|
2000
|
|
|
Azken batean, halakoan oinarri hartzeak, dibortzioa legeztatzeko, ez dakar besterik ezkontide bakoitzari bere nahieraren arabera ezkontza desegiteko eskubide kaltegarria ematea baino. Ba al dago munduan kontraturik, kontratugile bakar
|
batek
bere gogo eta nahierara suntsi dezakeena, beste alderdiaren adostasunik gabe?
|
|
|
Ados gaude, berebat, legeek oinordeko izateko aukera edo modua ezar dezaketen horretan. Irrigarri eta peril handikoa litzateke legeen egitekoa norbanako
|
batek
bere nahikeriaren arabera urratzeko ahalmen mugagabea izatea.
|
|
|
2 Argi dago Vienako Zirkuluaren filosofiak bere eginkizunagatik bakarrik nahikoa duela filosofiaren historian agertzeko. Dena den, alabaina, interesgarria da beti ikusmolde filosofiko
|
bat
bere garaiko beste batzuen aurrean kokatzea, batik bat antagonikoak badira. Antagonismo mota hauen haria erraz nabaritzeko, ikus adibidez D’AGOSTINI, F.:
|
|
|
Fenomenalismoaren noraeza subjektibismoan erortzeko arriskuan zegoen, eta joera honek ez zituen Zirkuluaren partaide gehienak ase. Batzuek Tractatus aren joerari jarraitu zioten, batik
|
bat
bere solipsismoari, baina inork ez zuen idealismoaren tesia onartu, ez baitzuten uste errealitatea adimenarekiko independentea denik. Beste batzuek jarrera antierrealista arbuiatu zuten.
|
|
|
Fisikalistentzat, aldiz, enuntziatu baten egiaztagarritasunak subjektuartekoa behar zuen izan, gertakari bat beha zezaketen guztiei irekia; hain zuzen ere, zientziaren eginkizuna, subjektuartean edo modu objektiboan azter daitekeen ezagutza ematean baitatza. Argi eta garbi eduki behar da zientziari ez zaiola axola pribatu hutsa dena, zientzialari
|
batek
bere kabuz bakarrik eta berarentzat sinets edo senti dezakeena. Hori ez da aipagarria zientziarentzat, ezta Zirkuluak defendatzen zuen filosofia motarentzat ere, honek zientifikoa izan behar baitzuen.
|
|
|
Adierazpen bakoitza aurreko definizioaren ordez jar daiteke eta banan banan aipatzen ditudanean Galtonek eman zuen itxura mota bera eman nahi dut: argazki plaka
|
batean
berean aurpegi desberdinen argazki segida bat egin zuen, guztiek amankomunean zituzten ezaugarri berezien irudia eskuratzeko. Eta guztien argazkia erakutsitakoan, ohizko aurpegi txinatarra —kasu— ikus dezazuen lortuko nukeen modu berean, horrela zuen aurrean jarriko dudan sinonimo segida zehatz mehatz aztertzen duzuenean, guztiek amankomunean dituzten ezaugarri bereziak ikusi ahal izango dituzuela espero dut.
|
|
|
hutsegitearen jatorria aurkitu behar da, bestela egia entzuteak ez du ezertarako balio. Egia ezin da barneratu, beste gauza
|
batek
bere lekua hartu duenean.
|
|
|
Sua beste fenomenoak bezalakoa da, ez gehiago, ez gutxiago, eta fenomeno batek batzuk hunkitzen ditu eta beste fenomeno batek beste batzuk. Bada, ezein fenomeno ez da berez bereziki misteriotsua, baizik eta guretzat edozein izan daiteke, eta esnatzen den gizakiaren espirituari berezkoa zaio fenomeno
|
batek
beretzat esanahia edukitzera heltzea. Kasik esan liteke gizakia animalia zeremoniatsua dela.
|
|
2001
|
|
|
Alde batetik, ardatz biologikoa dago: denboran zehar irauteko, gizarteari beharrezkoa zaio sexu eta belaunaldi ezberdinen arteko proportzio egokia gordeko duen banako kopuru jakin
|
bat
bere baitan biltzea. Populazio aldaketek, bat batekoak direnean batez ere (epidemiak, boomak), gizartearen gainerako azpisistemengan (erlazio pertsonalak barne) eragin latzak izaten dituzte.
|
|
|
Hemen sortzen da sufritzen duen pertsona zuzenaren irudia, literatura guztietan agertzen dena. Gizarte
|
batek
bere antolaketa propioa justifikatzeko erabiltzen duen irudi, kondaira, ideia eta teorien multzoari legitimazioa esaten zaio, eta bere partaideei multzo hau ulergarria zein eramangarria eta jasangarria egitea du helburu: beraien gizartea hoberena zergatik den azaltzen die.
|
|
|
Baina legitimazio ororen beste alderdi garrantzitsu
|
bat
bere burua justifikatzeko erabiltzen duen diskurtsoaren forma dugu. Batzuek antzinako kondairetara, jainko sortzaileengana, nekez sinets daitezkeen mitoetara jotzen dute.
|
|
|
Orduan, zer, lon, esango al dugu gizon hau burutik sano dagoela? Sakrifizioetan nahiz festetan koloretako arropez eta urrezko koroaz apaindurik, negar egiten duen eta gauza hauetako
|
bat
bera ere falta ez duen eta, aurretik inork ezer lapurtu edo minik egin gabe, hogei mila gizonekin baino, adiskide batzuekin egonik beldur handiagoa duen gizona. Bere buruaren jabe dela esango dugu?
|
|
|
lon. Jakin ezazu ongi, Sokrates, ez dakidala berak ez dakien gauza
|
bat
bera ere.
|
|
|
berdintasuna (justizia bakarra da) eta ezberdintasuna (bidegabekeria moduak ugariak dira) kontrajarrien kasuan, gehiegikeria (bikoitza) eta gabezia (erdia) erlatiboenean. Gauza
|
bat
bere neurritasunaren ikuspegitik aztertzerakoan gauza horren ideiaren eremuan sartzen gara.
|
|
|
oinarria ezabatuz gero, oinarritua desagertuko litzateke, baina ez alderantziz. Adibidez, jirafa
|
bati
bere animaliatasuna kenduz gero jirafa horrek bere ugaztuntasuna galduko du, baina ez alderantziz, ugaztunak ez diren animaliak existi baitaitezke. Oinamtzailea oinarritua baino unibertsalagoa da, zebra baten kolorearen distira berea da soilik, baina bere larruazalean kolorea zati txuri eta beltzetan banatzea zebra guztientzat komuna da.
|
|
|
Honek kausalitatearen adigai erabat berria suposatzen du, organismoa norberaren kausa eta aldi berean efektua baita: sorkuntzan zuhaitz
|
batek
bere buruarengan ekiten du espeziea zabalduz; hazkuntzan norberarengan ekiten du bere burua garatuz, eta barne bizitzan norberarengan ekiten du zati bakoitza besteen mesederako existitzeak osotasuna mantentzen duelako. Horregatik, organismo bat ezin da mekanismo hutsera murriztu; bizidunak ez dira makinak, bizidun bakoitzaren banakotasuna ezin da adigai determinatuen bidez agortu; horregatik, ez dago Newton bat Biologian Fisikan badagoen antzera.
