|
2017
|
|
|
Baina nik orain arte ez dut ikusi saioak zuzenean ikustera joaten den jendetzaren neurriko ezer beste generoetan. Esate baterako, lehengo Yugoslaviako ekitaldi batean izan nintzen eta han ere milaka ikusle zeuden,
|
baina
hura oso saio profesionala izan zen, haien ahozko tradizioa azaltzeko erakustaldia zen, ekitaldia bera baino gehiago, beraz, hein batean ez zen erreala. Sentipena ez zen, adibidez, bertsolaritzak sorrarazten duena bezalakoa.
|
|
|
Moisesek bazekien nola edaten zen hirian.
|
Baina
hura ez zen deus, hango peoi taldeen zintzurretan sartzen zen zurrunbiloaren aldean. Larunbatetan lurrak mozkorrez gori izaten ziren.
|
|
|
Dena den, kurduak halaber turkiarren terroristak dira, eta haien aurka aste honetan bertan gogor egin dute Sirian (Turkiako estatuaren mugen barruan ez diote gogor egiteari sekula utzi). Saudi Arabiak ere zerbait esan du salafisten aurka egiteaz,
|
baina
hark xiiak ditu terrorista Yemenen gaur bai eta bihar ere bai erakusten duena, Europak eta AEBek saldutako armekin (eta altzairuarekin?). Munduko multinazionalek orain Txina dute terrorista (ekonomiko), baina hain zuzen hango edo Indiako edo orain Nigeriako eta abarreko kostu baxuak baliatuz egin izan dira lehen zirena baino mutinazionalago, baina jakina, garai hartan terroristak Mendebaldeko legeria orduan ez nahikoa liberalizatzailea eta sindikatuen eskakizunak ziren...
|
|
|
Etxe berrira joan zirenetik, hirurak autoz joaten ziren Errenteriaraino; hantxe hartzen zuen Igonek trena Groseko anbulategira joateko, Renfekoa, etxe ondoko topoak urrun uzten baitzuen lanetik, Amaran. Hondarribia Donostia autobusa ere aukera zuen,
|
baina
hari itxoitea apustu bakarra eta arriskutsua zen: gehienetan berandu etortzen zen, batez ere, euria egiten bazuen edo polizia nazionalek ohiko kontrola paratzen bazuten, Gaintxurizketan edo Lintzirinen.
|
|
|
Estimatzekoak dira, halaber, Amaia Ezpeldoiren zikloko nobela guztiak, estimatzekoa da, aurreneko gauza, pertsonaia bera sortu izana, bere tasun eta keria guztiekin,
|
baina
haren ondoan, niretzat perla bitxia da beste narrazio bilduma bat ainitzez gutxiago aipatua: Zeruetako erresuma.
|
|
|
Xake jolalariak ez da (oraindik) antzeztua izan,
|
baina
haren irakurketa dramatizatua egin zuten Arriaga antzokiko foyerrean, 2007ko martxoko 5ean, Jose Cruz Gurrutxagak, Iñaki Ziarrustak eta Peio Gutiérrezek, Mikel Martínezen zuzendaritzapean.
|
|
|
Ez dakit ze herritako plaza ikusten da bideoan, eta erdian, entzierroan atzean geratu den zezen beltza. Zenbait gazte saiatzen dira piztia bere bidera eramaten,
|
baina
hark ez die kasurik egiten; plazan jarraitzen du jo batera eta jo bestera jendea harrapatu nahian. Egurrezko hesiaren beste aldean dagoen jendearen kontra egiten du eta borobilean buelta bueltaka erotzen ari den inpresioa ematen du.
|
|
|
Custodia etiam illa non fuisset contra invasorem, sed esset ad hoc, quod homo sibi Paradisum custodiret ne ipsum amitteret peccando. Ez zen, ez, orduko lan egite hura penagarri izango, orain bekatu eginez gero bezala;
|
baina
hura izango zen atsegin hartze bat eta, bere plazerera eta aisiara zegoela, bere indarraren eta antzearen frogatze bat. Eta begiratzea ere, ez etsaietatik baina beregandik eta beretzat bekatuz galtzetik begiratzea izango zen.
|
|
|
Jainkoak bekatorea uztea, itsutzea eta gogortzea ez da, ez, Jainkoak berak itsutasun hura eta gogortasuna ematea eta ipintzea.
|
Baina
hura da Jainkoak ez argitzea, ez beratzea, fabore bizi, handi, beregainezko haiek, bekatoreak berak hala kausaturik, ez ematea; eta handik, itsutzen eta gogortzen uztea.
|
|
|
Adanek anitz fabore eta abantaila errezibitu zuen Jainkoagandik. Eta gero, haien guztien buruan, zuhaitz bat seinalatu baitzion, esan zion beste guztietatik bai,
|
baina
haren fruitutik ez zezala jan.
