|
2000
|
|
|
Aldi luze batean denboraldiko gonak, merkealdietako galtzak, modako jakak eta egikera egoki edo desegokiko jantziak izan genituen solas, gure etxe ñimiñoko sala arrotzik gabean. Beharbada ez dira bikote gazte batendako mintzagairik erromantikoenak,
|
baina
garai liluragarritzat daukat gogoan. Lantokia bera leku jasangarria iduritu zitzaidan bolada hartan, eta nire lanaldi beti luzexkoak akituta, trago bakarrik ere egin gabe etxeratzeko ohitura berraurkitu nuen.
|
|
|
Agresioa, tratu txarrak eta legez kanpoko atxiloketa! Ageri duk ez duzuela oraino ikasi,
|
baina
garaiak aldatu dituk. Ez uste gehiago posible duzuenik zernahi eginda zigorrik gabe gelditzea...
|
|
2003
|
|
|
Eta haren muxua kopetan. Gaur ez dago horrelako txanponik,
|
baina
garai hartan asko erabiltzen ziren berrogeita hamar xentimoko edo pezeta erdiko txanpon haiek.
|
|
2004
|
|
|
–Egia da espainiarrek beren inperioa galdu zutela, baina inperioa ez da kontzeptu geografiko soila, psikologikoa ere bada, eta bigarren ikuspuntu honetatik espainiarrek oraindik ere, oro har, inperio bat daramate beren inkontzientean, beren burua espainiar nazionalistatzat ez duten horiei ere noiznahi azaleratuko zaiena. (...)
|
Baina
garaia da erdaldunen artean ere geure gisa eta geure mina aldarrikatzeko, eta esateko edukazioaren lehen legea eta araua dela etxekoekiko errespetua, eta guk ere badugula, hizkuntza mailan, kanpotik etorritako hainbat eta hainbat herritarren adinako eskubidea, etxean etxeko sentitzeko gogo izugarria dugula alegia guk geuk ere, eta ez gaudela alor horretan atzera egiteko prest?. 74...
|
|
|
Hizkuntza arazoak genituen, txikitatik eskolan gaztelania hitz egitera behartuak geunden, baina abilezia urria geneukan horretan, eskolara joatea zigor bat bezala zen. Saminduraz ikusten dut orain hori,
|
baina
garai hartan oso gogorra zen zerbait bezala gogoratzen dut?. 449
|
|
|
Orain ere batzuetan, baina lehen maizago. Orain gobernuko kideek ez dute batzarrik egiten Di Ruggeroren etxean,
|
baina
garai batean, diotenez, bazeuden asteburu batzuk jasanezinak zirenak, ze igual pisu handiko agintariak etortzen ziren Di Ruggerorenera, eta Ponte a Ema kotxe beltzez betetzen zen, eta hura bizi izan zutenek diote ezin zela paseatu erreka bazterretik poliziek hiru bider geratu barik.
|
|
|
Urte batzuk pasatu dira,
|
baina
garai hartan aipatzen zenuen Di Ruggeroren izena, esaten zenuen Pietro Di Ruggero, eta jendea zoratu egiten zitzaizun. Ez ardoagatik, ze oraindik ez zuen mahasti erdirik ere, ezpada mendian egin zituen balentriengatik.
|
|
|
–Badakit, Powers.
|
Baina
garai nahasi hauetan deabruarekin ere dugu oheratu.
|
|
|
Haiek baino lehentxeagokoa, berriz, beste esperientzia hura nuen, igande arratsaldeetan tabernara etortzen zen psikiatrarena, gaur egun hobeto ulertzen dudana, baita beste dimentsio batekin ikusten ere,
|
baina
garai hartan arrasto berezirik utzi ez zidana, nire jarrera sexualari dagokionez... hutsune afektibo bat bai ordea, bere momentuan kontatu dudanez.
|
|
2005
|
|
|
–Inor ez,
|
baina
garai batean oso ondo ezagutzen zintudan! Eta asko maite zintudan!
|
|
2006
|
|
|
Zenbait jenderi gustatu egiten zaizkio abesti horren hitzak, eta ni horrekin ez nengoke lotsaturik. Ez dakit zer lortu dugun, ziurrenik gauza gutxi,
|
baina
garai batean anbizio intelektual pixka bat bagenuela, hori garbi dago.
