|
2000
|
|
|
Egia esan, guztiok onartu genuen. Eta inori ez zitzaion iruditzen etikoa ombudsman
|
batek
bere eskualdean birizik zirauten hizkuntzak ez jakitea. Lehen lehenik, administrazioaren aurrean, hiritarren eskubideak gorde behar zituenarentzat nahitaezkoa iruditzen zitzaigun bertako hizkuntzak ezagutze hori.
|
|
|
Gurasoek hautatzen dutenaren arabera, maila guztietako ikasketak beraien hizkuntza jatorrean egiteko aukera emango zaie. Aldi berean, hizkuntzarekin
|
batean
bertako kultura jatorraren irakaskuntza ere bermatu nahi da, horretarako beharrezko diren irakasleak prestatuz.
|
|
|
Jakin bedi, abertzaletasunak berez ez duela eramaten herri
|
bat
bere burujabetzaren alde borrokatzera, inperialista erako beste aberri batek horretara behartzen ez badu.
|
|
|
eta ez dirala egin beharrak, baizik huts hutsik obeditu beharrak. Badakite, ez gobernariak ezen ez eta harekin
|
batean
bere bilguma osoak ere, ezin kenduko digula fueroak ematen digun eskua, libertadea ta bidea?.
|
|
|
Nork pentsa zezakeen bertako Legebiltzarrean nafar sozialistek ere aurka jarriz ukatu behar zutenik? Erdi Aroan nafarrek Orreagan Erroldan menperatu zuten eta hogeigarren mende bukaeran beste Erroldan
|
batek
bere gerra zikinez eta lapurketaz mendekua hartu zuen nonbait, eta oraindik ere hor datozkigu ausarti bere jarraitzaileak. Alajaina!
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde
|
batetik
bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz.
|
|
|
Bitakora deitzen zion, pija halakoak. Eta bazuen lana, eta bizitza osorako promesa egin zion mutil lagun engainatu bat, eta pisu
|
bat
bere zain. Ez, Eiderrek ez zuen arazo ziztrinik ere.
|
|
|
Gau bat baino gehiago igaro zuen Txemak zoritxarreko Irlanda hartan lorik egin gabe, gogoratu ezinik ze kristo pasa zitzaion burutik disket hura aurkitu zuenean Eiderren gelako kutxa zahar batean. Ziurrenik ilusioa, nerabe garunbako
|
batek
bere gelako nesken koadernoak atzeko orrialdetik zabaltzen dituen bezalaxe, ea nonbaiten bere izena dagoen idatzirik. Edo esploradoreak hildako zibilizazio baten aztarnak aurkitzen dituen legetxe.
|
|
|
Barraren bestaldera begiratu zuen, bere aurrera. Ispilu handi
|
batek
bere aurpegia erakusten zion gupidarik gabe. Zerbeza beltza eskuan, eta bakarrik.
|
|
|
Minutuak eta orenak erlojuari begiratu orduko joan ziren, eta baita gaua ere, tabernaz taberna, eta guztietan agur txiki
|
bat
bere bihotzeko taupaden errudunari, agur iheskorrak, herabeak. Batzuetan ikusteko esperantzarik ez zuen taberna batean azaltzen zitzaion, eta beste agur bat.
|
|
|
Edonork esango luke, eta gehiago bere izena ezagututa eta aurpegi beltzarana ikusita, Rocío andaluziarra dela. Eta hara hor, bere jatorriaz pentsatzeko aukera labur bat eman didanean, eta Sevilla edo Córdobakoa izango zela ia sinetsita nengoenean (ahoskerarena pedantekeria hutsa izan zitekeen, ezta?), hara hor beste irribarre deabrutxo
|
bat
bere aurpegian; eta ez, esaten dit, ez da pentsatzen ari zarena: Kaliforniakoa naiz, kar, kar, kar...
|
|
|
Oraingo Rocíok (bestela adarretatik joango naiz) ez du inoiz hamar minutu baino gehiago itxaron autoren
|
bat
bere ondoan gelditu arte. Hori, berak esana.
|
|
|
Eta, halatan, bada, iritsi ziren Tolosatik erregeren tropak justiziaren izenean injustiziaren ezartzerat, eta horrela hil ziren bortz bat mila pertsona Mathalasen jarraitzaileen artean. Eta buruzagiaren patua ere ez zen anitzez hobea izan, zeren, lau partetan partitu baitzuten haren goputza, eta haren burua, berriz, Mauleko murrailetako itsu leihotik eseki, non hilabeteetan egon baitzen, harik eta gau
|
batean
bertatik desagertu zen arte —eta, barren barreneraino hats hartzen zenuela, begiak dir dir, ordu arte gorde gorderik izan zenuen sekeretuaren berri eman zenidan—: Ni izan nintzen Urte Zahar egunean burua handik kendu, eta herriko kanposantuan isil gordean ehortzi zuena, lur sakratuaren magalean.
