|
2006
|
|
|
1) Irakasle Ikasketa gradu mailako titulazioan: Eleaniztasuna eta Hezkuntza, eta
|
Euskara
eta bere Didaktika izeneko bi irakasgai daude, biak derrigorrezkoak diruditenak.
|
|
|
bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz. Egia da irakaskuntzan bi hizkuntza eredu irekita dituela,
|
euskarazkoa
eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten duela ere; baina nahikoa al da hori. Soziolinguistikari ez al litzaioke eman leku egokiagorik?
|
|
|
"
|
Euskarak
eta euskal kulturak ez dute labelik"
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako
|
euskarak
eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak: 3 urte baino lehenago
|
euskara
eta gaztelera ikasi dituztenak (hauei aldibereko elebidunak esaten zaie). Jatorrizko erdaldunak: 3 urte baino lehenago gaztelera bakarrik ikasi dutenak.
|
|
|
aldakortasun geografiko, sozial eta erregistro mailakoa, hizkuntz galera estrukturala, euskaran oinarritutako pidginak, AEBetako euskara Hizkuntza, identitatea eta kultura: bertsolaritza, tratamendua, generoa eta hizkuntza, abertzaletasuna eta hizkuntza, etnizitatea,
|
euskara
eta kultura alternatiboa.
|
|
2007
|
|
|
Helduen
|
euskara
eta alfabetatze irakaskuntzari dagokion historiaz idazten hasten garenean ezin dugu aipatu gabe utzi Alfabetatze Batzordea, izan ere hori izan baitzen lehen saio antolatua.
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek
|
euskararen
eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
Eta egitekoak zehazterakoan ere, I. idazpuruan, bigarren ataleko b) puntuan,
|
euskarazko
eta gaztelaniazko bertsioetan:
|
|
|
Gizarte esparru ezberdinetan eragitea da, beraz, hizkuntza plangintzen helburu nagusia. Bai
|
Euskarari
eta EBPN dira egun indarrean ditugun plan estrategikoak. Hauek normalizazioa antolatzea bilatu dute eta, urrats garrantzitsua izan dira, batez ere eragin beharreko esparruak identifikatzea ekarri dutelako eta, lurraldekako prozesuaz gain, arlokakoa bultzatu nahi dutelako.
|
|
|
Euskaltegietan matrikulatutako ikasleen helburuei erreparatzen badiegu (gehienetan titulua), azkar ikusiko dugu gure ikasleak klasera bultzatzen dituen testuinguru nagusia ez dela herria, arloa edo esparruak baizik. Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola
|
euskarari
eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan hartu behar dugu, arlokako lanak, egoera soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula.
|
|
|
Bigarren aldaketa Euskal Herriko bilakaera soziologikoari egokitzeko egin dugu:
|
euskara
eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu.
|
|
|
V. Kale Neurketa honetan guztira 185.316 lagun behatu dira4, 153.969 gaztelaniaz, 27.172
|
euskaraz
eta 4.175 beste hizkuntzatan.
|
|
|
V. Kale Neurketa honetan guztira 185.316 lagun behatu dira, 153.969 gaztelaniaz, 27.172
|
euskaraz
eta 4.175 beste hizkuntzatan.
|
|
|
Izan ere, eskura ditugun datuek errealitate berri eta konplexuago bat erakusten digute. Gurean, jaramon gutxi egin ohi bazaie ere, egon badaude
|
euskara
eta gaztelania ez diren beste hizkuntza batzuk ere. Hori horrela dela frogatu digute, argi eta garbi, 2006ko hizkuntza erabilerako datuek.
|
|
|
Eta, azkenik, dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten da euskaraz baino. Alabaina, azken gune horretan 2001 eta 2006ko indizeetan ia parekatuta daude
|
euskara
eta gaztelaniaren erabilera. Bestalde, beheko taulako datuen arabera, neurketa guztietan zenbat eta euskaldunagoa izan gune soziolinguistikoa, orduan eta handiagoa da euskararen kale erabilera.
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo
|
euskara
eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Azken hauetako datuak bereziki deigarriak dira: haurrak tartean daudela Lizarran% 6 egiten da
|
euskaraz
eta Tuteran% 3,7; haur nagusiaren arteko erabilera Lizarran% 7,3 eta Tuteran% 5,8; eta haurren arteko erabilera Lizarran% 7,5 eta Tuteran% 4,6.
|
|
|
Mendialdeko udalerrietan berriz,
|
euskararen
eta bertze hizkuntzen arteko aldea oso handia da, euskara nagusi: Altsasun+ 14, Baztanen+ 39,5 eta Donezteben+ 47.
