|
2007
|
|
|
Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu behar dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie euskaraz mintzatzeko. Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean
|
euskaraz
hitz egiten duten neurrian, euskalduntzeari, bere osotasunean lagunduko diogulako. Gure ikasle gehienek eremu erdaldunetan duten arazo handiena, baita euskaldun izatea lortzen dutenean ere, erabilerarako joerarik ez edukitzea da, eta beraz, urte gutxiren buruan ikasitakoa galtzea.
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean
|
euskaraz
hitz egiteko ohitura hartuz joan daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Herri gehienetan dago euskarazko harreman sare osatua duen jende multzoa (ohiko harremanak euskaraz izaten dituena, lagunartean, dendatan, familian, administrazioan,...); baita euskarazko harreman sare horietan parte hartzeko aukera gutxi dituztenak ere.
|
Euskaraz
hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
|
Euskaraz
hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria,
|
euskaraz
hitz egiteko ohitura duten lagunak, hitz egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Taulako datuak, oro har, bat datoz goian aipatutako ikerketako emaitzekin. Hortaz, bada, Gipuzkoako gune soziolinguistikorik euskaldunenetan –euskaldunak %75etik gora direnean–, euskaldunek gehienbat
|
euskaraz
hitz egiten dute kalean: neurketetako indizea 0,70etik gorakoa da (2001eko indizea zertxobait txikiagoa da).
|
|
|
Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran: euskal elebidunek ia beti
|
euskaraz
hitz egiten dute etxean eta lagunartean; elebidun orekatuek, berriz, euskaraz erdaraz beste egiten dute eta, azkenik, erdal elebidunek erdara erabiltzen dute nagusiki.
|
|
|
Gune soziolinguistikoari dagokionez, goian aipatutako lanaren arabera, euskaldunak %80tik gora direnean, nagusiki
|
euskaraz
hitz egiten dute, bai senideekin bai lagunartean. Euskaldunen dentsitatea %45 eta %80 bitartekoa denean, berriz, euskaraz gehiago egiten dute erdaraz baino.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea,
|
euskaraz
hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki
|
euskaraz
hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
2008
|
|
|
-n,-engan,-z. Itzulpen orokorrena-n dela kontuan izango badugu ere (está en casa/ etxean dago), itzultzaile automatikoari zehazten ahalko zaio biziduna baldin bada ondoan duen hitza –engan hautatu beharko duela (conf�-o en mi amiga/ nire lagunarengan dut esperantza), eta hizkuntza baldin bada –z beharko duela (ha hablado en euskara/
|
euskaraz
hitz egin du). Hala ere, bereizketa honek ez ditu arazo guztiak konpontzen eta batzuetan inguruko beste elementuei ere begiratu behar zaie:
|
|
|
Makinek
|
euskaraz
hitz egingo badute, azentuazioari eta transkripzio fonetikoari dagozkien arau eta gomendioak eman behar dira euskara estandarrean. izan arren, oso urria da merkatuaren eskaria, eta horrek erabat baldintzatzen du halako sistemen aplikazioa.
|
|
|
Dena dela, bada teknologiarekin bainoago hizkuntzarekin lotutako kontu bat, konpondu beharrekoa: makinek
|
euskaraz
hitz egingo badute, azentuazioari eta transkripzio fonetikoari dagozkien arau eta gomendioak eman behar dira euskara estandarrean, zeren, nahi eta nahi ez, prosodia batean txertatu behar baitira makinak ebaki beharreko hitzak. Horrenbestez, ezinbestekoa da euskararen ahoskerari eta doinuari buruzko gomendio argiak izatea, gailu teknologikoen hizketa-kalitatea nabarmen hobetuko bailitzateke hala.
|
|
|
Orain arte euskararen hizkuntza-gaitasuna zentzu hertsian hartu dugu aintzat, baina hizkuntzaren transmisio-prozesuari begira garrantzitsua da hizkuntza-gaitasun erlatiboa ere kontuan hartzea. Kontzeptu horrek,
|
euskaraz
hitz egiteko gaitasunaz edo gaitasun-ezaz gain, gaztelania baino hobeto edo errazago hitz egiteko trebezia ere adierazten du. Horrek berekin dakar, praktikan, etxean normalean hitz egiten den hizkuntza bata ala bestea (edo biak) izatea eta, ondorioz, seme-alabek ikasiko duten hizkuntza ere horixe bera izatea.
|
|
|
Bigarren taldean, kide batek euskaraz ondo hitz egiten du eta besteak ez du batere hitz egiten. 31.654 lagunek osatzen dute, aztertzen ari garen seme-alaben %27, 7 Euskarak lehen hizkuntza gisa duen transmisioa asko gutxitzen da, eta gainera talde honetan dago alderik handiena transmisioaren ehunekoetan,
|
euskara
hitz egiten duena aita ala ama den kontuan hartuta. Alde hori 10 puntukoa baino handiagoa da (11,6 puntu).
|
|
|
Izan ere, lehen hizkuntza euskara duten seme-alaben portzentajea %45, 3koa da
|
euskara
hitz egiten duena aita denean. Baina hitz egiten duena ama bada, euskara jasotzen duten seme-alaben portzentajea %56, 9koa da.
|
|
|
Lehen hizkuntza euskara duten seme-alaben portzentajea %45, 3koa da
|
euskara
hitz egiten duena aita denean. Baina hitz egiten duena ama bada, euskara jasotzen duten seme-alaben portzentajea %56, 9koa da.
|
|
|
Gurasoetako bat euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania duten seme-alaben ehunekoa zertxobait handiagoa da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da.
|
Euskaraz
hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea handiagoa da, eta gero eta handiagoa, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Azkenik, guraso batek ere ez duenean
|
euskaraz
hitz egiten, lehen hizkuntza gaztelania duten seme-alaben portzentajea %85etik gorakoa da adin-talde guztietan; hala ere, A motako gurasoen igoerarekin bat datorren nolabaiteko beherakada bat nabaritzen da adin-talde gazteenetan.
|
|
|
Hazkunde ikusgarrienak
|
euskaraz
hitz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten dira. Horrelakoetan talde gazteenean lehen hizkuntza euskara duten seme-alaben portzentajearen balioak bikoiztu egiten du 25 -29 urtekoen taldekoa; %62, 9 vs %28, 3, bi gurasoak euskaldun berriak badira, eta %43, 7 vs.