|
|
2007
|
|
|
Carlos Mejía Godoy y los de Palacagüina, izen osoa esatera. Musikari nikaraguarrak,
|
baina
garai hartan Espainian arrakasta gaitza lortu zutenak. Geroago jakin genuen, sandinistek Somoza diktadorea bota zutenean, matxinoen aldekoak zirela eta horregatik zebiltzala, nonbait, erbestean.
|
|
|
Gurasoen ilusioak laster geratuko ziren zapuzturik, ordea, errenkadan suspenditu baitzituen azterketak, ebaluazio batean bai eta hurrengoan ere bai. Ez zirudien askorik axola zitzaionik, pozik zebilen Edu lagun artean; gu ere bai, lehenengo aldiz neska eta guzti baikeunden gainera; gela berean neskekin egoteak txoratu egin gintuen pixka bat, txorakeria ugari eginarazi ere bai,
|
baina
garaia egokitu zenean zentzunez jokatu genuen eta arazorik gabe gainditu genuen ikasturtea. –Ai, Jose Ignazio, nahiago nuke zu bezalakoa balitz gure Eduardo hau, esan ohi zidan bere amak, doinu gailego dultze harekin, bere etxera bila joaten nintzaionetan?.
|
|
2008
|
|
|
Parlamentuan nagoela, eta neure kotxea gidatzen, ez diat nahi kabina horretako sasi-letradu horietako bat nire etxean azaltzea, inork deitu gabe deabrua errezoetan bezala. Egon, hori esaten diat nik;
|
baina
garaia heldutakoan, ekin gogor!
|
|
2009
|
|
|
gurea baino garai ederragoak bai, hala nola behiala herri greko noblea bizi zenekoa.
|
Baina
garai hori eta jende hura desagertuak dira; gu, gu bizirik gaude: eta, biziak arrazoi du?.
|
|
|
Txoritan ari ginen, badakizu, karabinekin eta. Orain debekaturik dago,
|
baina
garai hartan sekulako hamaiketakoak prestatzen genituen. Asteburu hartan Berriogoitiko neska batzuk gonbidatzekoak ginen eta... tira, horrek ez du axola, barkatu...
|
|
|
Handik pikotxa eta pala hartuta, hilotzak zeuden tokira joan ginen. Orain galsoroak eta daude toki horretan,
|
baina
garai hartan sasia besterik ez zen. Harrizko gurutze zahar bat zegoen handik hurbil.
|
|
|
–Arraroa ote den? Bai,
|
baina
garai hartan dena zen arraroa?.
|
|
2010
|
|
|
Benjamin Maria etxeko lotsa zen, bai, baina lotsak lotsatzen gintuen gu ere aldi berean, hura ahanzturaren hilarriaz estali nahi izatea ekintza ezin lotsagarriagoa zenez gero; Benjamin Mariaren ehorzketa ere ezkutuan joan baitzitzaigun, ez hilarririk ez oroigarririk? nahiz eta izebak bazekien non ehortzi zuten haurra, eta astero joaten zitzaion bisitan kanposantura, derradan hori ere; gaur, XX. mendeko bukaeran gauden honetan, heriotza ezkutatzen dugu,
|
baina
garai hartan ez zegoen ezkutatzerik, bizitza heriotzaren araberakoa zen, funtsean, heriotza on bat baitzen bizitza on baten zuribidea?, eta hala, heriotzak noiznahi egiten zuen kalera bere parafernalia guztiarekin: etxekoen dolua eta lantuak; hilkutxa, garraiatzaileek bizkar gainean eramaten zutena; tortxa piztuak; segizioa eta segizioaren martxa pausoz pausokoa?. Ots, ots, bizion oñok!?, Lizardik zioen bezala?, hilari merezi zituèn hiletak, primerakoak, segundakoak edo tertzerakoak?