|
|
|
Ohoinari ere, ebastera doanean, gogoratzen zaio, eskuak eratxikitzen badizkiote, gutxienean bereak emango dizkiotela, azotea izango duela.
|
Baina
hark ere azkar kontsolatzen du bere burua, esaten duela:
|
|
|
Neque alium obiurgatorem habebat, et testem peccatorum. Ez zuen beste lekukorik eta ez akusatzailerik, bere kontzientzia baizik;
|
baina
hura zuen aski.
|
|
|
Haien harra ez da, ez, hemengo har hauek bezala, haragiz egina eta bizirik dabilena.
|
Baina
hura da kontzientziaren akusazioa, ausikia, alhadura, ximikoa, erantzukia eta infernuan daudenek bere baitan duten damua, urrikia eta oroitzea nola izan zuten indar, antze, ahal, esku eta botere pena haietatik guztietatik ihes egiteko, eta nola, guztiarekin ere, bere faltaz ez ziren eskapatu, bere faltaz galdu ziren, eta utzi zuten eskuen artean izan zuten denbora, okasioa eta aparailua aprobetxa...
|
|
|
Ez zitzaion ausartu otoiztera igor ziezaiola pitxer bat ur, edo esku guztia urean sar zezala, eta ez, are, eri guztia ere.
|
Baina
haren desirkunde guztia zen eri punta urean sar zezan eta hartaz mihia uki ziezaion, plazer hura egin ziezaion.
|
|
|
Gauza apurra zen, desirkunde ttipia zen.
|
Baina
hura ere, ttipiago bazen ere, ez zuen erdietsi; hainbeste plazer ere ez zitzaion egin, jakin dezagun ezen, hartara ezkero, den plazerik ttipienari eta kontsolamendurik apurrenari ere ateak itxi zaizkiela.
|
|
|
Eta ez dezazula, ez, pentsa infernuko su hura hemengo su hauek bezala izango dela.
|
Baina
hura, nola izango baita Jainkoak berak piztua eta egina, hala izango da hemengo suak baino beroago eta goriago, halako moldez ezen hemengo sua, hangoarekin konparaturik, pintatua bezala izango baita.
|
|
|
Eta esaten badu ere gure Salbatzaileak, infernuaz mintzo dela, Ibi erit fletus et stridor dentium (Mt 13:42), han izango dela negar eta hortz karraskots, ez da, ez, aditzen hortz karraskots hura hotzetik datorrela eta ez hotzak eragiten duela.
|
Baina
hura eragiten du, bataz, barreneko damuak, oroitzeak nola bere faltaz dituen egiteko haiek guztiak, eta berriz, bestea, suak ematen dion dolore handiak. Hark gorputzeko parte guztiak ikaratzen ditu eta hortz haginei karraskots handi hura eragiten die.
|
|
|
|
Baina
haren arreta erakartzen zituzten beste objektu gozagarri eta interesagarri batzuk ere bazeuden une hartan: suge batzuen forma zuten argimutil biribilkatu batzuk eta Txinako ahate baten itxura zuen te-ontzi bat; haren moko irekitik etorriko zen tea.
|
|
|
Maillot horia, dena dela, urruti zegoen oraindik. Urruti bai,
|
baina
hura eskuratzeko aukerari eusten zion. Van Looy, berriz, Pabe eta Baiona artean erori egin zen eta astebete eman behar izan zuen ospitalean.
|
|
|
Hala, Belgikan jokatzen den Gant Wevelgem klasiko ospetsua eskuratu zuen. Erlojuz kontrako klasiko asko irabazia zen ordurako,
|
baina
hura izan zen aurkariak ondoan izanik erdietsitako lehena.
|
|
|
Berehala etorri zen uso bat atzaparretan,
|
baina
hura espirituei eskaini beharra zegoen, eta bigarren hegaldian gauzatutakoa istant batean jan zuten bi bidaiariek.
|
|
|
Hegazkin hark hondoratu zuen hogeita hamar minutu lehenago Ramsgate portuko ontzia, gu salbatzen ahalegindu zena. Ura aparrez beteta zegoen, lehergailuek eta balek hautsia,
|
baina
hari berdin zion. Haren itsasontzian ez zegoen erretzeko edo lehertzeko petroliorik, eta balen artean mugitzen zen.
|
|
|
Gizon bakarti bat bizi zen. Gizon makurra zen,
|
baina
haren bihotzak izugarri maite zuen basatia eta ehizak harrapatutakoa zen oro. Itxuraz, itsusia zen, baina edertasun handia sortzen zuen.
