Bilaketa
dist.
non
lema/forma
nola
bilaketa
kategoria
Iragazkiak
Formularioa garbitu

Emaitzak: 1.891

2000
‎Eta gai honetaz pentsatzen ari nintzela, Hondurasko kartzela batean gertatutakoak gogoratu zaizkit. Abuztuko egun hartan presoek su eman zioten euren aterpe bakarra zen Santa Barbara kartzelari. Bertako 498 presoek, guztiek alegia, egin zuten alde.
‎Eta orduan, eskaintzaz beteriko urte batzuen ondoren, amaitu egin zitzaizkion opari infinitu eta mugagabeak, eta egun hartatik aurrera mendiak eta lakuak oparitzen zizkidan, eta gero zuhaitzak eta ur lasterretako bitsa; eta hodeiren bat oparituko ote zidan beldurrez nengoen garai batean, enborrean zizelatu zuen bihotz bat erakutsi zidan. Hura guztiaren bukaera zela iruditu zitzaidan, baina ez:
‎Eta manten azpian otoitz egiten zuen, astelehenean mesedez begiradatxo bat eskain ziezaion ondoko gelako neskatilak. Eta koadernoen atzeetan neskaren izena idazten zuen, eta irudiak egiten zituen bien inizialak batuz, eta egun hartakoak apuntatzen zituen bertan.
‎Agertzeko eta desagertzeko zuen ahalmena. Eider tabernara sartu zen egun hartan bertan desagertu zen Rocío; eta Txemaren neskalagunari orduak baino falta ez zitzaizkionean Irlandara abiatzeko, orduantxe azaldu zen berriro neska liluragarri hura. Horrek ere bazuen zerbait ikustekorik heriotzarekin.
‎1990eko egun hartan lan handia egin behar izan genuen udalekuko umeak neka zitezen: mendira eraman genituen, eta gero piraguaz ibiltzera.
‎Bai, guztiz oroitzen dut orain eszena hura, zeina nik hamar urte bete berriak nituela eta jaun Marcel —don Frantziskoren ondoko prezeptore berria— orduko etxean genuela izan baitzen; eta oroitzen dut bazkal aitzin izan zela, eta ama ere, halakoetan ohi ez bezala, ondoan izan genuela egun hartan. Eta, horrela, eni xuxendu hitz haien ondotik amari artezten zitzaiola, aitak erran zuen:
‎Kontatu dizut orrialde batzuk lehenago nola egun batean ama, Mattin eta hirurok joan ginen osaba Joanikoten studiorat, ilargia teleskopiotik ikusi ahal izaiteko. Eta orain bertze egun hura oroitu nahi nuke, noiz eta habia hura ikusi baikenuen, lizar lerden baten gainean zegoena.
‎Mattin eta biok geunden egun hartan, eta bazkalondoa izanen zen, osabak erran zigunean:
‎Goizetan jaun Marcelek emaiten zigun eskola, eta arratsaldeetan osaba Joanikotek. Osabak anitzetan galdetzen zidan jaun Marcelek goizetan jorratu gaiei buruz, nola galdetu baitzidan egun hartan, noiz eta jaun Marcelek silogismoei buruzko jakingarriak —figurak eta moduak, premisak, ondoreak eta korolarioak, baita hainbat silogismo molde ere, etsenplu eta guzti— irakatsi baitzizkidan; eta berdin galdetu zidan handik bizpahiru egunetarat ere, noiz eta jaun Marcelek termino mnemotekniko haien berri eman baitzigun, silogismoen arautzeko eta klasifikatzeko: Barbara, Celarent, Darii, Ferio, Cesare, Camestres...
‎Deus guti bazkaldu nuen egun hartan. Eta, gelan nengoela, ezin kendu izan nituen burutazio haiek.
‎Eta egun hartan Bruno izanen genuen hizpide, hurrengoan Descartes... Erasmo, Montaigne, Frantzisko Vitoriakoa...
‎Baina kontua ez zen hartan akabatu. Zeren, ehizaren itzultzeaz denaz bezainbatean, tigrea ordu arte guztiz meneko azaldu izan bazitzaigun ere, atzaparretan zuèn pieza eskatu bezain fite edo begiak estali bezain fite laxatzen zigula, protesta eta kexu handirik gabe, egun hartan, aldiz, orroka aritu zitzaigun, eta morroietarik bati, noiz eta pieza bereganatu nahi izan baitzuen, sekulako atzaparkada egin zion.
‎Zeren, bertze egun hartan, laxatu baitzioten, ohi bezala, tigreari erbi bat, baina piztiak, erbiaren gibeletik egin beharrean, xuxenean egin baitzuen oihanerat... eta alferrikakoak izan ziren, handik aitzina, gure entseiuak eta itzul-inguruak, haren edireiteko eta inkontratzeko.
‎Eta oroitzen dut ezen egun hartan bertan erran zidala:
‎...gai nintzenean, osabaren alderat eta zientziaren argirat makurtzen zitzaizkidala, oro har, nik bizi nituèn eta ni bizi nindutèn zalantzen arrazoinak, baina beldurra ere arrazoin bihurtzen denean —zeren ez heldutasuna eta ez hoztasuna edo buru jabetasuna ere izan ohi baitira haurren eta adoleszenteen bertute—, plegatzen eta doblatzen dira arrazoin guztiak beldurraren arrazoinetarat, eta egun hartan guti falta izan zitzaidan.
‎—Ez nuke bertze egun hartako eztabaidarat itzuli nahi, noiz eta mintzatu baikinen Eskrituretako hitzaz eta hitzaren spirituaz... Dena den, zu sinestun sutsua zaitugu, aita Bartolome, eta, baldin Mendaitzeko Harkaitza mugitzeko gai bazina, esperimentuaren egiteko paradan egon gintezke, ez dakit...
