|
2001
|
|
|
Aurrerapen ikaragarriak gertatu dira batez ere fisika mailan, biologian, konputagailuen zientzietan… Baina aldi berean gerren, genozidioen mendea ere izan da, eta paradoxikoki giza eskubideen mendea baita ere:
|
emakumeek
ez dute inoiz izan iragan mendean hartzen hasi ziren papera… Horrelako gauzak bildu ditut. Saiatu naiz pixka bat pentsarazten hemengo jendeari zeinen ongi bizi garen.
|
|
|
Hinduismoak auzi honetan ez die gizasemeei eragozpen handirik ipintzen. Beraz, gorputza saltzen duten
|
emakumeek
ez dute lan faltarik.
|
|
|
Baita infekzio larria ere bere barruan. Alferrik ahalegindu nintzen ospitale batera eramaten; ospitaleak urriak dira eta
|
emakumeek
ez dute horretarako eskubiderik. Are gutxiago, noski, emakume hura bekataria baldin bada.
|
|
2002
|
|
|
Tamalez, era horretako kontsumoak gizartean «gazte normalizatuen eta integratuen» esparruan gertatzen dira, eta horiek «dibertsio eta droga» ideiak asteburuetan lotzen dituzte. Substantzia estupefazienteetan soilik, «suntsitzaileak eta, askotan, marjinazioarekin lotuak» kontsumitzen dituzten substantzia estupefazienteetan, kokaina eta, batez ere, heroina,
|
emakumeek
ez dute gizonek baino mendekotasun handiagoko indizerik. Roblesek adierazi zuen azken hamarkadan Espainian 140 pertsona hil direla pilulak eta estasia batera irensteagatik; beste 38 hil ziren, ordea, azken substantzia horren ondorioz.
|
|
|
Gainera, gauean aspirina hartu zuten emakumeek, batez beste, plazeboa edo aspirina hartu zuten emakumeek baino 250 g gehiago pisatu zuten haurrak izan zituzten”. Medikuak behin eta berriz esan du
|
emakumeek
ez dutela aspirinarik hartu behar haurdun daudenean, ez badira medikuaren zaintzapean. Azterlanean erabilitako dosi txikiek arriskurik ez dutela dirudien arren, mina arintzeko erabiltzen diren dosi handiek erditzean hemorragiak izateko arriskua dakarte.
|
|
|
Honen adibide esanguratsuena gizonen kartzeletan espazio berezitu bat uzten zaien kasuetan aurkitzen dugu: kartzelako aktibitateak, egiturak, espazioak, tratamenduak... gizonezkoentzat bideratuta daude eta
|
emakumeek
ez dute aukerarik zerbitzu eta egitura horietara iristeko.
|
|
2004
|
|
|
Arauak alkohol irensteko arriskuez ohartarazten duen testu bat duen kontraetiketa jartzea eskatzen du, bereziki haurdunaldian. Hala, besteak beste, berariazko testu bat agertu behar da, eta, horren bidez, osasun agintariek adierazi behar dute
|
emakumeek
ez dutela alkoholik kontsumitu behar haurdunaldian, jaioberriak malformazioak izateko arriskua baitu. Horrez gain, testu hori irakurgarria izateko baldintzak ere zehazten dira.
|
|
|
Zer gertatuko litzateke gobernu batek inkesta soziologiko baten bitartez aurkituko balu herritar gehienak sinistuta daudela
|
emakumeek
ez dituztela eskubideak. Edo gizonek baino eskubide gutxiago dituztela?
|
|
2005
|
|
|
1934ko ekainean jaio zen Falangeko Sección Femenina, Idazkaritza Orokorraren menpe. Hasiera batean, Jose Antonio Primo de Riverak ez zuen oso begi onez ikusi; bere ustez, beraiena gizonezkoen mugimendu bat zen, eta testuinguru horretan,
|
emakumeek
ez zuten lekurik. Baina Falangeko militanteen arreba eta eskaera ugarien ondorioz, eta Falangeak lehen urteetan behar izan zuen laguntza kontuan hartuz, azkenean SF sortzea onartu zen.
|
|
|
ez dudana, baizik eta, ongi uler ezazu, gizonezko euskaldunek (erdal jatorrizkoan los varones euskaldunes) nola betetzen zuten behialazerbitzu militarra gogorarazteko. Honetan
|
emakumeek
ez dute deus gogorarazterik, zeren eta ezbaitzuten alardeetan parte hartzen, eta are gutxiago ukitzen zituen 1876ko uztailaren 21eko Legezorigaiztoko hark» (Gara, 00/ 08/ 30). Joxan Elosegik, ordea, kontrakoa ikusten du Alardean, Karlistadaren ondoren derrigorrezko zerbitzu militarraren aldeko festa bilakatu izana (Joxe Mari Lopetegierrepublikanoen bertsolaria, 15 or.).