|
|
|
Baina, salbuespenak salbuespen, zalantzarik ez dago ezen landareen mundua guztiz bertzelakoa dela. Eta ez landareen artean gerlarik eta borrokarik ez dagoelako, zeren eta haiek ere berdintsu eta orobatsu baitabiltza, nor gehiago, hatsarrean batik bat, errotzeko behar duten lur puskaren bereganatzeko; ordea, borroka haiek ez dira hain nabarmenak eta odola ez da nehoiz ere isurtzen, eta, gainerat, noiz eta landare edo zuhaitzen
|
bat
bere lur puskan errotzen den eta fintkatzen, bakean uzten ditu aldamenekoak. Horregatik ote nago, jaun André, mundu begetalaren kanon estetikoetarik gero eta hurbilago, halako suertez, non, bertze erlijione batekoa banintz eta arimen transmigrazionean sinetsiko banu, zuhaitz baten baitan piztu nahi bainuke bertze munduan, eta ez tigre baten baitan?
|
|
|
Eta urliaren eta sandiaren erraizunak eta erran merranak zeuden, hau gertatu ote zen, hura gertatu ote zen, harik eta handik hiruzpalau egunetarat fidatzeko moduko ihardespena izan nuen arte, noiz eta jauregiko morroi batek kontatu baitzidan, osabaren morroi
|
batek
berari kontatua:
|
|
|
Ohartu ote zen, bada, osaba Joanikot, zalantzaz josia nengoela eta ez nekiela norat jo, nahiz eta iduri egin nezakeen ezen osabaren kide ezin leialago nintzela? ..., osabaren hitzen bidetik, gero eta klarkiago ikusten nuen ezen ezin ekidin izanen nuela gerla hura ene hautua egin nezanean eta alde baterat edo bertzerat jo... zeren eta, Italiarantz abiatu aitzineko denboraldi laburrean, behin baino gehiagotan ikusi izan bainituen aita Bartolome etorri berria eta osaba Joanikot kontrakarrean, buruz buru, etsai ozpinduak balira bezala, nor bere muturrean, urrats
|
bat
bera ere gibelatu gabe, batek antsiarik ez zuenaz antsiatzen eta enkoniatzen zelarik ber tzea.
|
|
|
Baita kezkaturik ere, zeren baitzirudien ezen urtebete zeramala Pedroren amak semearen berririk jaso gabe. " Urtero bi gutun jaso izan ditugu, baina azken boladan
|
bat
bera ere ez", erran zigun hark, gaineratzen zuela: " Gutun guztietan eta urtez urte erraiten zigun ezen aitzina zihoala, eta esperantza zuela ezen, urte batean ez bazen bertze an, etxerat itzuli ahal izanen zela, bertze Rafael bat bihurturik eta aitari emanikako hitza beterik.
|
|
|
Zeren, oraino erran ez badizut ere, aitona Nikolasek lagun zuen don Frantzisko, eta gero eta haren lagunago egin zen, batik
|
bat
bere azken urteetan. Eta egun batean aitonak apezari joko hartan irakatsi eta, handik harat, noiznahi den aritzen ziren biak xake taularen aitzinean.
|
|
|
Eta lehen gozamen eta bozkario iturri zitzaidana —pintatzea eta, alegia— sufrimendu eta gogogabetasun bihurtu zitzaidaan. Zeren Michelangelok bete baitzuen neurria, eta sobera ere bete gainerat, edertasunaren ontzia gainezka utzirik, eta nik ez nioan, halatan, artearen munduari zer emanik ez zer eratxikirik, xorta
|
bat
bera ere ez. Eta, muga haren aitzinean, paralizaturik bezala geratu ninduan, urrats bat eman ezinik... zeren, erranak dioen bezala, Non progredi est regredi...
|
|
|
Zuhur jokatu behar dugu; izan ere, isilpean segitzen badugu, hats har dezakegu; agerian, berriz, hatsa ukatuko digute... eta, andere Grazianak berorren dorretxerat joaitea debekatu badit, goganbehar delako da..." Eta osabak erran zion: " Ai, Maddalen, zergatik ez ditugu kontu horiek ahanzten... eta zergatik ez didazu kopla eder bat kantatzen?" Eta Maddalenek osabari buruko adatsa ferekatzen ziola, nola ama
|
batek
bere semeari, kantatu zuen: " Neguaren erdian/ nago ni lilitan/ jaun Joanesek nauka/ bihotza eztitan".
|
|
|
Datorren hilean, dakizun bezala, berriro atera beharra dut, bertze bizpahiru hilabeterako, eta, handik aitzina, gabonetan edo, mintzatuko gara —eta, isilune baten ondotik, aitak, bere boza eztitzen zuela, erran zuen—: Baina Joanikot Maddalenez orduko gogaiturik egonen da, benturaz, nola haur
|
bat
bere jostailuaz... Dena den, kanpotik itzultzean, etxerat gonbida dezaket anaia, bazkaltzerat edo, gure arteko auzia behin betiko konpontzeko aitzakiarekin...
