|
2001
|
|
|
Beraz, honela al da arte guztiekin, arte baten bidez lortzen dugun ezagutza ez al dugu beste arte baten bidez lortzen?
|
Baina
niri, hitz egiten ari garen honi buruz honako hau erantzun iezadazu lehenik: arte bakoitza gainerakoen ezberdina dela diozu?
|
|
|
Nia ezagutzaren oinarrizko baldintza da,
|
baina
ni hori zer den ez dago argi, eta ikusiko dugunez hori galdetzeak arazo asko sortuko ditu. Beti ere esperientzia ahalgarri batekin loturan agertzen da.
|
|
|
Jakina da Kantek dedukzio transzendentala guztiz berridatzi zuela Kritika ren bigarren argitaraldian. Egia da Schopenhauer eta Heidegger bezalako filosofo gutxi batzuek lehen argitaraldia hobesten dutela,
|
baina
nire ustez Kanti berari jarraiki behar gatzaizkio. Lehen argitaraldian sintesiaren azalpen psikologikoagoa ematen zuen eta gero funtzionalagoa den bat sortzen saiatzen da, eta ondorengo lanetan bide beretik egin zuen aurrera.
|
|
|
Baliteke norbaitek erantzutea ezin dudala nik baietsi ez dela kosmosean beste izaki ezagulerik.
|
Baina
niri ez dagokit erantzutea, zientziaren barruan egon litekeena jasotzea baino. Ez da zientzia zerbaiten bila egiten den guztia, tresna eta metodo zientifikoekin egin arren.
|
|
|
Nire gogoak —nik gogoak— beti daki, nolabait, zer den bere gogoko eta zer sasigogo.
|
Baina
nire gogoa, ni maitagogo indargabetu egiten nau askotan sarkin horrek, sasigogo horri sasigogo hots egin eta gogotik uxatzeko nekez gauza naizela utziz. Eta zenbat eta sarkin hori nigan gehiago nagusitu, hainbat eta ilunago ikusten dut nire benetan gogoko dena, hainbat eta makalago geratzen naiz sarkin horren sasigogoei aurre egiteko.
|
|
|
Arrazoimenari so eginez, bestearen hartzekoak niretzat eman beharra baldin badakar, nire eginkizuna bigarrengo mailakoa da, ondoriozkoa, arrazoiketaren araberakoa.
|
Baina
nire eginkizuna maitatzea baldin bada, nire eginkizuna lehenbizikoa da, autonomoa, ez ondoriozkoa; eta bestearen hartzekoa nire maita eginkizunaren helburua da, ondoriozkoa. Lehenbizi nire/ gure ‘obligazioak’ —eginkizunak— dira, gero nire/ gure ‘eskubideak’ Ez gara ‘behargin’, ‘maitagin’ baino, nolabait esateko.
|
|
|
Hau eskaintza hutsa da.
|
Baina
nire aburuz egiaren hurbilena denez gaurdaino, gorde ezina egiten zait nire kontzientzian. Niretzat argi oso pozgarria —lilura hutsa izango balitz ere— izan dena beste norbaitentzat lagungarri izan daiteke.
|
|
|
Ezta ere eskrituretan aditua.
|
Baina
nire iritziz, gure gogoan ez dago legerik. Gizakiagan legea dagoela baiesteak, Jaungoikoa Lege dela esatera garamatza.
|
|
|
9 ‘Gogo’ euskarazko hitzak esanahi asko ditu, oso aberatsa da.
|
Baina
nik uste ez dela inoiz animaliei egokitzen. Dena dela, nire azterketan, nik ‘gogo’ hitzari gizakiari bakar bakarrik dagokion esanahi zehatza emango diot, ohi dugunez.
|
|
|
Ezagule zerbait ezagutzen duena da.
|
Baina
nik ezagutu gogoz ezagutza bila dabilenarentzat hitz egokia nahi nuen. Eta horregatik askotan ‘ezagutari’ hitza hobetsi dut, maitari eta hautari hitzen antzekoa, nik asmatua izan arren.
|
|
|
Nork daki gaur gehiago?
|
Baina
ni ziur naiz egiaren maitale sutsu diren zientzialariak, horrenbeste egia jakingarri eta maitagarri eskaintzen dizkiguten ikerlari zientifikoak etorriko zaizkigula arakatzen kodearen hipotesia, benetan hipotesi metazientifikoa delako eta ez metafisikoa. Misterioaren aurrean, batez ere zientzian bertan gizakia den misterio txundigarriaren aurrean, begiak ireki egin behar ditugu askatasun osoz, ez itxi eta atzera egin, mamuren bat azalduko ote zaigun beldur.
|
|
|
Nik, behintzat, ezin izan dut horrelako legerik teorian asmatu.