|
|
2006
|
|
|
Lan honetan, era aintzindarian eta gogoangarrianerakusten da testuinguru ekonomiko, politiko eta kultural konkretu baten barruansortzen direla emozioak eta sentimenduak, ez direla inondik inora naturalak edounibertsalak. Ikuspegi horretatik, zonalde horretan jazotzen den umeen hilkortasunhandiak amen pentsamendua eta sentimenduak moldatzen dituela defendatzen du, eta
|
emakumeek
ez dutela euren ume jaioberrien heriotzagatik dolurik egiten, Mendebaldeko psikologiak iragarrita duen moduan behintzat. Biziraupena bizitzarenardatz nagusia den leku horretan, emakumeek astiroago garatzen dute euren umeekiko harremana, eta jaioberria gizaki bihurtzeko prozesua (antropomorfizazioa) bestelakoa ohi da:
|
|
|
Antropologo honen aburuz, edozein ugalketa jokabide, bai ugalketa gertatzendenean, bai ugalketa gutxitzen denean, eta bai ugalketari uko egiten zaionean, gizartean errotutako faktoreengatik esplikatu behar da. Ezin dugu esan ugalketaberezko prozesua denik, edozein ugalketa jokabide gizarteak gestionatutakoa baita.Tabet ek azpimarratzen du
|
emakumeek
ez dutela berez umerik edukitzen, gizonezkoekin harreman sexualak eduki behar dituztela eta harreman horiek noiz etanolakoak izan behar diren gizarteak arautzen duela beti. Horrez gain, gizakiakugalkortasun eskaseko animaliak gara eta historian zehar, herriek gizarte mekanismo zuhurrak eratu dituzte ugalketaren inguruan:
|
|
|
Genero indarkeriaren biktimei laguntzeko Estatuko segurtasun indar eta kidegoetan unitate espezializatuak sortu arren, ikerketak gogorarazten du profesional horietatik kanpo ez dagoela berariazko prestakuntza programarik. Eta Lege Integralak “emakumeak eskatzen duenetik” doako justiziarako sarbidea ezartzen duen arren, Madril, Gasteiz eta Andaluzia bezalako abokatu elkargoetan ez dago biktimei laguntzeko zerbitzurik polizia etxean; beraz,
|
emakumeek
ez dute abokatu laguntzarik salaketa jartzean. Azkenik, azterlanak adierazten du emakumeen aurkako indarkeriazko epaitegiak abian jarri eta hilabete gutxira lan gainkarga dela oztopo nagusietako bat, eta horrekin batera, organo judizial espezializatuetako langileen prestakuntza eskasa.
|
|
|
Arrazoiak? GKEak dioenez,"
|
emakumeek
ez dute aukera handirik sexu prebentzioari eta hezkuntzari buruzko informazioa eskuratzeko, gizonen indarkeria kasuak ahaztu gabe, eta askotan ez dute aukerarik izaten sexu harremanak noiz, nola eta norekin izan nahi dituzten erabakitzeko". Kontuan hartu behar da Hondurasen bizirik jaiotako 100.000 haurretik 110ekoa dela amen heriotza tasa (Espainian lau dira bizirik jaiotakoak), eta, gutxitu bada ere, prebenitu daitezkeen arrazoiek (hemorragiek, infekzioek eta GIB/ hiesak) heriotzen jarraitzen dute.
|
|
|
amatasunak eragindako heriotza tasa, emakumearen aurkako indarkeria, hezkuntza, enplegua, soldatak, ordaindu gabeko etxeko lana, denboraren erabilera eta politikan parte hartzea. Etxean erabakitzeko ahalmenik ez izatea Txostenaren arabera,
|
emakumeek
ez dute beti botere bera izaten etxean funtsezko erabakiak hartzeko, eta horrek ondorio negatiboak izan ditzake haurtzaroan. Azterketa batean sartu ziren garatze bidean zeuden 30 herrialdeetatik hamarretan soilik, emakumeen erdiak edo gehiagok hartzen zuten parte etxeko erabaki guztietan; besteak beste, etxeko gastu nagusiei, osasun arretari eta lagunei edo etxetik kanpoko senideei egindako bisitei buruzkoak.
|
|
2007
|
|
|
Hibbelnek astean 340 g hartu zituen arraina irensteko ebaketa puntu gisa, kopuru hori delako herrialdeko osasun agintariek gehienekotzat finkatutakoa, arrain eta itsaski ehunetan metilmerkurioa, dioxinak eta bifenol polikloratuak (PCB) metatutako itsas kutsatzaileen eraginpean egon ez dadin. «Bitxia bada ere, astean 340 g arrain edo itsaski baino gehiago kontsumitu zuten
|
emakumeek
ez zuten kutsatzaile gehiago erregistratu fetu odolean gutxiago jan zutenek baino. Gainera, semeek erakutsi zuten funtzio kognitibo handiagoa zutela sei hilabeteren buruan eta erditu eta zortzi urteren buruan egindako azterketetan».
|
|
2008
|
|
|
1980ko eta 1990eko hamarkadetan, oso zabalduta zegoen medikuen artean
|
emakumeek
ez zutela gaixotasun kardiobaskularrik izaten; uste zuten haien geneek, hormonek edo sexuak berak babestu egiten zituztela. Behin baino gehiagotan gertatu da bularrean mina zuela, edo ezkerreko besoan mina zuela, edo bihotzekoak eman aurreko ohiko beste sintomaren bat zuela larrialdietara joandako emakume bati urdaileko arazoak dituela esatea, edo lasaigarriak edota depresioaren kontrako botikak ematea.
|
|
|
Horregatik. Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak eginda gero, jakina: esan nahi baita bi
|
emakumeek
ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan?, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
Ereduak falta dira; gizonentzako eredu asko dago, baina
|
emakumeek
ez dute ia eredurik. Aldiz, emakume asko gogogabetuta daude, ikusten dutelako gizonek azkarrago igotzen dutela mailaz.
|
|
|
Nahiz eta Le Deuxième Sexe n feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokaren parte banaezintzat izan, 70eko hamarkadan De Beauvoirrek feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokatik bereizi zuen. «Sozialismoa erreala nagusi zen herrialdeetara bidaiatuz, jabetu zen haietan ere
|
emakumeek
ez zutela gizonen estatus bera». Harrezkero «paraleloak» izan ziren borroka biak De Beauvoirrentzat.
|
|
|
Horregatik –Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak eginda gero, jakina: esan nahi baita bi
|
emakumeek
ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan–, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
2009
|
|
|
«Zergatik dira emakumeak xaharrak edo haurrak zaintzen gelditzen direnak? Zergatik
|
emakumeek
ez dute gizonek bezalako aukerarik bere bizitza profesionala garatzeko?». Marisol Tabernaren ustez, «bizi berri honetan, emakumeak hasi gara etxetik kanpo lan egiten eta horrek sortu du desoreka familietan, adinekoak bakarrik gelditzea, haurrak zeinekin utzi ez jakitea, bikote batzuk erotuak ibiltzea goiti eta beheiti...