|
|
|
nahigabe edo desplazer handi baten ondoren, halako ezinegona sartzen zitzaidan gorputzean, eta, hain izaiten nuen utziezina eta bazterrezina, bertzalde, nahigabeari zerraion kezka eta arrangura, non akabatzen bainuen, finean —batzuetan lehenago, bertzeetan geroago—, ahul, herbal eta eri, ahiturik eta sukarrak harturik, eta orduan ere halatsu gertatu zitzaidan; eta, nola ondorea kausaren neurrikoa izan ohi den eta beronen araberakoa, eta nola osaba Joanikotekin izan nuen nahigabea neurrigabekoa izan zen, hala ibili nintzen lauzpabortz egunetan sukar izugarri batekin, zeinak, goizetan zerbait beheiti egiten bazuen ere, arratsetan goiti. Deabru tipi
|
batek
bere sutegia eraiki ote zuen, bada, ene buruan. Zeren eta halakoa baitzen ene buruko berotasuna, baita beroak eragin zidan min itsusi hura ere!
|
|
|
Eta, gero, Frantzia eta Ingalaterrako historia haien kontrastean, Rafael Hitlodeok erakusten zion Tomas Morori akoriarrena, zeinak bizi baitziren utopikoen uhartearen aitzinean, Euronotos ibaiaren hegian, zeren, konkistatu zutelarik haiek ere bertze erresuma
|
bat
bere erregerentzat, ohartu baitziren, halako batean, ezen ez ziela trabailu tipiagorik emaiten haren kontserbatzeak eta sostengatzeak, nola eman baitzien haren konkistatzeak, halako moldez, non deliberatu baitziren, finean, haren uzterat eta zutenarekin kontentatzerat eta akort izaiterat.
|
|
|
...a, arestian aipatu dizudan goiz hartan bortzak ere gogoan nituela, oharkabean, pintore greko hartaz oroitu nintzen, zeinari Zeuxis baitzeritzan, eta zeinak pintatu nahi izan baitzuen, Junoren izenean Crotonan eraikia zegoen tenpluan, Troiako Helenaren erretratua, erabili zituelarik, hartarakotz, hiriko bortz neskatilarik ederrenak, bakoitza bere edertasun partikularrarekin, zeren ez baitzuen bakar
|
batean
berak amesten zuen perfetasuna ediren.
|
|
|
galderak eta galderak ditut buruan, galderak bere batez. Zeren gero eta konbentzituago bainago ezen galderak bertze galdera batzuekin baizik ezin ihardets daitezkeela, eta iragan zitzaidala —neuri bai bederen, eta aspaldi gainerat— ihardespen klar eta garbien aldia eta sasoina... eta zeren neure burua, anitzetan, tenpesta baten erdian bezala baitakusat, eta galdera
|
batek
bere haize kolpea jo orduko bertze bat baitatorkit, bertze haize kolpe batekin...
|
|
|
Jainkoaren hitza zen hura, profezia baten iduria zuena... errebelazione bat!, edo hala sentitu nuen nik bederen. Eta, handik harat, hitz haietan jarri nuen neure fede osoa, halako suertez, non, Felisaren eskuetan uzten zintudala eta nihaurk lehen marratik eta lehen lerrotik bigarrenerat egiten nuela, urrunetik behatzen hasi bainintzaizun, igurikirik ezen Jainkoak egunen
|
batean
bere hitza bete eta dei eginen zizula, eta hala libratuko gintuela biok nik egin bekatutik... Eta, bitartean, ene barrengo hutsa mila arauz eta bertze hainbat ordenantzaz bete nuen, jauregiko kide guztiak eta gauza guztiak zein bere tokian paratzen nituela, gure mundu tipi hura osoki eta konplituki ibil zedin amoreakatik, akatsik gabeko makina bat bezala.
|
|
|
Eta ezkondu ginen egunean, ortzadarra atera zen, eta Iriyumok erran zigun ezen zorte onekoak ginela eta zoriontsuak izanen ginela, zeren hargatik jantzi baitzituen suge haietarik
|
batek
bere beztimendarik koloretsuenak, hodeietako ura edateko asmotan.
|
|
|
...u bainintzen, bertze bide batzuk —spiritualagoak, nolabait erraitearren— urratu nahi nituelako, eta Jainkoari promes hura egin niolako, zeina Antonio Ibarbiarekin batean berritu bainuen, biok zin egiten geniola elkarri ezen guztiz entseiatuko ginela, han geundeneino, mundu ustez lohigabe haren ez kutsatzerat, ez likisterat, eta ez hidoiztatzerat; halatan, bada, ez nuen emazteki haietarik
|
bat
bera ere ukitu, haiekin iragan nituen hiru urte luze haietan.
|
|
|
Zeren ezagutu izan ditudan ez baitut
|
bat
bera ere ezagutu menekoak eta manukoak ongi tratatzen zituenik, don Venancio Robles izan ezik.
|
|
|
Eta batzuetan besarkatzen ninduen, nola ama
|
batek
bere semea.