|
|
|
Intelektualistak, ordea, gauzak berak jartzen ditu jatorrian. Eta arrazoimen zorrotz
|
batek
bere baitan diren moduan ezagutu ahal izango ditu.
|
|
|
Kategoriek, beraz, eskemen bitartez lortzen dute zentzua, hau da, objektuekiko lotura. Eta eskema irudimenaren prozedura orokorra da adigai
|
bati
bere irudia emateko. Eskema, beraz, irudimenaren produktua da, baina ez da irudi bat.
|
|
|
Eskema, beraz, irudimenaren produktua da, baina ez da irudi bat. Hirukiaren irudi ezberdinak daude, eta hauetatik
|
bat
bera ere ezin zaio hirukiaren adigaiari egokitu, baina bere eskema irudi hauek denak eraiki ahal izateko erregela da. Horrela, eraikuntza erregela hauen bitartez kategorien erabilera ahalbidetzen da eta aldi berean mugatu ere egiten da.
|
|
|
Egitate honen egia noraino iristen den ikusteko, Logika, Matematika eta Natur Zientziaren egoera aztertzen ditu, ondoren Metafisikarekin alderaketa egiteko. Barregarria ere bada, esango du, beste zientzia hauekin alderatuz Metafisika aurrerantz urrats
|
bat
bera ere egiteko gai ez izatea.
|
|
|
Logika bide seguru bati jarraiki zaiola argi erakusten du Aristotelesen ondoren atzerapauso
|
bat
bera ere ez egin izanak. Harrigarria bada ere, aurrera ere ez du batere egin eta, beraz, bere eraikuntza bukatua dagoela dirudi.
|
|
|
• Errealitatearen (Realitat) eskema bere produkzioa da denboran, sentsazioak duen maila
|
batetik
bere desagerpenera edo hutsetik bere maila batera igotzen den heinean: ura berotzean bitarteko tenperatura guztietatik igarotzen da jarraikorki, eta berdin hozten denean.
|
|
|
Filosofian demostrazioak egiten saiatzean adigai batetik bestera ezin da zuzenean joan esperientzia ahalgarriaren irizpidea kontuan hartu gabe. Gainera, arrazoimenak adigai soilen bidez jokatzen badu, demostrazio bakarra da posible,
|
bat
bera ere posible bada (oinarria adigaia soilik izan daitekeelako). Frogak gainera ostentsiboa izan behar du, ez apagogikoa, hau da, egiaz konbentzituz gainera egiaren iturrien ezagutza ere ematen duena.
|
|
|
Oinarrizko ahalmen [Grundkraft] baten ideia, nahiz eta Logikak aurkitu ezin,... Arrazoimenaren printzipio logikoak batasun hau ahal bezain zabal egitea eskatzen du, eta zenbat eta elkarren berdinagoak aurkituko, hainbat eta egiazkoagoa azalduko da ez direla ahalmen
|
bat
beraren azalpen desberdinak, euren oinarrizko ahalmen dei daitekeenarenak baino.59
|
|
|
Onerako, ederrerako eta egiarako zeharo zabal eta maiteminduta, goi ekintzen amesle. Eta bide
|
batez
bere handinahi irrikak, sexu gurariak eta eramana.
|
|
|
Baina ez anaitasuna. Maitagogoak ez du berez, besterik gabe, aita
|
bat
bera denontzat erakusten. Eta denon aita bat gabe, ez dago anaitasunik.
|
|
|
Maitatze bila gabiltza; zenbat eta maitagai hobe, ederrago, egiazkoago aurkitu eta maite izaten dugun, hainbat zoriontsuago. Horrela, berez eta zuzenean, zoriona ez da funtsezko giza helburua, zoriona eta maitatzea
|
bat
bera egiten ez badugu. Zoriona (positiboa, ez Kanten Selbstzufriedenheit negatiboa bakarrik) maitatzen dugun bakoitzean lortzen dugu, apurka.
|
|
|
Hautamena eta ezagumena ez dautzala adimenean edo nahimenean, hauen oinarri den gogo maitarian bertan baizik. Askatasuna eta ezagumena maitamenarekin
|
bat
bera eginda aurkitzea eta aurkeztea, bere aurpegiera edo alderdi gisa, nire tesiaren beste berezitasun bat da. Nolabait esateko, baiespen hau argibide paregabea da askatasuna eta ezagumena behar bezala errotzeko, niri behintzat hamaika ilunpe egin izan didan arazoa argitzeko.
|
|
|
Adibidez artista askoren mezuak. Inork galdetzen badio margolari
|
bati
bere marrazki baten esanahia, baliteke haserretzea. Galdera okerra deritzo, marrazkiak ez diolako ezer adimenari esaten, gogoari baizik zuzenean, zentzumenen bitartez.
|
|
|
Horregatik bera da, beti, azkeneko epailea, erabakigilea, baita ere ilunduta eta makalduta dagoenean, zeharo itzalita ez dagoen bitartean. Hau da, ez du zentzurik esateak gizaki
|
bat
beragan bi kontzientzia daudela, eta kontzientzia zuzena dela kontzientzia okerraren epaile. Bat besterik ez dago, kontzientzia bizia.
|
|
|
Beraz, denok dakigunez zer den maitatzea, denok dakigunez maitari garela, hala ere ez gara gauza, inola, gizaki
|
bat
bere egiteetatik epaitzeko; baina bai gara gauza maitatzearen ase eta amaitu ezinezko ekina ezagutzeko, maitatzean ala ez maitatzean eginiko bide zuzenak eta okerrak, urrats onuragarriak ala kaltegarriak elkarri argitzeko, denon aldeko laguntza erakundeak edo tresnak eraikitzeko. Elkarrekin dugun ezagutza horri deitzen diogu etika jakituria.
|
|
2002
|
|
|
kontratuzko administrazioa, batetik, eta konfiantzazkoa, bestetik. Kontratuzko administrazioaren kasuan, gizabanako bakarrak harreman zuzena edukiko du gobernariekin, presoen zaintza bere ardurapean geratuko da eta horren truk sos batzuk ordainduko zaizkio; hitz bitan esateko, bere interesen mesedetan denbora eta lana dedikatuko die presoei, maisu
|
batek
bere ikasleekin egiten duen bezalaxe. Konfiantzazko administrazioaren kasuan, aldiz, gizabanako bat edo, bestela, gastu publikoaz baliaturik egoitza finantzatzeko ardura egozten zaion komite bat, presoen lanetatik ateratako irabazkinak ondasun publikoan ipintzera behartzen da.