|
|
|
Maila desberdineko hizkuntza-gaitasuna duten bikotekideek osatutako hiru bikote-mota daude, eta horietako bakoitzean hizkuntza-transmisioa nolakoa den aztertuko dugu. Gainera, bikote-mota bakoitzean
|
euskaraz
hitz egiten duena, edo ez duena, aita ala ama den kontuan hartuz, seme-alabenganako hizkuntza-transmisioan dauden aldeak ere zehazten saiatuko gara (5 irudia).
|
|
|
6 Taula:
|
Euskaraz
hitz egiten jakitea
|
|
|
Bide batez esanda, hizkuntzak berak duen hizlarien portzentaia da.-Lurralde euskaldunetan, Gipuzkoan eta, neurri txikiago batean, Bizkaian, sortu dira euskarazko ziberkomunikabide gehienak (%90).
|
Euskaraz
hitz egiten duen hiruburu bakarra den Donostiaren pisua ere oso esanguratsua da.-Euskaraz erabiltzen duten ziberkomunikabide gehienak egunkariak dira edo oinarri horretan berritzen dituzten euren edukiak. Euskaldun gehien dituzten eskualdeetako egunkariak nagusitzen dira.
|
|
|
|
Euskaraz
hitz egiteko eta ulertzeko gai direnen kopuruak nabarmen hazi dira azken hamarkadetan. Batzuk zein besteak euskarazko telebista ulertzeko gai direla aintzat hartuz gero, irauli egin dira portzentajeak:
|
|
|
Bereziki deigarria gertatzen da, prentsa idatziaren kasuan, etxean euskaraz besterik hitz egiten ez dutenek askoz ere gehiago irakurtzen dutela, gainerakoek baino. Etxean bietara baina nagusiki
|
euskaraz
hitz egiten dutenek, euren prentsa kontsumoaren %14, 3 egiten dute euskaraz, eta kopuru hori %36, 3raino igotzen da etxean euskaraz soilik hitz egiten dutenen kasuan.
|
|
|
Biztanleriaren zati handi batentzat ohiko bihurtu da gaztelania izatea komunikazio-hizkuntza, bereziki metropoli-barruti handietan, eta horrek nolabaiteko" normaltasun-izaera" ematen dio men egiteko ohiturari; gainera, lagundu egin du oro har
|
euskaraz
hitz egiteko jokabideak euskal nazionalista izatearen konnotazioa har dezan.
|
|
|
hizketakidearen edo taldearen hizkuntza; erreferentzia-taldearen hizkuntza-erabilerak; edo hizkuntza bat ala bestea aukeratuz gero aurreikus daitezkeen ondorioak. Horrenbestez, (a) gure solaskideak gure lagun-taldeko euskal hiztunak badira eta ez badago osagai berririk, (b) ohikoa bada hizkuntza hori erabiltzea eta (c) baldin badakigu ongi ikusita dagoela
|
euskaraz
hitz egitea, euskara aukeratzeko probabilitatea gehienekoa izango da.
|
|
|
Horrek garbi adierazten du, edozein elebitasun-baldintzatatik urrun, disHizkuntza batean mintzo denak hizkuntza hori utzi beharko du, sistematikoki, erantzun gisa ulertezintasuna, axolagabetasuna, edo bazterketa (nabarmenagoa edo ezkutukoagoa) jasotzen baditu. kriminazio-egoeran bizi garela, eta" herri eta hizkuntza batekoa izateari irmo eusten dietenak apartheidera eramaten direla beren lurraldean bertan, beren hizkuntzan hitz egin ahal izateko baimen eskuzabala emanez" (Adell 2003). Biztanleriaren zati handi batentzat ohiko bihurtu da gaztelania izatea komunikazio-hizkuntza, bereziki metropoli-barruti handietan, eta horrek nolabaiteko" normaltasun-izaera" ematen dio men egiteko ohiturari; gainera, lagundu egin du oro har
|
euskaraz
hitz egiteko jokabideak euskal nazionalista izatearen konnotazioa har dezan.
|
|
|
Horren ondorioz, testuinguru publikoetan edo, besterik gabe, gaztelaniadunen aurrean pertsona batek euskara erabiltzea gizabide txarrekotzat edo jokabide baztertzailetzat hartzen da. Gizarte-balio horrek eta beste batzuek (adibidez, hizkuntza komunikatzeko tresna baino ez dela, axola duen bakarra elkar ulertzea dela,
|
euskaraz
hitz egitea txokokeria edo kosmopolitanismo falta modu bat dela) hiztunek beren hizkuntzan hitz egiteko aukera murrizten dute (betiere, beren hizkuntza ez bada gaztelania) Jakina den moduan, baldintzapenaren paradigmari jarraiki, jokabide bat sistematikoki zigortzen bada, jokabide hori izateko aukera murriztu egiten da.
|
|
|
Horrenbestez, hizkuntza batean mintzo denak hizkuntza hori utzi beharko du, sistematikoki, erantzun gisa ulertezintasuna, axolagabetasuna, edo bazterketa (nabarmenagoa edo ezkutukoagoa) jasotzen baditu. Gogoan izan behar da
|
euskaraz
hitz egiten zuten haurrei eskoletan ahoa xaboiz garbitzen zieten garaia ez dagoela hain urrun, baina egia da orain ohikoagoak direla beste zigor batzuk, zorrotzagoak ez izanagatik, eraginkortasun gutxiagokoak ez direnak.
|
|
|
Jakina da gerraostean eskolara joandako belaunaldiaren garaian ohikoa zela ikasleak zigortzea
|
euskaraz
hitz egitearren. Baina, gainera, iseka egiten zitzaien gaztelaniaz hitz egiten zutenean ere, bai donuagatik, bai eskolan soilik entzuten zuten hizkuntzan hitz egiteko zailtasunak zituztelako.
|
|
|
Jakina da gerraostean eskolara joandako belaunaldiaren garaian ohikoa zela ikasleak zigortzea
|
euskaraz
hitz egitearren. Baina, gainera, iseka egiten zitzaien gaztelaniaz hitz egiten zutenean ere, bai donuagatik, bai eskolan soilik entzuten zuten hizkuntzan hitz egiteko zailtasunak zituztelako.