|
|
|
Rhayaderrek arima jarri zuen margolanean. Bitxia zen,
|
baina
hura izan zen elur antzara margotu zuen azken aldia. Ekaitzek beste lurralde batetik ekarri zuten hegaztia, eta hegaztiak lagun bana ekarri zien gizon bakartiari eta neska gazteari.
|
|
|
Nik Jainko txiki eta jostalaria izan nahi nukeela esan diot loteriaren teman zetorkidan lagunari,
|
baina
hark alferrik dela gogoratu dit, diruak ez omen duelako horretarako ahalbiderik ematen. Amona zuzen zegoen:
|
|
|
Oso gaztea zen,
|
baina
hura zen behar nuen gizona.
|
|
|
Segundo bat baino ez zen izan,
|
baina
hura nahiko izan zen bihotzak jauzi egiteko. Ez nuen gizon garrantzitsu hura aurretik inoiz ikusi, eta hark ez ninduen ni inoiz ikusi.
|
|
2018
|
|
|
Nadine Gordimerren The Conservationist (1974, Kontserbatzailea) eta John M. Coetzeeren Disgrace (1999, Lotsaizuna, Oskar Aranak euskaratua eta Elkarrek argitaratua 2004an) nobelek zurien ikuspuntua islatzen dute modu kritikoan. Godimerren lanak Mehring afrikanerra du protagonista, natura maite duela esan
|
baina
hura esplotatzen duena, denborarekin Afrika beltzen esku itzuliko dela aurreikusi eta onartzen duena, baina emakume beltzez sexualki aprobetxatzen dena. Coetzeek, berriz, David Lurie unibertsitate irakaslearen bizitza akademiko eta pertsonala nola datorren gain behera azaltzen du apartheid aren ondorioei aurre egitea egokitzen zaionean:
|
|
|
Masao Miyoshi literatur adituaren iritziz, Murakamik ez du Japoniari buruz idazten," liburu erosle atzerritarrek [Japonian] ikusi nahi duten horri buruz" baizik. Bien bitartean, Kenzaburo Oe Nobel saridunak esaten du Murakamik japonieraz idazten duela
|
baina
haren idazkera ez dela" erabat japoniarra... New Yorken naturaltasun osoz irakur dezakete hura".
|
|
|
Estereotipoek bizitza laburra dute baldin eta kanpotik ezarriak badira,
|
baina
haren oinarrian dagoen kulturak edozein delarik kausa bere egiten dituenean zaila da estereotipoa egiatik bereiztea. Horixe da, funtsean, Japoniak japoniar literaturari buruz duen iritziarekin gertatu dena.
|
|
|
Esaten dute hizkuntza baten eta dialekto baten arteko aldea zera dela, hizkuntza armadadun dialektoa dela. Armada hori zehazki definitzeko eskatu, eta Kilitok berehala esango digu maila ideologikoan funtzionatzen duela batik bat
|
baina
haren eragina ez dela eremu horretara mugatzen. Aitzitik, ondorio materialak izan baditu.
|
|
|
Loak hartzen zuen tarteka,
|
baina
hura ez zen Elizondoko bere ohatzea, eta ezin zuen kuluxka gustura egin. Horietako batean, trenak, ohikoa baino astindu handigoa egin zuela iruditu zitzaion, begiak zabaldu eta hantxe ikusi zuen bere maleta goiko apalean kulunka, azpiko bidaideak, hau da, markesa eta bere senarra mehatxatuz.
|
|
|
Zuhaitzaren zuloren batean babestu zen, nonbait.
|
Baina
haren emazteak ezin izan zuen babestu. Gezi batek lurrera bota zuen.
|
|
|
Ehiztariak elkartu eta une batez hizketan aritu ziren, eta gero haietako bat zuhaitzera igo zen. Ezin dizuet esan zer gertatu zen han goian;
|
baina
haren oihu bat entzun, eta behean zeudenen urduritasuna ikusi nuen. Handik minutu batzuetara, haren gorputzak lurra jo zuen.
|
|
|
Belarri Makurrek bere bizilekua erakutsi zidan. Ezin zidan gauza askorik azaldu hango jokamoldeaz eta ohiturez; ez zuen horretarako behar zen hiztegirik;
|
baina
haren jokabidea ikusiz gauza asko ikasi nuen, eta gero gauzak eta tokiak ere erakutsi zizkidan.
|
|
|
Belarri Makur ni baino urtebete zaharragoa izango zen, nik uste. Bere ordu arteko historia zer izan zen ezin zidan kontatu;
|
baina
haren amaren arrastorik inoiz ikusi ez nuenez, umezurtza izango zela uste nuen. Nolanahi ere gurasoak izateak ez zuen askorik inporta gure taldean.