‎ EGUN hartan eta hurrengoetan inguruneko jauntxoak iritsi ziren, orain jauntxo bat eta orain bertze bat, familiari bere doluaren erakusterat. Baina, hartaz baino gehiago, zeren baitakizu nola izaiten diren kontu horiek, amaren eta aita Bartolomeren arteko konbertsazione hartaz mintzatu nahi nizuke.
‎ Egun hartako irakurraldietarik batean, Aaronen eta Faraoiren sazerdoteen arteko auzia kontagai duen Bibliako pasartea oroitarazi ziguten: pasarte hura, zeinean aditzerat emaiten baitzaigu nola Aaronek erdietsi zuen, Jehovaren garaziaz, eskuan zeramàn makila suge bihurtzea, baina baita nola egiptoarren Jainkoa ez zen gutiago izan, halako suertez, non bertze hainbertze erdietsi baitzuten haren sazerdoteek ere beren eskumakilekin, harik eta sugeak borrokan hasi eta Aaronenak egiptoarrenak irentsi zituen arte, frogatzen zelarik, gisa hartan, ezen israeldarren Jainkoa zela egiazko eta zin zinezko, eta ez egiptoarrena.
‎Zaldi gaineko eserzizio haietarik batean, ipintzen zioten lurrean Mattini oilo bat, zeina kaxoi tipi batean sarturik egoiten baitzen, zulo estu batetik burua soilik erakusten zuela, eta Mattinek zaldia lasterka jarri, gorputza alde baterat makurtu, eta ezpataz trenkatu behar izaiten zion lepoa oiloari, baina nik ez dakit zer gertatu zen egun hartan, zeinean zalditik beherat egin baitzuen.
‎Haatik, egun hartan ez zen Mattin itzarri, ezta bigarrenean ere...
‎Erran dizut, jaun André, zer erranahi berezia izan duten enetzat elizetako kanpaiek, eta nola haien soinu arraiek arraitu izan nauten betidanik eta haien errepika tristeek tristetu eta goibeldu. Eta, hala, jauregiko lizarpean bakarrik nengoèn bertze egun hartan Kempis a irakurtzen ari nintzela, Ur biaingo elizatik zetorren hil kanpai urrunaren hotsak aditu nituen, urbiaindar hil berriren baten heriotzaren aieru eta seinale: dinnn... dannn...
‎Eta hala, bada, bigarren egun hartan goizetik osaba Joanikotekin ibili ginen harat eta honat, eta arratsaldean, berriz, korrida bat izan zen, segidan kontatuko dizudana. Eta gauez, afaria eta dantza, alborat utziko ditudanak, ez luzatzeagatik.
‎Kontakizunaren akabatzeko, ordea, derradan ezen ikusleek bi zezen haiek izan zituztela sari, hain izan zen perfeta eta akasgabea jendearen lana, zeren, alde batetik, plazarat biluzgorri sartu ziren bi zezen haiek are biluzgorriago utzi baitzituzten hondarrean, eta, bertzetik, zeren ez baitzegoen zalantzarik ezen zezen bi haiek akabatu zituztela, osorik ez ezik puskaz puska eta mokoz moko ere bai, atomoz atomo, frogatzen zutelarik, modu hartan, ezen Demokritoren teoria atomista egiazkoa bezain errefutaezina zela. Baina urbiaindarrok filosofiaren historiari egun hartan eginikako kontribuzionea eta ekarpena handia izanik, are handiagoa izan zen Dionisos edo Bakoren omenez ondoren egina, zeren, zezen haiek atsegin sari zituztela jakin bezain fite, burdinak eta harriak, ikatza eta egurra eraman baitzituzten ikusleek plazarat, eta han berean erre eta xispildu zituzten bi zezenak. Eta jan eta edan egin zuten, haragia eta arnoa, arnoa eta haragia.
‎Baina haurrak josteta du maite, eta osabak ere oso atsegin zuen batzuetan josteta... eta hala umetzen zitzaidan behin baino gehiagotan ni gizondu nahi ninduena. Eta egun hartan, berdin.
‎Hantxe ene urduritasunari eta neure ezinegonari leku emaiteko okasionea! Aitzinetik ere ikusia nuen nik osaba Joanikot, posizione are irrigarriagoan, noiz eta Urbiaingo jauregian erori baitzen eskaileretan beheiti, kakontzia eskuan zuela; jauregiko egun hartan, ordea, osabak min har zezakeelakoan edo, izutu egin nintzen hatsarrean, eta ez nuen, halatan, irririk egin, harik eta osaba bera irriz hasi zitzaidan arte; lohiaren gainerat erori zen bertze egun hartan, alabaina, nola urduritasunaren eraginagatik fintasun eta sentikortasun orotarik kanpoan bainengoen, istantean hasi nintzen irri karkaraka, gogo biziz eta neure ezinegonari leku emanez, os... Berehala joan zitzaidan, ordea, irri egiteko gogoa!, zeren, ene irria aditu bezain sarri, tximistak harturik bezala zutitu baitzen osaba, eta, ukabila altxaturik, erran zidan:
‎Hantxe ene urduritasunari eta neure ezinegonari leku emaiteko okasionea! Aitzinetik ere ikusia nuen nik osaba Joanikot, posizione are irrigarriagoan, noiz eta Urbiaingo jauregian erori baitzen eskaileretan beheiti, kakontzia eskuan zuela; jauregiko egun hartan, ordea, osabak min har zezakeelakoan edo, izutu egin nintzen hatsarrean, eta ez nuen, halatan, irririk egin, harik eta osaba bera irriz hasi zitzaidan arte; lohiaren gainerat erori zen bertze egun hartan, alabaina, nola urduritasunaren eraginagatik fintasun eta sentikortasun orotarik kanpoan bainengoen, istantean hasi nintzen irri karkaraka, gogo biziz eta neure ezinegonari leku emanez, osabari baimendurik eskatu gabe. Berehala joan zitzaidan, ordea, irri egiteko gogoa!, zeren, ene irria aditu bezain sarri, tximistak harturik bezala zutitu baitzen osaba, eta, ukabila altxaturik, erran zidan:
‎Zeren eta egun hartan Mattinek ustekabeko galdera egin baitzion:
‎" Mila mirakulu egin zenituen bizi izan zinen artean, eta egizu bat gehiago, egizu batto...", alferrik. Eta abuztuaren lehen eguna iritsi zen eta, ikusirik urbiaindarrek ezen herriko saindu patroinak ez zituela haien eskeak eta galdeak aintzakotzat hartzen, sainduz aldatzerat deliberatu ziren, egunean eguneko sainduari gomendatzen hasten zitzaizkiola, abuztuaren lehen egun hartan san Arkadiori; eta lehen egunari bigarrena jarraitu zitzaion, san Arakadiori san Eufronio, alferrik; eta egun bat bertze egun bati jarraitu zitzaion, eta saindu bat bertze saindu bati, baina alferrik... harik eta abuztuaren 11n, santa Klararen egunean doi, euria egiten hasi zen arte. Eta, euria goian behean ari zuela, mendi landetan bazkan ari ziren komarkako behi guztiak hurbildu ziren, halako batez, eliz ingururat.