|
|
|
Ez bedi ahaztu, lotsaizuna dela gizakiok elkarri egiten diogun zentsurari guztiok eduki beharreko begirunea ezartzen duena: zer zentsura klase espero dezake kriminal
|
batek
bere leozkidearen aldetik. Presootatik nor ote da gai bere ekinbide maltzurrak zentsuratzeko?
|
|
|
Ikuskaritza: horra gakoa, bai ordena berria ezartzeko, bai eta honi eusteko ere; ikuskaritza mota berri bat, nolanahi ere, zentzumenak baino areago irudimena zirikatuko duena, ehunka gizaki bakar baten esku ipiniko dituena, gizaki bakar
|
bati
bere manupeko eremuan presentzia unibertsal halako bat emango diona.
|
|
|
izan ere, azpi ikuskatzaileak eta oro har, gisa guztietako enplegatuak, presoak dauden egoera berean, alegia, ikuskaritza goragoko baten zaintzapean, beren artean ikuskatzaile nagusiak ikusi gabekorik ezer ez gertatzeko moduan, ipintzen ditu. Espetxe arruntetan, zaintzaile
|
batek
bere zaintzapean dagoen presoren bat iraintzen badu, ez du honek modurik aurkituko haren goikoen gizatasunik eskatzeko; presoak egiten zaizkion zernahi irain, laido eta zigor pairatu behar izaten ditu, alegia. Panoptikoan, ordea, ez da horrelakorik gertatu ahal izango, nagusiaren begiek dena baitaukate kontrolpean; egoitzotan ez dago azpikoen tirania gertatzerik, ez eta ezkutuko irain edo zigorrik ere.
|
|
|
Gaur artean ezagutu izan ditugun plan onenetan ere epaile bakarrak banan banan ikusi behar izaten zituen auskalo zenbat gelaxkatan banaturik zeuden presoak, haietako bakoitzarekin egon behar izaten zuen eta bakoitzari galdeketa bera errepikatu behar izaten zion; egun bakar bat ehunka presorekiko lanak egin ahal izateko. Gure Panoptiko honetan, aldiz, ez da halakorik beharrezkoa izango, epaileak espetxean sartzearekin
|
batera
bere begien bistan edukiko baititu preso guztiak.
|
|
2003
|
|
|
Eta mutil
|
batek
bera garbitu zuen etzan zedin.
|
|
|
Ala ondotxo dakizu esan duenaren guztiz kontrakoa dela? Nik, bera tartean egonik, beste norbait, jainko zein beste gizaki
|
bat
bera ezik, goresten badut, ni jo gabe ez da geldituko.
|
|
|
Badira, bestalde, beste gerra mota batzuk ere. Horiek indarkeriaren ondorioak baino ez dira eta, orobat, printze edo estatu
|
batek
bere auzokoen gain egindako usurpazioak. Azkenik, beste gerra batzuetan, mendekoak euren gobernuaren kontra asaldatzen dira.
|
|
|
Unibertso osoan gizakiari eskaintzen zaizkion gauzetan, bera barne, ez dago
|
bat
bera ere, haren helburua izan daitekeenik. Beraren baitan, pozaren ordez, heriotza eta miserien hazia du; inguruan, unibertso osoan ibilita ere, ez du deus kausituko, helburua izan dakiokeenik, ez espirituarentzat, ezta bihotzarentzat ere; areago, hura inguratzen duten gauza guztiak xede horren zerbitzupean jarrita ere, bera da gauza horien jomuga; berarentzat sortu ditu horiek Jainkoak; zeru lurrek gordetzen duten guztia gizakiaren premietara zuzenduta dago, bertan ezereztu behar direla premia horiek desagertzen direnean.
|
|
|
Bake aroan zientziaren ospeak konplexutasun handiagoa eskatzen du). Eta zenbat aldiz gertatzen da aditu baten iritzi harro eta hantustea ezjakin
|
batek
bere lekuan jartzen duela! Hainbat eta hainbat asmatzailek ezinezko makinak eraikitzen dituzte.
|
|
|
Onartzen du indarrean dauden metodologiek tupust egiten dutela zientzi jarduerarekin, baina uste du badaudela arauak, zientziari bere ibilbidea egiten jarraitzea ahalbidetzeko bezain liberalak direnak eta, hala ere, arrazoimenari bizirauten uzteko bezain substantzialak. Arau horiek ikerkuntza programei aplikatzen zaizkie, eta ez banako teoriei; programa batek denbora tarte batean zehar duen bilakaera juzgatzen dute, eta ez une jakin
|
bateko
bere eitea; eta bilakaera hori juzgatzen dute teoria lehiakideen bilakaerarekin alderatuz, eta ez bere horretan bakarrik. Ikerkuntza programa bati ‘aurrerakoia’ deitzen zaio ondorengo ikerketek onesten dituzten aurresateak egiten baditu eta horrela gertakari berrien aurkikuntzara eramaten badu.
|
|
|
Baina ezin ditu paradigmak eskainitako arauak kolokan jarri, ezen arau horiek gabe ez bailitzateke hasieratik aurre egin beharreko puzzlerik izango. Ez da arraroa, beraz, zientzia helduko profesional
|
batek
bere gain hartzen dituen arazoak (edo puzzleak) paradigma batekiko konpromiso sakona eskatzea. Eta, zorionez, konpromiso hori ez da arinkeriaz hausten.
|
|
|
Gertakariekin bat egiten ez duten teoriak ezabatuko lituzkeen faltsapen printzipio batek zientziaren osotasuna ezabatu luke (edo zientziaren zati zabal bat errefusaezina dela onartu luke). Teoria on
|
batek
bere lehiakideek baino gehiago azaltzen duela (bere lehiakideen arrakasta eta porrotak azaldu eta gertakari berri eta orain arte ezezagunak aurreikusten dituela) baieztatzen duen argibidea ere ez da oso errealista. Egiaz, teoria berriak sarritan gertakari berriak aurresaten ditu —baina ia beti dagoeneko ezagunak diren gauzen lepotik— Orain logikara itzuliz, ohartzen gara zientzi jardueran eskakizun sinpleenak ere ez direla asetzen, eta ezin izango lirateke asetu, materialaren konplexutasuna dela eta.
|
|
|
Are garrantzitsuagoa, burutzapen horrek amaiera irekia du, era guztietako ikerketak uzten baititu egiteke. Eta, azkenik, onartutako burutzapen bat da, jadanik berarekin lehiatu duten edo alternatibarik aurkeztu nahi ez dioten kideez osatutako talde
|
batek
bere egin duen heinean. Aitzitik, kide horiek modu askotara saiatzen dira hura hedatzen eta ustiatzen, laster ikusiko dugun legez.
