|
2000
|
|
|
Nolanahi dela, ia etxe guztietan dagoen telebista hargailuan sintonizatzen direnkanalak ez dira
|
beti
berberak izaten herrialde guztietan. Alegia, probintziakakoazterketa egitea komenigarria da, nolako kontsumo pautak erakusten dituzten jakiteko.
|
|
|
Hori dela eta, ondoko lerroetan ETBren audientziarenosaeran sakonduko dugu. Horretarako,
|
beti
bezala CIES: 1 erabiliko dugu eta, kasu honetan, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleriaren barnean 14 urtetik gorakoen informazioa eskuratuko dugu soilik.
|
|
|
(24 Art.) 36 Ildo honetan, Euskal Herriko Hautetsien Kontseiluakaurkeztu eta udalen arteko Departamenduko Lankidetza Batzordeak 1996ko ekainaren3an azterturiko kandidaturaren ondorioz,. Euskal Herria? izeneko pays delako batsortua izan zen 1997ko urtarrilaren hondarrean.Estazio bakoitzak bere hedapenaren eta kazetaritza lanaren eremuan atzera egiteko arriskuaren beldurra izan zitekeen, hots, isolamendu esklerotikoaren arriskuarena.Irulegiko Irratia da honelako joera gutxien islatzen duena, hiru irratien arteko harremanak
|
beti
dinamizatu baititu, eta bereziki Pirinioetako hegoaldeko irratiei (XorroxinIrratia, Euskal Herri Irratia...) zabaldu izan baitzaie, eta Frantzia osoko eskualdeetakohizkuntzen irratien arteko harremanak sortzen asko lagundu baitu. Hala eta guztiz ere, irrati bakoitzak bere herrialdearen nortasuna eta, batez ere, nortasun linguistikoagordetzera jotzen du.Estazio bakoitzaren identitateak atzera egiteko arriskua, nolabait konpondua izanda, azken urteotan Iparraldeko (Ipar Euskal Herria) hiru irratien artean martxan jarri denprogramazio komun garrantzitsuarekin, EAEko edota Nafarroako irratiekiko informazioeta emankizunen trukaketa sare ugarirekin, eta 1997ko ekainaren 10ean zailtasunezsortu zen. Euskal irratiak elkartearekin.
|
|
|
Aldehonetatik, aipagarria da mugimendu sozialek edo asoziatiboek ez dutela araupetutakoinongo biderik, ezta babes berezirik ere, ekimen komunikatiboak garatzeko. Alabaina, askoz egokituagoa da Estatuaren aniztasun politiko kultural territorialari dagokionean.Zentzu honetan, nahiz eta Autonomia Erkidegoen arloaren gaineko eskuduntzak mugatuak diren eta zenbait gaitan goitik behera Estatuaren araudi eta jarrerek baldintzatuta dauden, zentralista
|
beti
; oztopatzaile askotan komunikabide autonomikoekiko; zatikatzaile gehienetan?, aukera errealak dituzte hauek beren inguruetan egiturapropioak eta ezberdinak garatzeko. Hala erakusten du EITBren esperientziak berak, nahiz eta horretarako Estatuak ezarritako lege mugetatik harago joan behar izan duenzenbaitetan, edo horren zirrikituak baliatu, EITB bera sortu edo bigarren kanala zabaldu zenean bezala.
|
|
|
Horrela, bada, badirudi ikus entzunezkoetan liberalizazioaren aldeko tesiekaurrera egin dutela Europan, nahiz eta, esan bezala, tentsioan
|
beti
ikuspegi babesle edosozialagoarekin. Zerbitzu publikoaren garrantzia onartzen da, baina horren eremuamugatu eta merkatuaren sorosgarri bihurtu nahi da pixkanaka.
|
|
|
Euskadiko Autonomia Erkidegoaren kasuan, eta irrati lokalei dagokionean, horiei Euskal Herrikoizaera kulturala eta linguistikoa zabaldu eta babesteko baliagarri izatea eskatzen zaie, baita tokian tokikoezaugarri eta berezitasunak babestea ere. Halaber, beharrezkoa izango zaie
|
beti
euskara agertzea. Euskarakgutxienez izan duen agerraldia zehazteko, EUSTAT Erakundeak urtero argitaratzen duen EuskalEstatistika Urtekariaren azken alean udalez udal jakinarazten diren datuak erabiliko dira, euskararengutxieneko erabilera portzentajea, bertan azaldutako multzo euskaradun jakin guztien portzentajeenbatuketaren araberakoa izanik.
|
|
|
Politika, ekonomia eta kirol gaietan, ostera, nekez aurkitzen da euskarazidatzitako testurik Diario de Noticias egunkarian. Euskaraz argitaratzen diren apurhoriek, bestalde,
|
beti
dute zerikusi zuzena Euskal Herriarekin. Gure laginean, behinere ez dugu aurkitu euskaraz idatzitako testurik, Euskal Herriaren mugaz haragokogaia edo pertsonaia duenik.