|
|
|
IKER
|
Euskarari
eta Euskal Testuei buruzko Ikerketa Gunea Helbide elektronikoa: jean
|
|
|
haurrek presente daudenean edo haurrengana zuzendutako elkarrizketetan, euskara gehiago erabiltzeko joera dugu. Nagusien arteko elkarrizketetan gutxiago erabiltzen dugu
|
euskara
eta joera hori berori, hau da, euskara gutxiaEuskarak errealitate ezberdinak bizi ditu lurralde batean ala bestean, Gipuzkoan biztanleen hirutik batek darabil euskara kalean, Bizkaian entzuten da urrena euskara gehien, hamarretik batek darabil, Nafarroan gutxiagok erabiltzen du %6, 6ak, Araban berriz euskarak kalean duen presentzia ez da %5era ere iristen, Iparraldean euskarak bizi duen gizarte e... Deigarria da joera hau oso indartsu gertatzen dela Iruña edo Gasteizen, haurren arteko elkarrizketetan euskararen erabilera hutsera etortzen baita hiriburu hauen kasuan.
|
|
|
Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean – Erramun Baxok familian ezin bada ikastetxean. orain beretik ikusten dugu euskarazko kulturaren garapena bertso saioetan, atseginezko irakurketa eta idazketa ekintzetan.
|
euskara
eta kulturaren arteko lotura josten ari da belaunaldi arteko urraspide batean. euSKal KulTuRaRen TRanSmiSiO nORmalizaTua y
|
|
|
Gaur egun euskal kulturen transmisioa eskuduntza publikoa bilakatua da urraspide luze eta eztabaidatsu baten ondotik. Ikusi dugu deixonne legearen bidez (1951)
|
euskara
eta euskal kultura eskola publikoan sartu zirela. 20 urtez legea aplikazio ofizialik gabe egon zen, baina anartean euskalgintza bizkortu zen eta ofizialtasunaren eskaera eraman zuen:
|
|
|
Deiadar (6 aldiz), Batera (4 helbururekin: euskararen ofizialtasuna, laborantza ganbara, unibertsitate burujabea eta euskal departamendua). ofizialtasunaren ordez onarpen publikora heldu dira
|
euskara
eta euskal kultura hiru egituraren bidez: euskal kultur erakundea (eke, 1990), Garapen kontseilua (1995), euskararen erakunde publikoa (eep, 2006). euskal kultur erakundea (1990) euskal kultur erakundearen araudiak 1901eko legearen araberako elkarte baten itxura dauka baina egiazko erakunde bat da, botere publikoa eta gizarte zibila biltzen dituena.
|
|
|
Gainera 1990 urtean udalerrietako ordezkariek antolatu zuten" euskal kultura sostengatzen duen herrienarteko sindikatua". Sindikatu honek
|
euskara
eta euskal kulturaren zerga biltzen du, euro bat herritar bakoitz. Gainera baditu bere jarduera propioak, adibidez eusko Jaurlaritzarekin elkarlanean eTBren errepikagailuak eraikitzen eta mantentzen ditu, kultura lehiaketak antolatzen eta sariak banatzen, euskararen aldeko aldarrikapenetan parte hartzen... egia erran, aspaldidanik udalerria da euskaltasunaren kokagune nagusia. eskuduntza dauka lehen mailako ikaskuntza laguntzeko bereziki hezkuntza elebiduna.
|
|
|
Ofizialtasunaren ordez onarpen publikora heldu dira
|
euskara
eta euskal kultura hiru egituraren bidez: Euskal kultur erakundea (EKE, 1990), Garapen kontseilua (1995), Euskararen erakunde publikoa (EEP, 2006).
|
|
|
12 ekintza definitu ziren 5 ardatz nagusiren inguruan:
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza; euskal hedabideen zabalkuntza, irratiak eta euskal telebista; euskaltzaindia eta Iker zentroari buruzko diru laguntza; euskararen erabilera zerbitzu publikoetan; hizkuntza kontseilua egitarauaren gauzatzeko. Bururatzean aldarrikapen bat egin zen" Lehentasuna duten norabide hauei esker, euskararen aldeko hizkuntza politikarako zutabeak eraik daitezke, ofizialki onartuz nortasun hizkuntzak hartze duen oinarrizko estatutua:
|
|
|
Anartean, 2004n lankidetza hitzarmen bat izenpetu zen hezkunde Ministeritza eta departamenduko kontseilu nagusiaren artean" elkarlan tresna bat sortuz eskualde hizkuntzen irakaskuntza eskaintzeko eta egituratzeko pirinio Atlantikoetako bi hizkuntzen alde,
|
euskara
eta okzitaniera". hitzarmen honen gauzatzea eepren esku eman zen, ongi zehaztuz ez zela eskuduntza aldaketa bat baina behin behineko esperimentazio pedagogikoa. dena dela, hurrengo urtean, Fillon legeak" esperimentazioa" estatu osora zabaldu zuen: " eskualde hizkuntzen eta kulturen irakaskuntza eskain daiteke eskolatze denbora osoan, jokamoldea definituz hitzarmen baten bidez estatua eta hizkuntza horiek mintzatzen diren eskualdeen artean".