‎" Gehienik ere Domenico bezalakoak izaiteko jaio gintuan gu, mutila, eta hori, suerte izugarria izanik, zeren eta Domenicok hemen Florentzian bere lagunak ditik eta bere esku luzea, eta guk ez..."" Bada, Domenico bezalakoa izaiteko, nahiago diat letratu izan —erran nioan, neure baitaren baitarik—, zeren eta letratu izaiteko ikasi bainuen, azken finean". Eta egun hartan bertan pintatzeari utzi nioan.
‎Nik ez nuen, komunzki, liskar eta diskusione haietan parterik hartzen. Egun hartan, halarik ere, bisita egiterat joan nintzaionean, ezin xuxenago heldu zion Pedrok auziari, erraiten zidala:
‎Arestian erran bezala, egun hartan gizon sentitzen ari nintzen, eta, erran ere, hala erran nion:
‎Eta festa egun hura iritsi zen, eta osaba etorri zen, eta, noiz eta bertze jauntxoekin elkartu baikinen, ez ikusi iduri egin zidan osabak, eta nik berdin egin nion hari.
‎Baina osaba konbentzitzeko gai ote nintzen eta ene argumentuak hain pisuak ote ziren? Zeren, hasteko, bazkalorduan —hantxe genituen egun hartan osaba Joanikot eta Pedro Huizi ere, zeinak, bertze nonbait erran dizudan bezala, haserre antzean baitzebiltzan sasoin hartan, eta zeinak, egun hartan ez ezik, bertze anitzetan ere etortzen baitziren bazkaltzerat, aitak hala nahi izaiten zuelako, hura etxean egoiten zenean—; bazkalordu hartan, bada, ez zen bertze mintzagairik izan, Mattin eta Elbiraren artean gertatua baizen.... Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara.
‎Baina osaba konbentzitzeko gai ote nintzen eta ene argumentuak hain pisuak ote ziren? Zeren, hasteko, bazkalorduan —hantxe genituen egun hartan osaba Joanikot eta Pedro Huizi ere, zeinak, bertze nonbait erran dizudan bezala, haserre antzean baitzebiltzan sasoin hartan, eta zeinak, egun hartan ez ezik, bertze anitzetan ere etortzen baitziren bazkaltzerat, aitak hala nahi izaiten zuelako, hura etxean egoiten zenean—; bazkalordu hartan, bada, ez zen bertze mintzagairik izan, Mattin eta Elbiraren artean gertatua baizen. Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara.
‎Eta, handik aitzina, deus ere ez, itxurak eta distantziak baizen. Egun hartan, halarik ere, eskuak ene masailetarat eramanik, kopetan musu eman, eta erran zidan:
‎Eta, jauzi batean zutitzen nintzela eta lasterrari emaiten niola, erran nion: " Ezetz harrapatu, Elbira!", baina Elbira ez zen ene gibeletik abiatu, eta hala akabatu zen gure egun hartako josteta.
‎Izan ere, biharamunean —merkatu egun hartan, beraz, zeinean, aziendak eta ganaduak ez ezik, bertako fruituen miresteko parada ere izan baikenuen: patatak, aguakateak, guaiabak, mangoak, bananak, eta bertze mila tuberkulu eta fruitu, hauek zaku batzuetan, horiek moritxearen palmaz eginikako saskietan eta haiek ihizko otarreetan—, bortz gizon iritsi ziren Santo Tomáserat, zaldiz, gibeletik morroi batzuk zituztela, batzuk zuriak, beren asto eta mandoetan, eta bertzeak, gehienak, indiar horiak, oinez zihoazenak, bakoitza bere kargarekin, zeren eta haien artean lau motatakoak baitziren zamariak:
‎Baina ez: don Fidelek ez zuen bere botereaz eta bere ahalaz mintzatu nahi egun hartan; aldiz, bazirudien ezen bertzeetan baino urrunagorat joan nahi zuela, eta, horrela, hark eman berri zidàn eskubideak ordain balu bezala nik hari aditzeko obligazinoa, be hakoa apur bat ilundurik, erran zidan:
‎ Egun hartan, adio egiterakoan, eskua luzatu beharrean, ohi zuen bezala, musu eman niezaion, aldiz, besoetarik atxiki eta musu eman zidan kopetaren erdian.