|
|
|
Proposatutako esku hartzea jokabidearen azterketaren eredu zientifikoetan oinarritzen da, jokabideak nola sortu diren eta jokabide horiei zergatik eusten zaien ulertzeko. Helburua" gizarte-elkarreraginetan
|
euskaraz
hitz egiteko" jokabidea izateko aukerak areagotzea denez, hizkuntza horri gizarteerabilera emanez ongizate eta gogobetetze handiago izateko baliabideak ikas ditzakegu. arteko probabilitatea aldatzen duten eraginen mende dago, noski. Jokabidearen azterketaren ikuspegitik, aukera bakoitzetik eratorritako ondorio positiboek eta negatiboek norbanakoaren jokabidea bideratuko dute etorkizun hurbilean.
|
|
|
Jokabidearen azterketaren ikuspegitik, aukera bakoitzetik eratorritako ondorio positiboek eta negatiboek norbanakoaren jokabidea bideratuko dute etorkizun hurbilean. Beraz,
|
euskaraz
hitz eginez gero, aukera handiagoa dagoenez hizkuntza-gatazkak izateko (abertsiozkoak izan ohi dira subjektuarentzat), hizkuntza hori aukeratzeko probabilitatea murriztu egiten da segida hau errepikatzeko aukerak areagotzean: euskara erabiltzea/ gatazka-egoera/ ondoeza.
|
|
|
Proposatutako esku hartzea jokabidearen azterketaren eredu zientifikoetan oinarritzen da, jokabideak nola sortu diren eta jokabide horiei zergatik eusten zaien ulertzeko. Helburua" gizarte-elkarreraginetan
|
euskaraz
hitz egiteko" jokabidea izateko aukerak areagotzea denez, hizkuntza horri gizarte-erabilera emanez ongizate eta gogobetetze handiago izateko baliabideak ikas ditzakegu.
|
|
|
Horrela, bada, egun espainiar Estatuan dauden euskal lurraldeetan, hiztun guztiei"
|
euskaraz
hitz egiteko" eskubidea onartzen zaien arren, legeetan ez da hizkuntza hori ezagutzeko betebeharra jasotzen. Beraz, eskubide hori baliatzeko aukera mugatu egiten da solaskideak ez badu hizkuntza hori ezagutzen, eta horrek pertsonen arteko hizkuntza-gatazka moduan izenda dezakegun egoera-multzoa eragiten du.
|
|
|
Horren bidez, ekarpen hauek egin nahi ditugu: (a) hizkuntza-mendetasunaren fenomenoa ulertzea, eta (b) jendeak
|
euskaraz
hitz egiteko aukera areagotzea.
|
|
2009
|
|
|
I-k, Nafarroako erregistroaren bidez, kexa aurkeztu zuen. Leihatilan zegoen langileak, kexaren oinarriak irakurtzerakoan,
|
euskaraz
hitz egin zion: " administrazioak profesional onak behar ditu eta ez euskaraz dakiten profesionalak; horrela erantzun zidan behin Nafarroako gobernuko goi-kargu batek.
|
|
|
2 Elebidun ororen multzoa aztertuko dugu,
|
euskaraz
hitz egiten duten guztiak kondatzeko, orotara 71.600 (%31, 1) hiztun, hots 51.800 (%22, 5) elebidun eragileak edo euskaldunak gehi 19.800 (%8, 6) elebidun hartzaileak hauek ere doi bat hitzegiten baitute..
|
|
|
" Gauza da kasu batzuk alde batera utzita, ni erlazionatzen nintzen pertsona guztiek zekiten
|
euskaraz
hitz egiten, baina gaztelaniaz hitz egiteko joera hartu genuen eta hau gaur egun ere mantentzen da". horrek, eskola-eremuaz gain, gizarteko beste arlo batzuetan dituen funtzioekin. Ikuspegi horren arabera, hizkuntza bakoitzari ematen zaizkion balioek eta haiek ikasteko motibazioek lotura nabarmena izan dezakete jarrerekin, erabilerekin, egokitzapen pedagogikoarekin eta kultura-nortasunarekin.
|
|
|
Etxean komunikatzeko erabiltzen den hizkuntzari eta ikasleen inguruko hizkuntzei erreparatuz gero, hainbat egoera aurkitu ditugu" D" ereduan ikasitako ikasleen artean: a) etxean nahiz gizarte-eremuan euskara komunikatzeko tresna nagusi gisa erabiltzen dutenak; b) elebidunak etxean eta euskararik gabekoak gizarte-inguruan; d) elebidunak etxean eta euskara mintzatzen eta entzuten dutenak gizarte-inguruan; e) etxean nagusiki
|
euskara
hitz egiten dutenak eta euskararik gabekoak gizarte-inguruan; f) euskararik mintzatzen ez dutenak etxean baina bai gizarte-inguruan; g) etxean nahiz gizarte-inguruan euskararik hitz egiten ez dutenak.
|
|
|
Etxean komunikatzeko erabiltzen den hizkuntzari eta ikasleen inguruko hizkuntzei erreparatuz gero, hainbat egoera aurkitu ditugu" D" ereduan ikasitako ikasleen artean: ...euskara komunikatzeko tresna nagusi gisa erabiltzen dutenak; b) elebidunak etxean eta euskararik gabekoak gizarte-inguruan; d) elebidunak etxean eta euskara mintzatzen eta entzuten dutenak gizarte-inguruan; e) etxean nagusiki euskara hitz egiten dutenak eta euskararik gabekoak gizarte-inguruan; f) euskararik mintzatzen ez dutenak etxean baina bai gizarte-inguruan; g) etxean nahiz gizarte-inguruan
|
euskararik
hitz egiten ez dutenak.
|
|
|
" A" ereduko ikasleen taldeko guztiek adierazten dute euskara beharrezkoa dela lanerako. Gurasoetako batek
|
euskaraz
hitz egiten duen ikasleen kasuan, nortasunarekin lotzen dute sarriago euskara ikasteko motibazioa. " A" ereduan, hizkuntza inposaketa bidez ikasteko arrazoia nabarmentzen da;" D" eta" B" ereduetan, berriz, gaztelaniaren inposaketak ekarri duen euskararen galera eta horrek eragiten duen erru-sentimendua nabarmentzen dira.