|
Baina
nire alde eta beste guztion alde zintzo saiatu eta gero ni behartsu egonik eta ni eta besteok maitarion elkarteko kide izanik, deiadar egin dezaket laguntza eske. Eta ez banaiz gauza hitz egiteko, hala ere entzun egin behar didate.
|
|
2003
|
|
|
Beste hitzaldi batzuk, batez ere zuenak, aberats eta negozio gizonenak, entzuten ditudanean, ordea, ni neu atsekabetzen naiz eta zuetaz eta zuen lagunez errukitzen naiz, ezer egin gabe zerbait egiten duzuela uste baituzue. Eta agian zuek, aldiz, ni naizela zorritxarrekoa uste izango duzue, eta egiazko d ustea duzuela uste dut nik,
|
baina
nik zuetaz ez dut usterik, jakin baitakit ederki asko.
|
|
|
Ala mozkorturik nagoelakoan egin behar al didazue barre?
|
Baina
nik, nahiz eta zuek barre egin, hala ere ondotxo dakit egia esaten ari naizela. Esaidazue bada orain213 txe bertan:
|
|
|
— Ederki borrokatu zara, Eriximako,
|
baina
ni orain nagoen tokian egongo bazina, hobeto esanda agian, Agatonek ondo hitz egin ondoren egongo naizen tokian, beldur handian eta guztiz ni orain bezala egongo zinateke.
|
|
|
Eta gorespena bai ederra eta bai jasoa gertatzen da.
|
Baina
nik ez nuen gorespenaren mota hori ezagutzen, eta ezjakintasunean zuekin adostu nuen neuk ere goretsiko nuela nire txandan. " Mihiak agindu zuen bada, adimenak ez" 22 Haizea hartzera bada.
|
|
|
Zu harritu egiten zara doktrina pitagorikoaren hain jarraitzaile gutxi dagoelako,
|
baina
ni harritzen nauena da orain arte hura bere egin eta jarraitu duen nor edo nor egon izana. Ezin izango dut inoiz nahikoa miretsi doktrina horri heldu diotenen eta egiazkotzat onartu dutenen zorroztasun bikaina; adimenaren indar soilaren bidez halako bortxaketa egin baitiote beren zentzumenei, sentipen esperientziak argi eta garbi aurkezten zienaren aurkakoaz arrazoimenak hitz egin ziezaiela nahiago izanez.
|
|
2004
|
|
|
Makina baten funtzionamendu okerra egon daiteke, baina ez erabilera okerra, ezagutzeko ahalmenetan gerta daitekeen legez. Gorputzak, orduan, gaizki edo ongi funtziona dezake,
|
baina
nire ezagutzeko ahalmenaren kasuan erabilera okerra ala zuzena egingo dut.
|
|
2006
|
|
|
Neure obra da, ez besterena; eta nitaz dihardu, ez beste inori buruz.
|
Baina
ni ez nago Liburuan, ez naiz Liburu hori, idatzi eta argitara ematen dudan heinean baizik, alegia, oraindik proiektu eta etorkizun den heinean.
|
|
2007
|
|
|
Baina sakon sakonean zera da garrantzitsua: hainbat gauza nahitaez ahoskatu behar dira, ze horri esker bakarrik ahal dezake gizakiak bere burua osatu; eta bereziki puntu horretantxe hartzen du hezitzaileak garapen horren erantzukizuna.) Antzeko erlazioak aipa ditzakegu onarpenaren inguruan,
|
baina
nire asmoa ez da inolaz ere bi manifestazio horien arteko muga zorrotzik ezartzea. Barru barrutik ezaguna da, ordea, konbentzimendu bat ez dagoela presente aldez aurretik finkatutako zerbait bezala, baizik eta berorrek ahoskatze irekian bakarrik irabazten duela bere forma eta, horrekin, bere egiazko errealitatea.
|
|
|
|
Baina
nire intentzioa, hemen ere, ez da aitorpen eta onarpen horietan sakontzea278 Bi horiek, egiaz, ahoskatu gabe zegoenaren ahoskatze hori bera orokorrean ezaugarritzen duen zerbait, erabakigarria den zerbait, ohartarazi nahi dute bakarrik. Elkarrizketa bakoitzean, oro har linguistikoki adierazten naizen bakoitzean, zera da zehazki erabakigarria:
|
|
2013
|
|
|
— Zuk ez duzu sinetsiko,
|
baina
nik bai. Ez dakit nork esan zuen, Dostoievskik edo Voltairek:
|
|
|
Eta irudipena daukat Azurmendik esaten digula hori ez dela posible edo, posible bada, bidean gauza garrantzitsuak geratuko direla. Agian arrazoia dauka,
|
baina
nik bestelakoa azaltzeko bidean urratsen bat eman nahi izan dut.