|
|
|
Eta buruzagia oilarrei buruz ari zen, baina nik gogoan nituen bertze hitz haiek, buruzagiak berak lehenago erranak eta adierazten zidatenak ezen esklabo batek bezala egin nuela lan, zeren esklabo gisa salduko baininduten, segurtki eta gertuki, berant baino lehen. ...u zèn kapitain espainiar batek, zeina ekaitzaren ondorez hil baitzen, itsas kolpe batek eramanik, ezen izugarriak zirela bukaneroak, filibusteroak eta suerte hartako jendeak, gehienek ere La Tortugako uhartea gordelekutzat zutenak; halako moldez non erraiten baitzuen ezen bazegoela filibustero bat, Jean David Nau zeritzana, Frantziako Olonnen jaioa eta hargatik L’Olonnais deitua, zeinak egun
|
batean
bere egin baitzuen La Habanako gobernariak haren kontra igorri zuen untzia, baita untzian zihoazen laurogeita hamar gizonak ere; eta, kontu kontari, kontatu zigun ezen, mendeku gisa, guztiei trenkatu ziela burua, lekat haietarik bati, zeina baitzen untziko borreroa eta zeina igorri baitzuen La Habanako gobernariarenganat txalupa batean, non baitzeuden untzikideen buruak; eta kontatu zigun, halabe...
|
|
|
...gabe jakin bainuen ezen Alain Coup d’Œil zeritzala, edo Alain Coup d’Œil le Normand, Normandiakoa zelako, jarri zuen ene gainean bere begi bakar beldurgarri hura... eta uste nuenean ezen neure bizitzako hutsik handiena egin nuela, zeren eten bainuen haren hitzaldia punturik gorenean, eta zeren behako krudel hartarik ez bainezakeen deus onik iguriki; aitzitik, bigundu zuen apur
|
bat
bere behakoa, egin zuen irri, eta erran zidan ondotik:
|
|
|
Badakizu, jaun André, ezen guti direla gizonezkoen artean irakurtzen eta skribatzen dakitenak, baina are gutiago direla eskolatuak izan diren emaztekiak; aldiz, gure amak, zeina baitzen argia eta zorrotza, ongi irakurtzen eta skribatzen zuen eta hainbat liburu irakurriz janzten eta apaintzen zuen bere jakintasuna. Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen
|
bat
bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere buruaren janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zen... Konfesore eta aita spiritual hura, bertzalde, ezkondu baino lehenagokoa zuen amak, eta frantziskotar bat zen, Uraitzeko klaratarren komentuko kaperau izendatu zutena eta harat igorria izan zena; eta, nola gure ama ez baitzegoen haren kontseiluen uzteko, zeren apez hura laket baitzuen —don Frantzisko baino laketago bai bederen—, harat joaiten zen, urtean bizpahiru aldiz, aitorraren eta komunionearen egiteko, haietarik batean Pazkoarekin konplitzen zuela.
|
|
|
Zer kontatu zigun, bada, dukeak? ...enar emazte batzuen kakontzian ezkutatu zen; eta iritsi zen gaua, etorri zitzaion emaztekiari kaka egiteko gogoa, joan zen aulkirat, paratu zen aulkiaren gainean, hasi zen bere egitekoa egiten... eta bat batean, ai!, oihuka eta oihuka hasi zen emaztea, zeren karramarroak hankaz handik heldu baitzion, beheko ezpainetariko batetik; eta, oi huak entzunik, itzarri zen etxeko jauna, eskatu zion kandela
|
bat
bere sehiari, hurbildu zen kandelarekin bere emazteaganat, ikusi zuen ikustekoa, eta erran zion emazteari: " Lasai, maiteño, berehala laxatuko dizut hori, zeren hatsa egoztea baita sekeretua eta kontu honen gorabehera guztia"; eta hartu zuen senarrak hatsa, hurbildu zituen ezpainak istripua izan zen lekurat, egozten hasi zen hatsa karramarroa uxatzeko eta ohiltzeko esperantzarekin, baina orduan, ai!, senarrak oihuka eta oihuka ekin zion, zeren karramarroak bertze hankarekin senarraren goiko ezpainetarik bati heldu baitzion; eta sehiak hura ikusi zuen, eta guraizeak ekarri zituen; eta ebaki zion karramarroari hanka bat, ebaki zion bertzea, eta hala erdietsi zuten senar emazteek azkenean karramarro izugarri hartaz libratzea.
|
|
|
Eta hala egon zen handik aitzina, hitz
|
bat
bera ere erran gabe setenbre osoan, bere hutsean amildua, hostoaren eta lorearen ondoren fruiturik jasan ez duen zuhaitz idorra eta probetxu eskasekoa balitz bezala, galdegite guztiei gor eta sor, begiak urrun, medikuengan zuen fede apurra galdurik, erreumak hezurretan eragiten zion minarekin kexu eta arranguratsu, ai eta oi, oi eta ai, orga kargatuaren arroda iduri...
|
|
|
—Oker nengoan, Pedro, hirekin, eta hoa, bai, hemendik. ...arteaz eta libertateaz mintzatu beharrean, eta ahalkea emaiten didak. Eta ez zagok, bertzalde, mahatsa eskatzerik elorriari —begiak zabalik zituen osabak, betzuloetarik ateratzerat balihoazkio bezala, ukabilak bularraren kontra hertsirik; eta uste izan nuenean ezen bere ukabil haiekin edozer egiteko gai izan zitekeela, aitzitik, lasaitu eta hedatu zituen eskuetako hatzak eta bigundu zuen apur
|
bat
bere behakoa, erraiten ziola—: Halarik ere, bazekiat ezen Italiatik enegatik etorri hintzela, eta, halatan, enea dela kulpa eta hobena, eta ez dudala desenkusarik...