|
|
|
...n Más allá del bien y del mal irakurtzerakoan hantxe ikusi, eta irakurtzen hasi orduko argi bat piztu baitzitzaidan oroimenaren gelarik ilunenean; geroztik, bospasei liburu itzuliak ditut euskarara, baita munduko poeta handi batzuen poemak ere, zure akuiladari zor diot, Damaso, maila handi batean, neure ahalegin hori, bihotzez eskertzen dizudana?, eta ez nuke gaur lan handirik esaldia itzultzen,
|
baina
garai hartan, astindu ederra eman zenidan, Damaso, mailutzar batekin buruan jo baninduzu bezala; eta mailukadak Axularrengana eraman ninduen, jakina, zeinak aspaldi esan baitzuen problema euskaldunona zela eta ez euskararena; garai batean, haatik, gaiarekin obsesionatuta ibili nintzen: irakurtzen nuen egunkarian gaztelerazko esaldi bat, ahalegintzen nintzen buruz itzultzen?
|
|
|
Izan ere, Domingo kontsekuentea zen, bai, baina bide okerretik zebilen; ulertu ere, ulertzen nion jarrera, jakina, nik ere neure krisia izan bainuen, Jainkoagandik urrundu ninduena, neure buruaz beste egiteko punturaino ia;
|
baina
garai hartako gizona ere banintzen. Domingo baino askoz lotuagoa ere bai, bistan da?, eta aurreiritzi asko nituen, baita betiko inertziak ere, anaia deskalifikatzera eta nik neuk eraiki niòn idulkitik botatzera bultzatzen nindutenak, buruan bainuen, besteak beste, Domingok Jainkoaren laugarren manamendua hautsi zuela:
|
|
|
Ostatua ez ezik, lan eta bilera aretoak ere baditu etxeak, eta haiek erabiltzeko asmoarekin etorri zen 2006ko udazkenean ere.
|
Baina
garai hartan, egun jakin batzuetan, etxeko zati handi bat itxita topatu zuen. Berak erabili ohi zituen gelak, hain zuzen ere, ezin erabili.
|
|
|
URZELAI familia Santa Barbara ermitara bidean bizi zen, kamino ertzeko baserri batean. Urrutitxo zuen etxeak izena, herritik hiru bat kilometrora zegoen arren,
|
baina
garai bateko baserriaren arrastorik ez zen geratzen aspaldian. Kalean ikusitako tailerrek liluraturik edo, Isidro Urzelaik behiak kendu eta makina pare bat sartu zituen bertan, aurretik besterentzat egindako pieza mekanikoak berak egin eta zuzenean salduz gero jornal hobea aterako zuelakoan.
|
|
|
Eskola kontuetan ni izaten nintzen buru, eta kalekoetan bera nagusi. Banaketa horrek, urteek aurrera egin ahala, beharbada niri emango zidan nolabaiteko lehentasuna,
|
baina
garai hartan kaleko saltsak eta giroak gaur ez bezalako munta zeukaten gure bizitzetan, eta ikasgaietan txapeldun izateak txori kakaren balioa zeukan harrapaketan, txabolak egiten edo harri jaurtiketan nabarmentzearen aldean. Eskolako aulkiberoa nintzen honek ere onartzen zuen hori; zer esanik ez, beraz, kaleko erregea zen Mikelek.
|
|
|
...en gintuen gu ere aldi berean, hura ahanzturaren hilarriaz estali nahi izatea ekintza ezin lotsagarriagoa zenez gero; Benjamin Mariaren ehorzketa ere ezkutuan joan baitzitzaigun, ez hilarririk ez oroigarririk... nahiz eta izebak bazekien non ehortzi zuten haurra, eta astero joaten zitzaion bisitan kanposantura, derradan hori ere; gaur, XX. mendeko bukaeran gauden honetan, heriotza ezkutatzen dugu,
|
baina
garai hartan ez zegoen ezkutatzerik —bizitza heriotzaren araberakoa zen, funtsean, heriotza on bat baitzen bizitza on baten zuribidea—, eta hala, heriotzak noiznahi egiten zuen kalera bere parafernalia guztiarekin: etxekoen dolua eta lantuak; hilkutxa, garraiatzaileek bizkar gainean eramaten zutena; tortxa piztuak; segizioa eta segizioaren martxa pausoz pausokoa —" Ots, ots, bizion oñok!", Lizardik zioen bezala—, hilari merezi zituèn hiletak —primerakoak, segundakoak edo tertzerakoak— eta ehorzketa —agerikoa betiere— egin behar baitzitzaizkion, inondik ere; Benjamin Maria, aldiz, gauez eta ehortzi zuten; aingeru bihurtutakoak ez al zuen, baina, ageriko hileta dotorea merezi?