|
|
2010
|
|
|
Ehuneko hori %60ra murrizten da hurrengo lau eta hamar urteen artean, eta %40ra arte, lehen hamarkada gainditzean; Espainiako emakumea, 49 urterekin hasi zena, 60tik gorakoa da. “Datu horrek erakusten du
|
emakumeek
ez dutela behar adina informaziorik menopausiari buruz eta sofokoek bezalako sintomei buruz”, adierazi zuen Cornellana doktoreak. Ehuneko horiek handiagoak dira biztanleria orokorrean, espainiarren %40 inguru ez baita joaten ginekologoarenera sintoma horiengatik.
|
|
|
Talde zientifikoak normaltzat jo zuen eragin hori, frogatuta baitago gantz azido horiek arterietan kolesterola metatzea saihesten laguntzen dutela. Harrigarria bada ere, antzeko omega kontsumitzen zuten
|
emakumeek
ez zutela bihotzeko eritasunen tasa txikiagoa. “Nahiz eta omega gantz azidoak gaixotasun kardiobaskularra izateko arrisku txikiagoarekin lotzen diren, hori ez da hala gerta 1 motako diabetesa duten emakumeen kasuan”, azaldu zuen Tina Costacou ikerketaren egile nagusiak.
|
|
|
Eredutzat aipatzen den Atenaseko demokrazia arkaikoan, lautik batek baino ez zuen biltzarretan parte hartzeko fakultaterik. Esklaboek eta
|
emakumeek
ez zuten halako eskubiderik. Hauteskundeak zozketaz erabakitzeak igualitarismo faktore bat sartzen zuen sisteman.
|
|
2011
|
|
|
Kleber Zaruma gaztearen aitak parte hartu zuen atzo Astelehen Lilak elkarteak antolatutako agerraldian. Tratu txarrak jasaten dituzten
|
emakumeek
ez dutela isilik geratu behar azaldu zuen. «Gurasoei esan behar diete tratu txarrak jasaten dituztela.
|
|
|
Haurdunaldiaren aurretik dieta osasungarria egiten duten
|
emakumeek
ez dute jaiotzetiko akatsak dituzten haurrak izateko joera handirik; besteak beste, garuneko eta bizkarrezurreko arazoak, erbi ezpaina eta sabeleko arteka. Hala adierazten du Estatu Batuetako ikertzaileek egindako azterlan batek, eta horren ondorioak “Archives of Pediatrics and, ent Medicine” aldizkarian argitaratzen dira.
|
|
2012
|
|
|
Lanaldi bikoitza, gainera, beste hainbat osasun arazoren jatorria da. Lanez gainezka dauden
|
emakumeek
ez dute kirola egiteko astirik: gizonek baino ariketa fisiko gutxiago egiten dute adin tarte guztietan, baina aldea nabarmenagoa da umeak edo adinekoak zaintzeaz arduratzen diren garaietan.
|
|
|
Datu kezkagarri bat: euskal
|
emakumeek
ez dituzte pertsonen gaineko kontrola, garrasiak, irainak edo mehatxuak indarkeria matxistarekin lotzen. Hala ondorioztatu daiteke Eusko Jaurlaritzak emakumeen aurkako indarkeriari buruz egindako ikerketan batetik. Ikerketaren arabera, 16 urtetik gorako emakumeen% 12,5ek onartzen dute indarkeria matxistaren biktima izan direla noizbait. Kasu gehienetan, erasotzaileak bikotekideak edo bikotekide ohiak izan dira, baina familiaren baitan, lantokian eta kalean ere jasan dituzte erasoak.
|
|
|
Hala ere, inoiz ez zidan askatzen uzten, ez zuen gustuko ni kalera ilea bildu gabe ateratzea. Egia esan,
|
emakumeek
ez genuen horrelakorik egiten, beti eramaten genuen ilea bilduta.
|
|
|
Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna 1978ko Konstituzioan onartu zen lehen aldiz Espainiako historian. Bigarren Errepublika arte
|
emakumeek
ez zuten bozkatzeko eskubiderik ere izan eta, ondorioz, esan daiteke momentu horretatik aurrera hasi zirela lehen aldiz espazio publikora zabaltzen (aurretik, debekatuta zeuzkaten lanbide eta ikasketak, lanbide publikoak izateko eskubidea bera, banatzeko eskubidea, eta abar) (Nash, 1999; Ruiz, 2000).
|
|
|
Izan ere, hasteko, generoaren kontua dago (eta honekin ezaugarri fisikoetan hirugarrenarekin lotzen dut argudiaketa): gauza jakina da
|
emakumeek
ez dutela bizarrik, edo bizarra izateko aukera gutxiago dituztela, nahiago bada; gainera, gizonen artean ere badira bizarrik izan ezin dutenak (bizargabeak deiturikoak, hain zuzen ere; herrialde asiarretan, esaterako, zenbat bizardun daude?); eta azkenik, gizon guztiek, ahal izanez gero ere, ez dute bizarra izatearen hautua egiten. Beraz, Cortazarrek eta biok geure bizitzaren une jakin batean bizarra utzi izanak badu garrantzia, kontuan harturik XX. mendeak eman duen idazle handienetakoarekin antzekotasun fisiko hori konpartitzen ez duten pertsonak konpartitzen dutenak baino askoz gehiago direla.
|
|
2013
|
|
|
Loli Menak baditu bi ezaugarri Araibarrek, soin joko, rako lagun dituen gainerako
|
emakumeek
ez dituztenak: jatorria landa giroan izatea eta birjintasuna Manu Araibarrekin galdu izana.
|
|
|
Nazio Batuak. desberdintasuna konstante bat da herrialde askotan. Okerrenetan,
|
emakumeek
ez dute eskubiderik eta menderatze bizitza baterako dira. Helburua haurtzaroan eta nerabezaroan oinarritzen da, ekitatearen oinarriak etapa goiztiarretatik finkatzeko.
|
|
|
Etxeko
|
emakumeek
ez zuten bakarrik bizi nahi izan, ez zuten aldaketarik bilatu, ez zuten kezkarik izan beren helburuen inguruan. Hala ere, ezin esan inoiz begiztatu ez zutenik bestelako aterik eta sentitu ez zutenik hura zeharkatzeko tenkadarik.