|
|
|
" Hasiera hasieratik espazio eta egoera guztietan erabiltzen nuen euskara, baina urteekin erdararen erabilera nagusitzen joan da lagunartean, jatetxean, aisi aldian". " Gauza da kasu batzuk alde batera utzita, ni erlazionatzen nintzen pertsona guztiek zekiten
|
euskaraz
hitz egiten, baina gaztelaniaz hitz egiteko joera hartu genuen eta hau gaur egun ere mantentzen da"
|
|
|
Barnetegian oso esperientzia ona izan dut:
|
euskaraz
hitz egiten ikasi dut, eta oso ondo sentitu naiz".
|
|
|
— 2.Eskuratu: harremana hasi zenean bikotekide bat edo biak ez ziren
|
euskaraz
hitz egiteko gai. Hala ere, bikote hauetan hasieratik bazegoen guk" aldaketaren hazia" bezala izendatu dugun zerbait.
|
|
2010
|
|
|
3. " %58, 2ri ez zaio axola bere aurrean
|
euskaraz
hitz egitea, nahiz eta berak ulertu ez".
|
|
|
" Ezinbestekoa da jendaurrean lan egiten duten funtzionarioek
|
euskaraz
hitz egin dezaten eskatzea", onartua ez delako.
|
|
|
Baina horretan ere, badirudi euskal egoera aldatzen ari dela, adibidez, gazteen artean. Izan ere, horien artean euskalduna izateko baldintza garrantzitsuena" Euskal Herrian bizitzea eta lan egitea" da (%69), eta"
|
euskaraz
hitz egitea"-ri oso garrantzi txikia ematen zaio (%18).
|
|
|
— halaber, ondoko ideiaren auka daude: " Ezinbestekoa da jendaurrean lan egiten duten funtzionarioek
|
euskaraz
hitz egin dezaten eskatzea." euskararen aldekotasuna, beraz, azalekoa eta konpromisorik gabea da, erdaldun askorengan. horregatik, ikerlan horren egileek egiten duten balantzean zera diote:
|
|
|
[Arizkun]... Txikitatik nire etxean
|
euskaraz
hitz egin da, nire aiton-amonek euskaraz hitz egiten zuten baita guraso eta nire aizpak ere. Hortaz, nik ezagutzen nuen lehenengo hizkuntza euskara izan zen.
|
|
|
[Arizkun]... Txikitatik nire etxean euskaraz hitz egin da, nire aiton-amonek
|
euskaraz
hitz egiten zuten baita guraso eta nire aizpak ere. Hortaz, nik ezagutzen nuen lehenengo hizkuntza euskara izan zen.
|
|
|
[Amaiur]... lagunekin betidanik
|
euskaraz
hitz egin izan dut. Etxean aldiz, aitarekin gaztelaniaz hitz egiten dut, ttikitan ez baitzioten euskaraz hitz egiten irakatsi (Elizondon).
|
|
|
[Amaiur]... lagunekin betidanik euskaraz hitz egin izan dut. Etxean aldiz, aitarekin gaztelaniaz hitz egiten dut, ttikitan ez baitzioten
|
euskaraz
hitz egiten irakatsi (Elizondon). Aitatxi-amatxikin normalean euskaraz hitz egiten dut, eta ama eta anaiarekin bi hizkuntzetan, egoeraren arabera.
|
|
|
Etxean aldiz, aitarekin gaztelaniaz hitz egiten dut, ttikitan ez baitzioten euskaraz hitz egiten irakatsi (Elizondon). Aitatxi-amatxikin normalean
|
euskaraz
hitz egiten dut, eta ama eta anaiarekin bi hizkuntzetan, egoeraren arabera. Bertzalde, Elizondon lagun gehienekin gaztelaniaz aritzen naiz, bertan Amaiurren baino guttiago hitz egiten baita euskaraz. aurreko lekukotasun guztietan, batean izan ezik, herri oso euskaldunetako (%80tik gora euskaldun duten herrietako) gazteen familiak euskaldunbeteak dira, hau da, belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak. gazteek euskarazko sozializazio osoa izateko baldintzak izan dituzte familian, gizarte ingurune hurbilean, eskolan eta herrian. hizkuntzaren gizarte esperientzia osoa eta etengabea izan zaie (nahiz eta erdara bertze hainbat bidetatik usu sartu:
|
|
|
[Elizondo] Beti bertan bizi izan naiz eta ama ere bertakoa bada ere, etxean ez dugu
|
euskaraz
hitz egiten (amak ahaztua duelako). Hiru urtekin D ereduan matrikulatu zidaten(...) Herrian jende askorekin erabili dezaket euskara, hala ere, gaztelera ere asko erabiltzen dut (etxean, familiarekin...).
|
|
|
[Elizondo]... euskara asko solasten da eta beraz, eskolan hasi aurretik
|
euskaraz
hitz egiten nuen jada. Nire gurasoek ez dute euskara ongi menperatzen baina kalean, atatxi-matxik... euskaraz egiten zidaten.
|
|
|
Gurasoen ama hizkuntza euskara izan ez arren, ikasteko ez dut arazorik izan, izan ere, Etxarriko biztanlego gehienak euskaraz mintzatzen da bere egunerokotasunean. Ikastolan ikasi nuen eta lagun taldean ere euskaraz aritzen ginen nagusiki(...) etxeko giroa erdalduna izan ohi dut baina helduz joan ahala ahizparekin
|
euskaraz
hitz egiteko ohitura hartu dugu, askotan gurasoak ere aurrean daudelarik. Asko maite dut euskara, asko baloratzen dut ondo hitz egiten dutenen euskara hori(...) Halere, nik oso arrunt mintzo naiz, baina saiatzen naiz gutxinaka-gutxinaka zertxobait hobetzen bederen(...) euskararekin konpromezu kontzientea dudala eta ahalik eta esparru guztietan erabiltzen saiatzen naizela.
|
|
|
(Sunbillako [amaren herriko]) euskara da nire ama hizkuntza(...) Larraintzarko eskolan hasi nintzenean, arraro sentitu nintzela gogoratzen dut, euskara batua hitz egiten baitzen(...) orain nire euskara baztan, malderreka edo bortziri aldekoekin erabiltzen dut eta bestela euskara batua(...) nire euskara asko maite dut eta ahal dudan guztietan hitz egiten saiatzen naiz. Familia eta lagun asko euskaldunak izanik ez zait asko kostatzen
|
euskaraz
hitz egitea.