|
|
|
Belarri Makur eta biontzat jolas moduko bat bilakatu zen non bizi zen aurkitzea. Zuhaitzen artean ezkutalekuren bat bazuen, inondik ere, eta ez urruti;
|
baina
haren aztarrenak segitzen ahaleginak eginagatik, ez genuen aurkitu. Egunez gustura aritzen zen gurekin jolasean, baina kontu handiz gordetzen zuen bere bizilekuaren sekretua.
|
|
|
Eta hor hasi zen hitz jarioarekin barruak hustu nahian baina orain, bere bizitzari so eginez. Hirurogei urteko gizon hau, dirudienez, gaztetan lanak eta kontrabandoak utzitako aisialdi urrian, bertsotan ibiltzen zen tabernetan, lagunartean,
|
baina
haren buruaren eta mingainaren abileziak ezin izan zuen gainditu bakardadea, eta haren ibilaldiak motzean lotzeko behar bezalako emakume bat garaiz topatu ez izanagatik, parrandaren eta zurrutaren besoetan erori zen xamur xamur. Baina bertsoen grina lagunartekoak biribiltzeko eta gozatzeko akuilu bezala zerabilen eta bereziki, baratze propiotik erdipurdi ateratakoak baino, Txirritarenak buruz ikasiak zeuzkan, une egokietan Biblia bera baino baliotsuagoak bilakatzen zitzaizkiolarik.
|
|
|
Norbaitek bere autoa galarazitako toki batean ipintzen badu, nik isun bat ipintzen diot.
|
Baina
hark ez; hark estrukturak salatzen ditu. Estruktura garajetako garestia ote da?
|
|
|
emazte zahar eta txiroa sorgina da halabeharrez. Alberto Magno ez da euskal liburua,
|
baina
hark seinalatzen dituen ezaugarriak zituzten hemen itxuratu diren sorgin anitzek; Webster en bildumakoek, adibidez, edo Barandiaranen Brujeria liburukoek (1984b); Caro Barojak (1966: 290) kasu bat aipatzen du Nafarroan:
|
|
|
Atsularrek anaia zeukan, hura bezala Zugarramurdiko harpean ikasia,
|
baina
haren aurkakoa (deabruzkoa). Egun batez, gizon dotore bat agertu zitzaion Atsularri, Sarako ogi soroei so egin eta:
|
|
|
Ustezko hiltzaileak Frantziako errepublika belaunikarazi nahi zuen. Ez du guztiz lortu,
|
baina
haren erasoak ondorioak ekarriko ditu legeetan: segurtasunaren izenean kontrol polizial eta sozial handiagoa ezarriko du Parisek, muturreko ideologiak dituzten webguneak itxiz eta haiek bisitatzen dituzten herritarrak kriminalizatuz.
|
|
|
Off eko ahots batek hauxe esan du orduan: " Nespresso munduko kafe garestienetako bat da,
|
baina
haren negozioa ez da merkataritza justuan oinarritzen". Eta pantailan helbide elektroniko bat agertu da, Clooneyri protesta mezuak bidaltzeko.
|
|
|
die stille SMS, hau da, SMS isila. Poliziak mezua bidaltzen du herritar susmagarri baten sakelakora,
|
baina
hura ez zaio hartzaileari agertzen. Mezua ez da existitu ere egiten erabiltzailearen begien aurrean, isila da, baina telefonoak operadorearen sareak hurbilen duen gelaxkarekin bat egiten du, eta bidalketa erregistratu egiten da.
|
|
2019
|
|
|
Ia ez zuen lehen bezala zakurren errukirik. Neska polita zen,
|
baina
hark ere bazituen bere kiloak, eta leran jartzeko gehiegi. Batik bat era hartako zakurrentzat.
|
|
|
Bere hezurduraren hezur guztiak bistan zeuzkan. Penagarria;
|
baina
haren bihotza ikaragarria zen.
|
|
|
Frantzisko atzetik joan zitzaion.
|
Baina
hura ezkutuan zegoen, elurpean, egun hartan ez baitzuen lana egiteko gogorik. Spitz, nola ez, haserre bizian zegoen.
|
|
|
Haren ordez, Sol Leks jarri zuen.
|
Baina
hura izan zuen mina Davek. Ez zuen intziri besterik egiten.
|
|
|
Alu aiena! Ordura arte barkatu zizkion hamaika gauza,
|
baina
hura ezin zuen pasa. Amorrazioz betea kristoren saltoa eman zuen bere kontra.
|
|
|
Haur bat izan nahi genuen eta bost axola zitzaigun Parisetik zuzenean etorri edo Bogotako aireportuan eskala egin ostean iritsi. Pozik egon behar nuen, bai,
|
baina
hura ez zen erabakitakoa. Eta poza iritsi bazen ere, apur bat berandutu zen.
|
|
|
Makila bat bezala tinkatu zen, estatua bat bezala.