|
|
2014
|
|
|
hugabub Elikadura osasungarria edoskitzaroan Bularra ematen duten emakumeen dietak gantz osasungarriak eta fruitu lehorrak eduki behar ditu, energia ematen dutenak Amaren esneak, muturreko kasuetan izan ezik, adibidez, desnutrizioa edo dieta begetariano hertsiak, haurtxoak behar dituen funtsezko mantenugai guztiak ditu. Horregatik, elikadura osasungarria jarraitzen duten
|
emakumeek
ez dute ohitura hori aldatu behar seme alabei bularra ematen dieten bitartean. Bestela, edoskitzaroan dieta hobetzea pentsatu behar dute.
|
|
|
Bigarrenari dagokionez, bada denbora Marcela Lagardek proposatzen duela emakumeen arteko paktuak eta sororitatea emakumeen askatasunak hazteko estrategia gisa erabiltzea (Lagarde, 2006). Ikerlanean parte hartutako
|
emakumeek
ez dute inoiz sororitate hitza erabili, baina askok adierazi dituzte, euren ekintzen bidez, sororitatean oinarritutako estrategiaren inplementazio gorpuztu desberdinak. Horien guztien progresioan honako puntu komunak aurkitu ditugu:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zer edo zer aldatu da jada; izan ere, Modernitatean nagusi zen paradigma iraultzen hasia da aspaldi. Jada
|
emakumeek
ez dituzte etxekoandrea eta ama izatea helburu nagusi eta beharrezko. Ezin da ukatu, zentzu batean, emakumearen askatasunaren inguruko aldarrikapen eta borroka ezberdinek beren eraginkortasuna izan ez dutenik.
|
|
2015
|
|
|
Haur anitz hiltzen dira ablazioa egiteko momentuan, odolustuta. Ez dugu ahaztu behar ablazioa egiten duten
|
emakumeek
ez dutela medikuntzako ezagutzarik; ebakitzeko hortz bera erabiltzen dute hamaika neskato mutilatzeko, gainera, eta horrek ekartzen du gaixotasunak kutsatzea. Erditzerakoan ere arazoak ekartzen ditu ablazioak, eta sexu harremanetan eragiten du.
|
|
|
Bigarren azalpenaren arabera, egoera horren atzean generoaren araberako bazterketa bat dago.Bazterketa hori zertan oinarritzen da. Inkestek pista batzuk ematen dizkigute. Eurobarometroa, adibidez, gizarteren pertzepzioa ikertzeko tresna bikaina da, eta, horren arabera, Europako herritarren %20k uste dute ardurako postuetan
|
emakumeek
ez dutela gizonek adina gaitasun. Ondorengo galdera logikoa da:
|
|
|
Hizkuntzetara ere ekarri daiteke hori. Eta parte hartze prozesuetanere, aztertuta dago genero ikuspuntutik talde handietan
|
emakumeek
ez dutela hainbeste, eta orduan talde txikietan egiten direnean dinamika edo ekintzak, emakumeen handiagoa dela. Zein da praktika ekologikoa kasu horretan emakumeek parte hartzeprozesuetan benetan parte hartzeko?
|
|
|
Irudia: martiak 15 Merkurioan aberatsak diren arrainak saihestea Arrainak nutrizio onura handiak dituenez, funtsezko elikagaia da bularra ematen ari diren amen dietan. Hala ere, haurdunaldian bezala, edoskitzaroan,
|
emakumeek
ez lituzkete espezie batzuk kontsumitu behar. Zehazki, Kontsumoaren, Elikagaien Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak gomendatzen du ezpata arraina, hegalaburra eta lutxoa dietatik kentzea edoskitzaroan. Arrain horiek jateak handitu egiten du haurrari bularra ematen dieten amentzat onartutako gehienezko merkurio kantitatea gainditzeko arriskua.
|
|
|
Hori dela eta, ezinbestekoa da esnearen osasun kontrola. Izan ere, AEBLHk azaldu duenez, gaixotasun kutsagarriak eramateko arriskua duten taldeetan sartuta dauden
|
emakumeek
ez dute esnetarako emaile izateko «hautagaiak», gaixotasun akutuaren fasean daudenak, eta ohitura toxikoak dituztenak edo sendagaiak ohi bezala kontsumitzen dituztenak. Horregatik, horrelako arriskuen aurrean, zientzialari britainiarrek egindako ikerketa batek eskatzen du Sarean saltzen den «giza esnearen segurtasuna eta kalitatea bermatuko duen erregulazio bat lehenbailehen inplementatzea».
|
|
|
Adibide bat jartzearren, interesgarria iruditzen zait arakatzea benetan zer esaten ari garen Euskal Herrian larrutan ez dela egiten dioen topikoa errepikatzen dugunean: sakoneko esanahia ez ote den euskal
|
emakumeek
ez dutela nola edo hala baimentzen larrua jo diezaieten. Edo beste era batera esanda, beren sexualitate eta gorputzaren gaineko erabakimen handia dutela.
|
|
|
Ez zenplazan izango debate espontaneorik, ez benetan aske eta garbirik. Metekoek, esklaboek,
|
emakumeek
ez zuten han lekurik. Egia da plaza hori demokrazia inperialaren definiziopolitikoen zurrunbiloaren erdigunea zela.
|
|
2016
|
|
|
Sarrionandiaren Hitzen ondoeza glosarioan demokrazia hitza agertzen da. Bertan dio jatorri grekoa duela berba horrek eta demokrazia grekoaren urrezko sasoian Atenasen ez kanpotarrek, ez esklaboek, ez
|
emakumeek
ez zutela parte hartzeko eskubiderik. Ereduzko demokrazia hartan ere biztanleetan lautik batek baino ezin zuen parte hartu.
|
|
|
Ez du beste ezer eskaintzeko eta, benetan, gizona izango balitz ez lituzke botoen %5 baino gehiago lortuko. Emakumeen karta bakarrik dauka, eta onena da
|
emakumeek
ez dutela atsegin».«Hillary Clintonek ezin badu bere senarra ase, zergatik uste du Amerika aseko duela?». «Black Lives Matter mugimendua [Beltzen Bizitzak Axola du] oso oso zatitzailea da, eta beren buruari kalte egiten ari dira».«Saddam Hussein gaiztoa zen, benetan gaiztoa, baina badakizue zer egin zuen ondo. Terroristak hiltzea.