|
|
2017
|
|
|
Bestea da, maila horretan, munduko objektu bat munduak defini dezan uzten duena.
|
Baina
nirekin duen erlazio hori, ihesezkoa eta munduaren absentziazkoa, soilik probablea da. Bestearen objektibotasuna erlazio horrek definitzen badu, Bestearen jatorrizko zein presentziari dagokio?
|
|
|
Gizakia munduarekiko eta neurekiko definitzen da; unibertsoaren barne isuri bat eragiten duen munduko objektu hori da, barne hemorragia bat; bera da agertzen zaidan subjektua nire objektutasuneranzko ihesean.
|
Baina
nire jatorrizko erlazioa Bestearekin ez da bakarrik egia absente bat, nire unibertsoko objektu konkretu baten presentziaren bidez atzemana; erlazio konkretu eta eguneroko bat ere bada, nik bizi dudana: begiratzen dit Besteak.
|
|
|
Munduzko tresna sareak bakarrik erakuts liezadake jeloskortasuna, tresna sarea egin ordez kontenplatuko baldin banu. Munduko osotasun hori da, bere determinazio bikoitz eta alderantzikatuan ez dago ate atzeko espektakulurik ikusgai jeloskor nagoelako ez bada,
|
baina
nire jeloskortasuna ez da, hain zuzen ere, ate atzean espektakulu bat ikusgai dagoen gertakari objektibo hutsa besteriksituazio izendatuko duguna. Situazio horrek nire faktikotasuna eta nire askatasuna islatzen dizkit batera:
|
|
|
Izate bat da, nire izatea, baina izatearen dimentsio eta modalitate erabat berriekin. Ni naiz,
|
baina
nigandik ezerez gaindiezin batek bereizia, ni hori ni neu bainaiz, baina ez nigandik bereizten nauen ezerez hori. Azken ek stasi bati esker naizen nia naiz, nire ek stasi guztiak transzenditzen dituena, zeren ez baita nik izateko dudana.
|
|
|
Atsekabearen bidez atzematen dut. Beragatik etengabe nago arriskuan mundu batean, mundu horretan,
|
baina
nik ezin dut eduki mundu horren susmoa besterik. Eta Bestea ez zait agertzen izate bat bezala lehenik eratu dena ondoren ni topatzeko, baizik eta izate bat bezala nirekin batera sortzen dena, izatezko harreman jatorrizko batean, non eta bere zalantzagabetasuna eta beharrezkotasuna nire kontzientziarenak berberak diren.
|
|
|
Hasteko, ez badut nire tabako paketea bere lekuan aurkitzen, ez dut esango absente dagoenik; nahiz eta adieraz nezakeen ‘hor egon behar zuela’ Azken batean, objektu material edota tresna baten lekua, nahiz eta zenbaitetan leku zehatz bat egoki dakiokeen, ez da bere izaeratik ondorioztatzen. Horrek leku bat aitor liezaioke soilik,
|
baina
nire bitartez hartzen du tresna batek lekua. Giza errealitatea da objektuetara leku bat datorreneko izatea.
|
|
|
Besteari ihes egiten diot nire Ni alienatua bere eskuetan utziz.
|
Baina
nire burua Besteagandik askatutzat jotzen dudanez, nirea bezala hartzen eta onartzen dut Ni alienatu hori. Nire askatzea Besteagandik, hots, nire Ni neu, bere oinarrizko egituran, Besteak ukatzen duen Nia nirea badela onartzea da; eta hori besterik ez da, funtsean.
|
|
|
Gogoan eduki behar da, halere, nigandik datorren Bestearen munduaren barruan izatea izate erreala dela; ez da inola ere beharrezkotasun subjektibo huts bat bera munduaren barruan existitzen ezagutarazten didana. Bestalde, ordea, Bestea berez ez dago mundu horretan galduta,
|
baina
nik galarazi egiten dut nire munduaren barruan, hain zuzen ere, niretzat nik ez izateko dudana delako, alegia, nigandik aparte dudalako kontenplatua eta nire helburuetarantz gainditua baizik ez den errealitatetzat. Beraz, objektibotasuna ez da Bestearen errefrakzio hutsa nire kontzientzian zehar, kalifikazio erreal bat bezala baitator nigandik Bestearengana:
|
|
|
nire transzendentzia atzeman ahal izateko, transzenditu egin nuke transzendentzia hori.
|
Baina
nire transzendentziak, hain zuzen, transzenditu besterik ezin du egin, bera naiz, ezin dut bera baliatu ‘transzendentzia transzenditu’ bezala eratzeko: kondenatua nago betiro nire ezereztapen propioa izatera.
|
|
|
Ordea, Besteak begiratzen badit, bera subjektu delarik izan behar du (eta, beraz, berak ni objektutzat hartzen nauelarik).
