|
2023
|
|
|
Egoera hau euskal hiztunen tipologiaren ezaugarrien ondorioa da: gehienetan ez da euskara
|
etxetik
jaso, kalean ez da ohikoa euskaraz bizitzeko aukerak erraz topatzea eta eskolak ez du erregistro hauek lantzeko baliabiderik.
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia eman behar zaie haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta
|
etxeaz gain
, horiek ere haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen urteetan.
|
|
|
Honek izugarri errazten du izena ematea. Jakina,
|
etxeetan
Interneterako konexioa eta gailu elektronikoren bat izatea beharrezkoa da (beraz, haur guztiek ez dute benetako aukerarik). Halako kasuetan, eskolako arduradunekin bertako gailuen erabilera hitzartu daiteke, inor atzean gera ez dadin.
|
|
|
Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik. Euskara
|
etxetik
jaso dute, kasurik gehienetan, eta euskara normaltasunez entzuten dute han eta hemen beren egunerokoan, beren paisaia linguistikoan ohiko hizkuntza nagusi bilakatzeraino, eta ez dutelako, hortaz, ahalegin berezirik egin behar euskara modu naturalean atera eta sor dakien.
|
|
|
Deskubrimendu horrek eramango gaitu —ez beste ezerk— umeari hitzaren poza transmititzera. Irakasleak horrelakorik lortzen badu, umeak
|
etxeraino
eramango du poz hori, eta aitaren edo amaren esku bateko hatzak harturik, kantatzen hasiko da irakasleari ikasi dion lelo xumea:
|
|
|
|
Etxeetan
eta haurtzaindegietan transmititu liteke poz hori. Eguneroko jardunean, ia oharkabean.
|
|
|
Oso berandu, hogeita hamar bat urterekin, ezagutu nuen ordutik pieza enblematikotzat dudan hau. Alaba nagusia hatz joko musikatu batekin etorri zen
|
etxera
—lauzpabost urte zituen— eta nire eskuin eskuko hatz potolotik txikerrera, hatz txikerretik potolora hasi zitzaidan kantuan:
|
|
|
hizkuntzarekin batera kultura transmititzen da, biak batera dira. Kanta eta jolas tradizionalen biltzaile askoren helburua etnologikoa zen askotan, eta sehaskari eragiten zioten emakumeen (amonen eta amen) artea jaso zuten, itxura batean ezer askorik esaten ez omen duten hotsak, ume jolas xaloak,
|
etxeko
sehaskaren erritmo musikala. Ez dago pentsamenduaren edo diskurtsoaren logikaren nagusitasunik, hitzen hotsaren eta mugimendu erritmikoaren dinamika baizik.
|
|
|
Garrantzia eman
|
etxean
egin beharreko ahozko jardunari haurra txikia den bitartean, artean hizketan ere ez dakienean. Umearen esne eta txupeteaz, pixoihalez eta jostailuez arduratzen diren bezala arduratu hizkuntzaren transmisioaz.
|
|
|
ondo ezagutzen ditu mama goxoa edo papa bustia espresioak.
|
Etxean
entzundakoak ditu: mahaian batzuetan; inoiz laminen ipuinetan.
|
|
|
Liburua desplazatu daiteke, batetik bestera. Erdal
|
etxeetako
umeen kasuan ederra da imajinatze hutsa ume bat euskarazko liburu bat besapean duela. Umea etxean sartu denean, euskara ere sartu da bertan.
|
|
|
Erdal etxeetako umeen kasuan ederra da imajinatze hutsa ume bat euskarazko liburu bat besapean duela. Umea
|
etxean
sartu denean, euskara ere sartu da bertan. Giro guztiz erdaldunean.
|
|
|
" Hizkuntza eta hitzak ez dira berez eder zein gris, nik egiten ditut eder zein aspergarri". Eta zuek, liburu hau gauzatu duzuenok, Ane, Ander, Anjel, Esther, Rosa, Xabier eta Yolanda zeuen artikuluen bidez erakutsi diguzue oraindik asko falta dugula
|
etxean
, karrikan, eta ikastetxean euskaraz modu erraz eta goxoan aritzeko; baina, horrezaz gainera, hizkuntza eder egiteko, bidea zein izan daitekeen eta zer eta nola landu behar dugun hizkuntza formala eta informala, eskolan eta eskolatik kanpo, ere erakutsi diguzue.
|
|
|
2021ean jasotako erantzunen arabera (VII. Inkesta Soziolinguistikoa, EAE6) sare informaletan (erabilera
|
etxean
eta lagunartean) erraztasuna da, dagoeneko, faktorerik erabakigarriena:
|
|
|
Euskararen erabilera
|
etxean
(EAE 2021)
|
|
|
Familia tipologia ere aldatu zaigu azken urteotan. Garai batean, gehiago ziren euskara
|
etxetik
zekarten ikasleak, baina, urteek aurrera egin ahala, etxeko hizkuntza euskara ez duten ikasleen kopuruak gora egin du. Beraz, gero eta gehiago dira euskararekin harremana eskolan baizik ez duten ikasleak.
|
|
|
Familia tipologia ere aldatu zaigu azken urteotan. Garai batean, gehiago ziren euskara etxetik zekarten ikasleak, baina, urteek aurrera egin ahala,
|
etxeko
hizkuntza euskara ez duten ikasleen kopuruak gora egin du. Beraz, gero eta gehiago dira euskararekin harremana eskolan baizik ez duten ikasleak.
|
|
|
aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela... Hutsune horiek osatzeko oso egokia izan daiteke ikasleei
|
etxeko
lan berezituak agintzea edota, etxeko lanak erabili nahi ez badira, gela barruan, hutsune moten arabera ikasleak taldeka jartzea horiek lantzen (Tomlinson, 2003).
|
|
|
aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela... Hutsune horiek osatzeko oso egokia izan daiteke ikasleei etxeko lan berezituak agintzea edota,
|
etxeko
lanak erabili nahi ez badira, gela barruan, hutsune moten arabera ikasleak taldeka jartzea horiek lantzen (Tomlinson, 2003).
|
|
|
Esamoldeak: hau
|
etxe
ederra!, demontre, zulo bat!, Hau beroa! Arraioa, alajaina...
|
|
|
Esaera zaharrak, esaera berriak (ikasleek asmatuak), inguruan erabiltzen direnak: egon hadi lo eta janen duk/ n mehe, kanpoan uso
|
etxean
otso, usteak erdi ustel, zozoak beleari ipurbeltz, a zer parea karakola eta barea, dagoenean bonbon, ez dagoenean egon.
|
|
|
— Urtean zehar irteera bat eta
|
etxetik kanpo
gaupasa bat gutxienez antolatuko dira, Larunblai gauzatzen ari den beste herrietako haur eta gaztetxoekin harremanak sustatzeko.
|