|
|
|
Estatu indartsuek inposatu egiten diote errealitatearenirakurketa herri indargeari, gure herriari kasu honetan. Begietarako errepresentatua denherria ez da gauza abstraktua; testuinguru politikoa, testuinguru ekonomikoa eta testuinguru historikoa daude
|
beti
horren azpian, oinarrian. Gaur egun, euskal estatuarenaren ordez, espainiar eta frantziar estatuen plasmazio mediatiko grafikoa hobesten da.
|
|
|
Euskal Herriak, jakina da, ez du erabateko batasun politiko administratiborikeduki bere historian. Ez eta hizkuntzaren erabateko batasunik19, aro modernoagoan.Baina bistakoa da, gure herriaren bizimodua eta kultura ezagutzen dituen edozeinentzat, euskal herrialdeen artean
|
beti
izan dela zelanbaiteko lotura. Batasun politikorikeduki ez arren, ezagunak dira Pirinioez alde bietako euskal komunitateen arteko loturakulturalez eta idiomatikoez gain izan diren eta badiren erlazio ekonomikoak (delaartzaintza, dela baso ustiaketa).
|
|
|
Ezagunak dira, era berean, Nafarroen arteko harremanak, nola politikoak hala erlijiosoak. Ezagunak dira, jakina, lurralde guztietakobertsolarien arteko harremanak, plazarik plaza ibiltzean; ezagunak, baita, hegoaldekoapaizak iparraldean misiolari; ezagunak iparraldeko euskaltzaleak hegoaldean irakasle... Batasun politiko administratiborik ezaren gainetik, Euskal Herriak (Euskal Herriek)
|
beti
eduki izan du (dute) lotura historikoa, lehen lehenik hizkuntzari, erlijioari etakulturari atxikirik, gerora ekonomian sustraiturik, eta modernidadean politikanerroturik.
|
|
|
EuskalHerriaren aspirazioak ez ote dira izango modernia zaharretik dakartzagun oskolpisutsuak? Edo, askotan esaten diguten moduan, euskaldunak ez ote gabiltza modaren aztarnak galduta, burujabetza aldarrikapenekin
|
beti
bueltaka. Ez ote gabiltzageure zilborrari begira, inguratzen gaituen mundu berriaz pentsatzeko betarik hartugabe?
|
|
|
Izan ere, beharrezkoa da kontzeptualki argiketabat egotea: sarritan sinonimo moduan erabili ohi diren hainbat kontzeptu (hiritartasuna, herritartasuna, naziotasuna eta nazionalitatea besteak beste) ez dira
|
beti
elkarren baliokide. Eta bereizketa erreal horiek, Leizaola-k azalduko duen moduan, gatazka iturri gerta daitezke, DNI edo Carte d, identite ren ordez ENA sortzeko erabakia kasu.
|
|
|
Demokrazia ona da demokratizazio prozesua eragozten badu; eta hemen ere, Espainiakokasua paradigmatikoa da, Perukoa edo Turkiakoa bezalatsu. Ordezkapen sistemak, alegia, gehiengo/ gutxiengoen sistemaren arabera mugitzen dena sistemak, eskubideen menpekoa izan behar du
|
beti
, eta ez alderantziz, Espainiako kasuanagertzen zaigun bezala.
|
|
|
Estatu handia izan arren, bere hegoaldeko auzokide denaren kontrol ekonomiko, kultural edota politikoaren pean erortzearen beldur bizi izan da
|
beti
Kanada. Markohorretan koka daiteke 1995ean Kanadako Gobernuak argitaratu zuen txostena:. Informazioaren autopistaren erronka?
|
|
|
Estatuakedota poliziak oso interesgarritzat hartzen ditu datu horiek, potentzialki arriskutsuizan daitezkeen taldeak (oposiziokoak, disidenteak, marjinatuak, eta abar) kontrolatzeko.
|
Beti
bezala, informazio larriaren erabilpena oso justifikaturik dago: guztiononerako omen da.
|
|
|
Beraz, azken aldian nortasun formalaren eta honen bermearen inguruko eztabaida sortu da. ENA ekimena sortzearekin batera, eta ordura arte dokumentazio eskatzerakoan erreferentzia eta testuingurua
|
beti
unerik gozoenak ez bide zirelako, hasiera batean agiriaren beharraren inguruko eztabaida sortu zen. Ekimen honekorain arte jaso duen erantzun zabalak, ordea, argi utzi du gizarte mailan izan duenonarpena.
|
|
|
banakoaren atxikipen sentimendua eta estatuarekiko loturak
|
beti
bat ez datozelafrogatzen dute ekimen horiek. ENAko kideek adierazi duten bezala,, argi dago estatuetarako gai garrantzitsu bihurtu dela?.
|
|
|
Agiriok jabearen nortasunaren edo, bederen, atal baten adierazle omendira. Ez
|
beti
, baina.
|
|
|
hiritartasuna, herritartasuna, naziotasuna eta nazionalitatea, besteak beste*. Ez dira baina
|
beti
elkarrenbaliokide. Hain zuzen ere, norbanakoaren eta egitura politiko jakin baten artekoloturaren inguruan jardutea izango da lan honen xedea.
|
|
|
Hala erakustendigu behin eta berriro nazionalitate bikoitza duten pertsonen jarduerak, bai EuskalHerrian, eta bai, beste testuinguru batzuetan, inmigrazioaren inguruko ikerketa lanek ere azaltzen dutenez. Instrumentalizazioa, ordea, ez da
|
beti
begi onez ikusten. Ezta estatua nolabait kolokan jartzen duten ekimenak ere.