|
|
|
Egia erranen dizut, jaun André. Neure ordu arteko bizitzan kasik ez nintzen neskez arduratu izan, baina egun hartan bai, barrenean zerbait nabaritu nuen, zerbait berria, zeren eta hura ez baitzen, konparazione, anaia
|
batek
bere arreba eriarenganako senti zezakeen urrikalmenduzko maitasuna, nola izan baitzitekeen nik Pisan sentitu nuena, noiz eta Laura zeritzan neskatxa zangobakar harekin inkontratu bainintzen; aitzitik, sentimendu berri hark barrendik inarrosten ninduen eta asaldatzen, eta, nolabait erraitearren, hegazti ezezagun bat bihotzean bere habiaren egiterat balihoakit bezalakoa zen... Eta, nehongoa ere izaitekotan, paradisukoa edo zerukoa izan behar zuen hegazti hark, hain baitzen enegan sortzen zuen sentimendua gozoa eta deliziosa, baina baita, aldi berean, haizetsua eta bortitza ere.
|
|
|
Edo haien hitzetan: arestian aipatu dizkizut elkarri erran zizkioten barkamenduzko hitzak, eta, orain, berriz, Maddalenen bertze hitz batzuk oroitaraziko nizkizuke, noiz eta egun
|
batean
bera ere osabari desterruaz aritu baitzitzaion, nihaur ere entzule nindukala:
|
|
|
Ordubete erran dut...? Ezta mementu
|
bat
bera ere!, zeren neure etxea izan baitut atzerri, neure etxea otserri, eta zeren zaldia atarian baitut, eta orain berean eginen dut alde! Baina, joan baino lehenago, gutun bat eman nahi nizuke, osabak zuri skribatua, bere burua hiltzeko erabakia hartu baino lehen...
|
|
|
"... hoa, bai, Piarres Oihartzabal kapitainarenganat, zeren eta ez baitut munduan hura bezain gizon librerik ezagutzen. Eta begiak zabal zabalik ditik, harat eta honat beha, eta haren kontseiluek ere ez diate kalterik eginen..." Eta nola ohartu nintzen ezen hartan ere arrazoin zuela osabak, eta nola ulertu nuen, halatan, ezen maisutzat eta kontseilaritzat hartu behar nuela kapitaina, zeren eta nik ere begiak zabaldu nahi bainituen harat eta honat eta zeren ezin jaio baitzitekeen bizi berri
|
baterat
bere behakoa zabaltzen zuena baizen...!
|
|
|
Bazuen arrazoi
|
bat
bere alde. Gure lagunarte murritzean, ni baizik ez nintzen agertzen gisako esklusibotasun senaren jabe.
|
|
|
Basoak ardoz bete bitartean, mikrouhin labe
|
batek
bere marmaria entzunarazi zigun sukaldetik. Minutu bat geroago, lehenbiziko platera mahai gainean genuen.
|
|
|
Denen ardura eskatzen zuen zerbaitez noski. Famaturen
|
batek
bere oporretako gauak zertan eta norekin ematen zituen bezalako gai funtsezko batez, beharbada. Pixka batez jasan nuen pitokeria sorta.
|
|
|
—Hau ez duk matematika —bere koadernoko orriei lotu zen berriz, hizlari
|
bat
bere gidoiari bezala— Gaur balio duena hutsean utz zezakek bihar aurkikuntza berri batek. Dena dela, aise ere gehiago ikertu behar diagu.
|
|
|
Duda egin nuen. Haren bi eskuek aldaketan pausaleku zutela, keinu adierazgarri
|
batez
bere argudioak ezarri zituen ene begien juzkura. Izerdi malko batzuek zain hezeak marraztu zizkidaten kopetan:
|
|
2001
|
|
|
Baina pelikula hartan bazirudien paperak aldatu egin zirela eta amorrua ematen zidan nire betiko ziurtasuna kolokan jartzeak aktore gazte eta guapo baten aurrean. Amorrua eman zidan, amaieran, edozer nahi izanez gero bere etxera lasai deitzeko esan zidanean txartel bat luzatuz, aspaldiko partez masailak gorribizitu egin zitzaizkidalako, neskatxa nerabe
|
bati
bere maitasun platonikoak kaixo zozo bat esaten dionean bezala. Amorratuta atera nintzen antzokitik, Pantxo Reyren aurrean kazetari hasi berri bat bezala agertu nintzelako.
|
|
|
Edo bera nazi bat zen eta orduan ni aliatuen espioi. Krokodilo
|
bat
bera, ni Tarzan. Bata bestearengandik ihesi.
|
|
|
Bat bateko mugimendu
|
batek
bere buruaren laudorioetatik atera du hala ere. Trena geratu egin da izan ere, eta jendea gehienbat irten egin da eta gutxi batzuk igo.
|
|
|
Ez daki zer esan, nondik hasi. Nola azaldu denek argitutzat ematen duten heriotza
|
bat
bere kontura ikertzen ari dela?
|
|
|
Beste pare bat saihetsetan. Matrailezurrean ere bai, hortz
|
bat
bere lekutik mugituz. Eta gustura jarraituko zuen tipoak, dinbi eta danba, Tasio haurrentzako ahia bihurtzeko ahaleginean kontzentraturik, Arantxak besotik helduz geratu ez balu.
