|
2004
|
|
|
Areago:
|
etxeen
izenak ere aldatu egiten dituzte ekidazuarrek. Usategiri Lejarrene esaten diote (Lejarra Errementaria bizi izan zelako han lehenago);" Gure kabi" herriko taberna zaharrari, Batzoki (bizkaitarren batzartokia izan zelako lehenago);" Peluquería Chomin" i Zorriztone (jabearen ezizena Zorrizto delako).
|
|
2005
|
|
|
Euskaltzain osoa izan zen, eta haren sarrera hitzaldia, guztiz argigarria, euskara eta zuzenbidea uztartze asmo horretan bideratu zuen: Euskal Erriko
|
etxeen
izenak.
|
|
2006
|
|
|
14). Gerora, hiribildua fundatuta, bere elizak ermita izaera izan zuen, parrokiarena galduta (hiribilduan egin zen Andre Mariaren eliza berriaren esku geratu zen parrokia izaera), baina XIV. mendearen bukaeran kofradia garrantzitsuatzana zeukan oraindik, ordenantzak egin zituena eta hiribilduko
|
etxeen
izenak dakar266 Eliza horren inguruan merkatua eta guzti egiten zen, izaera konplexuko nukleoa izango zela adierazten duena, hots, ez bakarrik nekazaritzan aritzen zirenena (Orella, 2003: 44).
|
|
2009
|
|
|
Jatabeko aldea
|
etxeen
izenak aztertzen hasita, jabetza kontzeptuak azken aldian egin duen aldaketa erakusten du etxe askoren izen bikoitzak. Lehenagoko jabetza kontzeptuan biztanlea etxearena bazen, izen berriek adierazten dute etxea biztanlearena dela.
|
|
2010
|
|
|
Denborarekin (erdal) administrazioak zabaltzen hasi zirelarik, deiturak finkatuz joan ziren udaleko eta elizako paperetan, eta jadanik Iturraldeko semeak, Zubiondora ezkonduta ere, Iturralde deitura gordetzen zuen ofizialki; horrela bereiztu ziren hasieran bat zirenak: deiturak eta
|
etxeen
izenak.
|
|
2011
|
|
|
Lekukorik zaharrenek dinoenez, hiru lau baserri baino ez ei ziran lehen, jauregi dotoreakaz batera. Auzo honetako barriemoileek aitatu dituen
|
etxeen
izenak, honeek dira batzuk: Sakristuene, Koba, Sagarminaga (Arbiñe), Arrizuriagaerdikoa (Mosune), Kaltzada, Errotatxu, Etxergane, Santarena...
|
|
|
Goierriko
|
etxeen
izen ezagunak dira: Atxirika (Atxirike), Pagozarreta (Paixarreta), Montemoro, Zabala (Zabale), Pakotene, Kortazar (Kortazarre), Aurtenetxe (Aurtetze), Keletone... besteak beste.
|
|
|
Eperlandako sorginen batzarrakaz lotuta agiri da 1616 urteko agorrilaren 15ean Bermeon izan zan epaiketa bat32 Hainbat andra eta gizon atxilotu ebezan sorginen batzar horreetan parte hartu izanagaitik eta euren jaubetzak kendu eutseezan. Atxilotutako gehienak andrazkoak izan ziran eta Busturiko
|
etxeen
izenak agiri dira euretariko batzuen abizenetan: Antonia de Zabala, Joana de Baraiz, Katalina de Artaetxe, Maria Saez de Plaza...
|
|
|
Baigorrin badira bazterrak, guk kanpaina deitzen duguna?, eta bada karrika. Kanpainetan
|
etxeen
izenak ez dira aldatzen. Etxalde batek badauka bere izena, eta segitzen du izen horrekin, dudarik gabe.
|
|
|
Ez dute ekoizpen
|
etxeen
izenetan arreta jartzen, ezta pelikulen inguruko enpresa esparruan ere. Baina, guztientzat erabat ezaguna den Disney faktoria itzal handiko markatzat hartzen da.
