deitu
|
nezake
" militant multicartes" eta" multipermanent gratuit". Euskaraz halere erran dezaket Euskal Herriaren eta euskararen zerbitzuko jarri zela apez bat Elizaren zerbitzura joaten den bezala, eginbide horri emanez osoki, eta nahiz ez zen kristau fededuna, santu laikoa bezalako norbait izan dela.
|
|
|
Frantsesez deitu nezake" militant multicartes" eta" multipermanent gratuit". Euskaraz halere erran
|
dezaket
Euskal Herriaren eta euskararen zerbitzuko jarri zela apez bat Elizaren zerbitzura joaten den bezala, eginbide horri emanez osoki, eta nahiz ez zen kristau fededuna, santu laikoa bezalako norbait izan dela. Berak ez zuen holako kanonizazio laiko ez eta laudoriorik onartuko, baina maluruski ezin dit erantzun.
|
|
|
Alta bada, ez zen pertsona triste haietarik, alderantziz, mutil alaia zen, zirtolaria, ihakin eta imintzio egile trebea, maiz arrailerian eta txantxetan; ixtorio barregarririk bazuen ausarki zaku barnoi bezain kokillot batean, eta edonoiz bat ateratzen zizun harrigarriki. Maskaradetako beltzerian ikus
|
nezake
trajeriako urdinetan baino seguruago. Eta bizkitartean erraten zidan pastoral errej ent edo taula zuzendari lanetan hasteko gogoa zuela, holako guti baitugu, idazleak hogei bat garelarik, Etxahun Iruri mende laurden batez bakarrik egon ondoren.
|
|
|
Aita Junes Casenaveri atxikimendu handia zion, eta pentsu dut orain harekin dagoela Parnasoan. Hor ez dut zalantza ez dudarik, ezen azken epai eta jujamenduko arauak, San Mateoren Ebanjelioan agertzen direnak, ongi bete ditu, jende asko lagunduz, eman
|
dezagun
samariar onak bezala, oroituz samariarra heretikoa zela, gutienik zismatikoa. Guhauk edonori ber laguntzak eginez, erran dezakegu:
|
|
|
Hor ez dut zalantza ez dudarik, ezen azken epai eta jujamenduko arauak, San Mateoren Ebanjelioan agertzen direnak, ongi bete ditu, jende asko lagunduz, eman dezagun samariar onak bezala, oroituz samariarra heretikoa zela, gutienik zismatikoa. Guhauk edonori ber laguntzak eginez, erran
|
dezakegu
: ikus arte Allande, betiereko bortu goran.
|
|
|
Ez dakit apaiz askok onartuko zuten bromaz jokatzea erlijioari lotutako gai batekin; Junes bai ordea, Zuberoan, erran ohi dugun bezala, arrailerianta baita. Luzaz iraun
|
beza
gure artean, lan anitzez betetako bizibide luzean!
|
|
|
Txaranbela soinütresnaren eta kantatzeko manera zaharreko edo atonala denaz egin züen emanaldian, aldameneko jarleküan bi hegoaltiar ziren, espeleologoak. Haiekila amiñi bat mintzatü
|
nintzan
eta Allendereki izanak ziren aitzineko egünean, Xiberoko gaüzetaz informazionea biltzen. Eta ondoko egünean ere berareki biltzeko ziren.
|
|
|
2007.05.25 eta 26ean izan zi ren emanaldi hoik. Ordüan mintzatü
|
nintzan
lehen aldikoz Allandereki, pausü denbora batetan. Gogoan düt galtatü neiola hegoalteko kantarietan eia xi berotar kantoreak ontsa emaiten zütüen kantaririk ote bazenez.
|
|
|
Ez Allande, ez
|
hintzan
ertzo, bena bai ertzotürik maite gure lürraldea eta gure hizkuntza. Gazte denboran azkarki borrokatü hintzan, gei horien üngü rüan.