|
|
|
Nahiz eta ideia honen aurka
|
beti
jo izan duen Bernard Henry Levi-k (Le sieclede Sartre, Grasset, 2000), edo, berriki, merkatu mundializatuko egoera honetaraegokitutako Michel Antoine Burnier ek (L' adieu d Sartre, Gallimard, 2000) J. P.Sartre ren irudia birmoldatu nahi izan duten azken honen mezua desitxuratuz, pentsalari existentzialistaren ardatza honetan datza, alegia, bai gizabanakoek eta baigizataldeek ere erdiets deza...
|
|
|
Literaturan zein antzerkigintzan, unibertsitatean nahiz kale zuloko tabernetan, prentsan edo manifestazioetako mitinetan ere, J. P. Sartre
|
beti
aurkitu dugu erdian.Grezia zaharreko filosofoak bezala, agoran hizlari; Berpizkundeko humanistengisan, poligrafo nekaezin; Kapitalismoaren hasierako militanteen antzera, elkartasun kolektiboen gogoetagile; Kolonialismo berantiarraren salatzaile; 68koMaiatzean irudimena aldarrikatzen eta ikasleriarekin batera ozenki oihukatuz, ukazio guztien kontrako borrokan, polemista, profesore eta profeta.
|
|
|
Platon-en eskolakoek egindakoaren arrastoarisegituz, antzerkia idazten. Gizabanakoaren nahiz gizartearen askatasuna bereizinahi izan zuten ilustratuen aurrean, tinko bezain gogor, estaturik gabeko kulturakolonizatuen eskubideak aldarrikatzen
|
beti
(Les Temps Modernes aldizkariko bi aleEuskal Herriari buruz kaleratu zituen, 1972an eta 1976an).
|
|
|
Berau abian jartzen ez den bitartean, gainerako estaturik gabeko hizkuntza, kultura, herri eta nazioen antzera, euskaldunok ere
|
beti
menpekoak izango gara etaezin izango dugu ez eguneroko bizitza ez eta etorkizunik ere behar bezala kudeatu, gauzatu, biziberritu...
|
|
|
XIX. mende osoan barrena, Suediaren atal izan zen Norvegia; baina autonomia zabalaz
|
beti
.
|
|
|
Herrietako barne arazoak nola konpondu, herri bakoitzeko jendeak erantzunbeharreko galdera da
|
beti
. Besteen etxean atzerritar garenoi begirale lanak dagozkigu, agian baita iritzi emailearenak ere, baina inoiz ez epailearenak.
|
|
|
Betidanik dut gogoko Jano jainkoa. Bi aurpegien jainkoa, bakearena eta gerrarena.Errepresentazio klasikoan Heraklito
|
beti
negarrez ari da; Demokrito, aldiz, beti barrez. Edonondik ikusten dituzuela, edozein unetan begiratzen dituzuela ere, bakoitza beti berbera da:
|
|
|
Betidanik dut gogoko Jano jainkoa. Bi aurpegien jainkoa, bakearena eta gerrarena.Errepresentazio klasikoan Heraklito beti negarrez ari da; Demokrito, aldiz,
|
beti
barrez. Edonondik ikusten dituzuela, edozein unetan begiratzen dituzuela ere, bakoitza beti berbera da:
|
|
|
Bi aurpegien jainkoa, bakearena eta gerrarena.Errepresentazio klasikoan Heraklito beti negarrez ari da; Demokrito, aldiz, beti barrez. Edonondik ikusten dituzuela, edozein unetan begiratzen dituzuela ere, bakoitza
|
beti
berbera da: Heraklito negarrez, Demokrito barrez.
|
|
|
esaten duen Bestearen menpe baitaudebeti. Honi dagokionez, psikoterapia guztiak norbere irudiaren terapiak dira, izatez, eta ispilu aroan oinarriturik daude
|
beti
. Eredu papera betetzen duen nagusiaren begiradapean, niari bere sintesi eta menderakuntza funtzioak itzultzea da kontua.Irudi bidezko terapiak dira, eta horrexegatik nagusi bidezko edo nagusiarekikoidentifikazio bidezko terapiak dira.
|
|
|
Eredu papera betetzen duen nagusiaren begiradapean, niari bere sintesi eta menderakuntza funtzioak itzultzea da kontua.Irudi bidezko terapiak dira, eta horrexegatik nagusi bidezko edo nagusiarekikoidentifikazio bidezko terapiak dira. Horregatik datoz
|
beti
mintzairaren eremutik.Hitzaren erabilera nabaria da hor, gutxiago, gehiago edo ezberdinki azpimarratuabada ere. Zen a hain da mintzairaren eremuan ongi kokaturiko terapia, non hitzadeskontzertatzera jotzen baitu sistematikoki, adierazle purua bere esanahi gabezianharrapatu nahirik.