|
|
|
Izan ere, Domingo kontsekuentea zen, bai, baina bide okerretik zebilen; ulertu ere, ulertzen nion jarrera, jakina, nik ere neure krisia izan bainuen, Jainkoagandik urrundu ninduena, neure buruaz beste egiteko punturaino ia;
|
baina
garai hartako gizona ere banintzen —Domingo baino askoz lotuagoa ere bai, bistan da—, eta aurreiritzi asko nituen, baita betiko inertziak ere, anaia deskalifikatzera eta nik neuk eraiki niòn idulkitik botatzera bultzatzen nindutenak... buruan bainuen, besteak beste, Domingok Jainkoaren laugarren manamendua hautsi zuela: izan ere, aita zernahi izan zitekeen, niri ere ez zitzaizkidan sarritan gustatzen haren manerak, baina aita beti aita; buruan nuen anarkistak jainkogabe madarikatu batzuk zirela, eta buruko harrian nituen aspaldi zizelkatutako esaldiak:
|
|
|
...á del bien y del mal irakurtzerakoan hantxe ikusi, eta irakurtzen hasi orduko argi bat piztu baitzitzaidan oroimenaren gelarik ilunenean; geroztik, bospasei liburu itzuliak ditut euskarara, baita munduko poeta handi batzuen poemak ere —zure akuiladari zor diot, Damaso, maila handi batean, neure ahalegin hori, bihotzez eskertzen dizudana—, eta ez nuke gaur lan handirik esaldia itzultzen,
|
baina
garai hartan, astindu ederra eman zenidan, Damaso, mailutzar batekin buruan jo baninduzu bezala; eta mailukadak Axularrengana eraman ninduen, jakina, zeinak aspaldi esan baitzuen problema euskaldunona zela eta ez euskararena; garai batean, haatik, gaiarekin obsesionatuta ibili nintzen: irakurtzen nuen egunkarian gaztelerazko esaldi bat, ahalegintzen nintzen buruz itzultzen... eta askotan ezin izaten nuen; euskara malda gora egiten zitzaidan, beraz, gazteleraren aurrean...
|
|
2011
|
|
|
–Gure neurrietatik ihesi, Europako judu asko eta asko Palestinara alde egiten hasi ziren.
|
Baina
garai hartan Palestina kolonia britainiarra zen. Ingelesek trabak jartzen zizkieten etorkin juduei.
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun hori ez da gertatzen.
|
Baina
garaian garaikoa. Eta aholku bat... horrela ikusi zenuke zure birramonarena ere, garaiko betaurrekoekin.
|
|
|
–Baina, esan zidan agureak?, badut beste berririk zuri emateko, eta agian ez zaizu besteak bezain gustukoa gertatuko, hau da, zu betiko galdua zinelakoan, eta denek hala uste zutenez gero, auzoak eta han utzitako ordezkariek, zure izenean, tratua egin zuten nirekin, hasierako sei edo zortzi urteetako etekinei buruz, eta nik jaso nituen.
|
Baina
garai horretan, esan zuen?, xahupen handiak egin behar izan ziren lursailak handitzen, ingenio a eraikitzen eta esklaboak erosten, eta horregatik etekinak ez ziren gerokoak bezalakoak izan. Dena den, esan zuen agureak?, zehatz mehatz kontu emango dizut zenbat diru jaso eta nola erabili nuen.
|
|
|
Horrela, nire eginkizunak amaitu ondoren, zama saldu eta, salgai guztiak trukerako agiri bihurtuta, hurrengo zailtasuna nuen Ingalaterrara nondik joan erabakitzea. Itsasoan ibiltzen ohitua nengoen,
|
baina
garai horretan Ingalaterrara itsasoz joateak atzera eragiten zidan modu bitxian; eta arrazoiak azaldu ezin nituen arren, gero eta zailagoa egiten zitzaidan, eta bidaldiko gauzak ontziratu eta gero ere, iritziz aldatu nuen, eta ez behin bakarrik, bizpahiru aldiz baizik.