|
|
|
Oharra: Kontuan izan Auspagille eta Auspagilleberri
|
etxeen
izenak (eta etxeak) nahasi direla. Honatx 1705eko aipu hau:
|
|
|
Argitalpen honen bidez, euskarabideak lagundu nahi du goizuetako
|
etxeen
izenak liburuaren dibulgazioan, Goizuetako Udala eta Nafarroako Iparraldeko Euskara Mankomunitatearekin batera. Liburu honetan Patziku Perurenak, Patxi Salaberrik eta Juan Jose Zubirik burututako ikerketa lana jasotzen da.
|
|
|
Etxeak familietan eta gizartean duen eragina nabarmena da, batez ere Nafarroako Mendialdean eta Erdialdean; horrexegatik, etxeen izendegia gure ondare kultural ez materialaren parte ere badela azpimarra daiteke. Hartara,
|
etxeen
izenen azterketa ildoa garrantzitsua da historiaren, kulturaren eta hizkuntzalaritzaren ikuspegitik; izan ere, hizkuntzaren beraren aldaerak aztertzeaz gain, gizartearen usadio eta ohituren informazioa ere ematen digu: izengoitiak, lanbideak, deiturak, jatorria, eta abar.
|
|
|
Horrexegatik guztiagatik, poztasunez laguntzen dugu proiektu hau, poliki poliki bada ere, Nafarroa osoko
|
etxeen
izenen gaineko bilketa eta ikerketa sustatzea gure helburuetako bat delako.
|
|
|
Izenen atzetik izanak ere izaten dira eta liburu honetan irakurleak ikusi ahal izango du goizuetako
|
etxeen
izenek zenbat informazio gordetzen duten, bertan islatzen baitira etxe bakoitzeko historia nahiz bertan bizi izandako jendearen inguruko erreferentziak (lanbideak, izenak...)
|
|
|
Hortaz, Goizuetako Udalak eta Nafarroako Iparraldeko Euskara Mankomunitateak pozik laguntzen dugu proiektu hau eta aldi berean, eskerrak eman nahi dizkiegu egileei Goizuetako
|
etxeen
izenak liburuan egindako lanagatik.
|
|
|
7.2.1. Goizuetako
|
etxeen
izenak mendez mende, urtez urte
|
|
|
Apezetxea, P. & Salaberri, P., 2009, Etxalarko
|
etxeen
izenak, Etxalar.
|
|
|
7.2.1. Goizuetako
|
etxeen
izenak mendez mende, urtez urte 212
|
|
|
Goizuetako
|
etxeen
izenak liburuaren inprimaketa 2011ko azaroan burutu zen
|
|
2012
|
|
|
Hasiera batean hutsalak diruditen historiei heltzen diezu, eta edertasuna aurkitzen duzu adibidez plastikozko poltsa baten" dantza" mugimenduan, edo
|
etxeen
izenetan. Begiradan dago gakoa?
|
|
|
Lupa jartzean datza, edertasuna dago gauza txikienetan ere. Hemengo
|
etxeen
izenek bakarrik historia handiak dituzte atzean. Azkainen esaterako Zapata Txurienea izeneko etxea dago, imajinatu, ziur denak zapata beltzekin ibiltzen zirela Azkainen, etxe horretako jabea ezik.
|
|
|
Auzo honetan batu doguzan
|
etxeen
izenak honeexek dira: Bartoena (Bartone), Egia (Egi edo Egizarre), Egikoetxebam edo Egibarri, Etxatxu gaur egun desagertuta, Etxebarri (Etzebarri), Goitia (Goitti), Goiriena (Goraiñe), Ibarburu, Iturriaga (Itturria), Iturrizar (Itturzarre), Larratxueta, Larreta, Loaga (Loa edo Loba), Loagaetxebarri, Manugerrena (Manugarrene), Matiena (Matiñetxikerre eta Matiñeandie), Tomasena (Tomane) eta Urraga (Urra).