|
|
|
Eskola psikologiko horren arabera, zuzenean hautematen duguna —zentzumenei zuzenean ematen zaiena— ez da sentsazioen multzo bat, oinarrizko bizipenak baizik, bizipen gertakari batean lortzen ditugun unitate holistikoak, orokorrak, eta soilik unitate horiek legez erregistratzen direnak. Adibidez, leihotik irudi bat ikus dezaket, esaterako nire esparruko zuhaitza eta txori
|
bat
bere inguruan egun eguzkitsu batean goizeko orduetan. Bada, hain zuzen ere, esperientzia hori —bizipena— izango da erregistratua geratuko zaidana niri, eta ez ‘finagoak’ izan daitezkeen beste sentsazio batzuk.
|
|
2004
|
|
|
" Nik pentsatzen dut" delako ebidentzia onartuta, pentsatze hori zer den zehaztu du, eta emango duen erantzunak balio du ez Descartesentzat bakarrik, baizik eta baita eginbehar horretan diharduen edozein gizon emakumeren jarduna definitzeko ere. Zeinahi dela gizabanako
|
batek
bere existentziaz duen esperientzia —espazioaz duen bizipena, bere sentimenak, oroimena... —, Descartesek defendituko du haren pentsamenduaren egitura eta Descartesek bere buruan aurki dezakeena berdinak izango direla, forma logiko orokor bera dutela nahiz eta eduki partikularra ezberdina izan. Forma logiko unibertsal honi esker pentsatzeko gaitasuna izango dugu; eta pentsatzeko, gainera, inolako aginteren aurrean makurtu gabe eta modu burujabe eta ez mekaniko batean.
|
|
|
Esaldi horrekin ekingo diogu geuk ere geure lanari eta Descartesekin esango dugu: il faut partir; goazen, bada, pazientzia pittin
|
batekin
bere ideia nagusiak aletzera.
|
|
|
Azken batean, argudio hauek kontuan dute gizakiek bere garaian matematikez egiten zuten erabilera, eta balio dute erabilera horren baliagarritasuna (praktikoa nahiz teorikoa) auzitan jartzeko. Baina matematikak munduaren oinarritzat eta giza pentsamenduaren sustraitzat jotzen baditugu, gauza korapilatsuagoa izango da, azken
|
batean
bere gairako matematikak ez duelako behar den moduan adierazten oinarri hori.
|
|
|
Gure gizartean Ni hori edozein andre gizonen (baina ez inolako animaliaren, batzuetan ezta ere andre gizon batzuen) duintasunaren aitorpenaren oinarrian jarri dugu. Neuk nahi dudana pentsatzeko eskubidea gaur egun giza eskubideen oinarri sakratua bihurtu da; eta garrantzi handiagoa emango zaio, gainera, mendebaleko biztanle baten iritzia emateko eskubideari, Afrika erdiko biztanle batek jateko eta osasunerako duen eskubideari baino, edo Amazonia aldeko talde aborigen
|
batek
bere lurraren ugazaba izateko izan dezakeen eskubideari baino.
|
|
|
Honi dagokionez, ez da ahaztu behar Diskurtsoaren bukaeran eta beste zenbait momentutan garbiro erakusten digula esperimentazioari ematen dion garrantzia. Neurri
|
batean
berarentzat esperientzia lehena ez izan arren ezagutzarako prozesuan, baliotsua ez ezik, ezinbestekoa izango da. Esan daiteke zalantzarekin ekin den prozesu luze eta korapilatsuaren azken helburua dela zalantzagarria iruditu zaion guztiaz azalpen seguru eta razionala ematera heltzea, baita esperientziaz ere, ahalezkoa egiteko esperientzia hau ardatz razionaletan planteatzea.
|
|
|
Haize bortitz batek jaso zuen airean eta elizako hormaren kontra bota zuen. Bertan aterpetuta zegoela, beste pertsona batek deitu eta esan zion lagun
|
batek
berarentzat zerbait zeukala; Descartesek pentsatu zuen bere ametsean zerbait hori meloi bat izango zela, urruneko lurralde batetik ekarritakoa. Amets honen ondoren buruari bueltak ematen egon zen apur batean iratzarrita.
|
|
|
Ez da ahaztu behar, hasteko, Jainkoari buruz orain arte kontuan hartu duen hipotesi bakarrean bera iruzurtitzat jotzen zuela eta ikuspegi hau ez datorrela larregi
|
bat
berak buruan duen Jainkoaren ideiarekin. Are gehiago, Descartesek beharrezkoa du modu batean edo bestean Jainko iruzurtiaren hipotesi hori baliogabetzea, gero Jainkoaz hausnarketa egin ahal izateko.
|
|
|
Aristotelesi jarraikiz, identitatearen hastapena honela formula daiteke: ‘Gauza
|
bat
bere buruaren identikoa da (A= A) ’ Kontraesanaren hastapenak honela dio: ‘Gauza bat eta bere kontrajarria ezin dira berdinak izan aldi eta zentzu berean (A* ez A) ’ Izendatze prozesua, bada, identitatearen eta kontraesanaren hastapenei esker da posible.
|
|
|
Eginbeharra (Pflicht) da, beraz," balio moral gorena", Kanten arabera, beste balioek (zoriontasunak, onurak, interes praktikoek...) balio goren horren argitan benetako moraltasuna irabazten dutelarik. Baldin balio moral gorena ongia eginbeharragatik eta ez joeragatik egitea bada, non dauka eginbeharraren araberako egintza
|
batek
bere balio morala. Egintza hori gidatzen(" erabakitzen", dio Kantek) duen maximan, eta" ez hari esker erdietsi behar den xedean"; hau da, benetako balio morala borondatearen printzipioan bertan datza, egintzen bidez irits daitezkeen helburuak gorabehera (azpimarrak Kantenak dira; A 13= Ak IV 399).
|
|
2005
|
|
|
22 Hala ere, lehen esandako hura berriro ez errepikatzearren, zuzenbidea ez da bakar bakarrik ezarri onuragarritasunaren eretzean. Izanez, ez da herri
|
bat
bera ere hain boteretsu denik batzuetan kanpokoen premia ez izateko, bai merkataritzarako, bai bere buruaren aurkako herri arrotz frankok eginiko erasoari aurre egiteko ere; horrexegatik, hain juxtu, herri eta errege boteretsuenek aliantzak nahi izaten dituzte. Hori dela eta, eragin osoa kentzen diote zuzenbideari herri baten barruan soil soilean ikusten dutenak.