|
|
|
Euskararekin izan dudan harremana nahiko estua dela esan dezaket, nire lagunak, anaia eta familiako zenbait osaba-izeba eta lehengusinekin euskaraz aritu naizelako eta gaur egun arte euskaraz ikasten jarraitzeko aukera izan dudalako. Hala ere, denbora aurrera doan heinean gutxiago erabiltzen dut euskara, nire lagunak gazteleraz ikasten dutelako eta gaur egun, ohitura faltagatik, ez dugu
|
euskaraz
hitz egiten...
|
|
|
Baina oso euskalduna ez den herri honetan ezin dut une guztietan erabili(...) ikastolatik aterata, geroz eta gutxiago erabiltzen dut, zenbait harremanetan hizkuntza hau ez dakitelako eta ohitura faltagatik. Hala ere,
|
euskaraz
hitz egiten dut, ahal dudanetan behintzat gure hizkuntza hau galdu behar ez delako.
|
|
|
Gainera, inoiz ez dut sentitu euskera nire sustraietan egon delarik. Hala ere magistaritza euskeraz ikastea erabaki nuen, ikasketak euskerarekin harremantzen ditudalako(...) konturatu naiz izugarri kostatzen zaidala
|
euskeraz
hitz egitea, erabat deseroso sentitzen naiz euskeraz hitz egiten. Hala ere, irakasle izan aurretik konponbidea emango diot arazo honi.
|
|
|
Gainera, inoiz ez dut sentitu euskera nire sustraietan egon delarik. Hala ere magistaritza euskeraz ikastea erabaki nuen, ikasketak euskerarekin harremantzen ditudalako(...) konturatu naiz izugarri kostatzen zaidala euskeraz hitz egitea, erabat deseroso sentitzen naiz
|
euskeraz
hitz egiten. Hala ere, irakasle izan aurretik konponbidea emango diot arazo honi.
|
|
|
Euskaraz ikastolan hitz egiten genuen, beti lagunen artean nahiz eta irakaslerik ez egon. Dena den, beste lagun batzuk ezagutzen genituenez eta hauek erdaldunak zirenez, ezin genuen
|
euskaraz
hitz egin haiek aurrean zeudenean, egokia iruditzen ez zitzaigulako. Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da:
|
|
|
Dena den, beste lagun batzuk ezagutzen genituenez eta hauek erdaldunak zirenez, ezin genuen euskaraz hitz egin haiek aurrean zeudenean, egokia iruditzen ez zitzaigulako.
|
Euskaraz
hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (ata... eskolan dena euskaraz, etxean ezer ez edo apurtxo bat, kalean deus ere ez, lagunekin oso gutxi... hau da, gazte askorendako euskara bizipen etena edo ez jarraitua izan da, bizipen atomizatua eta batzuetan, eskolara mugatua. hori horrela izanda, euskara eremu akademikoari lotzen diote hala bizipenetan nola erabilera ohituretan. zenbait aldiz, gazteek beraiek aitortuta, eskolan baizik ez dute erabiltzen, eskolatik kanpoko harreman guztiak (familia, lagunartea, aisia...) erdaraz eratu dituztela. iruñeko gazte batek dio euskara beretako hizkuntza akademiko hutsa dela, ez dagoela bere sustraiari edo familia jatorriari lotuta, kosta egiten zaiola, euskaraz deseroso sentitzen dela. euskaran deserrotutako hiztuna dirudi, ingurune erdaldunean hazita euskaran gozatzeko aukerarik izan ez duena. gazte horren frustrazioa hunkigarria da, areago ere jakinda bere ikasbidean euskarari behingoan bizkar eman beharrean, unibertsitatean euskaraz ikasten segitzea hautatu zuela. gazteek inguru soziolinguistikoaren eragin erdalduntzaile ikaragarria jasotzen dute. zail zaie euskara erabiltzea. gazte euskaldun horietako anitz nolabaiteko euskaldun ezinduak dira, erdal inguruak berak ezinduak, inguruak ez baitie bide eman euskara normaltasunez erabiltzeko eta horretara ohitzeko. ingurune erdaldunetan erdara beharra eta ohitura da, gizarte araua orotan. euskaraz egiteko aldiz, aukerarik ez, ohiturarik ez eta ondorioz, anitzetan, erraztasunik ere ez. euskararen erabilera kuantitatiboki ez nahikoa eta kualitatiboki arlo bakarrekoa (akademikoa, eta ez arlo askotarikoa) izatearen ondorioz, euskara erabiltzea kosta egiten zaie gazteei. euskara ez da haien adierazpide osoa izaten eta ez ohi dute bat-batean egiten. adinkideekiko harreman informaletan (anai-arrebekin edo lagunekin) erdaraz egiteko ohitura ezarrita dute. erabiltzeko zailtasunak eta adierazmen nahikoa mugatuta dute euskaraz. horren jabe izanda, haien euskararen kalitateak kezka ematen die eta ziurtasuna kendu. hobetu beharrari egiten diote aipu behin eta berriz. kasuren batean horixe da, hain zuzen, unibertsitatean euskaraz ikasten (nafarroan euskaraz egin daitezkeen bi titulazio bakarrak) segitu izanaren arrazoia:
|
|
|
Hala ere, jende gehienarekin, klasean ez ezik, erdara da erabili izan dudan hizkuntza gehienbat. Nire osaba-izebak ere
|
euskaraz
hitz egiten dute baina hauekin gehienetan ere gaztelaniaz hitz egiten dut. Orain pena ematen dit euskaraz gehiago ez hitz egitea, eta txikia nintzenean gehiago erabili izan banu, orain ere hainbat jende gehiagorekin hitz egingo nukeela pentsatzen dut (osabak, izebak, lehengusu-lehengusinak...).
|
|
|
[Iruñea]... Txikitatik euskararekin harreman zuzena izan dut, aita beti
|
euskaraz
hitz egiten bait zidan. Ondoren eskolan zehar eta gaur egun unibertsitatean ere euskara egunero mintzatzen dut.
|
|
|
Hortaz, ikastolan ikasteaz eta erabiltzeaz gain, etxean ere eguneroko edo momentu oroko zerbait izan da orain arteko bizitzan. Amak ez daki
|
euskaraz
hitz egiten, baina aita eta bioi entzuteaz ohituta dagoenez, esan daiteke asko ulertzen duela. Nik euskara nire ama hizkuntzatzat hartzen dut, gaztelaniarekin batera.