|
Baina
nik ezin dut Bestea atzeman bere objektua baldin banaiz (eta, ondorioz, subjektu ez banaiz). Beraz, Besteak ikusia izan deritzan erlazioa ezin da ondorioztatu ez niretzat objektu litzatekeen Beste batetik (objektu delarik ezin baitit begiratu) ez ni subjektu aske batetik.
|
|
|
eserita bezala ikusia banaiz, ‘aulki batean eserita’ bezala behar dut izan, makurtuta bezala ikusia banaiz, ‘sarraila zuloan makurtuta’ bezala behar du izan, eta abar.
|
Baina
nire alienazioa den begiratua izateak, orduan, berarekin dakar nik antolatzen dudan munduaren alienazioa. Aulki horretan eserita naiz ikusia, baina aulkia ikusten ez dudalarik, ezinezkoa delarik nik ikustea, ihes egiten didalarik, beste erlazio eta distantzia batzuekin, beste objektu batzuen erdian antolatzeko; objektu horiek niretzat alde ezkutu bat dute, era berean, sare berri eta beste era batera orientatu batean.
|
|
|
Berak erakusten dit, berak gainditzen eta desmuntatzen baitu.
|
Baina
nik ez dut atzematen gainditze hori bera, soilik atzematen dut nire posibilitatearen akabera. Hiltze leuna da, ezen ezkutatzeko posibilitatea oraindik nire posibilitatea baita eta, bera naizeino, bizirik baitago; eta zoko ilunak dei egiten dit etengabe eta bere potentzialtasuna bidaltzen.
|
|
|
Nire begiradak erlazio bat adierazten du bakarrik, munduaren barruan, objektu niaren eta objektu begiratuaren artean, bi masak elkar erakartzen duten bezala distantzian, nolabait esateko. Begirada horren inguruan, alde batetik, objektuak antolatzen dira distantzia existitzen da orain nigandik begiratuenganaino,
|
baina
nire begiradak itxia, zedarritua eta konprimitua; ‘distantzia objektuak’ multzoa atzealde moduko bat da eta begirada nabarmendu egiten da mundua atzeko planoan duen ‘hori’ bat bezala; eta, beste alde batetik, nire jarrerak agertzen dira, begirada ‘mantentzeko’ bitartekoak balira bezala. Horren arabera, nik osotasun antolatu bat osatzen dut, hain zuzen ere, begirada dena; ni objektu begirada bat naiz, hau da, tresna sare bat barne jomuga bat duena eta bere kabuz antola daitekeena, bitarteko jomuga moduko erlazio batean, distantziaz harago presentzia bat gauzatzeko beste objektu jakin bati buruz.
|
|
|
ez agerikoaren dimentsiora. Horrela, begiradaren agerpena atzematen dut izatezko erlazio ek statiko baten sortzea bezala, non terminoetako bat ni naizen, hau da, bera ez dena den eta bera dena ez den bere baitarako hori; eta non beste terminoa ere ni naizen,
|
baina
nire eskumenetik at, nire ekintzatik at, nire ezagutzatik at. Eta termino hori, hain zuzen, librea den Beste baten posibilitate infinituekin erlazioan dagoenez, propietate ez agerikoen sintesi agortezina eta infinitua da berez. Bestearen begiradaz, nire buruari bizi natzaio munduaren barruan finkatuta bezala, arriskuan bezala, erremediorik gabe bezala.
|
|
|
Alabaina, bere begirada begiratzailean, Bestearen presentziak nekez lagun dezake mundua sendotzen; alderantziz, mundukoa izateari uzten dio, niri munduak ihes egitea baitakar. Niri munduak ihes egiteak, ihesa erlatiboa denean eta objektu Besterantz gertatzen denean, objektibotasuna indartzen du;
|
baina
niri munduak ez ezik neuk ere ihes egiteak, ihesa absolutua denean eta nirea ez den askatasun baterantz gertatzen denean, nire ezagutzaren disoluzioa ekartzen du: mundua desintegratu egiten da ostera ere harago munduan integratzeko, baina desintegratze hori ez da emana, ezin dut ez ezagutu ezta pentsatu ere egin.
|
|
2022
|
|
|
Nire gorputzaren kontra, nire nia.
|
Baina
ni hori, idazten du Nietzschek Honela mintzatu zen Zaratustra n," izaki jatorren hau, nia, gorputzaz mintzatzen da, eta oraindik gorputza nahi du, nahiz eta poetizatu, asaldatu eta hegal hautsiez zafraka ari izan". 46 Arintasuna, askatasuna, eternitatea, unibertsaltasuna, utopia eta subjektibotasuna, pentsamenduaren ahalmenen gainean gorputzaren ezinen kontra. Baina borroka hori gorputzak gorputz den neurrian asmatzen duena da.
|