|
|
|
Nik ez ditut hemen eskasia hauek guztiak aipatzen besteentzako gaitzespen bezala baizik eta, egiaz, nik neuk nire gain hartu dudan lanaren aitzakia iragankor bat bezala. Guztia hain hertsiki lotuta eta trabatuta baldin badago, azken batean, ezinezkoa da herri leinu
|
bati
berari dagokion lekua zuzen atxikitzea ezta horietako bakar bat bera ere zehatz mehatz deskribatzea, baldin eta berau bestelakoekin konparatzen ez badugu. Konparaketa hau, beti ere, oso gauza zaila da:
|
|
|
Nik ez ditut hemen eskasia hauek guztiak aipatzen besteentzako gaitzespen bezala baizik eta, egiaz, nik neuk nire gain hartu dudan lanaren aitzakia iragankor bat bezala. Guztia hain hertsiki lotuta eta trabatuta baldin badago, azken batean, ezinezkoa da herri leinu bati berari dagokion lekua zuzen atxikitzea ezta horietako bakar
|
bat
bera ere zehatz mehatz deskribatzea, baldin eta berau bestelakoekin konparatzen ez badugu. Konparaketa hau, beti ere, oso gauza zaila da:
|
|
|
Prozesu honek, baina, ez du amaierarik ezagutzen eta egiaz ezin du ere horrelakorik ezagutu, ze honek gizakiaren beraren amaiera suposatuko luke. Nahiz eta
|
batek
bere perspektiba propioa asko landu eta besteenarekin asko aberastu, beti izango du zerbait berria ikasteko eta beti irekiko zaizkio bide berriak bere burua oraindik gehiago osatuz joateko. " Perspektiba bakoitzak beti aurkitzen du berria den zerbait" eta, honengatik," ezinezkoa da munduan aditzera ematen den gizadiaren espiritua perspektiba kopuru mugatu batekin erabat ezagutzea" 120 Hala ere guk hemen azpimarratu nahi dugun ideia, bestelako aspektuen garrantzia ukatu nahi gabe, hizkuntzak honetan guztian duen funtzioarekin loturikoa da.
|
|
|
" Horrelako zerbait hizkuntzarekin eta hizkuntzaren bitartez bakarrik da posible", ze," nahiz eta hizkuntza, ezagutu nahi dugunarekiko, subjektiboa den zerbait bezala agertzen den", egia da ere" hizkuntza bera gizakiarekiko objektiboa den zerbait bezala azaltzen dela" 122 Garbi eduki behar dugu, hala ere, ez dagoela hizkuntza bakar bat baizik eta hizkuntza asko, eta, aurrekoa oinarri bezala hartuz, onartu egin dugu ere aniztasun linguistikoa benetako aberastasun bat dela gizakiarentzat.
|
Bat
bera ere ez dago sobera: " Hizkuntza bakoitza gizakiaren natura unibertsalaren oihartzun bat da" 123 Horrela, bada, hizkuntza ezberdinak aztertzea eta ikastea berez da jarduera emankorra edonorentzat, ze, honi esker, bakoitza bere mundu ikuskeraren subjektibotasuna gaindituz joateko aukera irabazten du eta, honekin, baita objektibotasunera etengabe hurbilduz joatekoa.
|
|
|
Kontuan hartzekoa da, zentzu honetan, ezinezkoa dela gizakiaren formazioa asebetetzea, haren formazio teoriaren arabera, kanpoko munduari buruzko ezagupen objektiboen jabetzearekin bakarrik. Zeregin hau benetan da garrantzitsua baina, egiaz, ez da nahikoa norbaitek bere burua pertsona bezala guztiz osatzeko, alegia, azken honetarako beharrezkoa da gainera
|
batek
bere barruko edo berezko ahalmenei bide ematea. Azken finean, intelektoak ez du gizabanakoaren nortasuna agortzen eta, beraz, garapen kognitiboak ere ezin du garapen pertsonala ordezkatu.
|
|
|
Hitz bat ez da inoiz era berdin berdinean jasotzen gizabanako ezberdinen irudikapenetan, gutxienez hura ez bada bakarrik eta une
|
batez
bere kontzeptuaren zeinu material bat bezala erabiltzen.149
|
|
|
Kontua da, hizkuntzen arteko itzulpen perfektuaren ezintasun horrek, beste aldetik begiratuta bederen, aniztasun linguistikoaren berezko balioa eta hizkuntza arrotzen ikasirakas prozesu ororen sakoneko zentzua onartzera eramaten gaituela. " Espirituarentzako ariketa egokienetako bat", honela dio Humboldtek," hizkuntza batean pentsatu dena beste batean adieraztea da", ze" honi esker pentsamendua espresio era zehatz batekiko independenteagoa bihurtzen da" 150 Norbaitek gaitasuna badu ideia jakin
|
bat
bere jatorrizko hizkuntzan eta baita beste hizkuntzetan ere esateko, adiera ezberdinen arteko korrelazioa biribila ez dela ikustearekin batera, esamolde horietako bakoitzaren erlatibotasunaz kontziente izateko aukera irabazten du. Itzulpen moduko ariketa horretan, hala ere," ez dira hizkuntza horiek bertan elkarri eragiten diotenak" baizik eta, berez," mintzatzen denaren espiritua da, bi hizkuntzen erabileraren bitartez, taktu linguistiko batez eta, gainera, kontzientzia linguistiko orokorrago eta zuzenago batez jabetzen dena" 151 Horrela, bada, hizkuntza ezberdinak ezagutzea eta erabiltzea, pertsonen arteko informazio trukea errazteko bitarteko praktikoa izateaz gain, bada ere pertsona ezberdinek euren burua era orekatu batean osatzeko bide bat.
|
|
|
Hizkuntza bakoitzaren berezko berezitasunak, azken finean, ezinezkoa egiten du hizkuntzen arteko itzulpenen perfekzioa, baina hau bera aukera bat bihurtzen da edonorentzat ze, bestelako hizkuntzak ikasiz,
|
batek
bere gizaformazioan aurrera egin baitezake.
|
|
|
Humboldten arabera hemen" esentziala dena" falta da, alegia," eginkizunaren orokortasunaz" jabetzea: " Hizkuntza guztiak, edonola eta edonon aurki daitezkeen hizkuntz aztarna guztiak, elkarren artean konparatu behar ditugu eta, egiaz, printzipio berberen arabera" 157 Hizkuntza
|
bat
bera ere ez dago sobera, ze hutsalena dirudienak ere beti erakuts diezaguke zerbait giza-izakiari buruz, alegia, haren baitan bakarrik dagoen eta beste hizkuntzetan aurkitzen ez dugun zerbait. Horrela, bada, ondare linguistiko osoa" ahalik eta konpletoen bildu" behar dugu eta, honekin batera," hizkuntza guztiak pentsagarriak diren analogiaren arau guztien arabera konparatu" 158 Era honetan burututako ikerketak, azken batean, garbi du hizkuntza ez dela gizakiarentzako tresna hutsa baizik eta, aldi berean, beronen jardueraren" kausa" eta" efektua".