|
|
|
–Ba, ezta ni ere –onartu du Anartzek esku
|
batez
bere sabel borobildua kolpatuz– Dios, parrandak laga bihar ditiagu, Tasio! Ni nazka nazka eginda nagok –begirada ilundu zaio– Kanpora joan behar diat, txikito, urrutira.
|
|
|
Pentsakor. Bai, hasi da azkenean, irribarre txiki
|
batez
bere aurpegiak erakusten duen tristura uxatu ezinik. Bai, hori ere konprenitzen dugu, gazteek nonbaiten sartu behar dute, bizimodua aurrera aterako badute.
|
|
|
Segundo pare bat igaro ditu zalantzan, baina pitxer
|
bat
bera dagoenetik gertu hautsi denean, karpeta hartu eta atzera begiratu gabe handik hanka egin du lehenbailehen. Eskaileretan behera.
|
|
|
Ezer gertatu ez balitz bezala bizi nintekeela. Erregina harro
|
bat
bere jauregiko hondakinen artean bezala.
|
|
|
Redios. Irribarre mingots
|
batez
bere buruari iseka egin dio, institutu garaian, ikasle ziztrin bat baino ez zela, zituen hainbeste eratako ametsez oroitzean. Orain dela asko zen hori ordea, egin du bere artean.
|
|
|
Izan ere, niri beti gustatu izan zait eskutitzak idaztea. Nahiz eta azken aldian ez dudan
|
bat
bera ere idazten. Ez gogo faltagatik, baizik eta, hain zuzen ere, dagoeneko nori bidali ez dudalako.
|
|
|
Eta Nepal aipatzen denean, mendietako irudiak agertzen dira, zortzimilakoak bereziki. Eta Lucas poztu egin zen, baina tristatu ere bai, ez baitzuen mendi
|
bat
bera ere ezagutzen.
|
|
|
Ez dakit estimatzen dudan, gorrotatzen dudan, maite dudan. Alde batetik imajina dezaket harri baten gainean eserita eta imajina dezaket nola pasatzen den armiarma
|
bat
bere ondotik eta nola zanpatzen duen armiarma hori, behar den baino indar handiagoz eta amorru apur batez. Eta horrek angustiatu egiten nau.
|
|
|
Berak dioenez, Vikasen aita gizon ezkondu bat da. Maiz etortzen omen da eta haurraren gastuen puska
|
bat
berak ordaintzen omen du. Vikas noizbehinka harenera joaten omen da, bisita egitera.
|
|
|
Malkuddi, Lakshmiren auzoko emakume
|
batek
bere hiru alabatxo salbatu zituen senarraren eta familiaren eskuetatik. Laugarrena, ordea, ezin.
|
|
|
Ziminoek maiz pertsonen antzeko jokabidea hartzen dute. Manmad herrian zimino ar
|
bat
bere emearekin bizi zen. Motor batek hil egin zuen zimino emea.
|
|
|
50 urte zituen beste elefante
|
batek
bere nagusia hil zuen. Beharbada, ez zuen animalia ongi hartzen.
|
|
|
Gizonari nola urgatzi? Azkenean bietako
|
batek
bere burua surtara bota zuen, ehiztariak zerbait jan zezan.
|
|
|
Garai batean, ordea, zazpi uhartez osatutako hiri honek ur asko zuen, leku zabalak eta zuhaitz ugari. Laurogei metro gora den Rajabai dorretik arte ez zen etxe
|
bat
bera ere.
|
|
|
Satish Raje, berriz, egun
|
batez
bere beribilean zihoan, balaz zulatu ezinezko Ambassador batean. Zubi baten erdian hamar lagunek geldiarazi zuten.
|
|
|
Osasun usteak ere ez dira gure artean bezalakoak. Adibidez, Morarji Desai lehen ministro ohiak egunero baso
|
bat
bere gernuz bete eta edan egiten zuen. Osasunerako oso ona omen da.
|
|
|
Plastiko ontzi batean gasolina zeukan. Bidetik irten eta baso
|
baten atzean
bere burua gasolinaz igurtzi eta su eman zion.
|
|
|
Bilaspur en Madhavan zeritzan gizon
|
batek
bere emaztea, Teja, aizkoraz hil zuen. Emazteak senarra zirikatu egiten omen zuen, epailearen ustez.
|
|
|
Sambalpur en gizon
|
batek
bere etxeko sei lagun garbitu zituen: emaztea, aita, ama, arreba eta bi anaia.
|
|
|
Etsi etsirik, Kamalak drama bat antolatu zuen. Eskuak baturik Jadishi barkamena eskatu eta herrixka utzi baino lehenago azken gau
|
bat
berarekin igarotzeko arren eskatu zion.
|
|
|
1992ko goiz batez harijan gazte
|
bat
bere emazte ezkondu berriarekin trekkler batean zihoan. Gaya deritzan eskualdeko Mayapur herrixkara hurbildu zirenean, jauntxoen seme talde bat ondoratu zitzaien.
|
|
|
Gu isilik geratu ginen errektoreak aspaldiko marrazkia erakutsi zigunean, gizon zoriontsu
|
bat
bere gihar onuragarriak luzitzen. Un delito de connotaciones políticas que, hala esan zuen errektoreak, sujetos a la justicia común, podría llevarlos a la cárcel.