|
|
|
Elizabeth Cady Stantonen arabera, emakumeek (hots, emakume zuriek) lezio argi bat ikasi zuten, Gerra Zibilean jardun ostean:
|
emakumeek
ez lukete sekula, lan egin behar beste gizon baten aldeko langintzetan eta haren sexua goratu beren sexu propioaren gainetik?.
|
|
|
Parsonsen arabera, esplotazio kapitalistaren biktima ziren beltzak eta emakumeak, gizon zuriak adina, eta, ondorioz, klase borrokari eman behar zizkioten beren indar guztiak. Parsonsen begietara, beltzek eta
|
emakumeek
ez zituzten zapalkuntza modu bereziak pairatzen eta, egiaz, ez zegoen zertan masa mugimendurik antolatu arrazakeriari eta sexismoari beren beregi aurre egiteko. Lucy Parsonsen teorian, existentziaren egitateak ziren sexua eta arraza, eta nagusiek beren gogara baliatzen zituzten, emakumeak eta koloreko jendea gehiago esplotatzeko.
|
|
|
New York Express egunkariko editorea izan zen Brooks, negroen aurkako eta esklabotzaren aldeko egunkari makurrekoa, eta, orain, emakumeen mugimenduaren buruzagiei lausenguka ari zitzaien gizon hura, soilik negroen sufragioaren aurka egin zezaten. Douglassek ohartarazi zuenez, baldin eta
|
emakumeek
ez bazituzten ikusten esklabo jabeen eta haien iparraldeko aliatuen trikimailuak,, bada, orduan, istiluak izango ditugu etxean?. (Foner, The Life and Writings of Frederick Douglass, Vol.
|
|
|
–Ahizpen elokuentzia eta indarraren berri izan zuten jaun errespetagarriek, eta laster hasi ziren atzealdeko ilaretan esertzen, lotsati?. Lehenengo aldia zen halako gauzarik gertatzen zena,
|
emakumeek
ez baitzuten sekula halako maiz hitz egiten gizon emakumeen aurrean; normalean, destainazko oihuak aditzen zituzten, edo, bestela, jendaurrean hitz egitea soilik gizonei zegokiela sinesten zuten gizon entzuleek mozten zieten solasa, burlaz.
|
|
|
Talibanek muturreko ikuspegiak dituzte. Haien ustez,
|
emakumeek
ez lukete hezkuntzarik
|
|
|
Liburuko kapituluaren bukaeran hori proposatzen dut. Liburua idazten nuen bitartean, San Mames Barria eraikitzen ari ziren eta diru publiko asko erabili zen hura eraikitzeko eta gizon eta emakume askoren zergetatik dirua hartu da zelai bat eraikitzeko non
|
emakumeek
ez duten jokatzeko eskubiderik. Gainera, nik uste dut Gabarra ateratzea eraginkorra dela emakume futbola bultzatzeko, baina egunerokotasunean eragin behar da eta oso urrats sinbolikoa egingo lukete emakumeen taldeak partida guztiak San Mames Barrian jokatuko balitu.
|
|
|
Danutak naturaltasun handiz begiratzen zion, baina bera apur bat aztoratuta zegoen. Ez, berak ezagututako edadeko
|
emakumeek
ez zuten modu ozartsu hartan hitz egiteko ohiturarik.
|
|
2017
|
|
|
Lehenago, Erromako
|
emakumeek
ez zuten batere ardorik edaten (Alexander ab Alexandro, Geniales dies, 3, 11); zeren besterentzat ere itsusi da sobera edatea, baina emakumeentzat are itsusiago eta arriskutsuago. Handik uste dut etorri zela ohitura arrotz kalean, kanpotik etortzean, gizonek emazteei pot egitea, musu ematea, jakiteko ea ardo usainik bazutenetz.
|
|
|
Erresuma Batua munduko demokraziarik zaharrena dela askotan esaten den arren, garaiko hautesle erroldak beste ideia bat ematen digu:
|
emakumeek
ez zuten bozkatzeko eskubiderik, ezta gizon guztiek ere (gizonezkoen ehuneko hirurogeik bazuen parte hartzea hauteskundeetan; hauteslea izateko eskubidea etxe jabetzan zetzan). Hala ere, nahiz eta gaur egungo ikuspuntutik hiritarrek eskubide murriztuak izan, biztanleria ia ia osoa abertzalea zen, oso, baita inperialista ere.
|
|
|
Fu! Eta handiena, berriz,
|
emakumeek
ez dutela inolako errurik, geuk baino, burmuin gabeok, kaskarrailduok, Suleimanok eta Zorbok!
|
|
|
neskame aritzen ziren (emakume langileen herena), edo nekazaritzan peoi gisara, edo irule, ehule, brodatzaile, kalez kaleko saltzaile edo inude modura. Besteak beste, Merry Wiesnerrek diosku gero eta errazago onartzen zela (legeetan, zerga erregistroetan, gremioen ordenantzetan)
|
emakumeek
ez zutela etxetik kanpo lan egin behar, eta, ekoizpenean, soilik senarrari laguntzeko sartu behar zutela.
|
|
|
Konparazioak muga garrantzitsuak ditu, noski. Europako
|
emakumeek
ez zuten sexu erasoak jasateko hainbesteko arriskurik, nahiz eta emakume proletarioak inpunitate osoz bortxa zitezkeen, eta zigortuak izan zitezkeen horregatik. Ez zuten jasan behar izan seme alabak beren ondotik eramateak eta enkanteetako aretoetan saltzen ikusteak sortutako agonia.
|
|
|
uko egiten zioten mezetara joateari, aitortza katolikoetan parte hartzeari, edo dogma katolikoak ikasteari. Are garrantzitsuagoa dena,
|
emakumeek
ez zuten katolizismoa soilik errefusatzen; jatorrizko erlijioa berreskuratzen zuten, eta, ahal zuten neurrian, euren erlijioak adierazitako harreman sozialen kalitatea ere bai (1987: 197).