‎Eta hurrengoan orkidea bat ipiniko zuen, eta banekien ezen egun hartan sorpresa atseginen bat izanen nuela...
‎Eta alferrik izan ziren ene hitzak eta ene esplikazioneak judizioaren egunean, erraiten niolarik jujeari ezen guztia akusazione falsoa zela, zeren nik ez bainuen deus ere egin indiar gorriak oldartu zitzaizkigun egun hartan.
‎Ongi oroitzen dut nola ibaian goiti abiatu ginèn lehen egun hartan, arratsa gainean genuela, ibai ertzerat egin genuen, gauaren iragaiteko asmoz, eta nola goizean goiz jaiki zen Antonio, eguzkiari orazino hura egiten ziola.
‎—Arrazoin zuen, bai, Iriyumok, noiz eta erran baitzigun eztei egunean ezen zoriontsu izanen ginela, zeren egun hartan ortzadarra izan baikenuen eta zeren laku baten hondotik suge bat jalgi baitzen, bere beztimendarik koloretsuenekin, hodeietako ura edateko asmotan... —eta, bere eskua enearen gainean ipintzen zuela, eratxiki zuen—:
‎Ene kezka eta ene antsia egun hartan, jaun André...! Baina utz dezadan kontu hori alde baterat, zeren eta, bertzenaz ere, anitzetan mintzatu izan bainatzaizu kezkaz eta antsiaz liburuan barrena.
‎Hainbat poeta ilunen poema bihurriek, berriz —Gongorarenek batez ere— bere onetik ateratzen zuten. Eta metaforaz eta hiperbatonaz ari ziren egun hartan jaun Marcel eta osaba Joanikot. Ongi oroitzen dut, atzokoa balitz bezala, diskusione hura.
‎Izan ere, egun hartan, aitaren manuz bazkarirako ekarri abereak eta animaliak, batzuk ukuiluetarat eta abeldegietarat, eta bertze batzuk jauregiaren gibelaldeko oholesi tipi batzuen arterat bildu zituzten, bakoitza bere sailekoekin eta espeziekoekin, hiruzpalau morroik zaindurik eta begiraturik, aizto eta labanen orenaren goait, zeren, abere haiek bere puntuan akabatu eta larrutu beharra baitzegoen —edo lu... Oholesiak lauzpabortz ziren, elkarri itsatsiak, bakoitza ate tipi edo ateska batekin, zeina aise ireki eta herts baitzitekeen, lokarriz eginikako lakio batez baliaturik.
‎Beraz, Villagrandeko dukeak bere bisitarekin ohoratu behar gintuen, eta, handik harat, jakina, gure etxeak egun hura izan zuen ardatz. Eta guztiok ere egun hari beha jarri, eta ama izan genuen, ohi bezala, prestatze lanen eta gainerako trabailuen ardura bere gain hartu zuena.
‎Beraz, Villagrandeko dukeak bere bisitarekin ohoratu behar gintuen, eta, handik harat, jakina, gure etxeak egun hura izan zuen ardatz. Eta guztiok ere egun hari beha jarri, eta ama izan genuen, ohi bezala, prestatze lanen eta gainerako trabailuen ardura bere gain hartu zuena. Eta nola hura baitzen, ordenazale itsuaz gain, zuhurra, ernea eta begi zolia, eta nola, ondorez, haren eskuko izaiten baitzen, jauregiko martxaz denaz bezainbatean, bat bederaren egunorozko lanen eta sailen banatzea eta esleitzea, hala izan zituen egun haietan ere xehetasunik xeheenak kontuan... baita eguraldiarekin lotuak egon zitezkeenak ere, manatzen zuelarik, hartarakotz, ezen piz zitzatela santa Barbararen ermitan hiru kandela, eta eduki zitzatela pizturik bisitarien egonaldian gau eta egun, Nikomediako birjina martiriak Urbiaingo inguru hura tormentatik, ihortzirietarik eta eguraldi gaixtotik libra zezan amoreakatik.
‎Baina kapitaina egun hartan gai hartaz luze solastatu bazitzaidan ere, marinelek ere ez zuten bertze konturik erabili itsasaldi osoan, neskak eta ema mutiriak goiti eta neskak eta ema mutiriak beheiti, halako suertez, non ez baininduten bakean utzi beren hitzekin eta beren txantxekin. Eta, hitz eta txantxa haiei, hatsarrean, neure ahalkeak eraginikako isiltasunaz edo ihardespen ezin laburragoez buru egin banien ere, nihaur ere irri egiten hasi nintzen azkenean.
‎Eta aitona Nikolas ere isildu egin zen, eta, kokotsa altxaturik, kezko koroez jantzi zuen berriro ingurua. Eta, koroen azpian bertze hainbat saindu imajinatzen nituela, iduritu zitzaidan saindu guztiena izan zitekeela egun hura.
‎Eta jaun Marcelek, handik aitzina, mistikoen esperientzia aipatu zuen... eta hala ibili ziren biak egun hartan, eta hala ibiltzen ziren ahal zutenean, batak arre eta bertzeak so, baina beti ere begirunez, bakean eta harmonian.
‎Eta, egun hartan, harekin urrikaldurik, erran nion:
‎Eta, hala, apiril erdiko egun haietarik batean izan genuen kanoia jauregiaren aitzinean, bere numeroa grabaturik zuela: 101 Erran beharrik ez dizut ezen, egun haren ospatzeko, bertze festa bat prestatu zuela aitak —dukearen ohorez ospatu genuena baino xumeagoa eta apalagoa, jakina—, inguruko jauntxoak gonbidatzen zituela hartarakotz.