|
Baina
haren kopetako izerdiaren hotza! Bertan behera erortzen ez bazen, gaitz erdi.
|
|
|
Berriro ere zatitu eta jan zuten.
|
Baina
hura ez zen aski eta gose gehiagorekin gelditu ziren. Glandulak martxan jarri besterik ez.
|
|
|
Patxiren irudimenetik gertu
|
baina
harengandik milaka legoatara, Broadwayko Cort antzokian Glenda Jackson Lear erregerena jokatzen ari da, eta nagoen goi galeriatik sirena hotsa aditzen da. Eta Patxirekin partekatzen dudan umezaroko hiri (ai!
|
|
|
Urratu eta berriro hasi zen.
|
Baina
hura ere ez zitzaion hain ongi atera. Algara gehiago oraindik ere.
|
|
|
Mandeuliak laster aldegin zion Tomi, eta Joeren lurraldera sartu zen. Joek zirikatu zuen behin eta berriro,
|
baina
hari ere aldegin zion marra igaroaz. Batek zirikatzen zuen bitartean, bestea erne zegoen.
|
|
|
Jan Olsson inspektore buruaren iritzian, Sture gezurretan ari zen. 1997ko urtarrilaren 31n Olssonek gezurrezkoak ziren bereizgarrien zerrenda egin eta Kwast fiskalari bidali zion,
|
baina
harengandik errieta jaso besterik ez zuen egin. Jan Olsson inspektorea Ulf Asgard psikiatrarekin elkarlanean jardun zen Laser Man-en perfil psikologikoa egiten.
|
|
|
Teoria horien arabera, pazientearen portaera erasokorrak desagertu egiten ziren haurtzaroko oroitzapen erreprimituak berreskuratuz gero. Kjell Persson en esku utzi zuten Bergwall en tratamendua; ez zegoen psikoterapian prestatua eta gaitua,
|
baina
haren lana Margitek gainbegiratzen zuen (Josefsson, 2015). Astero behin baino gehiagotan elkartzen zen Persson Sturerekin terapia saioak egiteko eta etengabe joaten zen Margitengana, Estokolmora, hark bere terapia saioak gainbegira zitzan.
|
|
|
Thomasen bertsioek hutsune eta inkoherentzia asko zituzten,
|
baina
haren bertsioak bertsio ofizialarekin bat ez zetozenean, ikerketa taldeak pentsatzen zuen traumatizatua zegoela eta erruduntasunak ez ziola uzten gertaeraren xehetasunak berreskuratzen. Quick en bertsioak aldatu egiten ziren, hilketaren ikerketan aurrera egin ahala.
|
|
|
1977an Margitek deskribatzen zuen terapia geroago Quick en kasuan erabiliko zena bera zen: memoria berreskuratzearen terapia, egoera traumatikoak terapia.1979ko udazkenean New Yorkera joan zen Margit, Davidekin elkartzera,
|
baina
hura depresioak jota zegoen eta Margit itzuli egin zen. 1980an Erich Fromm hil zenean, David deseginda geratu zen, urte askotakoa izan baitzen Fromm ekin egin zuen psikoanalisia.
|
|
|
Laster, ordea, gaizkileak espetxetik ihes egin zuen eta horrek zalantzan jarri zuen Norell en eredua. Tomas Videgard, Margareta Hedén Chami eta beste batzuk aldendu egin ziren Margitengandik,
|
baina
haren esanetara jarraitu zuten Birgitta Stahle, Cajsa Lindholm eta Gillan Liljeström ek.
|
|
|
Sundsvall en jaio zen Johan Asplund eta haren kasua ikertzea Kwast fiskalari eta Sundsvall eko Penttinen poliziari zegokien. Christer Van der Kwast prokuradoreak esan zuen polizia teknikoa gorpuaren bila ibili zela zakur prestatuekin, Sturek seinalaturiko lekuetan,
|
baina
haren arrastorik ez zuela aurkitu. 1993ko udaberrian ibili ziren Asplund en gorpuzkinen bila, Sturek esandako lekuetan, baina ez zuten ezer aurkitu eta ebidentzia forentserik ez zuten.
|
|
|
Bigarren mekanismoaren arabera, desatseginak diren gertaerak ahanzten ditu. Haren iritziz, Sturek gertaera traumatikoak ezin zituen gogoratu,
|
baina
haren iraganeko esperientzien berri ematen digute hark egindako hilketek, hark bizi izandako gertaera traumatikoen berreraikitze eta errepresentazio baitira hilketa horiek. Christianson en iritziz, ez zegoen ebidentziarik Sturek aitorpen faltsuak egin zituela adierazten zuenik.