|
|
|
Nik ez nukeen nik ez nukeen. Badakit ezetz ez nizun hain gogorrean hitz egin nahi baina
|
emakumeek
ez dute errespeturik elkarrekiko beren buruarekiko.
|
|
|
Bukatua. Eta pozoituta utzi gintuen denok bekatua eta moralitatea nahasten dituzu
|
emakumeek
ez dute hori egiten zure Amak moralitatea dauka gogoan bekatu den ala ez burutik ez zaio pasa
|
|
|
Azkenaldian gizendu egin dela, ilea hobeto zaindu lukeela, galtza horiek erretiratu lituzkeela. Komunitateko beste
|
emakumeek
ez dute ezer ozen esaten, baina denek entzuten dute, nonbaitetik datorren ahots bat da, kanpotik dela uste dute baina barrenetik dator.
|
|
|
Arrazoia dute. Baina hainbestetan entzun izan diegunez
|
emakumeek
ez dutela larrutan behar beste egiten, ez zaiela sexua behar beste gustatzen, ez dutela inoiz ezer ulertzen, azkenean hauxe galdera: zeren zain daude batak besteari ipurtzulotik emateko?
|
|
|
Gainera emakumezko eta gizonezkoen arteko harremanak formula baten bidez laburtzenziren:
|
emakumeek
ez zuten besteen aurrean berba egin behar, ezta besteen ahoetan ibili behar, ez onerako ez txarrerako10 Horrek adierazteko ezgaitasuna eta entzunda izateko eskubide ezaekartzen zien. Isiltasun femeninoa bertute eta mendekotasunaren proba zela uste zen.
|
|
|
Azpimarratu du ere botere hierarkiak egoteak ez duela esan gura
|
emakumeek
ez dutenik botererik edo autoritaterik ezein arlo edo inguruabarretan, edo gizonen boterea ahula edo lausoa izan ez daitekeenik.
|
|
2018
|
|
|
Alderdi politikoa saiatu zen profil publiko bakarra sortu beharrean bat baino gehiago izaten, baina hedabideen aldetik ez zen ondo hartua izan. Gainera, CUPeko bigarren aurpegia bistaratzea lortzen zutenean
|
emakumeek
ez zuten ezer irabazteko, ilaran zegoen bigarrena ere gizona baitzen. Bigarren legegintzaldian bestela jokatu dute.
|
|
|
Eztabaida horietan, ordea, emakumerik ez egotea ohiko joera zela ohartu ziren eta erne jarri ziren. " Tertulia ugari daude, baina
|
emakumeek
ez dute hitzik. Ez gaude hedabideetan eta horrek esan nahi du ez gaudela ikusgai".
|
|
|
Espetxean ere gertatzen da hori. Preso daudenean,
|
emakumeek
ez dute amaren edo emaztearen rola jokatu behar eta, paradoxikoki, halako askapen bat bizitzen dute eta hasten dira lehen egiten ez zituzten gauzak egiten.
|
|
|
ezkon harremanen esparrura mugatu nahi zuela kontratu sexualaren baldintzak betetzea. Haren iritziz, gizonek emakumeen gorputzak erabiltzeko aukera izan behar zuten senar gisa, baina
|
emakumeek
ez zuten produktu hori merkatuan saldu behar, eta ez zuten dirurik lortu behar inork hura sexurako erabiltzearen truke. Richardsen ustez, sexu askatasuna modu arbitrarioan mugatzea da prostituzioaren kontra egitea.
|
|
|
Jatorrizko kontratuari esker, teorian, arrazoimenak pasioa eta alderdikeria mugatuko zituen. Rousseauk uste zuen
|
emakumeek
ez zutela behar bezala arrazoitzeko gaitasunik (eta, nolanahi ere, ahalegintzea bera ere galarazi behar zitzaiela). Printzipio abstraktuak eta egia espekulatiboak gizonen kontua ziren soil soilik.
|
|
|
gizaki izate hutsagatik, pertsona orok du arrazoimena eta, beraz, ahalmena lege moral unibertsalen arabera jarduteko eta bizimodu zibilean parte hartzeko. Baina, bestetik, gizakien ahalmena ezberdina da sexuaren arabera, eta
|
emakumeek
ez dute arrazoimen politiko edo zibilik. Kantek sexuen izaerari buruz egindako iruzkin hutsal samarrak Rousseauren teorian oinarrituta daude erabat.
|
|
|
Esklaboak ez ziren esklabo naturaz, baina emazte bat ezin da izan ez norbanako bat eta ez herritar bat, mundu publikoan parte hartzeko kapaza dena. Baldin eta familiak, kontratu bakar baten bidez eraturik, estatuaren parte izan behar badu eta aldi berean estatutik bereiz egon, baldin eta ez bada nahi eskubide patriarkala ahultzea,
|
emakumeek
ez dute modurik izan behar gizonak aitortzeko gizonek beste kide gizonezkoak aitortzen dituzten bezala. Gizonek ugazaba eta esklabo izateari utzi diote, baina, Hegelen ordena sozialean, nahitaezkoa da kontzientzia sexuaren arabera bereizita egotea (legezko maitasun etikoari buruz argudiatu zuena gorabehera).
|
|
|
Mill, esan bezala, gauza askotan zetorren bat Thompsonekin. Esaterako, esaten zuen
|
emakumeek
ez zutela beste aukerarik eta ezkontzera behartuta zeudela. Haren iritziz, emakumeei heziketa eta trebakuntzarik ematen ez zitzaienez, eta zenbait gizarte eta lege presio ere beti tartean zeudenez, emakumeek ez zuten emazte izan beste biderik.
|
|
|
zen ezkontza. Emakumeen salerosketa hura gizonenaz bestelakoa zen,
|
emakumeek
ez baitzuten aukerarik enplegu bat izateko; salerosketa modu bakarra zuten eskura, eta hartantxe sartzera behartuta zeuden.