|
|
|
Laburpena. erramun Baxok hizkuntzalariak dioenez,
|
euskara
eta euskal kulturaren transmisio familietarik abiatzen da, gero hezkuntza linguistikoa eta kulturala ikastetxeetan egiten da, bitartean elkarteak daudelarik. Ipar euskal herriko berezitasuna elkarte bizitzaren bizkortasunean dago.
|
|
|
Bestalde lehenago euskara zen ama hizkuntza bakarra. Gero eta gehiago
|
euskara
eta frantsesa dira haurtzaroko hizkuntzak. Gaurko gazteen adinartean %7k euskara dute ama hizkuntza bakarra eta beste hainbestek euskara eta frantsesa. ezberdintasunak ere agertzen dira herrialde batetik bestera.
|
|
|
Gero eta gehiago euskara eta frantsesa dira haurtzaroko hizkuntzak. Gaurko gazteen adinartean %7k euskara dute ama hizkuntza bakarra eta beste hainbestek
|
euskara
eta frantsesa. ezberdintasunak ere agertzen dira herrialde batetik bestera. BaionaAngelu Biarritz (BAB) eskualdean bataz beste %12 dira ama hizkuntza euskara dutena, bakarrik edo frantsesarekin batera.
|
|
|
Beste aldaketa nagusia 1981ean gertatu zen,"
|
Euskara
eta euskal kulturaren jardunaldiak" bildu zirelarik, Ikas elkartearen eta Euskaltzaindiaren ekimenez. Frantziako hauteskundeetan alderdi sozialista garaile agertu zelarik ate batzuk ireki ziren euskaltasunaren alde:
|
|
|
" Gure gizarteak ingurune euskaldunean bizitzeko eskubidea du, kultur askotako munduan izanikan ere; euskaraz ikasteko eskubidea ikasle guztientzat; euskaraz mintzatzeko eskubidea, ez bakarrik etxean, bai eta ere lanean eta zerbitzu publikoetan; euskal kultura komunikabide zabaletan sartzeko eskubidea. Berriz ere eskatzen dugu legezko ofizialtasuna
|
euskararentzat
eta gure kulturarentzat. hurrengo urtean Deiadar manifestaldi erraldoia antolatu zen, eskolak, elkarteak eta hautetsiak bilduz, hizkuntza eta kultura eskubideak aldarrikatzeko eta negoziaketak aitzinarazteko botere publikoarekin: Seaskaren onarpena, sare elebiduna, irakasleen formakuntza diplomatua, euskal irratiak, euskal kulturgintzaren antolaketa. ondorioz 1990ean euskal kultur erakundea eta euskal kultura sostengatzen duen udalarteko sindikatua sortu ziren, kulturgintzaren normalizazioa segurtatzeko.
|
|
|
Nolanahi ere den, horrek guztiak burura ekarri behar digu beste gogoeta bide bat: kulturak eta euren hizkuntzak ez dira aldaezinak, aldakorrak baizen. xxi. gizaldiko
|
euskarak
eta xviii.ekoak kate baten begi bi osotzen dituzte, baina une jakin bietako euskara horiek, bat izanda, azalean bederen, bilakaera bat agertzen dute: denborak, ohiturek, aurreramendu teknologikoek eta beste hainbat eragilek ekarrikoa.
|
|
|
|
EUSKARA
ETA EUSKAL KULTURA, DOMINA BATEN AURPEGI BIAK
|
|
2008
|
|
|
Diaz de Lezana, Araceli: "
|
Euskara
eta garapen teknolinguistikoa", http://www.erabili.com/zer_ berri/ muinetik/ 1057933133, 2003.
|
|
|
Konparagarriak direla esaten da irizpide baten edo batzuen arabera ‘antzekoak’ direlako (gaiak, datak, diskurtso mota...).
|
Euskaraz
eta beste hainbat hizkuntzatan, zaila da hizkuntza bikote batzuen corpus paraleloak lortzea, eta corpus konparagarriak baliabide interesgarriak dira, esaterako, baliabide lexikal edo terminologiko elebidunak eratzeko (horretarako, ordea, tresnak behar dira; hori da Elhuyar Fundazioaren AzerHitz proiektuaren helburua).
|
|
|
Gu ez gara soziolinguistak, eta nekez egin genezake ekarpenik hain espezializatua den ikertze arlo horretan. Artikulu honetan, gure asmo bakarra da
|
euskarazko
eta beste hizkuntza batzuetako corpus baliabideetan eta corpusgintzan egin dugun datu bilketa aurkeztea, eta datu horien azterketan oinarrituta gogoeta xume bat egitea, non gauden eta norantz jo behar genukeen hausnartzeko.