|
|
|
1988an hilketaren gunean kristal lodiko betaurreko batzuk aurkitu zituzten eta Penttinenek betaurreko horietaz galdetu zion Quick i,
|
baina
hark ez zekien ezer. Galdeketetako batean esan zuen gasolindegian erosi zituztela betaurrekoak, Patrik izeneko konplizea mozorrotzeko asmoz.
|
|
|
Martina Mendiolako neska gaixoa, Juana Josefa herritarrek basaki erahila, Camila haurdun zena, Maialen gerra zikin batean bere maitaleak galdua... Zor diegula bederen oroitzea, iragana ezin aldatuzkoa baita,
|
baina
haren aipamena hazkurri dugu. Baztandarrek hainbeste kurritu Ameriketara ere joaten gara liburuan.
|
|
|
Ama, jostuna beti lanean; diruz doidoi, finitu ziren fantasiak. Hasieran asteburutan joaten ziren anai arrebak aitarekin,
|
baina
hark automobila galdu zuenean, ia ez zuten ikusten. Ongi ikasten zuen ikastolan mutikoak, eta kirola anitz maite zuen.
|
|
|
Neskak Tenpluan ezagutu zituen filosofoak, eta bere faboreak eskaintzen zuen ikasi. Demostenesek neska ezagutu zuenean, 10.000 drakma eskaini zizkion berarekin gau bat egotearen ordez,
|
baina
hark ezetz erran zion, bere gustukoekin baizik ez baitzen oheratzen.
|
|
|
Eta horrela hitz egiten zuen jende ororekin, nahiz eta sarri etxekoa eta ikasia nahasten zituen, eta, horrek, jakina, txarto ulertzeak zekarzkion, baina hori berari berdin zitzaion, arazoa bestearena zela uste baitzuen. Berdin egiten zuen inspektoreak,
|
baina
hark gaztetako lagunekin soilik.
|
|
|
Tira, korrika hasi aurretik azken musua ematea norbaiti, bai, asko gustatzen zait hori. Normalean Josuri ematen diot,
|
baina
hura ez badago gurasoei, edo lagunen bati. Lasaitu egiten nau.
|
|
|
Are gehiago, aurreago ikerketek azaleratuko zuten Curtis Mayo Kimball bat bazegoela Texaseko La Porte herrian,
|
baina
hura ez zela 1985ean atxilotua eta 1986an Holiday Hostetik alde egin zuena.
|
|
|
Rasmussenen familia honek, guztiak bizirauten baitira, autoritateei adierazi dietenagatik, 1974ko Eguberriaren inguruan ikusi zuten azkeneko aldiz Rasmussen. Texaseko Ingleside hirian bizi zela esan zien orduan, eta emakume batekin joan zitzaien bisitatzera,
|
baina
haren izenaz ez da inor oroitzen.
|
|
|
|
bainan
haren gainetik jauntzen eguzkia"
|
|
|
Ilobari begiratu nion, ea haren begietan adore emateko keinu edo seinale bat arrantzatzen nuen.
|
Baina
haren soslaia baizik ez nuen aurkitu. Atearen eskutokiari begiratzen zion.
|
|
2020
|
|
|
Michel de Montaigne() saiakera generoaren aitzindaritzat hartzen den idazlearekin gogoratu nintzen nik: " Haren bidez ezagutu dugu saiakera,
|
baina
haren lehen idazketak ziren nolabaiteko bere bloga". Egunero egun eron gogoeta, erreferentzia datu eta metaforek ez dute" ezer berririk ekartzen", egilearen hitzetan;" berriak, eguneroko normaltasunaz harago" idazgai bihurtzea nuen asmo.
|
|
|
Ez naiz euskaltzaina, ez filologoa, eta ez dut Lazarragaren izkribuaz euskal literaturaren monumenturik egin nahi; denontzako dokumentua aldarrikatu, baizik. Eta nahiz eta Lakarrak hala salatu, ez ditut" esku zikinak ezeren gainean" ezarriko Kixote ukituz ezta gure Lazarraga ere,
|
baina
haren erabilpenaz gogoeta egiteko bidea eman dit.
|
|
|
Baina ezin zuen euskarazkoarekin, ez zitzaion lehiakorra iruditzen, gaztelaniaz eta, azken aldian, geroz eta gehiago, ingelesez irakurtzen zuenarekin konparatuta. Eta Elenak kontu handiz aukeratzen zizkion aholkatzen zizkion liburuak, urtean zehar argitaratutako onenen artean hautatzen zituen,
|
baina
hark" meh, es tramoya pura, mucho fuego de artificio y poca chicha"," no es más que un pobre intento de imitación de Sebald" edo" ¿ por qué se empeña en explicar las cosas dos, tres, cuatro veces. Los lectores no somos tontos" bezalako iruzkinekin itzultzen zizkion, ondorio gisa euskarazkoa literatura argiki azpigaratu bat zela gehituz, batzuetan.