|
|
|
moldatu. Noizbait paradoxa zen hori,
|
baina
garaiok
|
|
|
Ez ote da tenorea deiadar egiteko itsuek ikusiko dutela, gorrek entzungo dutela eta herrenak oinez ibiliko direla?
|
Baina
garai batean fanatismoak bere hautatuei prometatzen ziena, zientziak orain gizaseme guztientzat burutzen du! Gure irakurleak jakinaren gainean edukiko ditugu sendakuntza ohargarri honen jarraikako faseei buruz».
|
|
|
1835 urtera arte ez zegoen Yonvillera iristeko bide taxuzkorik;
|
baina
garai inguru hartan moldatu zuten Abbevilleko errepidea Amienskoarekin lotzen duen auzabide handia, Rouendik Flandes aldera doazen gurtzainek batzuetan erabiltzen dutena. Halere, Yonville l. Abbayek bere hartan iraun du, bere irtenbide berriak arren.
|
|
|
Maitasunez eta esker onez betetako begirada bidali dit. Orain, ohituta nago begirada horietara,
|
baina
garai batean haiexek ziren nire zorionik handiena. Printzesak pianoaren aurrean eserarazi du alaba; zerbait kantatzeko eskatu diote denek.
|
|
|
Zerorrek erabaki, zer erantzun nezakeen nik horren aurrean?...
|
Baina
garai hartan ezertxo ere ez nekien haien hitzarmenari buruz. Halatan, behinola, Kazbitx etorri zen eta galdetu zidan ea ez nuen aharirik edo eztirik behar; biharamunean ekartzeko eskatu nion.
|
|
2013
|
|
|
|
Baina
garai gogorrak iristear zeuden. Ordurako jabetuta zegoen Polizia inguruan zebilkiola.
|
|
|
|
Baina
garai hartan... Orain oso argi dago, baina garai hartan, ikerketak hasi genituenean, asko kostatu zitzaigun.
|
|
|
Baina garai hartan... Orain oso argi dago,
|
baina
garai hartan, ikerketak hasi genituenean, asko kostatu zitzaigun. Ni bizi nintzen tokian, adibidez, bizilagun askok, lagun askok, hitza ukatu zidaten; ordu arte nire lana txalotzen zuen jendea zen, komunikabideetan eta ETAren eta GRAPOko komandoen kontra ikusten nindutenean animatzen ninduen jendea, baina Galindo jenerala espetxeratzeko eskatu nuenean, ez zuten ulertzen nola gal genezakeen denbora horretan, ETAk atentatuak egiten jarraitzen zuen bitartean.
|
|
2014
|
|
|
Autobusetik kanpo baturik zirudiena autobusera igotzean banatu egiten zen, ordea. Futbola izan zitekeen,
|
baina
garai hartan politika izaten zen eztabaidagai nagusia metro erdiko haien artean. Pentsa.
|
|
|
igande horretan bertan, beren panteoitik altxatuta, lehenengo amarenak, eta, ondoren, handik hainbat minututara, aitarenak, gurasoen gorpuek, ustelxeago bigarrenak aurrekoak baino? kanposantu alboko kioskoraino hurbildu, egunkari hura eskuratu, saltzaileak ihes egin zuen ikaratuta?, eta ondoko parkean irakurri zuten, orain idazlearena
|
baina
garai batean haiena izandako etxera abiatu aurretik.
|
|
|
–Hala da, eta serio erantsi zuen?:
|
baina
garai onetan galdu nuen maite nuen guztia.
|
|
|
Zorte pixka batekin erraza zirudien,
|
baina
garaia topatu behar zen: kartzelara eraman aurretik, baina pixka bat sendatu ondoren?.
|
|
|
Esteparen alderdi horretan artzain siberiarrak ibiltzen ohi dira urtaro beroan, nahiko larre baitago han haien abere talde ugarientzat.
|
Baina
garai hartan alferrik bilatuko zenuen artzain nomada horietako bakar bat ere. Eta ez lautadan inor ez zegoelako.