|
|
|
Ez Allande, ez hintzan ertzo, bena bai ertzotürik maite gure lürraldea eta gure hizkuntza. Gazte denboran azkarki borrokatü
|
hintzan
, gei horien üngü rüan. Berantago hautetsi bezala ber helbürüarekin jarraiki dük:
|
|
|
Zonbait aldiz, gaüzak ez ziren aski zalhe aitzinatzen hiretako, eta jakinarazten hüan (ez
|
hintzan
gizon epela!...). Bena bahakian ere, gure hizkuntzan salbatzeko güdüka lüzea izanen zela eta egün oroztako lana dela...
|
|
|
Azken denboretan, franko arrenküratürik agertzen
|
hintzan
gure lürraldearen egoeraz eta geroari bürüz. Hala dük badügüla oraino lan hanitx egiteko Ipar Euskal Herri hontan, gure gazteriari ütz dezagün lürralde bizi bat eta prefosta euskaldüna!...
|
|
|
Xenda honetatik ibilita, ohartuko gara itsasertzeko landaredia ez dela batere urria, ez3 Artikulu honen erreferentzia Berrian: donibane lohizunera.htm. jakinez hala pentsa
|
bagenezake
ere. Itsas pinuak ikusiko ditugu, jakina, baita sahats eta huntzosto mota batzuk eta sastraka oparo bat ere.
|
|
|
Aurretik zehaztu ditudan sailetan gabiltzan euskaldunontzat ulergaitza, tamalgarria eta onartezina ere zela erran
|
nezake
, Euskaltzaindiak, gure bere zitasuna bereizkuntza bihurtu zuela hautemateak. Nola besterik azaldu zitekeen Euskal Herriko beste herrialde guztietan idazkera arau bezala finkatuak di renak, guk, Zuberoan, jarraitu ez beharra?
|
|
|
Zein hizkuntzatan ikusten da holako araurik finkatzea? Pentsa
|
dezagun
, esaterako, frantsesari aplikatzea sasiarau hori... Ederrik balitzateke, benetan, hain baita handia, sarritan, frantses hizkuntzaren ahoskera eta idazkeraren arteko aldea.
|
|
|
Lehen elkarrizketa 2014ko urtarrilaren 13an Berria egunkariaren Ipar Euskal Herriko
|
Hitzan
argitaratu zen, Ainize Madariaga kazetariak eramanik. Hor no la abertzaletu zen kontatzen zuen, hori beti umorearekin(" Umorerik gabeko jendarte bat sekta bat da; egitura totalitario bat!" ohartzen zen), nola Iparretarrak taldean sartu zen, klandestinitatean baina borroka armatua egin gabe, nola atxilotua izan zen bi aldiz; gero nolako Zuberoako hautetsi izan zen:
|
|
|
Hor no la abertzaletu zen kontatzen zuen, hori beti umorearekin(" Umorerik gabeko jendarte bat sekta bat da; egitura totalitario bat!" ohartzen zen), nola Iparretarrak taldean sartu zen, klandestinitatean baina borroka armatua egin gabe, nola atxilotua izan zen bi aldiz; gero nolako Zuberoako hautetsi izan zen: " Bide egin
|
dezakezu
abertzale ez direnekin. Jendarteak ez du harresien beharrik, zubiena baizik".
|
|
|
Lehen urratsak Mende Berriren Gernika aldizkarian eta Zeruko Argian, gero Euskaldunon Egunkarian: " Azkenean, Afganistan zokoan gertatzen zenaz jakitun
|
nintzan
, baina Mauleko karriketakoaz ez! Kur kur kur!".
|
|
|
Ipar Euskal Herrian garatzen den elebitasuna sal atzen du, diglosia zela erranez eskubide eta baliabideak berdin berdinak ez baitira, tolerantziaren izenean euskararen erabilera ahulduz doalarik. " Ez baldin bada Euskal Herri euskalduna, beste izen bat eman
|
diezaiogun
".
|
|
|
Eta zerrendatzen ditu Allandek eraman zituen lan ugariak, eremu publikoan, irakaskuntzan, bizitza sozial eta ekonomikoan (besta komiteak, saltegiak, jatetxeak...), itzulpenak eta lan honetan gazteentzako formakuntzak. " Zonbait aldiz, gaüzak ez ziren aski zalhe aitzinatzen hiretako, eta jakinarazten hüan (ez
|
hintzan
gizon epela!...). Bena bahakian ere, gure hizkuntzan salbatzeko güdüka lüzea izanen zela eta egün oroztako lana dela..." Hau da, lan horretan Allande lehene tan izan zen.