|
|
|
Eta, azkenik, kontua publiko egitekotan ez zekien fakultatean jarraitzeko adorerik izango zuen, hots, lotsaizunak ez zuen lana uztera behartuko; Brigitte Trogneuxek, ordea, eskola erlijioso hartan irakasten jarraitu zuen aferaren ondoren ere...
|
Baina
hura Frantzia zen, jakina: beste zibilizazio bat.
|
|
|
ETB1 benetan indartu egin behar da, eta ez ETB2, eta egungo baliabide digitaletan aurrerapausoak ematen joan; administrazioan eta lan munduan eta aisialdian eta nonahi bestelako politikak dira beharrezkoak, baina PSOErekin ezkonduta ez da posible izango. Hura gabe ez dakit,
|
baina
harekin ez.
|
|
|
Saiatu zen Moraza azaltzen foruak, legean eta praktikan, askatasunaren babesle eta demokratikoak zirela, esaterako, tortura gaitzesten zutenez gero, Espainian arrunta zen garaietan. Eta ez zirela pribilegioak, baizik eta itun bidezkoak;
|
baina
hark ere diputatu batek baieztaturik irmo euskaldunek sekula ez dutela ezer egin Espainiaren alde, zertarako egin behar zuten espainiaren alde erantzun beharrean, non adierazi zuen Euskal Herria nabarmenki monarkikoa eta nabarmenki espainola zela eta" el gran españolismo de mis paisanos" goretsi zuen. Espainolismorik sutsuena eta independentismo foral kartsuena ez zituzten elkarrekin muturka sentitzen.
|
|
|
|
Baina
haren laguna izanda
|
|
|
Cadizen hilabete eskas bat aguantatu zuen. Etiopian gusturago egon zen bere hitzetan eta luzaroago ere,
|
baina
hura ezta ere" bere lekua" ez zela erabaki zuen. Tanger, Kuba, San Frantzisko, Nevadako basamortua...
|
|
|
Eta Wallace jarri zidaten. Wallace Stevensen omenez izan zela esan zidaten beti,
|
baina
haren olerkiak irakurri nituenean ezin nuen sinetsi nire aitak haiek noizbait irakurri zituenik, ezta nolabaiteko eraginik izan zezaketela harengan. Aita gehiegi ez nuela ezagutu suposatzen dut.
|
|
|
Draganek ere agur motaren bat izan behar zuena bota zuen,
|
baina
haren tonu eta begiradarengatik plantigrado baten antzekoak biak Fideli zalantza gelditzen zitzaion agur egin bazion edo mehatxuren bat bota bazion.
|
|
|
Fidel eta Paul haren gelan sartu zirenean, gela hartan jende sobera zegoela antzeman zuten, eta soberako jendea beraiek zirela. Mingaina haginekin moztuko zuketen Marx anaien zorioneko kamarotea aipatu baino lehen,
|
baina
hura izan zen burura etorri zitzaien irudia.
|
|
|
Sokaren alboan idi baten antza zuen atezain bat zegoen, Draganen mutiletako bat. Atezainak soka alde batera kendu, gabon esan eta sartzera gonbidatuko zituela uste zuten,
|
baina
hark ez zituen eskuak elkarrengandik askatu. Zirkinik ere ez zuen egin.
|
|
|
Jonathanek, Taniaren senarrak, artista hura ezagutzen ez zuela,
|
baina
haren alaba izan behar zuena nonbait ikusia zuela esan zuen.
|
|
|
|
Baina
hark, hark... pentsatzen du... Zer uste du?
|
|
|
Gainera, astindu eder bat emango genion, nahiz eta horrekin arriskutan sartu.
|
Baina
hari lapurtuz gero, ez genuen astindu beste erremediorik, bestela berak jazarriko gintuen eta, guri beste horrenbeste egiteko. Baina nik ez nuen itxaropenik.
|
|
|
Tom eta guk guztiok berehala erantzuten genion gertatua ez zela hilketa izan, ustekabeko eta nahigabeko heriotza izan zela, etab...
|
Baina
hark ez zuen alderik ikusten. Auzi eguna hurbildu ahala, gero eta tolesgabeago eta zintzoago agertzen zen, ikusten duzue ongi, arazoa zegoen baino mila aldiz okerrago jartzen baitzuen jokabide horrekin, eta izeba Sallyrentzat eta Bennyrentzat ez baitzegoen kontsolatzeko modurik.
|
|
|
Nik bere ordez, diamanteak lagunei emango nizkieke, eta lehorrera bidaliko nituzke, ni bakean uzteko.