‎Baina, egun haren prestakuntzan, osaba Joanikotek, ohi ez bezala, bere parte hartzea eskatu zuen:
‎ENE malenkonia, oroitzen ditudanean neure haurtzaroko egun haiek, zeinetan ezin dohatsuagoa izan bainintzen...! Baina egun haiek ere handik gutira izan zuten, mundu honetan guztiak bezala, fina eta akabantza, eta, horrela, bertze egun hura oroit dezaket, noiz eta zorigaitzak atrapatu eta bere egin baininduen, berehala ohartuko zaren bezala.
‎...ker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zeren, nola egun osoan egon behar izaiten bainuen honi eta hari adi, hala egin baitzen ene entzutea hagitzez ere sentiberagoa, ene belarria ikustezinki zabaldu balitz bezala, bazter guztietarat iristeko gai... eta hala eta halatan aditu behar izaiten bainituen anitzetan aditu nahi ez nituen hitzak ere, nola egun hartan, zeinean aditu nuenak markatu eta zigilatu baininduen, bihotzaren erdian.
‎Egia erranen dizut, jaun André. Neure ordu arteko bizitzan kasik ez nintzen neskez arduratu izan, baina egun hartan bai, barrenean zerbait nabaritu nuen, zerbait berria, zeren eta hura ez baitzen, konparazione, anaia batek bere arreba eriarenganako senti zezakeen urrikalmenduzko maitasuna, nola izan baitzitekeen nik Pisan sentitu nuena, noiz eta Laura zeritzan neskatxa zangobakar harekin inkontratu bainintzen; aitzitik, sentimendu berri hark barrendik inarrosten ninduen eta asaldatzen, eta, nolabait err... Eta, nehongoa ere izaitekotan, paradisukoa edo zerukoa izan behar zuen hegazti hark, hain baitzen enegan sortzen zuen sentimendua gozoa eta deliziosa, baina baita, aldi berean, haizetsua eta bortitza ere.
‎Trabailari burua ez zen egun hartan isildu, eta erran zidan:
‎Izan ere, jendea eta jendea bildu zen Urbiainerat egun hartan, halakoa baitzen ikuskizun hark herritarrengan sortu zuen ikusmina... eta eliza ere gainezka zegoen, jaun inkisidorea, dominikoen ordenakoa, meza ofiziatzen hasi zenean. Arrosa gorri batzuek apaintzen zituzten aldarea eta aldare inguruko paretak, eta haien lurrina argizari zein intsentsuarenarekin nahasten zen, usain lodi baten osatzeko, zeinak baitzirudien ezen aditu ez ezik ukitu ere egin zitekeela, hain baitzen hertsia eta astuna; eta hain zen sarkorra, bertzalde, non burmuinetako zokorik zokoenetaraino barneratzen baitzen, zentzuaren eta adimenduaren kasik zorabiatzeraino.
‎Eta, segidan, nola bainekusan ezen gizon hura egiazkotasun handiz ari zitzaidala, egiazki solastatzerat deliberatu nintzen nihaur ere, neure asmoen berri emaiten niola: nola nik ere libre izan nahi nuen, eta nola ene gutizia gutiziatsua zen Urbiaindik ahalik eta urrunen joaitea eta, hargatik, kapitainaren untzian itsasoratzea, ez bidaiari gisa, Italiako hartan bezala, baina marinel bezala eta marinel bat gehiago bezala, tratu berezirik gabe, zeren eta nik ez bainuen kapitaina neure zerbitzurat nahi, nola erran baitzidan hark jauregirat etorri zèn egun hartan, baina ni harenerat.
‎Hura ere egun hartan hil zen, arratsaldeko azken orduan.
‎Erabakia nuen, bada, eta, ene erabakiaren aitzinatzeko, hil ala bizikoa izan zitekeen egun hura, zeren eta egun hartan joan behar baikenuen Amsterdameko karrika haietarat, non, untzikideen erranetan, suerte orotako neskak eta emaztekiak baitzeuden, batzuak tabernetan eta bertzeak leku gorde jakinetan, beren faboreen eskaintzeko disposizionean, gizonen atseginerako.
‎Erabakia nuen, bada, eta, ene erabakiaren aitzinatzeko, hil ala bizikoa izan zitekeen egun hura, zeren eta egun hartan joan behar baikenuen Amsterdameko karrika haietarat, non, untzikideen erranetan, suerte orotako neskak eta emaztekiak baitzeuden, batzuak tabernetan eta bertzeak leku gorde jakinetan, beren faboreen eskaintzeko disposizionean, gizonen atseginerako.
‎Eta barkatuko ahal didazu irreberentzia, jaun André, zeren gazte irreberent bat bainintzen orduko eta zeren ez bainizuke, orduan gertatuaz denaz bezainbatean, deus ere gorde nahi, baldin erraiten badizut nola mementu haietarik batean imajinatu nuen holandar bat baino gehiago neure aitzinean belauniko, halaxe ibili bainintzen egun hartan, atsedenik gabeko kanpai errezitaldi hartan murgildurik, matutietarik bezperetarat... konpletak noiz iritsiko zain.
‎Erran dizut, izan ere, nola ibili nintzen egun hartan, desiraren albardak karga karga eginik, imajinazinoaren labe gero eta beroagoan iduri lizun bati bertze bat zerraiola; eta nola, nengoen puntuan nengoela, otso gose sabel uzkur bat bainintzen, golos eta lamiti, Mignonen gorputza haginkatzeko prestik, zeren haren haragi giharrak bildots batenak izan baitzitezkeen, edo oreinkumearenak bezain samur, uxter eta sasoal, hala, iduri lizun haietar... Eta are gehiago kilikatu ninduen, gelan sartu bezain sarri Mignonek ezpainetan eman zidàn musu luze hark —marrubiak edo mugurdiak ote ziren ezpain haien fruituak, jaun André? —, zeinak hatsaren estualdi hura eragin baitzidan.