|
|
|
euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak. beste behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza-berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan euskara berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun-kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza-politika garatu dute batean eta bestean. 2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola-adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola-adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela
|
euskaraz
hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri: aguraingo eta aiarako koadrilak. bi koadrila horietan, biztanle euskaldunak galduz joan ziren azken bi mendeetan. horrenbestez, eskualde horietan bazegoen —neurri handi batean— substratu soziolinguistiko hori, edo nire definizioaren arabera, hizkuntza gutxitu batek hizkuntza hori berezkotzat duen herriarekiko —eta, hedaduraz, herri hori hartzen duen lurraldearekiko— duen eragina, eta hein handi batean hizkuntza horrek berreskuratzeko eta normalizatzeko duen aukera baldintzatzen duena6.
|
|
|
EUSKARA edo EUSKERA edo EUSKEREA edo VASCUENCE ((LINGUA LENGUA IDIOMA) (EUSK VASC NAVARR)) edo HIKUNTZ. ikerlan honetako emaitzak ikusita, euskararen gaia arlo politikoari oso lotua agertzen da prentsako testuetan. oro-h -1 taulan ikusi dezakegunez, testu hauetako osagarri nagusienen artean, batez ere erakunde politiko ezberdinak agertzen dira, beste hizkuntzei buruzko aipamenekin batera: Eusko Jaurlaritza, Eusko Legebiltzarra, Madrilgo Kongresua, Gobernu Espainola, Nafarroako Gobernu eta Parlamentua nahiz Udaletxeak. euSkaldunon egunkariaren kasuan erakunde bat nagusitzen da, Jaurlaritza,
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan erakunde hau aipatuz gehien. euskara bestalde, ideologia edo pentsaera abertzalearekin lotzen da, gai honen politizazioa indartuz, abertzaleak edo" nacionalismo vasco" ari buruz hitz egiteko joera dute egunkari ezberdinek. honekin batera herri identitate ezberdinak agertzen dira: Nafarroa, Espainia edo Euskal Herriaren erreferentziak eginez. euskara bestalde, hezkuntza, politika edo kulturari oso lotua agertzen da eta badira beste gai batzuk ere aipagai:
|
|
|
• nor da
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan protagonista nagusia?
|
|
|
• zer dio egunkari bakoitzak
|
euskarari buruz
hitz egiten duenean?
|
|
|
Joera ezberdinak bereizten dira egunkari ezberdinen artean. Subjektuei edo nor galderari erantzuterakoan, ondorengo azterketa faktorialak azaltzen digunez, hiru joera ezberdin leudeke
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan beren testuetan aipatzen diren subjetuei dagokionez:
|
|
|
.... gara edo berriak berriz euskararen eztabaidan Batasuna, euskal hiztunak edo berriaren kasuan eskuina dituzte aipagai. espainiar prentsak euskara euskal abertzaleei lotzeaz gain, Ibarretxe edo PNV’rekin ere lotzen dute Batasunarekin batera. egunkari ekonomikoei dagokionez, euskara euskal abertzaleei lotua agertzen da, bereziki la gaceta egunkarian, baina baita Cinco dias edo expansionen ere.
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan, zer edukietaz hitz egiten dena aztertuz zera ikusten da:
|
|
|
• Hezkuntzaren gaia eta kultura dira nagusi
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan.
|
|
|
Eztabaida politikoa eta Euskadi-Espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. Baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide.
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere. euskarari buruz hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi-espa... euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan beharko lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik. euskarari buruz hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan behar da hala ere, euskal prentsan ere ageri dela euskararen gaia eztabaida politikoan kokatzeko joera, honela gara eta berriak Euskal Herria edo eskuinaren aipamena egiteko joera dute. honelako jarrera adierazten dute egunkari hauek:
|
|
|
Eztabaida politikoa eta Euskadi-Espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. ...este gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide. euskarari buruz hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere.
|
euskarari buruz
hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi-espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. baina ageri da beste ... euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan beharko lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik. euskarari buruz hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan behar da hala ere, euskal prentsan ere ageri dela euskararen gaia eztabaida politikoan kokatzeko joera, honela gara eta berriak Euskal Herria edo eskuinaren aipamena egiteko joera dute. honelako jarrera adierazten dute egunkari hauek:
|
|
|
Baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide. euskarari buruz hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere. euskarari buruz hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi-espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. aipamen hauek egiterakoan beren jarrera honako hau da: ...uskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan beharko lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik.
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, eraku... euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko joeran ere, posizio politiko ezberdinak kritikatuz edo babestuz nolabait eztabaida politikoan txertatuta ageri da euskara. dena dela, euskal prentsaren artean el Correo eta diario VaSCo egunkariek ageri dute euskararen gaia politizatzeko joera argiena, espainiar prentsarekin lerrokatzean, euskararen eragile nagusitzat politikari abertzaleak aipatuz, espainia-euskadi arteko nazio eztabaida jorratuz, gaztelaniaren errealitatearekin parekatuz, eta azkenik, larriena dena euskararentzat, bidezkoa ez den jokabideei, indarkeriari lotuaz gure hizkuntzaren errealitatea. honakoa da egunkari hauen jarrera euskarari buruz:
|
|
|
Baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide. euskarari buruz hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere. euskarari buruz hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi-espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. aipamen hauek egiterakoan beren jarrera honako hau da: ...rekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala.