|
|
|
Kohut ek bere azken lanean garatutako teorian pentsatzenari naiz; teoria horren arabera, irribarre egingo dion Beste bat subjektuarentzat azaleratzea da psikoanalisiaren helburua (1). Amets errepikakor bat jasaten zuen paziente baten forman, oso adibide polita jartzen du; bizkarra ematen dion pertsonaiabat ikusten zuen
|
beti
amets horretan, jasaten zuen oinarrizko errefusa nolabait gorpuztuz horrela. Kohut ek sendatutzat ematen du pazientea, honek azkenean ametshau egiten duenean:
|
|
|
Helburua ez da bizia salbatzea, norbaiten analisiari jarraipena eman ahal izatea baizik. Eta hala, jakinguraren izenean, batzuetan analistakbadirudi biziaz balio bat egiten duela, eta badaki buru hiltzea errepresioaren garaipena dela
|
beti
, suizidioa, ezer jakin nahi ezaren, muturreko era dela.
|
|
|
Hartara, bere gorputza sumatzeari utzi eta bere gurasoentzat berezi bilakatzeaonartu behar izan du. Gerora,
|
beti
pentsatuko du izaki berezia dela besteen begietan; energia guztia Niaren irudian dago, gorputzetik bereizita. Antolamendu nartzisistakmota desberdinetakoak izan daitezke:
|
|
|
–Gestalt Terapian funtsezkoena da jakitea, ez hitzezkoa
|
beti
dela hitzezkoabaino garrantzitsuagoa. Hitzek gezurra diote eta zuritu egiten dute; gorputzarenposturak, ahotsa eta ez hitzezko jokaerak beti egiazkoak dira?. 24
|
|
|
–Gestalt Terapian funtsezkoena da jakitea, ez hitzezkoa beti dela hitzezkoabaino garrantzitsuagoa. Hitzek gezurra diote eta zuritu egiten dute; gorputzarenposturak, ahotsa eta ez hitzezko jokaerak
|
beti
egiazkoak dira?. 24
|
|
|
Antzekotasunik balego, jabetzerik ezlegoke.
|
Beti
argia balego, norberak ez luke argia biziko. Argi iluneko erritmoakpresent egon behar du.
|
|
|
Hauenaburuz, ezagutza kontzientzia behar beharrezkoa da. Orokorrean, metodofenomenologikoaren arabera, kontzientziaren gertaerak ukaezinak dira,
|
beti
gauzaguztiei buruzko argibide zehatzik ematen ez diguten arren.
|
|
|
Bigarrena, atxikimendua kontrol sistema da; hau da, unean uneko beharrekzehazten dituzten helburuak lortzeko portaera egokitzen duen mekanismoa da.Beraz, haurrak helduarekiko duen gertutasun beharra ez da
|
beti
berdina, barrukonahiz kanpoko faktore batzuen arabera moldatzen baita (haurraren beldurrak, haurrak antzemaniko segurtasun maila, potentzialki arriskutsuak diren egoerak, etab.). Haurrari momentuan duen gertutasuna nahikoa ez bazaio, gertutasunhandiagoa lortzeko helburua duten portaerak aktibatuko ditu, hots, atxikimendu portaerak.
|
|
|
1983an Familia Terapiak bere aurkezpen ofiziala egin zuen eremu psikiatrikoespainiarrean, Neuropsikiatriako Elkarte Espainiarraren XIV KongresuanParadigma Sistemikoa eta Familia Terapia ponentzia (Suarez eta Rogero, 1983) aurkeztu zuenean. Ordudanik, Familia Terapia
|
beti
presente egon da, bai testuingurupsikiatrikoan, bai testuinguru psikologikoan, modu sekundarioan bada ere.
|
|
|
Gehiago deskribatuz, irudimenezko pertsonaiek ez dute pertsona bat edo pertsona baten bizitzaren alderdi bat derrigorrez errepresentatzen; gainera,
|
beti
ez datozbat ageriko eszenako pertsonaiekin; bertan izan daitezke edota baita honela azalduere: pertsonaiarik ez egotea, pertsonaiaren zatia, pertsonaia zatiez osatua izatea... Batzuetan subjektuaren irudimenezko pertsonaiak daudela ikusten dataldekideengan;, eszena dramatikora bidea irekitzeko modu desegokia?
|
|
|
Subjektua
|
beti
dago hor eszena horietan.
|
|
|
Defentsa horiek, era berean, fantasiaren lehen mailako funtziora (desirareneszenifikazioa) guztiz atxikita daude, galarazitakoa desiraren posizioanbertan
|
beti
hor dagoen eszenifikaziora, alegia.
|
|
|
–(...) Ia
|
beti
, psikoanalistek bestelako kalifikatzailerik gabe transferentzia deitzen dutena da, sendabidean ematen den transferentzia. Sendabide psikoanalitikoanarazoak garatzen diren esparru gisa ezagutzen da transferentzia klasikoen artean.Sendabide honek, gainera, transferentziaren ezartzea, motak, interpretazioa etakonponbidea ditu ezaugarritzat?
|
|
|
Gure psikearen barruan bizirik dirauten biztanleok
|
beti
ekintzan dihardute: elkarri begira, desiratzen eta gorrotatzen duten objektuak, ezinbesteko tiobiboenirudikapen zatikako edo osoak, hitzaren esanahi teatralean? (o.c.