|
|
|
Sagarna, A. (2007). "
|
Euskara
eta informazioaren teknologiak. Egungo egoeratik etorkizunera begira." Euskaltzaindia Sarrera hitzaldia.
|
|
|
|
EUSKARA
ETA HIZKETA TEKNOLOGIAK
|
|
|
EUSKALJAKINTZA:
|
EUSKARA
ETA TEKNOLOGIA BERRIAK
|
|
|
Arazo hau abiapuntu eta IKT taldekoen artean hamaika aldiz hitz egindakoari eutsiz, nire gaiaren planteamendua iraultzea erabaki nuen:
|
Euskara
eta teknologia berriak uztartzeko asmoz, blog bat sortuko nuen. Hasiera hasieratik garbi nuen bloga ez zela tresna gehigarri bat izango, gaiaren ardatz nagusia baizik.
|
|
|
|
Euskara
eta teknologia berriak uztartzeko asmoz, blog bat sortuko nuen. Hasiera hasieratik garbi nuen bloga ez zela tresna gehigarri bat izango, gaiaren ardatz nagusia baizik.
|
|
|
Maite Goñi –Euskaljakintza:
|
euskara
eta teknologia berriak
|
|
|
Edonola ere, zailtasunak zailtasun, sinetsita nago hauxe dela jarraitu beharreko bidea. Zorionez,
|
euskara
eta teknologia berriak bikote ederra egiten dute.❚
|
|
|
Lehen artikuluan Euskararen Erakunde Publikoaren (EEPa) 2004ko sorrera aipatzen da" Estatua, lurralde aginteak eta Ipar Euskal Herriko hautetsiak biltzen dituen Interes Publikoko Elkargo" moduan," euskararen aldeko hizkuntza politika baten definitzeko eta plantan jartzeko". Ondorengo urteetako bilakaeraren inguruko datuak ere eskaintzen dira, esate baterako, eredu elebiduna bultzatuz"
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza" plangintza egiteko 2006 urtean hizkuntza politikaren proiektua onartzea, eta abian jartzea" Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun" lemarekin. EEPak horrelako epe motzean lehen eta bigarren mailako irakaskuntzan egin duen lana goraipatzekoa da, izan ere, gurasoentzat aukerakoa izanik ere, eskola mota guztietan ikasgelak ireki eta irakasleak kontratatu ditu.
|
|
|
Era berean, elkarrekintza ofiziala eta soziala uztartzen ditu; presentzia normala —onartua eta naturala—, ala arraroa —ez onartua, arrotza eta klandestinoa, neurriren batean— den adierazten du, gure mendebaldeko gizarte garatuan aspaldidanik kontsumitzaileen eskubideak eztabaidatik kanpo gelditu diren garaian hain zuzen. Horrela bada, interesgarriak dira artikuluan esaten direnak, batez ere erakusten duen ikuspegi kritikoa, hutsune eta ezintasun larriak esanguratsuak direlako, are gehiago
|
euskararen
eta espainieraren egoerak konparatiboki aztertzen direnean.
|
|
|
Motibazioaren aldagaia kontuan hartuz, garrantziaren hurrenkera honakoa da: euskarari laguntzea, ikastolei laguntzea, aisia, eta dibertitzea, modu horretan
|
euskara
eta ikastolak dibertsioarekin lotzen direlarik —lotura esanguratsua iraupena bultzatzeko— Azkenik, gehiengoak egunean zehar izan duen parte hartze luzeari buruzko datuak eskaintzen dira, eta baita hurrengo deialdian gehiengo handiaren parte hartzeko asmoa edo fideltasun neurriari buruzkoak ere.
|
|
|
Orokorrean, azken artikuluak
|
euskararako
eta euskal komunitaterako nahiko egoera ezkorra adierazten digula esan dezakegu, bizindar teoriaren arabera behintzat. Bestalde, aurreko artikuluetan euskararen inguruko gaietan esaten direnak ere kontuan hartuz, nahiko atzematen direla ere ikusi dugu.
|
|
|
Aitormenean sartu baino lehen, nire zorion beroenak eman nahi dizkizuet, zuri eta emazteari ere,
|
Euskararen
eta Euskal Herriaren alde orain arte bete duzuen ibilbide luze, aberatsa eta etengabekoagatik, zu Erramun aurten 80 urte betetzen dituzula aprobetxatuz.