|
|
|
Idazlan horretan emakumeen esplotazioa ere kritikatzen zuen, eta horrek ekarritako ondorioa mahaigaineratu zuen:
|
emakumeek
ez zutela ez denborarik, ez desiorik izaten, bilerak sortzeko eta elkarteak edo sindikatuak antolatzeko, ordu luzez lan egin ondoren. Alta, Eleanor Marxen orrialde horietan zenbait grebatan eta sindikatutan emakumeek lortutako aitzinamenduak agertu ziren, eta, bide batez, bertze ikuspuntu zorrotz bat gehitu zuen:
|
|
|
Etxeberriak beste bi galdera egiten ditu: filosofiak
|
emakumeek
ez dituzten ezaugarriak eskatzen ote ditu. Emakumeek desberdin filosofatzen ote dute?
|
|
2019
|
|
|
Aldiz, emakumea etxean gelditu zen, esparru pribatuan, noka hitz egiteko aukera handirik gabe (Beitia, 2017, 155 or.). echeverria (2003) eta Aretxabaleta (2016) ere ildo beretik doaz, baina haiek diote baserriko emakume batzuk etxean gelditu beharrean hirietara joan zirela neskame. hirian gehienetan testuinguru erdaldunetan aritzen zirenez, hitanoa ez ezik, euskara bera ere alde batera utzi zuten emakumeek. euskarari uko egin eta gaztelaniara jotzeko joerari ispilu zaletasuna deitu izan zaio. Joera horren arabera, emakumeek kanpoko hizkuntza modak kopiatu ohi dituzte prestigioa lortzeko, zenbaiten ustez
|
emakumeek
ez dutelako behar adinako nortasunik (Azurmendi in Legorburu, 2018, 32 or.). halako argudioetan oinarrituta eraiki da emakumeari euskararen galeraren errua egozten dion diskurtsoa. eztabaida taldeetako mutil batzuek ere uste dute emakumeen errua izan dela noka galtzea eta indartzeko ahaleginik ez egitea. Beraz, emakumeak dira galeraren erantzule bakarrak eta beraiei dagokie noka berreskuratzea.
|
|
|
Azken batean,, betebehar sozialek? bildutako
|
emakumeek
ez baitute ezertxo ere elkarri esateko. Ez dago inolako interes komunik abokatuaren emaztea eta medikuarena lotzen dituenik, ezta Dupont doktorearena eta Durand doktorearena lotzen dituenik ere.
|
|
|
Psikoanalistak gogotik saiatu dira erakusten haurrak zakilaren pareko zerbait ekartzen ziola emakumeari; baina, ezaugarri desiragarritzat joko balitz ere, inork ez du esaten zakila edukitze hutsa aski denik existentzia bat justifikatzeko, ezta helburu gorena denik ere bere hartan. Asko hitz egin da amaren eskubide sakratuez ere, baina
|
emakumeek
ez dute ama gisa erdietsi boto eskubidea; orain ere mespretxua zaio ama ezkongabeari; ezkontzan bakarrik goresten da ama, hau da, senarraren mende dagoen heinean. Oraindik ere senarra denez familiaren buru ekonomikoa, seme alabak haren mendekoagoak dira amarenak baino, nahiz eta ama askoz gehiago okupatzen den haietaz.
|
|
|
Batzuetan,, mundu femeninoa? kontrajartzen diogu unibertso maskulinoari, baina berriz ere azpimarratu beharra dago
|
emakumeek
ez dutela sekula osatu gizarte autonomo eta itxi bat; gizonezkoek gobernatutako kolektibitatean txertaturik daude, mendeko toki batean; soilik elkartasun mekaniko batek batzen ditu emakumeak, pareko diren aldetik: emakumeen artean ez dago komunitate bateratu guztien oinarria den elkartasun organiko hori; beti saiatu izan dira, kontraunibertso?
|
|
|
Montherlanten iritziz, gaur egungo gizonen ergelkeriak eta doilorkeriak eman diete irudi ona emakumeen eskasiei: emakumeen senaz hitz egiten da, haien intuizioaz, haien iragarmenaz, salatu beharrean haien logika falta, ezjakintasun egoskorra, errealitatea ulertzeko gaitasunik eza; izan ere, emakumeak ez dira ez behatzaile eta ez psikologo ona; ez dakite ez gauzak ikusten eta ez izakiak ulertzen; haien misterioa engainu bat da, eta haien altxor antzemanezinek ezerezaren sakontasuna dute;
|
emakumeek
ez dute ezer ere gizonari emateko, eta kalte baino ezin diote egin. Montherlantentzat, lehenik eta behin, ama da etsairik handiena; gaztetako lan batean, L. Exilen [Erbestea], ama batek eragotzi egiten dio semeari engaiatzea; Les Olympiquesen [Olinpikoak], amaren berekoikeria beldurtiak, geldiarazi?
|
|
|
Egiaz, ordea,
|
emakumeek
ez zituzten inondik ere izaten aukera berak; XVI. mendean, apenas ikasten zuten. Ana Bretainiakoak emakume asko deitu zituen gortera, non gizonak besterik ez baitzegoen aurretik; gogotik saiatu zen ohorezko damen talde bat osatzen, baina gehiago arduratu zen haien hezieraz, haien kulturaz baino.
|
|
|
Esango didate ezen, oro har,
|
emakumeek
ez dutela hainbeste korapilatzen kontua; aukera baliatzen dute beren buruari galdera askorik egin gabe, eta, gero, ahal duten bezala moldatzen dira beren harrotasunarekin eta sentsualitatearekin. Egia da.
|
|
|
etorkizuna zabal zabalik dago. Maiz esan izan da
|
emakumeek
ez dutela, jeinu sortzailerik?; horixe dio, besteak beste, ospetsu egin zen antifeminista batek, Marthe Borélyk, baina irudi luke bere liburuak berak bihurtu nahi izan dituela emakumeen logika faltaren eta ergelkeriaren ageriko froga, eta, horrenbestez, berez jartzen dira auzitan. Bestalde, entitateen armairu zaharrera zokoratzekoa da berezko, sen?