|
|
|
Duela urtebete, kalean geldiarazi ninduten, Errenterian. Ni bertako hizkuntzalarihandi bati buruzko zerbait idatzia nintzen arin eta bromoso, Koldo esaten zitzaiolaorain, berak bere buruari
|
beti
Luis esaten zionari. Ba, hartaz galdetu zidaten hainzuzen ere, ea zer esan nahi nuen harekin.
|
|
|
Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat. Aipatu ditudan adibide guztiek ez bezala jokatuizan du
|
beti
Txillardegik, publiko pribatu langak eta intelektual= neutraltasuna berdinketa apurtuz. Horregatik da unibertsala, are bere idatzi zabal, sakon eta ezinbestekoen gainetik.
|
|
|
Txillardegi azkeneko 40 urteotan euskararen inguruko gertaera adierazgarrienetanaurrean edo atzean, baina
|
beti
murgilean egon izan den pertsona da. Gaur egun, euskararenak eta euskaldunonak ulertzeko ezinbesteko erreferentzia.
|
|
|
Txillardegi gizon eztabaidagarria eta eztabaidatua izan da
|
beti
, disentsuarengizona, orain hain goraipatua den kontsentsuaren gizona izan ordez. Eta horrekbetidanik erakarri nau.
|
|
|
Baina argi bainoargiago erakutsi digu, kontsentsu berri horren alde egoteko modu bakarra lehenagokokontsentsua apurtzen saiatzea dela. Horregatik izan da
|
beti
disentsuaren ikurra. Edogaur egun gero eta gehiago erabiltzen diren hitzak erabiltzearren, sistema espainolarekiko intsumiso eta desobediente.
|
|
|
Nik neuk ere hori uste dut, bainaalderantzizko interpretazioaz.
|
Beti
–oker, baina beti norabide berean okertuta, helburubererantz zuzenduta:
|
|
|
Beti, oker? baina
|
beti
norabide berean okertuta, helburubererantz zuzenduta: euskal nortasunaren berpizterako bidean okertuta.
|
|
|
Nork ezdaki arlo askotan bide urratzaile izan dela, hala nola nobelagintzan, gramatika gaietan, fonetikan, euskararen ahoskeraren problematikan, intonazioaren garrantziaren azterketan, linguistika eta matematikaren arteko erlazioan, soziolinguistikan (zenbat informazio ez ote digun eman, herri gutxiengotuen arazo linguistikoez, diglosiaz etaabarrez)... Horietan guztietan
|
beti
gordin, beti latz, pesimista antzean, baina zirikatueta bultzatu nahian, ekintzaile.
|
|
|
Nork ezdaki arlo askotan bide urratzaile izan dela, hala nola nobelagintzan, gramatika gaietan, fonetikan, euskararen ahoskeraren problematikan, intonazioaren garrantziaren azterketan, linguistika eta matematikaren arteko erlazioan, soziolinguistikan (zenbat informazio ez ote digun eman, herri gutxiengotuen arazo linguistikoez, diglosiaz etaabarrez)... Horietan guztietan beti gordin,
|
beti
latz, pesimista antzean, baina zirikatueta bultzatu nahian, ekintzaile.
|
|
|
Geroztik askotan Txillardegi aurkitu dut Donostian,
|
beti
bere lehen engaiamenduari fidel: %100 abertzale, baina espiritu argia eta kritikoa, hala ere.
|
|
|
|
Beti
ez geunden ados, baina ezadostasunak ez ziren estrukturalak, koiunturalakbaizik. Gainera, bere etxean biltzean (Donostiako etxea seme alabei utzita, mendiangaldurik dagoen baserri batean bizi zen ordurako), bera eta bere ingurunea ikustekoparada ederra eman zigun, bai eta zein pianojole fina den frogatzeko ere.
|
|
|
Txillar emotibitate hutsa da, erromantiko petoa zentzu berezkoenean; maitasuna da bere motorra, eta emozioa duegintza guztien oinarrian. Badakigu politika (politikoa esan nahi dut) eta maitasuna ezdatozela
|
beti
bat. Horregatik erratu izan da batzuetan, eta horregatik jakin behar izandu onartzen erratu egin dena.
|
|
|
Musu bat eta
|
beti
arte.
|
|
|
Politikagintzan, ordea, ez bada hori bezain egokiaritu, aitortu beharrekoa dut argi eta garbi hauxe: herriaren une larri guztietan, kinkalatzetan oro, gatazkaren lehen lerroan dugula
|
beti
ikusi, gure interesak gartsuki etafinki defendatuz. Gure herri honek ez du hori ahanzten ahal
|
|
|
–bere amak kontetaneutsena? eta han ba, bajatuten zirean tximiniatik behera bera egoten zenean
|
beti
, baurdaia frijitan, ezta, zartanean.
|
|
|
«Felipe zan hor goian bizi zan agure bat» argitu zidaten Elbiraren auzoek, eta hariohartarazi zioten bahitua ez zela Feliperen arreba izan, haren aurreko batena baizik, baina
|
beti
familia berekoa.