|
|
|
‘Mediku lez, nik jada lizentzia emango nioke, ’ nahi hainbateko poza eman dit Imanolek. ‘Hala ere, badaezpadan, aldi
|
batez
bertan geratzea hobe duela uste dut... ’
|
|
|
Imanol Uriosterengana joan naiz eta bere bulegoan aurkitu dut, telebistari begira, joko olinpikoetako atleta
|
batek
bere urrezko domina erakusten duela. Eta bandera mastan gora igotzen ari da, beste bandera biren artean, eta himno bakar bat entzuten da, martxa militarren kutsukoa, eta Sidney 2000 irakurtzen da pantailan, malkoak igurzten dituen atleta hunkituaren aurpegiaren gainean.
|
|
|
Erdi Itsaso Atlantikoa erdi laku saldatsua diren urotan, lasai dabiltza batel txikiak eta merkantziontziak eguzkiaren indiferentzia argiaren azpian. Agure batek soka bat eusten du, uretan uhin zirkularren erdian galtzen dena, arrainen
|
batek
bere karnata topatuko duelakoan.
|
|
2002
|
|
|
Hanburgon gazte
|
bat
bere pitbullarekin plazan jolasean ari zen. Mutila bat batean behaztopatu eta erori egin zen goragune batetik beheiti.
|
|
|
Barakaldon (1999) 21 urteko gazte bat biziro sutu zen, 41 urteko gizon
|
bat
bere andregaiaren atzetik zebilela jakin zuenean.
|
|
|
Maitasunak indar handia. Ikusi ezazu ama
|
batek
bere haurrarengatik hartzen dituen atsekabeak eta buruhausteak.
|
|
|
Zinez. Eta umetan bezala sentitu zen, jaun guztiahaldun
|
batek
bere urratsak gidatuko balitu bezala, kosmosaren bihotzarekin bat eginik. Eta, hartan zegoela, iruditu zitzaion Sergiorekin izandako porrota ulertzen hasia zela, baita onartzen ere, lehen aldikotz:
|
|
|
Eta horrek ahulagoak eta zaurgarriagoak egiten ditu, balizko ehiztarien aurrean. Nik, aldiz, ez nuen kasu erraz
|
bat
bera ere ezagutzen, drogatik eta ospitale psikiatrikoen kontsultetatik pasatutako jende guztiz gorabeheratsuaren artetik: haien guztien bizitzek –haien joan etorriek eta haien harat honatek– ezer gutxi zuten, beraz, usoen hegalditik.
|
|
|
Depresio
|
bat
bera ere ez izateko zortea izan dut, baina banekien zer nolakoa izan zitekeen gutxi gorabehera Sararena, hamaika gaixo depresiborekin tratatu behar izan baitut kontsultan, antzeko koadro klinikoekin. Eta, Sararen errehabilitazio programako psikiatraz gain, baditut beste hiruzpalau lagun psikiatra, depresio mota guztien berri eman izan didatenak.
|
|
|
Emakume ezkongabea zen, berrogei bat urte zituena, eta ikasleei eskola orduetan España gora eta España behera ibiltzen zitzaiena –edo España gora eta España gorago, hobeki–, orain José Antonio Primo de Riveraren balentriak kontatzen zizkiela, orain Francorenak. Baina Sarak beste historia batzuk ere entzun izan zituen etxean, guztiz bestelakoak, batik
|
bat
bere amona Doloresek –amaren amak– kontatuak. Haren bidez jakin baitzuen zer zen ikurrina, haren bidez, halaber, amonaren beraren bizitza markatu zuèn gertakizunik behinena:
|
|
2003
|
|
|
Jainko Guztiz Boteretsu Egiazkoaren aulkia hartzen duen jainkoaizun hori deitzen da Leviathan. Ez da harritzeko, Idolo berri horren historia hasiz geroz, baldin horrelako nagusiaren ordezkari bazeukan Richelieu
|
batek
bere burua, kardinale jaunak berak preso sartzea eta bera hil arte preso atxikitzea Saint Cyrango abade kristau zintzoa, Jean Duvergier Haurannekoa gure herritarra.
|
|
|
Europatik Ameriketara joan zen orduan eta han Estatu Batuetan historiaz eta politikaz egin zituen artikulu, hitzaldi eta liburuengatik jakitate eta zuhurtzia handiko hiritar fama erdietsi zuen, bat
|
batean
bere azken liburua amaitu aitzin, han berean, 68 urteetan, 1975ean hil zen arte. Haren lanak frantsesentzat ezezagunak egon badira ere aski luzaz, orain non nahi aurki daitezke frantsesez itzulirik.
|
|
|
Estatu
|
batek
bere menpe dauzkan herri xumeen artean diskriminaziorik edo bereizkuntzarik egin baleza, hala nola, hizkuntza, sineste, ohitura edo kultura indartsuenak indartuz eta ahulenak ahulduz, orduan sor litezke arazoak. Baina Milan Kunderaren solasari jarraikiz erran genezake,, frantses, errusiar, ingeles batek ez duela sekula horrelako arazorik asmatuko?.