|
|
2015
|
|
|
Scarlattiren CD bat kopiatu eta oparitu zidan, noizbait kantata horiek elkarrekin interpretatuko genituen esperantzaz, seguruenez. Egun izen ona lortzen ari da barrokoaren mundutxoan, entzun dudanez,
|
baina
garai hartan tematia izatea zen haren xarma bakarra. Azkenean, etxera gonbidatu nuen bakarrik nengoen asteburu batez, Monteverdiren madrigalak entzuteko aitzakiaz.
|
|
|
mahai baten inguruan zeuden EAJ, HB, Ezker Batua, EA, UA... Aldiz, PSOE eta PP ez zeuden,
|
baina
garai hartan horiek guztiak hor eserita egotea berria zen?. EAJren jarreran eta estrategian eragina izan zuela uste du Fernandezek:
|
|
|
Gauza asko legoke iruzkintzeko azken aipu horretan,
|
baina
garaiko pertsonaia politikoen xehetasunetan sartu genuke eta orain ez daukagu horretarako astirik. Esan dezagun, bakarrik, Granada irakaslearen arabera Erasmok egiten edo iradokitzen dituen hainbat inputazio ez direla zehatzak eta, areago, ez direla egiazkoak.
|
|
|
Euskal Herriko egoera ez da hori, ordea, edonork dakien bezala. Marc Legasseren idazlanak ezagutu izan banitu bestelakoa izango zen igual nire aburua
|
baina
garai hartan hitzez hitz hartua nuen neure fede berriaren katexima, eta gogoan dut behin batez, trenean, Legorretako Joxemarittorekin eztabaidan nola aritu nintzen, aberria zela eta ez zela; ez da egia eztabaidatu genuenik ere: nork bere iritzia bota zuen.
|
|
|
Hego Amerika edo, hobeto, Afrika aldera joango nintzela, hango ezeukien alde zerbait egiteko, misiolari laiko moduan edo. Orain ugari dira Gobernuz Kanpoko Erakunde zibilak, hirugarren mundu deritzan horretan laguntzen dabiltzanak, edo kooperante in ternazionalistak bestela,
|
baina
garai hartan ez zen horrelakorik, edo nik behintzat ez nuen ezagutzen. Hortik misiolari laikoaren ideia xelebre samar hori:
|
|
|
Oker ez banago, hogei mila pezeta liburuetan eta bost mila diskoetan. Diru gutxi gaurko prezioetan, noski,
|
baina
garai hartan ez zegoen gaizki, liburuena behinik: liburu baten prezioa berrehun edo berrehun eta berrogeita hamar pezeta ingurukoa izan zitekeen, eta, hortaz, ia ehun liburu erosteko adina zen hura.
|
|
|
|
Baina
garai horretan norberaren etxetik hurbilen zegoen elizan egiten ziren ezkontzak, eta oinez joan beharra zegoen elizaraino. Gainera, Luziaren etxe aurretik pasatu behar zuten guztiek.
|
|
|
alde batetik, bere lengoaia propioa aurkitu eta garatu behar izan du erritmo bizian, beste arte diziplinekin berdinduko bazen; eta aldi berean, pinturaren baitan sfumato teknikak edo akrilikoaren sorrerak suposatu zuten iraultzaren maila bereko aurkikuntza teknikoak egin behar izan ditu oso epe laburrean. Griffithek Dickens hartzen zuen eredu,
|
baina
garai hartan James Joyce ia ia iristear zen literaturan. Atzerapen horren pisua nabari zen lehen urrats haietan.
|
|
|
Ez da, ordea, egia. Azpiegiturari buruzko bilerak egiten zenituzten, hori hala da,
|
baina
garai hartan ez zenuten politikari buruz apenas hitz egiten.
|
|
|
Ezkongabeak eta adingabeak ziren biak, artean 21ak bete behar baitziren nagusi izateko. . Bitxia da,
|
baina
garai hartan alabaren hankartean kokatzen zen familiaren ohorea?. Alta, semeen kasuan desberdina zen afera, guztiz:
|
|
|
Gaur egun ez litzaidake batere, azkenean neu ere DVDra pasatu bainaiz, mundu guztia bezala;
|
baina
garai hartan ez nuen nire altxor zinematografikoa inolaz ere galdu nahi. Klasikoen bilduma egiten nenbilen, bi asterik behin ateratzen ziren zine faszikuluak txintxo erosiz, eta halaxe esan nion:
|
|
|
Lehen aldiz entzun duzue? Orain ez da hainbeste aditzen
|
baina
garai batean hiztegietako hitzik higatuena zen.