‎ Egun hartan, bada, eguzki jaiki berria distiratsu baino distiratsuago zegoen, eta ez gutiago itsas gaina, zeinak baitzirudien eguzkiak sutan ipinia. Eta neure oina Itsasoko Amaren gainean jarri, zeren eta halaxe baitzeritzan Piarres Oihartzabal kapitainaren untziari, eta, tupustean, haur jaioberri bat bezala sentitu nintzen, gorputza dar dar eta zangoak ere dar dar, hain bainengoen neure baitaren baitarekin bat eginik eta, aldi berean, neure baitarik kanpoan... eta haur jaioberri batek bezala egin nuen nigar ere, ez penaz eta nostalgiaz, zeren eta ez bainuen neure iraganaz zertaz penaturik, baina alegrantziaren alegrantziaz eta bozkarioaren bozkarioaz, iraganeko huts hautsetarik etorkizuna ikasteko prest, eta neure amaren arimako sabel hotzetik itsasoaren suzko altzorat eta haren besoetarat erortzeko prest...
‎ene tragedia propiala—, eta komedia iduriko hark nihaur ninduen aktore nagusi, eta lagunak ikusle, untzi gaineko eszenarioan. Eta, bezperako eta egun hartako esperientziak kontuan harturik, oker handirik gabe erran nezake ezen oren guti batzuen buruan bi aldiz galdu nuela birjintasuna: gorputzarena ez ezik arimarena ere.
‎—Lehengo egunean haren agentzian izan ninduan, aspaldiko partez. Ez dakik nola dagoen.
‎Bakarrenetarik naiz noski, lanbide kaka honetan. Ene estreinako egun hartan orduko zuzendariak erakutsi mahai berera makurtzen naiz egun ere. Bistan da ez dela oro bat.
‎Amesgaizto baten bukaera balitz bezala ospatu nuen, bide berria zela karia, etxetzarra bota zutela ikasi nuen egunean. Geroago jakin dut gure aita —hiritar garbia, azken batez— ni baino are arinduagoa gelditu zela egun hartan, amaren etxe minagatik ere. Behin baino gehiagotan egin dut neure baitan etxe eta inguru horienganako herra ez ote zen, nik jakin gaberik, bolada hartan aita eta biok kidetzen gintuen gauza bakarrenetarik.
‎—Joan den larunbatean ez zitzaidan etorri. Zerbait falta balitzait bezala bukatu nuen egun hartako lana, eta ez jakin zer. Oraintxe ohartu naiz:
2001
‎Eta garai hartakoa da amaren azken kasetea, goiz lanbrotsu batean gure pisuko atean ezustean agertu zenekoa. Neurea bakarrik nuen ahots sakon eta lodiak aurpegia erakutsi zidan, eta egun hartan are gehiago maitemindu nintzen nire ametsetako irudiaz.
‎Umetan, anai arrebekin haserretzen zenean albumeko argazkietan boligrafoz tatxatzen zituen aurpegiak bezalakoa. Egun hartan, hezetasuna toallaz lehortu zuenean Unaik oparitutako eraztunaz arrastada txikia egin zuen besazpian, eta hura ukitzean konturatu zen bularraldean koskorra zeukala.
‎Baina egun hartan, larunbat sargori hartan, plantxa egiten ari nintzela, derrepentean atea jo zuten. Gasaren errebisioa egitera zetorrena.
‎Eta gortina zabaldu zuen, kalea ikusteko behar zuena baino apur bat gehiago: lotsa apur bat eman zion, han behean Marcos egon zitekeelako gora begira eta berak oso barruko arropa polita zeramalako egun hartan.
‎ospitalean egon zirenekoa, Maria eskaileretatik jausi zenekoa, gazte koipezto hori etxean hartu zutenekoa. Eta ondo zekien jakin, egun hartan, Gabon zahar egunean, gonbidatu bat zutela. Neska ilegorria, dentistaren alaba.
‎Norbaitek, ordea, amari non zegoen salatu zion eta amak etxera erakarri zuen. Astindu ederra hartu zuen egun hartan.
‎Hori aspaldian izan zen, pasaporte faltsu bat jaso zenuen egun hartan.
‎Baina egun hartako errekreoan ez genuen patioan futbolean egin. Euria egiten zuenean aterpera sartzen ginen baloiarekin eta han jokatzen genuen, legean, baloi ordurako bustiarekin.
‎ Egun hartan Ariane topatu genuen atean:
‎Neguko egun labur eta funebreak zetozen, aurretik bidalita. Egun hartan erabaki zuen Goiok biharamunean Arianeren etxera joango zela.
‎Behin, Latineko klasean geundela, ohar bat bidali nion. Beste pupitre batean zegoen egun hartan, ez dut oroitzen zergatik. Honela idatzi nuen:
‎Ilea txirikorda luze batean moldatua zuen bizkarrean behera. Argal samarra, gona eta kamiseta morearekin zegoen egun hartan.
‎Han zegoen Goio porteria erdian tente, kandela bat bezala, eta orduantxe heldu zen gure frantseseko irakaslea, Emiliok bi segundo egin zituen geldirik Goiori begira, egun hartan frantsesezko irakasleak ilea solte zeraman, lepo eta bizkar gainera euri beltza legez erortzen zitzaiola, Emilio poliki etorri zen baloirantz, Ariane inori begiratu gabe sartu zen ikastetxe ilunera, eta gol.
‎Futbola jokatzeko ez, haizeak baloia bultzatu egiten zuelako, baina eguraldi ona egin zuen urriko egun hartan, haize hegoak giro ederra ekarri zuen.