|
|
|
Dena galzorian eta desegituratzen ikustea tokatu baitzaigu euskal unibertsoan. Mendeetan
|
euskarak
eta euskal unibertsoak iraupena jarraituki egokituz soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lortzeko eta etorkizunari aurre egiteko beharrezko zituen erakundeak, legeak eta tresneriak bere aukerara erabakiak subiranoki hartuz kudeatu zituen. Baina goi erdi arotik honako mendeetan gure hurbileko Herrietan ukandako bilakaerek erakundetze eredu berriak abian jarri zituztenetik abantaila hartu ziguten Herrien arteko lehiaren eraginez piskanaka desegonkortasuna pairatzen hasi ginen etxean.
|
|
|
Hau guzia mingarria bada atzerritik agindutako lehiaketetan gertatzen den euskal intelektualarentzat, anitzez mingarriagoa da
|
euskara
eta euskal unibertsoa zerbitzea helburu duten erakundeetatik kudeatutakoetan jokabide berarekin aurkitzean. Oraino ez gara egoera horretatik atera.
|
|
|
herri mugimendu indartsu horrek bi motatako arerioak ukan dauzkala. Arerio izendatzen ditugunek eragindakoak, hots,
|
euskararen
eta euskal unibertsoaren aurkako jokabideak behin eta berriz daramatzenek sortuak Alde desberdinetatik agertzen joan litezke etorkizunean ere. Herri subiranoen bitartekoak handiak baitira kalte egiteko erabili nahi direnean.
|
|
|
euskal departamendua (54), herri hizkuntzen eta kulturen garapena (56) eta tokiko irratien askatasuna (94). 25 kultura elkarte eta sindikata bildu ziren eta eztabaidatu zuten lehen euskal kulturaren lehen egitaraua" Pour un statut de la langue et la culture basques"(
|
Euskararen
eta euskal kulturaren estatutuaren alde). Pizkundea sortu zen euskal kultura mugimenduaren gehiengo handia bilduz.
|
|
|
1 Elkarte mugimendua biziki eraginkor ateratzen da,
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde, indarrak biltzen dituelarik ideologien eta gatazken gainetik. Gainera, publiko berri bat erakarri dute," Kantuketan" eta" Batekmila" bezalako animazio zabalek.
|
|
|
Berrikuntza handia izan da Hezkuntza ministeritzak Kontseilu nagusiarekin sinatu duen hitzarmena euskal irakaskuntza antolatzeko. Ondorioz
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza da hizkuntza politikaren helburu nagusi bat.
|
|
|
hiru hitzarmen nagusi badira Ipar Euskal Herria eta Euskal Autonomia Erkidegoaren artean,
|
euskararen
eta euskal kulturaren alorretan: Euskal Kultur Erakundea eta Kultura Sailaren arteko hitzarmena (2003), Baionako Protokoloa (2003) eta Euskararen Erakunde Publikoa eta Hizkuntza Politika Sailburuordetzaren arteko lankidetza hitzarmena (2007).
|
|
|
Autonomia Erkidegoaren artean,
|
euskararen
eta euskal kulturaren alorretan: Euskal Kultur Erakundea eta Kultura Sailaren arteko hitzarmena (2003), Baionako Protokoloa
|
|
|
IKER
|
Euskarari
eta Euskal Testuei buruzko Ikerketa Gunea, Helbide elektronikoa: jean baptiste.coyos@wanadoo.f
|
|
|
Eskema orokor hori biziki interesgarria da zeren eta, gure ustez, kulturetatik at kontaktuan diren hizkuntzei beraiei ere aplikatzen ahal diegu,
|
euskarari
eta frantsesari beraz.
|
|
|
Hori indarrean jartzeko, 1959an, Ikas elkartea sortu zuten euskaltzale batzuek (Haritschelhar, Lafitte, Malharin, Soubelet). 1981ean Ikasek eta Eukaltzaindiak deiturik hainbat euskal elkarte bildu ziren eta" Pour un statut de la langue et de la culture basques"[
|
Euskararen
eta euskal
|
|
|
Gure ustez, hobe litzateke hitzez hitz" hizkuntzalerrakuntzaren alderantzikatzea" edo" hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea" erratea," hizkuntza indarberritzea" (HINBE) baino, edo holako zerbait. kulturaren estatutu baten alde] dokumentua onartu zuten. 1988an, Europako Parlamentuak 1987/10/10ean onartua den Kuijpers ebazpena erabiliz, Euskaldungoaren eskubideak/ Les droits culturels basques apaindu zituzten13
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza garatu zen (1969an lehen ikastola, 1983an lehen klase elebiduna), euskal irratiak sortu eta indartu ziren (1981ean Gure Irratia), Pizkundeak eta Deiadar mugimenduak ekintza desberdin antolatu zituzten (1988, 1990, 1995, 1999), Euskal Kultur Erakundea eta Euskal kultura sustengatzen duen herrien arteko sindikata sortu ziren (1990).
|
|
|
IV. 1
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza garatu da
|
|
|
Hori da Ipar Euskal Herrian gertatu dena ere.