|
|
|
brasa guztiabarreiatu zuen eta emazteari aztala eraman. Gero
|
beti
maingu ibili zen. Emazte hura, Gaxuxa izenekoa, eta haren senarra Joanes, ezagutu zituen Jose Mari Kastantxok, haren denboran gertatu baitzen punizionea:
|
|
|
Orain dela kasik laurogei urte, Orozkoko Arane etxeko gizonak(* Teofilo Etxebarria pseudonimoa emango diot) parte txarrekoak ei zeuzkan eta katu bilakatzen eizen, bereziki lapurretan ibiltzeko. Gizon horren gorabeherak kontatzean
|
beti
azpimarratu du berriemaileak, eta haren senarra Pablok egiaztatu, egiazki gertatu direla, ezbatere asmatuak, baizik eta haren ahaideek ikusiak, Eulaliren izekok eta amak biziizandakoak. Hain zuzen haiek dira informazioaren iturburua:
|
|
|
Txillardegiren Bat aldizkariko testuen aipamenak egitean bi zenbaki erabiliko ditugu
|
beti
: aurrenakaldizkariaren zenbakia adieraziko du, eta bigarrenak horren barruko orrialdea.
|
|
|
Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta Euskara Batua zertan den), Euskararen gramatika (Euskal Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarria gertatu zitzaidan garai hartan Memmiren liburua, Txillardegik itzuli eta Jakinekargitaratua?. Helburu praktikoa ipini du
|
beti
Txillardegik hizkuntzalaritzako etasoziolinguistikako lanetan: Euskararen defentsa, berreskurapena eta normalkuntza.
|
|
|
Jakin besterikez dago, EHEren sorreran Txillardegi egon zela eragile eta, ideologo? nagusietako, etaEKBren sorreran ere partaidetza bizia eta erabakigarria izan zuela7
|
Beti
egon da euskararenaldeko herri mugimenduan buru belarri inplikatuta. Horren izenean kritikatu du, baita ere, erakunde publikoen zenbait jokabide politiko, mugimendu hori makaltzera datorrena:. Harrokeriak puztutako erraldoikerien truke ekimen herrikoi apalak suntsitu nahia, zinez, sinetsi ezina da?
|
|
|
Erreferentzia argia dutehauek. Nahinon egonik ere erraz kokatzen diren haize motak dira, erreferentzia beraizaten dutelako
|
beti
.
|
|
|
Horrela, gallegu aize nondikheldu den zehaztea ez da batere zaila:
|
beti
izango da leku beretik datorren haizea.Gaztela haizea, aldiz, berezia da, hain zuzen ere Nafarroan baino bildu ez delako etaGaztela Nafarroako euskararen eremuaren mendebaldean ez dagoelako, gehienez erehego mendebaldean.
|
|
|
Erdal jatorrizko berba, azkenik,
|
beti
dago puntu kardinalei lotuta. Denetan agertuda puntu kardinala izendatzean.
|
|
|
Izan ere, mendiek etaharanek haizeen norabidea zehazten eta markatzen dute sarritan. EHHAn lau haize mota garden itaundudiren arren herri bakoitzean moldatu behar izan dugu bere egoerara, nahiz
|
beti
ez den norabide zehatzzehatza lortu, beharbada ez dagoelako.
|
|
|
Nahitaez?
|
beti
–espainol edo frantses moldeetan pentsatzen dutenak, Euskal Herriko nortasunaren aurkakoak bihurtzen dira.
|
|
|
Gizakiak betidanik izan du natura edo irudimenaren irudiak adierazteko gaitasuna. Egilearen nortasuna islatzen da
|
beti
edozein iruditan. Bertakoek bertakotasunaadierazten dute.
|
|
|
Zer izan da existentzialismoa? Filosofia jakin bat baino gehiago, galdeketafilosofikoari ekiteko modu arrunt bat, erdigunean gizakiaren existentzia begiestenduena
|
beti
, gogoeta ororen oinarrizko datu konkretu artekogabea, inmediatoa, bezala.Abiapuntua gizon emakume konkretua da. Singularra.
|
|
|
gizakiarentzat errealitateespezifiko bat adierazten duela, beste ezerentzat ez bezalakoa, galdutasun edo ziurgabetasunaren sentimendu mingarria inplikatzen duena, garapide ezbaikor dolorezkobatena denboran. Denborak, horrela, existentziak?, arrisku baten tankera hartzen duharentzat; amildegiarena, mehatxuarena, tximistarena, bat bateko errebelazioarena,
|
beti
ezusteko biharrarena... Gizakiaren denborazkotasuna izango da, hortaz, gizakiarenulerkera existentzialistan oinarrizkoa, ez haren natura edo esentzia (metafisikoa, denboragabea).
|
|
|
Edonola ere, Euskadi frankistakatolikoan gogoeta modu hauek probokazio bat ziren jende askorentzat). Kontuada gaizki aukeratu zuela, eta aukera
|
beti
gaizki egiteko arrazoiak pila bat direla. Freud-ekin, nahiz Freud-en beharrik gabe, edozeinek ikus dezakeenez(, ezin gizonakonpreni hormonak aintzakotzat hartu gabe?)?. Zer egin, orduan?
|
|
|
–Lilura sortu duena baino ederragoa da lilura bera. Honegatik, gainera, lilura hiltzen du
|
beti
edozein liluragai atzeman eta irixteak?. Izan ere, ametsak, absolutuak moldatzen ditu; egunoroko bizitza, errealitateak.