|
Baina
hura bestelakoa zen. Aberastasun handia omen ziren, eta nik esan niona egitea zaila zela, esan zuen.
|
|
|
Horixe bera gertatzen zen espetxean ere. Egunero joaten ginen zaharrak ikustera,
|
baina
hura benetan gauza tristea zen. Osaba Silasek lo gutxi egiten baitzuen, eta indarrik gabe egoten zen; burua nahastu egin zitzaion, eta zoritxarrak bere onetik atera eta hilko ez ote zuen pentsatzen hasi ginen.
|
|
|
Rustico, belar sustraiez eta urez elikatzen baitzen, apenas gauza zen desafioa edukitzeko eta esan zion sobera deabru liratekeela infernu hura baketzeko
|
baina
hark ahal zuentxoa eginen zuela. Eta horrela behin edo beste ase bidea ematen zion, baina hain bakanki, non hura lehoi baten ahora babatxoa botatzea bezala ipuinaren efektu komikoa.
|
|
|
Gure legeak ez dira zigortzaileak hizkuntzari dagokionez; gainontzeko arloetan gero eta arau eta zigor gehiago ditugu, baina kultura edo hizkuntz ekologia ez da gure lehentasuna. F... you itzuli ez,
|
baina
haren erabilera bultzatu bai. Hedabide pribatu eta publikoetatik.
|
|
|
Vinicius de Moraesek esan zuenez, bere asmoa neska haren edertasuna eta bizitzaren jarioaren nostalgia lotzea izan zen: " Argiz eta graziaz betea da neska,
|
baina
hura ikustea tristea ere bada, itsasorako bidean igarotzen denaren sentimendua daramalako, gurea ez den edertasuna. Bizitzaren dohaina da, haren goranzko eta beheranzko fluxu polit malenkoniatsu etengabean".
|
|
|
Duela gutxi irakurle korrespontsal batek hauxe idatzi zuen La Vanguardia egunkarian Atenastik, Greziako krisia eta istiluak hizpide: " Biolentzia biolentzia izango da beti,
|
baina
hura erabiltzeko arrazoiak ez dira etikoki berdinak. Abusatu eta erasotzeko erabiltzen den biolentzia eta abusuari eta erasoari aurre egiteko erabiltzen dena ez dira berdinak".
|
|
|
Izan ere, entzuketa horiek 1986an egin zituzten. Wolfen azken lantxoa izango zen,
|
baina
hark ez zuen horren berririk eman bere oroitzapenetan. Beraz, nork zelatatu zuen Garaikoetxea?
|
|
|
Suntsitua da mundua,
|
baina
haren amaiera ez du apokalipsiaren laugarren zaldizkoak ekarriko. Robotek bihotzez, ez buruz, poesia idazten ikasiko duten egunean bukatuko da mundua.
|
|
|
Brian de Palmaren Body Double filmean aktore pornoa da Melanie Griffith. Zuzendari batek pelikula bat filmatzeko esan dio,
|
baina
hark baldintzak jarri ditu: " Ez dut ezer egiten animaliekin; ez zait sado masoa gustatzen, eta uko egiten diot tortola depilatzeari".
|
|
|
Nikoren haserrea ere bigundu da; dagoeneko, normaltasunez hitz egiten dio amari, eguneroko txikikeriez mintzatzen dira, elkarri ezer leporatzeko asmorik gabe. Ez zaio egin erraza amak herrira bueltatu behar zuela onartzea,
|
baina
haren baitan amaren herria ezagutzeko kirria sortu zaio, ama nahi duelako ikusi bere sorterrian, aspaldi zegokion lekuan; frogatu nahi du ama badagoela esaten dion bezain zoriontsu eta telefonoz adierazten dion guztia errealitatea dela.
|
|
|
Jesarleku arruntetan jartzea arazoa zen niretzat, eta lortzen banuen, hankak eskegita gelditzen zitzaizkidan, lau edo bost urteko umeen antzera. Burua izan zen hazi zitzaidan bakarra,
|
baina
hura ere neurritik kanpo, handiegia nire gorputz desorekatuarentzat. Eskolatik etxera eta etxetik eskolara nindoanean, jendeak buruari buelta ematen zion ni pasatu ostean; batzuetan" ze pena" eta horrelako adierazpen mingarriak entzuten nituen.
|
|
|
Ez zituen normaltzat jotzen, eta batez ere amarekin nuen obsesioa. Akaso, gurasoak gaztetan galdu zituelako ez zuen nire jokabidea ulertzen, ez zidan gauza handirik esaten ezta ezer leporatzen ausartzen ere,
|
baina
haren konplizitatea eta maitasuna inoiz baino gehiago behar nuenean, berak entzungorrago erantzuten zien nire laguntza garrasi mutuei. Ondo ezagutzen genuen elkar.
|