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren historia ez dugu hemen eginen21 Asmoa horren ebaluapen labur bat egitea litzateke, bereziki hizkuntza politikaren helburuei begiratuz.
|
|
|
Aipatu dugun 1951eko Deixonne legea baliatuz,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza garatu da, eskoletan bereziki. Eta esan behar da azken urte hoietan azkartzen eta hedatzen dela, lehen mailako parekotasuneko elebidun sarean bereziki.
|
|
|
Euskararen Erakunde Publikoa egitura berriaren hizkuntza politika proiektuan (ikus beherago, V. atalean) irakaskuntza da programazio zehatz bat duen alor bakarra (2005,
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza Epe luzeko programazioa). Urtero 4/ 6 irakasle postu berri aurreikusten dituzte lehen mailan (20/ 30 orotara), adibidez.
|
|
|
Datozen urteetan Hezkuntza nazionalak irakasle lanpostu asko kendu lituzke, Frantziako administrazio publikoaren murrizte politika aplikatuz. Ez dakigu argiki
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren kasuan nola gauzatuko den.
|
|
|
Lehen oharra da euskarak gero eta leku txikiago duela lehen mailatik bigarren mailara pasatuz, halaber bigarren mailatik unibertsitatera pasatuz. Laborantza irakaskuntzak eta irakaskuntza profesional eta teknologikoak
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzarik eskaintzen ez dute oraiko. Unibertsitatean, Euskal Ikasketetatik kanpo euskara hizkuntza ez ezaguna da.
|
|
|
Euskadin, 1993ko Euskal Eskola Publikoaren Legeak bere 18 atalean dio: "
|
Euskara
eta gaztelania nahitaez sartuko dira euskal eskola publiko1951ez geroz, Frantziako lurraldeetako hizkuntzei aldeko berrogeita hamar bat baino gehiago lege proposamen aurkeztu izan dira Assemblée Nationale delakoan, hizkuntza horiek legeonarpena izan dezen, edo konstituzioaren 2 artikulu hori emendatzeko edo aldatzeko, edo Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutuna berrestarazteko....
|
|
|
Ipar Euskal Herrian holakorik ez dugu. Hezkuntza nazionalak
|
euskara
eta euskaraz ikasten duten ikasleen euskara maila ez du neurtzen. Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne.
|
|
|
Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne. Horrek ere argiki erakusten du,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza jasaten badu ere, Frantziak ez duela bere osotasunean onartzen. Lurraldeetako hizkuntzak ikasten eta irakasten dira irakaskuntza horren emaitzak zein diren jakin gabe zehazki, haurren gaitasunak ebaluatu gabe.
|
|
|
Hezkuntza nazionalak
|
euskara
eta euskaraz ikasten duten ikasleen euskara maila ez du neurtzen. Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne.
|
|
|
Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne. Horrek ere argiki erakusten du,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza jasaten badu ere, Frantziak ez duela bere osotasunean onartzen.
|
|
|
Hori guztia kontuan hartuta, adierazle batzuk positiboak izanik ere (elkarteen eta euskaltzaleen lana,
|
euskara
eta euskaraz ikasten ari diren
|
|
|
Esan nahi baita egutegirik ez dela, 2010 arte bederen. Gorago esan dugu, halere,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzak programa bat baduela. Baina eremu bakarra da.
|
|
|
Adierazle batzuk positiboak izanik ere (elkarteen eta euskaltzaleen lana,
|
euskara
eta euskaraz ikasten ari diren haur kopuruaren emendatzea, botere publikoen jarrera berria), badirudi" hizkuntzaren nahi"," motibapen" horiek ez direla behar bezain eraginkorrak izango euskararen egoera aldatzeko.
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean euskara lehen hizkuntza esan dezakegu euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe hizkuntza transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k
|
euskara
eta %18, 9k euskara eta gaztelania).
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean euskara lehen hizkuntza esan dezakegu euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe hizkuntza transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k euskara eta %18, 9k
|
euskara
eta gaztelania).
|
|
|
• Kopuruei erreparatuta oraindik talde txikiena bada ere, hazkunderik handiena lehen hizkuntza
|
euskara
eta gaztelania dituztenen taldean ari da gertatzen.
|
|
|
8 Gurasoen tipologia lantzean" euskara" eta"
|
euskara
eta gaztelania" lehen hizkuntzak elkartu dira eta, beraz, gurasoak aipatzean, euskara lehen hizkuntza izan ala ez izateaz bakarrik hitz egingo dugu.