‎ Egun hartan Harriandira joan ziren. Bunkerraren alboko harrietan eseri eta arratsaldepean, itsasoa han behean dardaraka ikusten zuten artean, Juan Bautistak poltsikotik atera eta celtas paketea eskaini zion Goiori.
‎Padre Alvarezek berehala argitu zuen sala, eten zuen filma, jaso zituen bere erroiloak latazko kaxa borobiletan eta alde egin zuen. Zaparradaren egun hartan, aretoan zerrautsa zabaldu behar izan genuen.
‎Goio ere etorri zen behin. Egun hartan jakin nuen nik Petit Maison deitzen zen txaletaren berri. Arrantzale batzuk lana amaitutakoan hara joaten omen ziren, argi gutxiko saloi bat omen zegoen, koloretako bonbillak baina indarrik ahulenarekin.
‎Lengua española izan genuen, eta gero Matematika. Egun hartako dibertsioa, paper puskak mastekatu eta gela sabaira jaurtitzea zen. Paper bola adurreztatuak goian itsatsi eta han geratzen ziren, eta sabai guztia horniduraz beterik zegoen jadanik.
2002
‎Uharte hartan jende zintzo eta langilea bizi bazen (eta sinetsi genuke bazela horrelakorik, kondairak horretaz ezer ez badio ere) euren etxean geratu ziren egun hartan, beren eginkizunak betetzen eta beren umeak zaintzen. Jende ugari, dena dela, jauregira joan zen, saltaka, korrika, zarataka, elkarri bultzaka, ukondoarekin leku onena non aurkituko, denek ikusi nahi baitzuten erregeak iragarritako ikuskizun harrigarri hura.
‎Pertseo oso txikia zela, gaiztagin batzuek kutxa baten barruan sartu zituzten ama semeak, eta itsasora bota. Itsasoan haizea zakar zebilen egun hartan, eta, haize zakar haren indarrarekin, itsasertzetik urrun joan zen kutxa, eta itsasoko uhinek intxaur azala balitz bezala astindu zuten.
‎–Ba –jarraitu zuen Mirarik. Malda gora egiten ari zitzaion hitz egitea; gero eta gehiago–, orduan, egun hartan, zera... Alexekin egon nintzen.
‎Mendik haginka egin zion ipurdi mazelan. Hain zuzen ere, egun hartan soineko berria zeukan, lorez apaindua. Urratu egin zion soinekoa.
‎" Psss...". Egun hartan, baina, Sarak" Ongi" esan zuen. Harridurazko keinua eginik, Karmelek ihardetsi zion:
‎Handik aurrera, ordea, deus ez. Egun hartan, baina, beste korapilo bat askatu nahi zuen Sarak. Bai, Ander Olaso medikuarekin izandako kontsultaren ondoren animatuxeago zegoen, beste barne horma haietako bat desegiteko gogoz.
‎Gonbitaren egun hartan eguraldi zoragarria egiten zuen, eta, nola ez baitzuen inongo presarik, bizikleta utzi eta oinez egin zuen Sarak Dioni eta Soniaren etxerako bost kilometroko bidea. Eta hara iritsi bezain laster, ustekabekoa:
‎Ez, haiek ezin zitezkeen bihotz kolapsatu baten fruituak izan eta, beraz, ene esperantzak ez zeuden ezerezaren gainean oinarrituak. Eta, esperantzak esperantza balekar bezala, ene egun hartako ezustekoa zegoen...
‎Ala neure burua engainatzen ari ote nintzen, maiteminak itsuturik? Non geratu ziren, bada, neure harrokeria, neure zinismoa eta neure autosufizientzia, gai hari zegokionez, Sara ezagutu nuèn egun hartan, ordu hartan... hogei minutu haietan, zehatzago esateko, hogei bat minutukoa izan baitzen harekin izandako kontsulta. Berdin zitzaidan.
‎Normalean goiz erdian ziztatzen zen, ondoko orduak onenak zituela; baina arratsaldean ere ongi eusten zion, urduritasun berezirik igartzen ez zitzaiola. Beste egun hartan, ordea, urduri jarri zen. Eta hurrengo egunean ere berdintsu gertatu zitzaion.
‎Eta hurrengo egunean ere berdintsu gertatu zitzaion. Baina, bezperan ez bezala, egun hartan ez zuen jasan ahal izan egoera, eta berriro ziztatu zuen zaina arratsaldez.
Emaitza gehiago eskuratzen...