|
|
|
Asko dira bost auzune honeetan dagozan baserri edo aldea etxeak. Izentazino moduan, Elgezabal eta Basozabal auzoko lehengo
|
etxeen
izen batzuk emongo doguz, beti bere lekukoek esandakoaren arabera. Kaminoaren beheko alderditik hasita:
|
|
2013
|
|
|
(bitan, etxea eta herria) kokatzen zituen burubidetik gatoz. Hala dira gure abizenak ia oro
|
etxeen
izenak. Hala ditugu oraindik ere etxezentrismo horren zantzu pila bat.
|
|
2014
|
|
|
Euskaltzaindiak Euskal Herriko etxeak:
|
etxeen
izenak eta esanahiak izeneko hitzaldi zikloa eta erakusketa bi bata digitala, bigarrena liburuez osatuta antolatu ditu.
|
|
|
Bestalde, Euskaltzaindiak Euskal Herriko etxeak:
|
etxeen
izenak eta esanahiak izeneko hitzaldi zikloa ere antolatu du. .
|
|
|
Gure jaioterriko
|
etxeen
izenak esaten ari zen. Goi hartatik, Eguberrietako belen batekoak ematen zuten.
|
|
2015
|
|
|
Ikusi dugu nola Beskoitzeko herritarrek
|
etxeen
izen gehienak artikuluarekin ahoskatzen dituztela. Beskoitze ez da salbuespen bat.
|
|
2016
|
|
|
Baigorriko
|
etxeen
izen eta izanaz. Historia eta gizarte zientzien urtekaria.
|
|
2017
|
|
|
Bi erreka arteko Andre Maria Eliza liburua argitaratu zuen eta 2009an bi liburu: Etxalarko historiaren zenbait jakingarri eta Etxalarko
|
etxeen
izenak (elkarlanean). 2016an Teodoro Arburuak idatzitako Etxalarko kronika eta kontakizun zaharrak bildu zituen liburu batean eta orain Etxalarko hilarriak ditu hizpide.
|
|
|
Berdabioren kantako Trabuko ren aztarren bila nenbilela atera zitzaidan bidera errolda hau Iruñeko Artxibo Handian, eta
|
etxeen
izen zerrenda arrunt zehatza eta idazkera garbikoa zekarrelako atera nion kopia, eta baita moldeko letretan paratu ere, zuk orain errexago irakur dezazun.
|
|
|
Eta segidan
|
etxeen
izenak ematen ditu elkarren orpoz orpo. Nik ordea banaka ipini dizkizut goitik beheitiko zerrendan, hartara erabil ezarrago izan dakizkizun.
|
|
|
Edo guk gerok geroztik egindako lana: Goizuetako
|
etxeen
izenak.
|
|
|
: Goizuetako
|
etxeen
izenak.
|
|
|
50etarik goiti dira mementuko munduan Euskal Herritik kanpo iragarri diren Korrika ekitaldiak, baina helduden asteburuko gehiago izanen dira hain segur. Euskal Herriko Korrikan ere, euskal etxe batzuk erosi dituzte kilometroak Sydneykoak, Bordelekoak, Bruselakoak... eta helduden igandean hain zuzen, abantxu Iruñean dela, Taxoaretik Mutiloarako kilometro bat, 2493.a, Bartzelonako Euskal Etxeak munduko
|
euskal
etxeen izenean du erosi, hortxe bildu eta parte hartzera deiturik Diasporako euskaldunak eta euskal elkarteak, urtean egun guziz eta hor ere tipi tapa xinaurri lana eginez euskararen alde daramaten lanaren lekuko eta adierazgarri. Hitzordu hau, igandean, goizeko 7: 11etan Mutiloako hilerrian.
|
|
|
Urtean zehar, segituko dugu lantzen gaia hori ikusiz gure eskualdean aurkitzen diren zuhaitzen izenak, arbola izenetik heldu diren
|
etxeen
izenak eta deiturak.
|
|
2019
|
|
|
Argindarra joaten zen maiz eta nik ibilialdiak eta bezeroak ez nituen ongi ezagutzen. Hemengo herrietan, adibidez, kale izenak eta abizenak baino gehiago
|
etxeen
izenak erabiltzen dira, eta gainera, jende askok ezizenak ditu, eta aldiz, nik fitxetan izen abizen ofizialak baizik ez nituen. Hori dena ezagutzea kosta egin zitzaidan.