|
|
|
" Hizkuntzen aniztasunari esker, berehala eta guretzat, handitu egiten da munduaren aberastasuna eta bertan ezagutzen dugunaren aniztasuna" 166 Aniztasun linguistikoaren ikerketa sinkronikoa eta diakronikoa, modu honetan, gizakiaren ezagutzarako eta baita beronen formaziorako ere ezinbestekoa den bitarteko bihurtzen da. Azken finean, hizkuntzek" eskaintzen digutena giza-natura osoa, garbia eta hutsa da" 167 Honekin lotuta gogoratzekoa da, beste behin, Humboldtek arreta berezia eskaintzen diela garapen literario handirik izan ez duten euskara bezalako hainbat hizkuntzari, ze, bere aburuz,
|
bat
bera ere ez da alferrikakoa eta guztiak dira bildu eta ikertu beharrekoak168 Jarrera honetatik abiatuta ulertu behar dugu bere" entziklopedia" linguistikoaren helburu nagusia, hain zuzen, berak honako hitzekin deskribatzen duena: " hizkuntzaren estudio propio bat egitea[...] zein beste guztiengandik banandua eta bere baitan sistematikoki ordenatua den", eta berau bitarteko garrantzitsu bat bezala eraikitzea, gizakia bere kulturaren maila ezberdinetan ezagutu eta formatu ahal izateko eta, honekin batera, baita hizkuntza partikularren jabekuntza erraztu ahal izateko ere.169
|
|
|
Nahiz eta karaktere
|
bat
bere adierazpen guztietan edota baita ere bere ezaugarri guztietan deskribatua izan, benetako indibidualitatea beti geratzen da ezkutuan, adierazezin eta ulergaitz.22
|
|
|
Antropologiak, honela, ezin du subjektu bakar bat ere karaktererik gabekoa bezala kontsideratu ez eta karaktere hau subjektu horren konstituzioaren zati bakar batera mugatu, ze gizaki
|
bat
bera ere ezin dugu ulertu berau ezaugarritzen duten trazu guztiak kontuan hartu gabe eta hauek gizabanakoaren natura osoan barreiatuta daudela kontsideratu gabe.30
|
|
|
" Antropologia konparatuak eskaintzen duen materialak, horrela, ez du trataera zientifiko bat onartzen ezta erabateko trataera teoriko bat ere" 40 Pertsona bakoitza" mundu ezezagun" bat da —aspaldiko aforismo batek ere individuum est inefabile dio— eta honengatik nahitaez onartu behar du antropologo orok kognitiboki ezin duela bere aztergaia erabat kontrolatu, hau da, berak ezin izango duela inoiz giza-errealitateak berez jartzen dizkion mugak gainditu. " Giza-izakia", hain zuzen," bere hitz eta ekintza guztiak eta baita bere sentimendu eta pentsamendu guztiak baino zerbait gehiago eta ezberdina da" 41 Nahiz eta batek uste duen gizabanako
|
bat
bere osotasunean ondo ezagutzen duela, egiaz ez du aukerarik ere honen agerpenen zati bat baino antzemateko, eta, beraz, gehienez gizabanako hori partzialki eta behin behinean ulertu ahal izango du. Humboldtek gizakiaren" bame indarra" deitzen duena ez dago ikerketa antropologiko baten edo bestearen esku, nahiz eta banakoari buruzko datuak asko izan eta hauen inguruko analisia ona izan.
|
|
|
Hizkuntza asko ikasi dituenak, eta bere burua zeregin horretan behatu duenak, gogoratuko du nola ia horietako bakoitzean, bat batean, azalpen argi bat eskaintzen zioten hainbat oharrekin topo egiten zuen, lehenago aurkituz gero esfortzu asko aurreztu ahal izango ziotenak. Horrela, bada, hizkuntza
|
bat
bere kabuz eta irakaslerik gabe ikasteko adorea duenak, beti, hizkuntza horren gramatika osoa zehazki irakurriz eta beronen lexikoa gutxienez sarritan miatuz hasi du bere jarduera. Ikasle honek ahal bezain beste forma aurkeztuko dizkio bere irudimen gaitasunari, hain zuzen, hizkuntzatik bertan hartzen dituen formak; orduan, eta bere berezko hizkuntz formazio ahalmenaren besotan erortzen uzten delarik, berak bertan aterako du hizkuntzaren formaren tipo orokor bat forma partikular haietatik.
|
|
|
Nire asmoa hemen, eta ahal dudan neurrian, metodo sistematiko eta sakon bat erabiltzea izango da, konparazio puntu bezala erabilgarria den aspektu
|
bat
bera ere ukitu gabe ez uzteko eta, aldi berean, euskararen egitura gramatikalaren zein egitura lexikalaren ideia oso bat emateko. Metodo hori erabiltzearen helburua, bestela esanda, hizkuntzaren atal guztien elkarren arteko erlazioa azaltzea da eta, ondoren, hizkuntza osoaren erlazioa —berau irudikapen bitarteko den heinean— irudikatua izan behar duen objektuarekiko argitzea (nahiz eta hau, egiaz, ezin den inoiz harengandik banandu).
|
|
|
" Das achtzehnte Jahrhundert"(?) eta" Plan einer vergleichenden Anthropologie" (1797?) 3 Egilea sinetsita dago antropologia orohartzaile baten beharraz eta, bi testu hauetan azaltzen den moduan, ezinbestekoa iruditzen zaio gizakia batasun eta osotasun bezala ulertzen ahalegintzea eta berau alde guztietatik eta alde guztietan ikertzen saiatzea. Giza-izakia bete betean, eta berari dagokion aspektu
|
bat
bera ere alboratu gabe, aztertu nahi du bere antropologiak eta, honengatik, berau bi zereginen aurrean aurkitzen da: batetik, beharrezkoa izango du, egun" antropologia sozialak" edota" antropologia kulturalak" egiten dutenaren antzera, gizakia bere izate errealean edo orain den horretan ezagutzea eta, azken finean, giza-fenomenoak ahalik eta gehien biltzea eta ondoen deskribatzea.
|
|
2006
|
|
|
Jainkozko batek beste jainkozko
|
bat
bere etxean hartzen zuenean abegitasun erakuspen (Xenia) ugariak egiten zizkion: ongi etorria egin, ohorea ezagutu, jatorria eta elkartasun sareak gogoratu, opariak eskaini...
|
|
|
Ematen duenean jainkozko
|
batek
bere izena, edo beste jainkozko baten izena, automatikoki egiten du dagokionaren genealogiaren oroitarazpena, zein harreman duen Zeusekin, noren seme alaba den edo, bestela, zein seme alaba izan dituen.
|
|
|
Ostrazismoa (ostrakismoj) izan da, herri eta garai guztietan —Helade klasikoan ere—, komunitate
|
batek
bere barneko lege hauslearekin erabili duen zigorrik larriena: herritarra erbestera bidean jartzen zen eta herritar izateko eskubideak ukatzen zitzaizkion.
|
|
|
Alabaina, hipotesi hori faltsutzat hartuz gero, 4 premiazkoa izango da onartzeko modukoa den beste teoria baten bila abiatzea. Eta ausartzen naiz baieztatzera ezin izango dugula
|
bat
bera ere aurkitu, moralaren oinarri bakarra arrazoimena dela onartzen baldin badugu. Hori frogatze aldera, zilegi da bost puntu hauen gaineko gogoeta egitea: 5
|
|
|
[11] II. Gizaki
|
batek
bere jokabideaz hausnartzen duenean (esaterako, anaia edo ongile bati ea lagundu liokeen larrialdi batean), maila goreneko eginbeharra eta betebeharra zein den erabaki dezan, aintzat hartu behar ditu bestelako erlazio horiek, pertsonen zirkunstantzia eta egoera guztiekin batera. Halaber, triangelu bateko lerroen arteko proportzioa zein den erabakitze aldera, figura hori nolakoa den, bai eta haren zatien arteko erlazioak zeintzuk diren ere, aztertu beharra dago.