|
|
|
" Zapatak garbitzeari utzi eta bizikletan entrenatzen hasi nintzen. Gaztetan eta amateur mailan ez nuen lasterketa
|
bat
bera ere irabazi, baina emaztea ezagutu nuen. Aurreko gurpileko erradioen artean sugandila bat trabatu zitzaidan herri batean (portugesez lagartixa)."
|
|
|
Inork ez zekien oso ondo noiz zegoen pentsioan eta noiz ez. Matildek, handitasuna maite zuenez, kanpotarrak hamabi hizkuntza hitz egiten zituela esan zuen, koma
|
bat
bera ere nahastu gabe –" Zazpi" Malcok– Oso oin handiak omen zituen; sudurra minuskuloa. Ulm etik deitzen zuen eta pentsioko eskaileretan ikusten zuten deitu eta gutxira, eta batek daki non dagoen Ulm.
|
|
|
Leihoko gauak ere intimitatea ematen zuen, eta bero apur bat. Orduan zazpigarrenez pentsatu zuen Matiasek umeak ez zuela hitz
|
bat
bera esan bidaia osoan, eta hurrengo gogoeta izan zen amak ere ez zuela hitzik esan; zazpigarrenez pentsatu zuen hori ere.
|
|
|
Izan ere, bezperan zeuden leku berberean jarraitzen zuten hilarri guzti guztiek. Zentimetro
|
bat
bera ere mugitu gabe. Ez eskumatara, ez ezkerretara.
|
|
|
Luvino Alda. Luvinok ez zeukan buruko ile
|
bat
bera ere norabide berean. Esan nahi da lustro batzuk eman zituela Luvinok buruko ilea ikutu gabe edo, beste era batera esanda, lustro batzuk eman zituela Luvino Aldak buruko ilea asmo estetikoz ikutu gabe.
|
|
|
Eta Malandaren bati injustoa iruditu zitzaion hori. Eta Malanda hura astoetan astoena izango zen seguruenik, burugogorra esan nahi dut, eta ezin baziren umeak hilerrian egon, Malanda
|
bat
bera ere ez zela hilerrian egongo. Eta hildako guztiak etxean lurperatzen hasi ziren, patioan.
|
|
|
Eta gezurra izango zen seguruenik, baina horixe zen Matiasen inpresioa, eta tristea iruditzen zitzaion. Eta etxebizitza blokeko guztiek zeukaten orrazkera bera, eta ile
|
bat
bera ere ez zeukaten lekutik kanpo.
|
|
|
Kanpotarren izenak ziren gehienak.
|
Bat
bera ere ez zuen ezagutzen.
|
|
|
Horregatik esan zion gizonak Matiasi ez zela hain erraza hirugarren pisura zuzen igotzea. Baina segundo
|
bat
bera ere galdu gabe iragarri zion truko bat zeukala berak igogailuaren geldialdiak ebitatzeko. Eta makila moduko bat atera zuen poltsikotik.
|
|
|
Eta andre hori familia onekoa zen, eta betidanik izan zen familia onekoa, umetan ere bai, eta lan egiteko sasoia heldu zitzaionean ere familia onekoa zen eta ez zuen lanik egin, eta etxe mordoa zeukan Idus osoan, alokatuta asko, eta etxe bat saltzen zuen lantzean behin, eta familia onekoa izaten jarraitzen zuen. Beste andre biak ere familia onekoak ziren, baina ez zeukaten zentimo
|
bat
bera ere.
|
|
|
Izena gustatzen zitzaion Anari, Fionnula Flannagan, horregatik ikasi zuen. Zineari buruzko hiru lau komentario egin zituen gero,
|
bat
bera ere sinistu gabe. Esan zuen, esate baterako, pelikula batzuk kortxozkoak direla eta beste batzuk mortadelazkoak.
|
|
|
Lurrean ahuspez zetzan gizonak oraindik ezpainak mugitzen omen zituen, emazteari egundokoak esaten ari zen nonbait artean, ertzain
|
batek
bere odoletan ito ez zedin burua altxatu zion arte. Emaztea ondoko aulkian eserita omen zegoen, magalean gezurrezkoa zirudien pistola beltza zuela, negarrez.
|
|
|
Dena bukatu da. Ez zegoen beste biderik –esan nion, esku
|
bat
bere ilaje naro eta nahasian sartu eta burua nire kontra pitin bat estutuz. Lagun zahar bati edo aspaldiko andregai bati ezagutzen nuen auzi baten inguruan aholku ematen ari nintzaiola ematen zuen.
|
|
|
–Bere bizitzaren zati nagusi
|
bat
bere bizitza kontagarri egiten pasatu du. Hori izan da bere obsesioa, bere lehia, bere obra nagusia.
|
|
|
Bikoiztasun hori argitzeko orduan (aldi berean bi izenak erabiliz jarraitu zuen lanean) kritikariek arrazoi desberdinak aipatu dituzte. Badirudi Romain Garyk, idazle gehienen antzera, bazuela zaindari
|
bat
bere amaren aurpegia zuena. Bere ama zen, hil eta gero ere, bere jatorri judua ukatu eta benetako frantziar idazle bat izatera animatzen zuena.
|