|
euskarari buruz
hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan... euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko joeran ere, posizio politiko ezberdinak kritikatuz edo babestuz nolabait eztabaida politikoan txertatuta ageri da euskara. dena dela, euskal prentsaren artean el Correo eta diario VaSCo egunkariek ageri dute euskararen gaia politizatzeko joera argiena, espainiar prentsarekin lerrokatzean, euskararen eragile nagusitzat politikari abertzaleak aipatuz, espainia-euskadi arteko nazio eztabaida jorratuz, gaztelaniaren errealitatearekin parekatuz, eta azkenik, larriena dena euskararentzat, bidezkoa ez den jokabideei, indarkeriari lotuaz gure hizkuntzaren errealitatea. honakoa da egunkari hauen jarrera euskarari buruz:
|
|
|
• gazteek ez dute
|
euskaraz
hitz egiten eta horrek harridura sortarazten die
|
|
|
...ako balio txikia duten hizkuntzak bizirauteko arrazoia; taldeko balio afektibo handiak ahalbidetzen du sozialki mailaz igotzeko asmoarekin hizkuntza ez baztertzea. aipaturiko dimentsio bi horiek gazteen euskararekiko jarrerak aztertzerakoan ere agertu dira. unibertsitateko ikasle euskaldunen artean egindako ikerketa batean, bikote ezkutuaren (matched guise) teknika esperimentala erabilita, gazteek
|
euskaraz
hitz egiten zuten hiztunak hobeto ebaluatu zituzten estatus edo profesionaltasun mailan gaztelaniaz hiztun berek hitz egin zutenean baino. elkartasunaren dimentsioan, berriz, modu berean antzeman zituzten gaztelaniaz eta euskaraz egin zutenean (amorrortu 2001a). euskararen aldaera ezberdinak (bizkaiera, gipuzkera, batua eta gaitasun mugatuko batua) erabiltzen zuten hiztunak ebaluatzerakoan ere di... eragile izanarazleak (euskaldun izaerari lotutakoak) eta trukeordaineko eragileak (lana edo ikasketei lotutakoak). hala, lehenbizikoen bidez euskara nortasun-hizkuntza (euskaldun egiten gaituena, arbasoen hizkuntza) dela azpimarratu zuten gaztetxoek eta bigarrenen bidez euskararen balio instrumentala (lana topatzeko, ikasketetan aurrera egiteko, hizkuntza bat gehiago jakiteko, baita euskaldunekin harremanak izateko ere) indartu zuten. hirugarren atalaren ondorenean, ikerketa kualitatiboan euskararen balio instrumental eta integratzaileari buruz aurkitutako emaitzak aurkeztuko dira; gero, ikerketako lekukoen datuak aztertzeko bi dimentsio klasikoak ez direla nahikoa defendatuko da, eta beste dimentsio bi proposatuko dira. kontuan izan behar da ikerketa kualitatiboaren helburua ahalik eta jarrera eta ideia gehien biltzea dela, sarri zein gutxitan agertuta. horregatik ez da ideien maiztasunari buruzko ondoriorik atera behar. ikerketa kuantitatiboa da biztanlerian ideia bakoitzaren maiztasuna neurtzen duena.
|
|
2011
|
|
|
Erdaraz egiteko ohituraren ondorioz
|
euskaraz
hitz egiteko erraztasuna galtzen den moduan, hemen ere antzera pasatzen da. Ohitu egin dira musika hizkuntza batean entzutera.
|
|
|
Berriro ere neskak agertzen dira euskaldunagoak.
|
Euskaraz
hitz egiten dute eta musika ere euskaraz entzuten dute, mutilen ustez motibo musikalengatik baino gehiago euskaraz delako gainera.
|
|
|
Cuarenta principales moduen da. Azkenean berdina da, bakarrik
|
euskeraz
hitz egiten dauiela. Musika berdina".
|
|
|
Cuarenta principales moduen da. Azkenean berdina da, bakarrik
|
euskeraz
hitz egiten dauiela. Musika berdina".
|
|
|
Nola tratatu behar da diglosiaren kontua, kodeetako bat, normalean L, hain fluidoa eta hain labila denean? garrantzi berezia du continuum-aren puntu honek, dudarik gabe, etorkizunera begira. gure gazte askok nola
|
euskaraz
hitz egiten duen ikusita, ez da dudarik continuum-aren ideia horrek analisi argigarri askotarako aukera eman dezakeela. hudson-ek argi azaldu du puntu hori, nik uste, bere azalpen-txostenean: " related to the question of cooccurrence restrictions in diglossia is the question of discreteness as opposed to continuity in linguistic variation.
|
|
|
3 Ezinbestekoa da (jendearen aurrean lan egiten duten) funtzionarioek
|
euskaraz
hitz egitea. [Es imprescindible que hablen euskera los funcionarios (que trabajen de cara al público).] Bakarrik horiek, jakina.
|
|
|
Mintzamenaren atalean ikus dezakegu elkarrizketatuen %27k euskaraz ongi hitz egiten dutela adierazi dutela, %10ak nahikoa ongi, %24ak zertxobait eta, azkenik, ezer ez dakitenak %39k. elkarrizketatuen erantzun hauek ez datoz bat aurreko emaitzekin, baliteke datuen haztatze prozesuaren eragina izatea. edozelan ere, badakigu, seguru, elkarrizketatuen %21ek
|
euskaraz
hitz egiten ondo dakiela elkarrizketa bera euskaraz egin duelako arazorik gabe. egon daiteke, egon, euskaraz hitz egiten ongi jakinagatik, elkarrizketa gazteleraz egitea nahiago izan dutenak, %6 inguru 2 taulako datuak begiratzen badugu. ederto. Alabaina nola da posible, telefonoz egindako elkarrizketan (1 taula), mintzakideen %20ak euskaraz jakitea esan eta inkesta gazteleraz egitea?
|
|
|
...az ongi hitz egiten dutela adierazi dutela, %10ak nahikoa ongi, %24ak zertxobait eta, azkenik, ezer ez dakitenak %39k. elkarrizketatuen erantzun hauek ez datoz bat aurreko emaitzekin, baliteke datuen haztatze prozesuaren eragina izatea. edozelan ere, badakigu, seguru, elkarrizketatuen %21ek euskaraz hitz egiten ondo dakiela elkarrizketa bera euskaraz egin duelako arazorik gabe. egon daiteke, egon,
|
euskaraz
hitz egiten ongi jakinagatik, elkarrizketa gazteleraz egitea nahiago izan dutenak, %6 inguru 2 taulako datuak begiratzen badugu. ederto. Alabaina nola da posible, telefonoz egindako elkarrizketan (1 taula), mintzakideen %20ak euskaraz jakitea esan eta inkesta gazteleraz egitea?
|
|
2012
|
|
|
Bost neska eta mutil bakarra aritzen dira begirale gisa, aisia-taldeko kontuei buruz aritzen direnean, beti euskaraz egiten dute. dena den, begiraleak hiru koadrila ezberdinetakoak dira eta koadrila berekoak diren partaideek gaztelaniara pasatzeko joera daukate. esan beharra dago, koadrila ezberdinetakoak diren begiraleen artean
|
euskaraz
hitz egiteko joera dagoela; harreman hori aisia-taldean sortu baita, euskaraz.