|
|
|
Gizaki estetikoa, horregatik, inesentziala da, Kierkegaard enhitzetan; gizakiaren imintzio bat. Estetiko horren desliluratzeaz eta etsipenaz, Leturiabezalaxe mintzo da
|
beti
Kierkegaard. Emakumeak, dio?
|
|
|
Aspaldiko kontu bat. Bere garaian, Europa gaiztotik izurria bezala zetorrenuholde gaizto bat zen euskaldun zintzoentzat (eta ia euskaldun denak ziren zintzoakorduan) 12 Arbasoen fedean eta erlijioan
|
beti
txukun txukun bizi izandako EuskalHerria nahastera zetorren, txerrikeria, bat, moda narras zikin bat, E. Erkiagarekinesateko:
|
|
|
Existentzialismoa aipatzen denean, Kierkegaard aipatzen da
|
beti
. Existentzialismoak gure artean eduki duen presentzia aipatu nahi denean, Txillardegi aipatzen dugu.
|
|
|
–Aukeratu eta gero, ordea, absolutu guziei zuzenetsi dakieke?: Absolutuaren fundamentuerlatiboa
|
beti
hori da (aukera, fedea). Guztiz Unamuno-ren zentzuan beti.
|
|
|
Absolutuaren fundamentuerlatiboa beti hori da (aukera, fedea). Guztiz Unamuno-ren zentzuan
|
beti
.
|
|
|
Baina hautapen existentziala ez da, behin egin eta, betiko eginda gelditzen.
|
Beti
berriro egin behar da. Etengabeko erabakitze bat da.
|
|
|
Zeu bakarrikzaren indibiduoa, ez historiaren edo gizar tearen produktu, halabeharrezkoa?, ekoizpen mekanikoa, hots, beste edozeinen berdina, adibidez, momentu historikobaten edo klase sozial baten barruan(. XX. mendeko emakumea?,, industriako langilebat?, talde horretan beste edozein bezalakoxea, azken finean)?. Neure erabakiarenfruitua da, unibertso osoan eta eternitate guztian neu bakarrik naizen eta
|
beti
neubakarrik izango naizen honen banakotasuna, diferentzia. Nire nor, ez bakarrik zer, izatea.
|
|
|
Politikakbere erritmo, helburu, taktika, ibilbide eta bitarteko propioak ditu, eta ezin dira kanpotik neurtu, politika hori desagerrarazi nahi ez badugu behintzat. Politika askatzaileadagoenean, ez dago
|
beti
–erreala da, ezin da guztiz sinbolizatu, eta hori angustia iturri etengabea da.
|
|
|
Batez ere, aktibismotik urrun, politika praktika pentsatua dela uste dugunoi, hori baita pentsamendu politikoaren berezitasuna?, Txillardegik motibo ugarizhornitu gaitu gauzei bueltak emateko. Eta hau
|
beti
da eskertzekoa, pentsatzea ez baitainoiz ariketa ugaria izan. Ezin ahaztu ere, ezker abertzalearen baitan eta Euskal Herrianoro har, lehenbizi gauzatu eta gero indartsu bilakatu diren zenbait jarrerak Jose Luisengandutela aitzindari ukaezina.
|
|
|
Arana Goiriren Foruak, esan dugu jada, ez dira foru probintzial zaharrenbatuketa, komunitate historikotik omen datorren eta eternitaterantz proiektatzen denespiritua baizik.
|
Beti
dago jarraipenaren ideia elementu objektibatuan; nahiz etahaustura ere egon den, azkenean batasuna nagusitzen da. Kant-en idealismo formalalitzateke hau, historian zehar izakietan gauzatuz doan ideiarena, alegia.
|
|
|
Erritoak daude onartze eta gaitzeste harreman guztietarako: pertsona jakin horiekin elkartu edo ez; jarduera guztietarako aintzat hartu edoez, horien irizpidea
|
beti
beharrezko izan edo ez, horiekin afaltzera, manifestaziora,... joan edo ez.
|
|
|
Noiz edo noiz sinetsi nahi izaten dugu guztia ematendugula... musu truk; baina inoiz ez da horrela izaten.
|
Beti
eskatzen dugu eta gero etagehiago eskatzen dugu, ezer eskatzen ez dugunean. Ezen orduan zorra kitaezina baita.Edo beste inor baino maiteago gaituztela.
|
|
|
Ezen orduan zorra kitaezina baita.Edo beste inor baino maiteago gaituztela. Edo luzaz irauten duten tranpaz beterikoafektibitate menpekotasunak egiten ditugu edo
|
beti
menpeko diren leialtasunezkoak.Zail egiten bazait ere, ulertu nahi dut, ezin izan naitekeela neure seme alaben adiskide, neure eskarmentua ez dela haiena, neure ikaskuntzak ez diela balio, ikasi egin beharkodutela, nik egindako oker zuzenak neureak direla eta haiek ere, beren aldetik egingodituztela. Maiz askotan esan ohi dugu ez genu keela nahi geure seme alabek geuk eginditugun hutsegite berak egitea.