|
|
|
2001eko Zentsuko datuen arabera (1 taula) 30 urtetik beherako seme alaba gehienek (%72, 6) lehen hizkuntza2 gaztelania3 dute, %20k euskara bakarrik eta %8
|
euskara
eta gaztelania.
|
|
|
1 irudia. Lehen hizkuntza gutxienez euskara (euskara edo
|
euskara
eta gaztelania) duten 2 urte bitarteko seme alaben portzentajea, udalerrika. EAE, 2001
|
|
|
Hala, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da. Bestalde, lehen hizkuntza
|
euskara
eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz handiagoa (%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean. Gehikuntza horien ondorioz, nabarmen murrizten da lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben kopurua; izan ere, %75etik gorakoa (%77, 7) izatetik ia %60ra (%61, 6) jaisten baita.
|
|
|
Gurasoek euskaraz ondo hitz egiten ez dutenean7, seme alaben %95ek gaztelania bakarrik jasotzen du lehen hizkuntza gisa, %3, 5ek gaztelania
|
euskararekin batera
eta %2 baino gutxiago dira euskara bakarrik jasotzen dutenak. Hala ere, esan beharra dago ehuneko hori horren txikia izan arren, euskara ez dakiten gurasoen seme alaben multzoa hain handia izanik (seme alaba guztien ia %70 hain zuzen), lehen hizkuntza gutxienez euskara dutenen kopurua handi samarra dela, 17.133 lagunekoa, alegia.
|
|
|
• Euskaldun zaharrak (LH
|
euskara
eta euskaraz ondo hitz egiten dute) • Jatorrizko elebidunak (LH biak eta euskaraz ondo hitz egiten dute) • Euskaldun berriak (LH gaztelania eta euskaraz ondo hitz egiten dute) • Partzialki euskaldun berriak (LH gaztelania eta euskaraz nekez hitz egiten dute)
|
|
|
Azpimarratu behar da Vianako bertako eta inguruetako partehartzaileen portzentajea; hots, nafar bisitarien %19, 7 baitira. Horrek adierazten du inguru horretako auzokideek zer nolako atxikimendua duten
|
euskararekin
eta ikastolekin. Horietatik, %73, 3 urtero joaten da.
|
|
|
• Lehen hizkuntzaren arabera: %28, 6ren lehen hizkuntza euskara da, %65, 6rena espainiera eta %5, 9rena
|
euskara
eta espainiera.
|
|
|
2) Ezaugarri linguistikoa, hau da, unibertsitatean euskaraz edo
|
euskaraz
eta espainieraz ikasten aukeratzea ezaugarriari dagokiona. Batez ere negatiboki espainiarra globala, eta espainierarekin lotua (r=, 54**), eta positiboki euskararekin lotzen dena (r=, 48**).
|
|
|
• Egia esan, emaitza kezkagarriak lortu ditugu azterketa honetan, batez ere,
|
euskararen
eta espainiaren arteko harremanen inguruan. Emaitza kezkagarrien artean ezin dugu aipatu gabe utzi euskaldun (IELa) euskalautonomi erkidegoan (EAEan) tasuna identitate munduan agertzen diren beste hizkuntzekiko joera negatiboak ere —palak badira ere— Gaur egun eraikitzen ari den elebitasunetik eleaniztasunera joan beharreko diskurtso berrian, nola interpretatu euskalduntasun mundua positiboki ez kokatzea?
|
|
|
(esaterako, katalana,
|
euskara
eta galiziera) erabiltzea erabilera publikoetarako, baita hezkuntzan, lantokian eta administrazio publikoetan ere. Kontuan hartu 4a irudian azaltzen diren gezien luzerarekin eta norabidearekin adierazi nahi duguna dela zer nolako ahalegina (politikoa, ekonomikoa eta instituzionala) egiten duen hizkuntza komunitate bakoitzak, gure ustez, talde gisa mobilizatzeko eta, mobilizazio horren bidez, babes instituzional eta demografia bizindar handiagoa lortzeko esparru elebidun edo eleaniztun jakin batean.
|
|
|
Konparagarriak ez badira ere —komunikabide bakoitzaren erabiltzaile kopurua zenbatekoa den jakin behar, eta hori posible da AIMC edo OJDren kontrola onartzen dutena— euskaldun osoen portzentaje berdinekoak dira (EHAEan). Euskal Herriko Hirugarren Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, EHAEko biztanleen %29, 4 elebiduna da
|
euskaraz
eta gaztelaniaz (hau da, bi hizkuntzez mintzatzeko gai da), eta %59k gaztelaniaz baino ez du hitz egiten. Inkesta horren arabera (EUSTAT7) EHAEko biztanleen %20aren ama hizkuntza euskara da eta horixe da senitartean gehien erabiltzen dutena.