|
|
|
Gaurkoan dakigunez, urte berriaren urteko lehen igandean izanen da lehen emanaldia, Al tzain bertan segurraz ere. Ondotik hamar bat ateraldi egin behar
|
lezakete
jokolariek. Jakingarria da heldu den urtean ere Larrainek antzeztuko duela Rogert Idiart apezak idatzi pastorala.
|
|
|
Neguaren gogorkeriak arazoa are larriago egiten duelarik, Simone Veil, Frantziako Osasun eta Gizarte Arazoetarako ministroak gabeziari eta egoera ne keei aurre egiteko premiazko plangintza aurkeztu du. Horren arabera, ahaleginak egingo dira etxerik ez dutenek aterbeak izan
|
ditzaten
hotzaldi handie tan. Gaur egun, gutxien gutxienik 220.000 lagun inguru bizitegirik gabe dau de Frantzian.
|
|
|
Neurri horiek neguan bakarrik gauzatzea ez dela nahikoa aipatu zaiolarik, Simone Veilek gabezia gorrian eta egoera nekean bizi diren herritarrentzat bes te ahalbiderik badela erantzun zuen, hala nola, RMI deitutako xedapenak es kainitakoak. Beste irabazpiderik ez duten herritarrek eskura
|
dezaketen
dirulaguntza hau 725.000 lagun inguruk jasotzen dute gaur egun Frantzian.
|
|
|
" Aunitz maite duenak aunitz sofritzen du"........................................................................... 111 or. Jean Mixel BEDAXAGAR. " Eta maita Herria üken
|
dezadan
plazera"........................................................................ 113 or. Eneko BIDEGAIN. Kazetari eta gogoetalari................................................ 117 or. Xan COSCARAT.
|
|
|
Gero Euskaldunon Egunkaria eta segidan Berria egunkarietan hemezortzi urtez lan egin zuen, Es tatuak sailean bereziki, Frantziako eta nazioarteko berriez arduratuz (19902008). Haren idazteko moldea kalifikatzeko, erran
|
nezake
egoerak, ekintzak, gertakariak zorrozki eta zehazki azaltzen zituela, ongi menderatzen baitzituen.
|
|
|
Iparraldea Iparraldeko jendeak aitzinarazi behar zuen; horregatik, ni beti anti ETA izan naiz, haren sudur sartzeen erabat kontrakoa. Hemengoa hemengoek kudea
|
dezatela
. Garai gogorrak ziren, ETAk IKri bidea trabatzen ziolako, baina ez zuen sekula lortu IKri bidea moztea.
|
|
|
Hor ere bertan behazaleak laketü ziren, eta lehen ebilaldiak berak haütatü balin bazüntüan, herritarrak hasi ziren deikan beren herriaren üngürüa egin
|
dezan
Allandek, berek ahatzerik ziren jakintzaren arrabiltzeko. Hala agitü zen Peio Quihillalt Ligiko merarekin eta Ligi Etxebarre izan zen arren Allanderen azken ebilaldia Xiberoko Botzarentako.
|
|
|
Delako editorialean, ene etxekoekin hurbiletik bizi izan nuen guduka hori aipatu nuen –" Laku bat munduan" lemak bihotza minberaturik, guretzat desohorezko lakua izan baita– eta gaur egungo belaunaldieri jakinarazteko nolako iragana zuen Senpereko aintzirak. Proposatuz ere Herri Urratsek urte batez omendu
|
ditzan
laborari horiek... Idatzi nituen lerroek batzuen gaitzespenak ukan zituen eta beste batzuren goresmenak.
|
|
|
Aitzinetik kürütxatürik nüan prefosta, bena ez günüan partekatzeko para darik üken, eta ez
|
nintzan
batere jakinean bere ebilbide politikaz ez eta ere züan jakintza aberatsaz.
|
|
|
Ene aldetik hasi
|
nintzan
" zokarraultze!!" oihü handi batekilan Allanderi batzarri egiten irratirat heltzen zelarik.
|