Aldaerak
Taula kopiatu
egun 1.891 (12,45)
Lehen forma
Taula kopiatu
egun 1.355 (8,92)
Egun 522 (3,44)
EGUN 2 (0,01)
eguna 2 (0,01)
egunean 2 (0,01)
egunera 2 (0,01)
egunetan 2 (0,01)
egunak 1 (0,01)
eguneko 1 (0,01)
egunerako 1 (0,01)
egunez 1 (0,01)
Argitaratzailea
Konbinazioak (2 lema)
Konbinazioak (3 lema)
Taula kopiatu
egun hura ez 69 (0,45)
egun hura bertan 64 (0,42)
egun hura aurre 33 (0,22)
egun hura bera 29 (0,19)
egun hura bezala 18 (0,12)
egun hura ni 17 (0,11)
egun hura gertatu 16 (0,11)
egun hura egin 10 (0,07)
egun hura ere 8 (0,05)
egun hura ama 6 (0,04)
egun hura bizi 6 (0,04)
egun hura etxe 6 (0,04)
egun hura gogoratu 6 (0,04)
egun hura goiz 6 (0,04)
egun hura ikusi 6 (0,04)
egun hura oroitu 6 (0,04)
egun hura ahaztu 5 (0,03)
egun hura argi 5 (0,03)
egun hura bazkari 5 (0,03)
egun hura behintzat 5 (0,03)
egun hura beste 5 (0,03)
egun hura bi 5 (0,03)
egun hura eman 5 (0,03)
egun hura erabaki 5 (0,03)
egun hura gogo 5 (0,03)
egun hura gu 5 (0,03)
egun hura hasi 5 (0,03)
egun hura jakin 5 (0,03)
egun hura joan 5 (0,03)
egun hura lan 5 (0,03)
egun hura ohi 5 (0,03)
egun hura oso 5 (0,03)
egun hura zer 5 (0,03)
egun hura aita 4 (0,03)
egun hura atera 4 (0,03)
egun hura bai 4 (0,03)
egun hura bakarrik 4 (0,03)
egun hura iritsi 4 (0,03)
egun hura ukan 4 (0,03)
egun hura zu 4 (0,03)
egun hura are 3 (0,02)
egun hura baino 3 (0,02)
egun hura bat 3 (0,02)
egun hura berdin 3 (0,02)
egun hura bereziki 3 (0,02)
egun hura bezain 3 (0,02)
egun hura bisita 3 (0,02)
egun hura botila 3 (0,02)
egun hura egunkari 3 (0,02)
egun hura elkarrizketa 3 (0,02)
egun hura emazte 3 (0,02)
egun hura esan 3 (0,02)
egun hura ezagutu 3 (0,02)
egun hura gaueko 3 (0,02)
egun hura guzti 3 (0,02)
egun hura hil 3 (0,02)
egun hura ikasi 3 (0,02)
egun hura jantzi 3 (0,02)
egun hura lehen 3 (0,02)
egun hura nabarmen 3 (0,02)
egun hura nahiko 3 (0,02)
egun hura ordu 3 (0,02)
egun hura zerbait 3 (0,02)
egun hura afari 2 (0,01)
egun hura ahots 2 (0,01)
egun hura aireportu 2 (0,01)
egun hura aitzin 2 (0,01)
egun hura akordu 2 (0,01)
egun hura alkate 2 (0,01)
egun hura Andoni 2 (0,01)
egun hura argazki 2 (0,01)
egun hura asko 2 (0,01)
egun hura atseden 2 (0,01)
egun hura aurpegi 2 (0,01)
egun hura azken 2 (0,01)
egun hura badia 2 (0,01)
egun hura bazkaldu 2 (0,01)
egun hura bazkalondo 2 (0,01)
egun hura begi 2 (0,01)
egun hura Begoña 2 (0,01)
egun hura behar 2 (0,01)
egun hura behe 2 (0,01)
egun hura berezi 2 (0,01)
egun hura bero 2 (0,01)
egun hura bezainbat 2 (0,01)
egun hura bezalako 2 (0,01)
egun hura Regina 2 (0,01)
Urtea

Bilaketarako laguntza: adibideak

Oinarrizko galderak
katu "katu" lema duten agerpen guztiak bilatu
!katuaren "katuaren" formaren agerpenak bilatu
katu* "katu" hasiera duten lema guztiak bilatzen ditu
!katu* "katu" hasiera duten forma guztiak bilatzen ditu
*ganatu "ganatu" bukaera duten lema guztiak bilatzen ditu
!*ganatu "ganatu" bukaera duten forma guztiak bilatzen ditu
katu + handi "katu" eta "handi" lemak jarraian bilatu
katu + !handia "katu" lema eta "handia" forma jarraian bilatu
Distantziak
katu +3 handi "katu" eta "handi" lemak 3 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handia "katu" lema eta "handia" forma 2 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handi* "katu" lema eta "handi"z hasten diren formak 2 elementuetako distantzian bilatu
Formen konbinazioa desberdinak
bero + handi | asko "bero" lema eta jarraian "handi" edo "asko" lemak bilatu
bero +2 !handi* | !asko* "bero" lema eta jarraian "handi"z edo "asko"z hasten diren formak
!bero + handi|asko|gutxi|txiki "bero" forma eta jarraian "handi", "asko", "gutxi", "txiki" lemak
Ezaugarri morfologikoekin
proba + m:adj "proba" lema eta jarraian adjketibo bat
proba +2 m:adj "proba" lema eta bi hitzetako distantziak adjektibo bat adjketibo bat
bero + handi|asko + m:adi "bero" lema jarraian "handi" edo "asko" eta jarraian aditz bat
proba + m:izearr-erg "proba" lema eta ergatibo kasuan dagoen izen arrunta

Ezaugarri morfologikoak

KATEGORIA
adb adberbioa
adi aditza
adilok aditz-lokuzioa
adj adjektiboa
det determinatzailea
ior izenordaina
izearr izen arrunta
izepib pertsona-izena
izelib leku-izena
izeizb erakunde-izena
lbt laburtzapena
lotjnt juntagailua
lotlok lokailua
esr esaera
esk esklamazioa
prt partikula
ono onomatopeia
tit titulua
KASUA
abs absolutiboa
abl ablatiboa
ala adlatiboa
ban banatzailea
dat datiboa
des destinatiboa
erg ergatiboa
abz hurbiltze-adlatiboa
ine inesiboa
ins instrumentala
gel leku-genitiboa
mot motibatiboa
abu muga-adlatiboa
par partitiboa
psp postposizioa
pro prolatiboa
soz soziatiboa
MUGATASUNA/NUMEROA
mg mugagabea
ms mugatu singularra
mp mugatu plurala
mph mugatu plural hurbila
ADITZ MOTA
da da
du du
dio dio
zaio zaio
da-du da-du
du-zaio du-zaio
dio-zaio dio-zaio
da-zaio da-zaio
du-dio du-dio
da-zaio-du da-zaio-du
da-zaio-du-dio da-zaio-du-dio

Euskararen Erreferentzia Corpusa Euskararen Erreferentzia Corpusa (EEC)
© 2025 Euskaltzaindia