|
|
|
Beti pentsatu izan dute berez direla halakoak; uste dute barrenean bizi zaien grazia batetik datozkiela merituak, eta ez zaie burutik pasatzen konkistatzeko moduko zerbait denik balioa; seduzitzeko, aski dute agertzea: haien xarmak eragina izango du, ala ez, baina
|
emakumeek
ez dute inolako kontrolik beren arrakasta edo porrotaren gainean; pentsatzen dute ezen, bere burua adierazteko ere, aski dutela diren bezalakoak agertzearekin; beren obra gogoeta eginez ondu beharrean, uste dute aski izango zaiela espontaneotasuna; idaztea zein irribarre egitea, dena bat da haientzat: probatu, eta arrakasta bilduko dute, edo ez.
|
|
|
–jarraitu zuen agureak, liskar bila?. Tira, neuk ere izan ditiat hainbat andre, baina nahigabea besterik ez zidatek eman, Botic inguruko
|
emakumeek
ez baitute ezer asko balio. Beste bat hartzekotan, urrutirago joango nindukek bila, eskualde ezezagunen batera, Michle ra, edo Jessenitz era.
|
|
|
Ikerketa ezberdinek
|
emakumeek
ez dutela tratamendu bera komunikabideetan azpimarratzendute (Alfaro et al. 2011; Angulo 2007; Irazusta, Etxebarria, Azurmendi, Garai eta Egibar 2010; Eusko Jaularitza Aspic 2013; Robles 2011; Sainz de Baranda 2013). Gaiari dagokioenez, aurrerapenak antzematen badira ere, oraindik ez dira espero zitezkeen bezain onak.
|
|
|
Hori asko ñabartu beharra dago, formulatzen denean, zehazki aurreskuari begira formulatzen da eta. Aita Donostiak eta beste batzuek hori esaten zutenean esan nahi zuten aurreskuan
|
emakumeek
ez dutela normalean dantzatu izan, baizik eta dantzatuak izan direla. XX. mende hasieran formulatutako kontzeptua da, eta bere bidea egin du gaurdaino, indarrean dago hainbat ikuspegitan.
|
|
|
Orduan gizonezkoek ekarri baitzuten trapua Donostiatik. Garai hartan
|
emakumeek
ez zuten tokirik traineru estropadetan. Orioko emakume arraunlariek izan duten garaipen historiko horren berri eman dute hedabide askok, baita KARKARAk ere.
|
|
|
IEA BPES. Hildakoen 2 liburua(), 29/ 1821 habitanteak (etxerik gabeak, maizter zirenak); alegia, herritar guzi guziak (betiere gizonak, hori bai, gauza jakina baita, bertan aipatzen ez bada ere,
|
emakumeek
ez zutela halako biltzarretan parte hartzeko eskubiderik). Beraz, euren arrazoibideak herriko gizon guziei azaldu gogo zizkieten, gero, batzuenak eta bertzeenak aditurik, udalak behar zen erabakia har zezan.
|
|
2020
|
|
|
Ez naiz ni mintzo, ni kolektibo bat da mintzo, gu bat, gisa horretako irainak jasotzen ditugun emakumeona. Emakume batek bideraturiko iraina izanki, antzokiko
|
emakumeek
ez dute haientzat hartzen, gizonek dute jasotzen eta galdekatzeko balio du. Garrantzitsua zitzaidan horrekin hastea.
|
|
|
diamanteak oparitzeko ohitura filmen bidez hedatu zen. Joan den mendeko laugarren hamarkada hasi baino lehen
|
emakumeek
ez zuten diamanterik ezkontza eraztunetan. De Beers diamante enpresa hegoafrikarrak dirutza eman zien Hollywoodeko estudioei filmetako andre ezkonberrien eraztunetan harribitxia jartzeko.
|
|
|
Oraingoz datu gutxi dauden arren, haurdun dauden
|
emakumeek
ez dute dirudite koronabirusak gaixotzeko arrisku handiagorik eta, infektatuz gero, COVID ez da fetura transmititzen.
|
|
2021
|
|
|
Horietan, gizonezkoek ez ziguten ezer egiten uzten; ez geunden elkarteetako zuzendaritza batzordeetan. Gizonezkoak zeuden buruan, eta erabakiak hartzeko orduan
|
emakumeek
ez zuten modurik aktiboki parte hartzeko. 2008an Munduko Medikuak erakundearekin lan egiten hasi nintzen, emakumeen mutilazio genitalaren prebentziorako proiektuan, eta, hortik tiraka, andreek ikusi zuten beharra zegoela soilik neskek osatutako elkarte bat sortzeko:
|
|
|
Leihatilako diruzainak bi gauza esan zizkion:
|
emakumeek
ez zutela baimenik Zirkulura sartzeko, eta elkarte hartako bazkideek bakarrik zutela eskubidea kasinoko fitxak dirutan trukatzeko.
|
|
|
Jakina, nola garatu debeku eta mota guztietako eragozpenengatik trebatu ezin zitekeen hura? Halere, ongi frogatu da honezkero, emakume askoren berebiziko ahalegin eta lorpenei esker?,
|
emakumeek
ez dutela berezko edo jaiotzetiko inolako ezinkizunik; ez adimenari edo ezaguerari dagokionez, ez eta gainerako ahalmenei dagokienez ere.
|
|
|
" Aaron, predikariak esan zuen
|
emakumeek
ez dutela zaratarik arimarik ez dutelako".
|
|
2022
|
|
|
Eta horrek berdintasunera pixka bat hurbiltzen gaitu. Gizon gehienek gaztetasuna berriro irentsiz ihes egiten dute, baina
|
emakumeek
ez dute horretarako gaitasunik.
|
|
|
Pertsona guztiok ez dugu aukera bera minbizia garaiz prebenitzeko eta detektatzeko. Gizonek eta
|
emakumeek
ez dute aukera bera koloneko minbizia goiz detektatzeko, beren autonomia erkidegoek ez dutelako lortu arriskuan dauden biztanle guztiek baheketa programetarako sarbidea izatea; edo ez dituztelako behar adina babesten tabakoaren kearen aurrean, legearen aplikazioa oso laxoa baita. Pertsona guztiok ez dugu bermatuta minbizia diagnostikatzen zaigunean gure behar guztiak beteko dituen arreta integrala eta jarraitua.
|