|
|
|
Badakit egiazko azterketa bat egiteko karrika guztietako eta baita kanpo aldeko baserri eta
|
etxeen
izen guztiak ere zaharrak bederen aztertu nituzkeela, baina horrelako informaziorik atzeman ez dudanez, Urruña zaharreko kale nagusietako etxe izenekin konformatu behar izan dut. Beraz, oraingo azterketa hau lagin bat da, besterik ez, baina esanguratsua gisa berean, erdialdean dauden etxe gehienak ez denak Urruñako zaharrenetakoak baitira.
|
|
|
: Goizuetako
|
etxeen
izenak liburua, 2011.
|
|
2021
|
|
|
Baina tradizioa ez da berdina izan mendebaldean eta ekialdean. Badirudi
|
etxeen
izenetan ekialdean maizago erabiltzen dela artikulua mendebaldean baino. Hala ere, nekez aurki daitezke hemen lege zorrotzak leku batean eta bestean nola esaten den, non eta ez den ikerketa sakonagorik egiten arlo horretan.
|
|
|
Loxa elkartearen Izarbe eta Mañeru ibarretako etxe izeni buruzko liburua (Hainbat 2014), hasierako motibazioa izateaz gain, ezinbertzeko erreferentzia izan da lan honetarako. Bertan dauden
|
etxeen
izenak 1678, 1727 eta 1816ko etxeen apeoetatik jasorik daude. Fernando Maioraren lanak bertze iturri oparo bat izan dira (2010, 2014, 2015, 2017, 2020).
|
|
|
Apezetxea, P. & Salaberri, P. (2009). Etxalarko
|
etxeen
izenak. Etxalarko Udala.
|
|
|
Lopez Mugartza J. K. & Zabaltza, I. & beste batzuk (2018b). Aezkoako
|
etxeen
izenak. Pamplona Iruña:
|
|
2022
|
|
|
Ondorioz Mauleko gaztelüak ez dü haütü handirik, errendatü behar dü. Berehala Gastonek Xibero güzia hartzen dü eta bortizki oküpatzen, gure lürraldean eüskaldüngoa ezabatü nahiz,
|
etxeen
izenak ere eüskaratik biarneseala kanbiatzez, bereziki Maulen. Gero Lapurdi hartüko dü 1450ean, eta Baiona 1451n, basa miraküilü baten lagüngoarekin.
|
|
|
Aurten, bi proiektu nabarmendu daitezke: alde batetik, Joakin Lizarragaren lexikoaren azterketaren emaitzak Mendaur Bilduman argitaratzea, Nafarroako Gobernuak azken urteotan finantzatu duen ikerketa lan zabalari amaiera emateko; bestetik, Euskaltzaindiaren parte hartzea eta aholkularitza Etxauribarko
|
etxeen
izenak biltzeko proiektuan.
|
|
|
Baita, etnologiako ikasketak egin ditu Bordeleko Unibertsitatean eta arlo horretan ikerketak burutu ditu: euskara,
|
etxeen
izenak, euskal deiturak, euskal leku izenak, euskal ohiturak, emazteak, agotak, buhameak. Gai horien aipatzeko mintzaldiak eman ditu, artikuluak idatzi, halaber irrati eta telebistako emankizunetan parte hartu du.
|
|
|
Itxaro Borda. Txertoa, 1984 Baigorriko
|
etxeen
izen eta izanaz in Historia eta gizarte zientzien urtekaria. UEU, 1990 Faits etgestes d’hier in La vallee de Baigorri Baigorriko ibarra.
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntza aldetik dagozan aldaketa horreetatik aparte,
|
etxeen
izenak aldatu be egiten dira; hau da, jatorrizkoaren ordez beste bat erabilten hasten da momentu batetik aurrera. Halako adibideak dira, kasurako, Intxaurrandi (lehenago Uarkaetxebarri).
|