|
|
|
Gai hau modu formalean aztertu beharko balitz ere, Barakaldoko gizartearen euskararen bilakaera historikoari buruzko pertzepzioa orokorrean bi joeratan banatzen dela esan liteke; alde batetik, ezkerraldean orokorrean inoiz ez dela
|
euskaraz
hitz egin uste dutenak, hots, patxi Lopez lehendakariaren hitz ezagunei jarraitzen dietenak: eta beste alde batetik, euskara espainiar etorkinak etorri zirenean galdu zela uste dutenak. hasierako atalean azaldu bezala, biak dira uste okerrak, baina Barakaldoko biztanleen artean sarritan entzun daitezkeen adierazpenak dira.
|
|
|
artifiziala da euren inguruko mundua (umwelt delako hori bezala) eta artifiziala da haren euskaltasuna. esan genezake, euskaldun transgenikoak direla halakoak. Berez baino, beren erabaki ondo pentsatuaz direla euskaldun, dutela
|
euskaraz
hitz egiten, zaiela euskara gustatzen... halako euskaldunari meta-euskalduna iritziko diot, edo Nietzscherena kopiatuz, gain-euskalduna. esplikatuko dut zergatik: Modernitatean erdaraz egin da euskararen gaineko lana, euskararen aferak ebazteko gunea erdara izan da, beregain izan nahi duen euskalduna, bere ahalmenaz jabetu delarik, subjektu izaten hasten da meta-euskalduna den neurrian, hau da, euskarari buruz euskaraz pentsatzen eta erabakitzen hasten den neurrian eta horrela, euskarari buruaskitasuna aitortzen dion neurrian.
|
|
|
zein polita zuen euskara edo zein zatarra neurea... Bietan, azken finean, mundua ilundu eta urrundu egin zaigu, euskararen indar eratzailea formaren zulo beltzean barrena jausi eta hondoratzen zaigulako. eta horrela, sarritan euskaraz egiten dugun jardun nagusia
|
euskarari buruz
hitz egitea da. ez da txarra, txarragoa da" konnotatzeko gaitasuna" bera ere galtzen dugula" kodeaz" eta
|
|
|
Asteburuetan ateratzen dira kalera, nahiz eta gazte lokalak (kaletik, herritik, jendearengandik... aparte) gero eta ugariagoak diren. hala ere, asteburuetako iluntze eta eguerdietako kale giroa (txikiteoari esker) oraindik ere mantentzen dela esango genuke adin tarte nagusiagoetan. euskarari dagokionez, deba udalerri euskalduna da, ueMAn sartuta dagoena. euSTATen datuen arabera, euskal elebidunen kopurua %73, 35ekoa zen 2006an eta elebidun hartzaileena %15, 59koa. debako kaskoko datuetara etorriz, %63, 78k euskara zuen lehen hizkuntza eta %5, 85ek euskara eta gaztelania. etxeko erabilerari dagokionez, ordea, datuak jaitsi egiten ziren: %46, 32 ziren etxean
|
euskaraz
hitz egiten zutenak eta %19, 36 euskaraz zein gaztelaniaz egiten zutenak. hala ere ez dira, euskal herriari begira, datu kaxkarrak. kaleko erabilera jasotzeko egin izan diren neurketetan, goranzko joera atzematen da kaskoan eta nabarmentzekoa da, gainera, batez ere, gazte eta helduengan atzematen dela igoera hori. haurren multzoak berdintsu jarraitzen duen arren puntu bat behera egin du eta, bera...
|
|
|
Jakina denez, haurren presentzia eragin handiko aldagaia da euskararen kale-erabileran; modu esanguratsuan baldintzatzen du haurrak inguruan izateak
|
euskaraz
hitz egiteko garaian, haurrak hiztunak izan zein eta besterik gabe presente egon, eragina du ahozko erabileran. Ondorio nagusia, beraz, argia da:
|
|
|
Gainontzeko eremuetan ez bezala, nahikoa da etxeko kide batek euskaraz ez jakitea, etxeko hizkuntza erdara izan dadin. Hala ere, guraso askok, baita
|
euskaraz
hitz egiteko erraztasun handirik ez dutenak ere, euskara erabiltzen dute seme-alabekin, batez ere umeak diren bitartean.
|
|
|
Adinkako datuak aztertuta, oro har, argi antzematen dira belaunaldi berrien artean irakaskuntzan euskalduntzearen alde egindako lanaren ondorioak. Egia da belaunaldi berrien erabilera-tasak oso urruti gelditzen direla
|
euskaraz
hitz egiteko gai direnen ehunekotik. Baina ukaezina da, halaber, aldaketa positibo handia gertatu dela gazteen erabileran azken bi hamarkadetan.
|
|
|
Beraiei zuzentzen ari ez bagara ere, helduon hizkuntza erabilera ohiturak zein diren jasotzen dute inguruan ikusten dituzten jokabideetatik, eta zeharkako mezu horiek etorkizunean euskara erabiliko duten edo ez erabakitzean eragina dute. euskaraz burutu, nagusiok erabiliko ez dugun hizkuntza bada? Zein helbururekin hartzen dugu haurrei
|
euskaraz
hitz egiteko erabakia?
|
|
|
Beste diskurtso batean norbanako hiztunei leporatzen zaizkie erantzukizun eta ardurak; diskurtso horren arabera, inoizko erabilera daturik onenak izateko baldintzak ditugunean (ezagutza hazten doala), erabilera ez da hazten eta hori hiztunei leporatzen zaie. Aukerak sortu sortu ditugu, zabaldu ditugu
|
euskaraz
hitz egiteko aukera ematen diguten espazioak eta guneak, baina neurri horiek berez eta berauek bakarrik, ez dakarte erabilera orokortzerik.
|
|
|
Izan ere, beraiek beste modu batean bizi dute hizkuntza:
|
euskaraz
hitz egiteko arazorik ez dutelakoan eguneroko bizimoduko arlo gehienetan; hala ere, askotan gazteleraz aritzeko hautua egiten dute, zergatik. Normalizatua dagoen sentsazio faltsua ote?
|