|
|
|
[17] IV. Objektu bizigabeek elkarren artean eduki ditzakete agente moralengan behatzen ditugun erlazio berak, nahiz eta lehenengo haiek ezin diren sekula izan maitasunaren edo gorrotoaren objektuak, eta, ondorioz, ezin zaien haiei egotzi ez meriturik ez zuzengabekeriarik. Zuhaitz gazte
|
batek
bere sortzailea suntsi dezake horren gainean hazten denean, eta, hortaz, Agripina hil zuen Neronen parean dago erlazio guztiei dagokienez. Beraz, moraltasuna erlazio horietan bakarrik baldin baletza, orduan, zalantzarik gabe, biak hiltzaileak izango lirateke modu berean.
|
|
|
[20] Bikaintasun moten eta mailen arteko erkaketak sarritan egitera behartuta egon gabe, eta haien arteko proportzioak kalkulatu gabe, ezinezkoa da edozein edertasun mota begiesten jarraitzea. Edertasun mota desberdinen arteko erkaketak egiteko aukerarik izan ez duen gizaki
|
bat
bere aurrean aurkeztutako objektu bati buruzko iritzia emateko ezgai da zeharo. Erkaketaren bitartez bakarrik finkatzen ditugu gorespenaren eta gaitzespenaren epitetoak, eta gorespeneta gaitzespen maila aproposa egokitzen horrela ere ikasten dugu.
|
|
|
Izan ere, ezagutzen dugun objekturik bukatuena perfekzioaren gailurrera iritsi dela onartzen da eskuarki, baita txalo beroena merezi duela ere. Aro eta nazio desberdinetan miretsiak diren obrak ebaluatzen, aztertzen eta ikusten ohituta dagoen pertsona
|
batek
bere aurrean jarritako obra baten merituei balioa eman diezaieke, eta talentuaren ekoizpenen artean dagokion tokian jar dezake obra hori.12
|
|
|
Obra hori publiko horrentzat egina baldin bada, pertsona hark ez du sekula behar beste zabalduko bere ulermena, edo ez du sekula ahantziko bere interesa, bai adiskide gisa bai etsai gisa, bai arerio gisa bai iruzkingile gisa. Horrela, beraren sentimenduak okertzen dira; halaber, edertasun eta narrio berek ez dute izango pertsona horrengan izango luketen eragina bere irudimena behar bezala behartu izan balu eta une
|
batez
bere buruaz ahaztu izan balitz. Hortaz, beraren gustua argi eta garbi benetako arautik desbideratuko da eta, ondorioz, sinesgarritasun eta autoritate osoa galduko du.
|
|
|
Alabaina, egiazkoa izatea zerbaitekin bat etortzea da. Uste
|
batek
beregandik kanpora begiratzen du. Beraz, egiazkoa (edo faltsua) izateak aurresuposatzen du intentzionala izatea.
|
|
|
Objektu bizigabeek elkarren artean eduki ditzakete agente moralengan behatzen ditugun erlazio berak, nahiz eta lehenengo haiek ezin diren sekula izan maitasunaren edo gorrotoaren objektuak, eta, ondorioz, ezin zaien haiei egotzi ez meriturik ez zuzengabekeriarik. Zuhaitz gazte
|
batek
bere sortzailea suntsi dezake horren gainean hazten denean, eta, hortaz, Agripina hil zuen Neronen parean dago erlazio guztiei dagokienez. Beraz, moraltasuna erlazio horietan bakarrik baldin baletza, orduan, zalantzarik gabe, biak hiltzaileak izango lirateke modu berean.
|
|
|
Esate baterako, zuhaitz
|
batek
bere sortzailea suntsitzen duenean (sortzaile horren gainean hazi delako), ez dugu moralki txartzat hartzen beraren jokabidea, nahiz eta jokabide hori ez den egokitzen arestian aipatu printzipiora. Razionalista batek zuhaitzek ez dutela nahimenik eta, ondorioz, haien jokabideak ezin direla moralki ebaluatu esan lezake.
|
|
|
Une biak banatzen dituen muga ezin izan daiteke une
|
bat
bere horretan. Orain bat izango balitz, pitxerrak apurturik edo osorik iraun bailuke, ezinezkoa baita ezein hirugarren egoera, Epikurok adierazi bezala (Kojevek diosku filosofiak horixe bera azpimarratu duela beti:
|
|
|
Adiera desberdinak dituzten izenok era dialektikoan elkar suntsituko dute, suntsiturikoa maila orokorragoa duten izenetan gordez (Aufheben), azkenean egia dioen mintzo bakarraren eta beraren garapenaren katebegi ezinbesteko agertuko direla. Eta adiera guztiak izen bakarrean(" egia") izankide izan daitezkeen heinean, egia garatzen duen mintzoa ere bakarra eta osoa izango da, alegia,
|
bat
bere horretan eta bere generoko bakarra, adieren izankidetasun partzialen akats guztiek izankidetasun osoan elkar neutralizatzen dutenekoa.
|
|
2007
|
|
|
Euskararen berreskurapenean, azkenik, moduak eta erritmoak ere zaindu beharrekoak dira: gure hizkuntz politika kudeatzeko erak ezberdinak izan daitezke, bai, baina zaila da euskararen normalizazioaren zentzua kolokan jartzea, hain zuzen erabat normala delako
|
batek
bere hizkuntzan bizi nahi izatea eta bigarren mailako bezala tratatua izan nahi ez izatea. Ez dugu ahaztu behar, baina, euskalduntze bidean jarri nahi dugun beste hori ez dela hutsetik hasten —berau bere jatorrizko hizkuntzarekiko lotua dago jada—, eta, horrenbestez, bere eskubide pertsonalak kontuan hartu dira ere euskararen inguruko eskubideak aldarrikatzerakoan.
|
|
|
Azken horrek borroka motaren bat izaten jarraitzen du, hori bai, buruko armekin eta —ohi denez— esparru zientifikoan ematen den borroka bat. (Horren adibide dira, hain zuzen, jardunaldi hauetan hitzaldien ondoren izan ditugun.) Eztabaidan
|
batek
bere ikuspuntua nabarmentzen du, argudiatu egiten du, bere tesiak demostratzeko saiakera egiten du, e.a. Bertan, sakonean, pentsatze monologikoaren forma tipikoak mantentzen dira, batak bestearen kontra erabiltzen dituenak. Horretan oinarritzen da berori:
|
|
|
Posizio horiek defendaezinak direla ikusten denean, egiaz, batek —bere aurpegia galdu edo lotsatu gabe— baztertu egin ditzake. Eztabaidaren zentzua, azken batean,
|
batek
bere ideiak bestearen kritiken aurrean jartzean bakarrik datza. Horri esker horiek argitu eta gogortu egiten dira, bai, baina ez dira produktiboki aurrera eramaten eta, horrexegatik, eztabaidak askotan emaitzarik lortu gabe eteten dira, hain justu baten eta bestearen iritzia zein den argitu eta gero.