|
|
|
EITB sorrarazi zuen Legeak bi eginkizun nagusi aitortzen zizkien irrati eta telebista publikoei: herritarren informazio eta partehartze politikoa bata, eta
|
euskara
eta euskal kulturaren sustapena, bestea.
|
|
|
Helburu horiek lortzeko, EITBk 1982ko sorrera legeak azpimarratzen dituen asmoei (informazio eta parte hartze politikoa eta
|
euskara
eta euskal kultura sustatzea) modu zabal eta integratzailean heldu behar dizkie. Digitalizazioak ahalbidetzen dituen garapen kuantitatiboa (telebista kanal, irrati emisorea eta sareko zerbitzu kopurua handitzea) eta kualitatiboa (medio eta euskarri desberdinen arteko sinergiak landuz, euskal eta euskarazko komunikazio eremuan ari diren beste hedabide eta eragileekin indarrak batuz eta hezkuntza sistemarekin erabateko sintonia bilatuz) lortu behar ditu.
|
|
|
EITB sorrarazi zuen Legeak (Euskal Irrati Telebista (EITB) Herri Erakundea sortzeko 5/ 1982 Legea) bi eginkizun nagusi aitortzen zizkien irrati eta telebista publikoei: herritarren informazio eta partehartze politikoa bata, eta
|
euskara
eta euskal kulturaren sustapena, bestea. Horrela. lege horren babesean sortutako komunikabideak" herritar euskaldunak argipide eta politikan lehen lehen mailako bide direnez eratzen dira, eta bai hezkuntzarekiko eta euskal kulturaren suztapen eta zabalkundearekiko gure erapidetzaren oinarrizko lankidetasun tresna direnez ere, euskeraren suztapena eta zabalkundea bereziki kontutan izanik" (5/ 1982 Legearen aitzinsolasa).
|
|
|
Bide horretan asmatzeko,
|
euskarari
eta euskaldunari begiratu behar diete euskarazko hedabideek, bai eta euren buruari ere, euskarazko gainerako hedabideei ere. Beregaintasun osoan funtzionatu behar dute hedabideek esparru horretan; zentratu egin behar du sektoreak bere ingurune naturalean.
|
|
|
Argitaratuta dauden azken datuetan, 2001 urtekoetan, hain zuzen, %19, 0koa zen euskararen erabilera haurren artean eta %13, 6koa besterik ez 15 eta 24 urte bitarteko gazteen artean. Haurtzaroa atzera uzten den heinean, gazte euskaldun ugarik gutxiago egiten dute
|
euskaraz
eta gehiago erdaraz. Eta gutxiago ikusten dute telebista euskaraz eta gehiago erdaraz.
|
|
|
Haurtzaroa atzera uzten den heinean, gazte euskaldun ugarik gutxiago egiten dute euskaraz eta gehiago erdaraz. Eta gutxiago ikusten dute telebista
|
euskaraz
eta gehiago erdaraz.
|
|
|
Hedabide idatzien azterketa egiterakoan, baina, euskararen ezagutza orokorra ez ezik, herritarrek euskaraz irakurtzeko duten gaitasuna ere konEuskaraz irakurtzeko gai direnen artean ere, 15 urteko gazteek egiten diote, berriz ere, toki gutxien
|
euskarari
eta gehien erdarari (%20, 3 euskarari eta %79, 7 erdarari). Eta, bestetik, gainerako belaunaldietakoen artean, %30 eta %34 bitartean kokatzen da euskarak duen tokia, eta ez dago alde esanguratsurik batzuen eta besteen ohituren artean.
|
|
|
Hedabide idatzien azterketa egiterakoan, baina, euskararen ezagutza orokorra ez ezik, herritarrek euskaraz irakurtzeko duten gaitasuna ere konEuskaraz irakurtzeko gai direnen artean ere, 15 urteko gazteek egiten diote, berriz ere, toki gutxien euskarari eta gehien erdarari (%20, 3
|
euskarari
eta %79, 7 erdarari). Eta, bestetik, gainerako belaunaldietakoen artean, %30 eta %34 bitartean kokatzen da euskarak duen tokia, eta ez dago alde esanguratsurik batzuen eta besteen ohituren artean.
|
|
|
Gure kalkuluak euskaldun guztiak kontuan hartuta egin beharrean euskaraz irakurtzen dakitenen artean eginda, bi ondorio hauetara iritsi gara: batetik, euskaraz irakurtzeko gai direnen artean ere, 1524 urteko gazteek egiten diote, berriz ere, toki gutxien
|
euskarari
eta gehien erdarari (%20, 3 euskarari eta %79, 7 erdarari). Eta, bestetik, gainerako belaunaldietakoen artean, %30 eta %34 bitartean kokatzen da euskarak duen tokia, eta ez dago alde esanguratsurik batzuen eta besteen ohituren artean.
|