|
|
|
a) Euskal Herrian
|
beti
izan du Elizak el problema de la necesaria adaptacional pueblo fiel, eta lehendik ere Gotzainek repetidas veces, ya en publico ya enprivado, legislando y contestando a los variados casos que la practica presentaba, habian dictado normas. Horien artean zegoen, aipatu dugun Zacarias Martinez-ena.
|
|
|
Kronikari modura, betiere euskararen debekuaren kontzientzia ernea erakusten duNarbaitzak, lehenengo unean eta berehalako asteetan; alde horretatik, bere azalpenenhoztasunean ere, informazio zerbitzu ona bete zuen, garaiko kronika ofizial bateanesan zezakeena azalduz, eta, horrela, ondoko kronikariari egiteko bera samurtuz.Hizkuntzarekikoak, albistea errepikatuz ere,
|
beti
inolako iruzkinik gabe eman ohi ditu.Gizon kritiko eta zorrotz modura gogoratzen dute ezagunek Narbaitza.
|
|
|
1939ko lehen seihilabetean, Amundarain kronikaria ez zen astez aste edo bederatziurrenez bederatziurren arazoaz
|
beti
esanak errepikatzen ibili, baina urte hartakoekainera iristean ondoko ohar hau idatzi zuen, Donostiako elizetako une hartakoegoera adierazten diguna. Aurreko eta ondoko pasarte gehienak baino esanahitsuagogertatzen da berori; esanahitsua, diogu, artean Gobernu Gotzainen arteko negoziaketakbere emaitza ez baitzuen eman, eta, gainera, Donostiako hiriburuan ari zen jazotzenesaten zaiguna, ez nonahiko zokotan (Cronica:
|
|
|
1940ko martxoan A. Mitxelena Martutene auzoan aurki genezakeen Misio bateuskaraz ematen (Cronica: I, 399, 501), eta akordio haren ondoren, elizgizonek ohiturazaharretara itzultzen ari ziren, noski,
|
beti
euskararen ohiko erabilpenean maila berairabaziz, baina bai debeku eta muga sobera itogarrietatik irtenez.
|
|
|
Latinaren garai haietako ofizialtasuna ahantzi gabe, Egiako euskaldunek bazekiten zein zerbitzu zituzten euskaraz, eta zeintzuk ziren gaztelaniaz, eta GarizumakoMisioaldietan
|
beti
zegoen sermolari euskaldunik, eta auzotarrek ongi erantzuten ziotendeiari, goian esan denez. Hala ere, jai handietako predikuetan (Aste Santuan, adibidez) ez dirudi Atotxak, 1935ean behintzat, kalitatez eta kopuruz, gainerako eliza donostiarretako mailarik zuenik (Cronica:
|
|
|
Bakea egin zenean (1875), tradioziozaleek berriz ere heldu izan zioten euskarasustatzeari, eta, jakina da, 1936ko Gerra Zibila baino lehen karlismoak bere euskaltzale eta idazleak izan zituela. Foruzalea ez zen
|
beti
urrun ibili euskaltzale ere izatetik.
|
|
|
Ba partikula markatua da baldintza gisa erabiltzen denean.
|
Beti
–baldin, partikularekin batera agertuko balitz, markatutzat jotzea erraza izango litzateke; baina hala ez denean, ezin bereiz daiteke baieztapenetatik. Era berean,, zuen?
|
|
|
Saltoki handietan, telefonistak euskaldunak izanik, euskaraz erantzun beharkolukete
|
beti
; baita ere megafoniaz ematen diren mezuak euskaraz eman lehendabizi.
|
|
|
kanta, espainiarfrankista gazteen bilera publiko batean abestua, adibidez, gure izaeraz egiten den isekagisa interpretatuko genuke, eta laidogarria izango litzateke guretzat. Beraz, adierazpenmusikala (bere izate publikoan
|
beti
, jakina) eta kidetasun sozialarekiko sentimenaklotuta daude elkarrekin: elkartasun sentimen horrek ematen dio musikari eraginkortasuna; elkartasun sentimen hori musikaz esperimentatzen dugun hunkipen eta bestelakosentimenen oinarrian dago; eta elkartasun horrek ematen dio musikari izaera eta indaridentitarioa, segidan aztertuko duguna.
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza. Txillardegi, ren lagun guztiak ez dira hizkuntzalariak edo politikariak, musikariak ere badira haien artean, bera bezala. Hau da nirekasua, Jose Luisekin bizitzaren une
|
beti
interesgarriak konpartitzeko aukera izaten duenmusikari horrena. Bide batez, Jose Luis Alvarez Enparantzaren izaera musikalaerrebindikatu nahi dut.
|
|
|
Esan ohi da hizkuntza komunikatzeko dela eta giza jendearenadela hizkuntz gaitasuna. Dena den, ez da
|
beti
izan komunikazioa hizkuntzarenalderdirik nagusiena hizkuntzalarientzat. Esango nuke, orain amaitzen arizaigun mende honetako hizkuntzalaritza teorikoa deitu duten horretan etahorretarantz bideratu ziren bide estrukturalista funtsezkoenek, hizkuntzarenbeste alderdi batzuk izan dituztela oinarri:
|