|
|
|
Bere pentsamendu guztiaren oinarrian, beti ere, gizakiaren inguruko kezka orokorra dago edo, zehatzago, gizakiaren beraren izaera esentzialari eta garapen historikoari buruzko galdera, zeinak nahitaez eskatzen dion antropologia filosofikoa eta pedagogikoa uztartzea. Horren haritik, Schuz interpreteak, adibidez," antropologia hermeneutiko" bezala ezaugarritzen du Bollnowen pentsamendu filosofiko pedagogikoa272, bide
|
batez
bertan Diltheyk, fenomenologiak eta existentzialismoak eduki duten eragina azpimarratuz. Gizakiaren izaera berez da irekia —aldakortasuna a priori bat da berarengan—, eta, horregatik, antropologia filosofikoak nahitaez garamatza antropologia pedagogikora, non ezinbestekoa den gizakiaren beraren hezia izateko gaitasunaz eta beharraz hausnartzea.
|
|
|
Hizlariak, gutxienez, hanka sartzeko arriskua du, eta, hori ez bada, bai nabarmen geratzeko arriskua, eta, hemendik harantz, mintzakideari —berori gaiztoa denean— armak eskura emateko arriskua, zeinak horrek haren kontra erabili ahal izango dituen. Zentzuzkoago eta zuhurrago da beti ezer ez esatea eta
|
batek
bere burua zehaztugabeko isiltasunaren atzean ezkutatzea. Edo, bestela, batek ikusten badu —behin hitz egiten hasi eta gero— besteak ez duela berarekin bat egiten, orduan hobe da hasitako hizketa konpromisorik gabeko zerbaitetara zuzentzea eta, egiaz, esaten hasitakoa esan nahi ez zelako itxura ematea.
|
|
|
Horregatik esan dezakegu" formazioa hizkuntzan eta formazio gizatiarra", Menzeren hitzak gure eginez," modu bereiztezinean datozela bat": " Formazio linguistikoak, azken batean,
|
batek
bere burua etengabe ‘objektiboago’ eginez joatea esan nahi du, alegia, nitasunean lotuta egotetik askatzea edota nitasun hori bera infinituki zabalduz joatea" 121 Hizkuntzari buruzko hausnarketa horiek, hala ere, pedagogiatik abiatutako ikerketa linguistikoen esparru orokorra baino ez dute zehazten, eta, zentzu honetan, hezitzaileak ezinbestean aztertu du ere gainontzeko giza eta g...
|
|
2008
|
|
|
... lehena zentzu askotan esaten da, eta zentzu guztietan lehena substantzia da, bai nozioari (logoi), bai ezagutzari (gnosei), bai denborari (chronoi) dagokionez. Izan ere, predikatzen diren beste gainontzeko gauza guztien artean,
|
bat
bera ere ez da banangarria (choriston); substantzia da bakarra. Eta nozioari dagokionez ere, substantzia da lehena (beharrezkoa baita gauza bakoitzaren nozioan substantziarena ematea); azken batean, gauza bakoitza ezagutzen dugula uste dugu, bereziki, gizakia edo sua zer den ezagutzen dugunean, nolakoa edo zenbatekoa edo nongoa den ezagutzen dugunean baino (VII 1, 1028a31 b1).
|
|
|
VII. Eskutitzan Platonek gogor kritikatzen du Dionisioren jarrera, gauzarik handienei (ta megista) buruzko Platonen doktrinen inguruko idazki bat idatzi baitu (341b). Izan ere, Platonen esanetan, gauza horiei buruz ez dago eta ez da inoiz egongo nire idazkiren
|
bat
bera ere, gauza horien inguruko ezagutza ez baita beste gainontzeko ezagutzak bezain komunikagarria (341c).
|
|
|
Gizaki bakoitza bere garaikoa da; eta berdin gertatzen da filosofiarekin, filosofiak bere garaiko pentsamendua laburbiltzen baitu. Ez du zentzurik pentsatzeak filosofiak bere garaia gainditzeko ahalmena duenik, gizabanako
|
batek
bere garaia gainditu ezin duen bezala, ezin du salto egin bere garaiaren gainetik, hori izango litzateke Rhodusen gainetik jauzi egitea.
|
|
2009
|
|
|
Hori da 1873an egiten den idatzi labur eta eder baten hasiera(" Egiaz eta gezurraz moraletik kanpoko zentzuan"), hizkuntzaren teoria oso
|
bat
bere baitan daramana, baita zientziaren epistemologiaren kritika zehatz bat. Hegelek gizakiaren eta unibertsoaren erdian jakintza jarri dizu, logozentrismoa, eurozentrismoa eta antropozentrismoa nahastuz, horiek guztiak ideiaren filosofia berberean ipiniz.
|
|
|
Platonen idatzietatik deduzitu daiteke, filosofoak, adimena eta gogoa (hots, logika, kontzeptuen logika) aztertzen dituen horrek, ezin duela ez errealitate aldaezin baten existentziaren teoria onartu, ez, kontrara, errealitatea etengabean aldatuz doanaren defendatzaileekin bat egin. Biak batera onartu behar ditu, bietako
|
bat
bera ere ukatu barik. Aldaezina dena aldatuz doa, eta osotasuna, errealitatearen osotasuna, bietan egiten da, bietan batzen da, biak dira:
|
|
|
bizimoduarekin. Ze subjektu modernoak ezin du, bi arrazoi funtsezkorengatik, etika
|
bat
bere esentzian dagoen ezerekin funtsatu. Subjektu modernoak ezin du etika edo moral bat eratu.
|
|
|
Ez da kontziente berak eraikitako Jainkoa bertzearen guztiz alderantzizkoa dela, oposaketazkoa. Halarik ere, berak Jainkoa" aurkitzen" duenean bertze Jainkoa dela uste du, hots, biak
|
bat
bera direla. Ez du ikusten zein den ondorengo belaunaldiei igortzen dien arazoa.
|
|
|
Ikuste perspektibista bat soilik dago," ezagutze" perspektibista bat soilik; eta zenbat eta handiagoa den gauza
|
bati buruz
bere hitza esaten utziko diegun afektuen kopurua, zenbat eta handiago den begien kopurua, gauza bera ikusteko erabiltzen jakingo dugun begi desberdinena, hainbat osoagoa izango da hartaz dugun" kontzeptua", hainbat osoagoa izango da gure" objektibitatea". 115
|