|
|
|
Ez da otarrainik geratzen gure kostaldean.
|
Baina
garai batean haiek harrapatzetik bizi zen arrantzale andana. Txalupa txikiak izaten zituzten eta Kantauri itsasoan alde batetik bestera joateko, kostatik hurre igarotzen ziren zamaontzi handiei gakoa bota eta halaxe joaten ziren atoian, Asturias edo Galizia aldera.
|
|
|
1960 hamarkadan irauli zen egoera, batasunaren aldekoak bildu, eta eredu argia, zehatza eta egokia aurkeztu zutenean. Aurrerapauso ikaragarria gertatu zen euskara batua, ondorengo urteetako jardunak erakutsi duen bezala,
|
baina
garai hartan izandako eztabaida garratzek bitan banatu zituzten euskaldunak. Uste izatekoa denez, gauzak guztiz atera ziren bere onetik eztabaida giroan:
|
|
|
Bistakoa da, erdaraz ere euskararen aldeko lana egin behar dela.
|
Baina
garai hartan argi intuitzen genituen azken urteotan euskararen unibertsoa kontzeptuaren inguruan bildu diren ideiak. Alegia, euskaldunok geure unibertso euskalduna eraiki ezean, proiektu elebidunetatik unibertso erdalduna baino ezin espero dezakegula.?
|
|
|
Xalbador Garmendiaren irudiko, bestalde, logikoa zen Anaitasuna eta Zeruko Argiak ziotena,
|
baina
garai hartan pentsaezin bezain gauzaezin ei zen euskara hutsezko egunkari bat:
|
|
2016
|
|
|
–Oso baliagarria izan da zure zerbitzua, eta asko estimatzen dugu zure aitak eta zuk enpresa honi eskaini diozuen lana. Batere hutsik egin gabe bete dituzu zure eginkizunak,
|
baina
garaiak asko aldatu dira, eta enpresak gaur egun ez du zaintzaile baten beharrik. Baina ez zaitez kezkatu; aurkituko dugu modua erretiro duin bat izan dezazun.
|
|
|
BACH. Egia da Johann Sebastian Bach jenio bat zela,
|
baina
garairik eta lekurik egokienean jaiotzeko zoria izan zuen. Turingiako Eisenach en, eta berdin alemanez hitz egiten zuen Europako beste edozein hiritan, errentagarria zen musikari izatea XVII. mende bukaeran.
|
|
|
Izan ere, giro sozial eta politikoa benetakoa izateaz gain, Bassanik berak eta bere familiak ere jasan zituzten faxismoak indarrean ipini zituen lege arrazialak eta haien ondorengo bazterkeria; senitarteko batzuek, pasarte batean iradokitzen zaigun bezala, nazien errausteko labeetan izan zuten akabua. Berak, zorionez, ihes egin ahal izan zuen,
|
baina
garai hartan Ferrarako giro antifaxistan mugitzen zen, eta horren ondorioz kartzelara sartu zuten 1943ko maiatzean, bi hilabetez, faxismoa erori zen arte. Urte hartantxe ezkondu eta Florentziara joan zen bizitzera, nortasun faltsuaz.
|
|
|
sei ordu egunean bulego batean. Aitak edozein lan bilatzen zuen,
|
baina
garaiak ez ziren onak eta berak ez zuen inolako esperientziarik industria eta antzekoetan. Eta orduan, Bengoa agertu zen.
|
|
|
Izan ere, zer erakutsi, nondik hasi. Sondikatik hurbil du Artxanda, orain pasierako parajea
|
baina
garai batean borrokatoki bakerik gabea, non Bilboren defentsako azken lubakietan tinko irauten ahalegindu baitziren bilbotar xume, gudari inprobisatu bihurtuak, beren malko, izerdi eta are odolez faxismo zanpatzailearen eraso basa geldiarazi nahirik, egia bihurtuz kantak zioen hura, alegia: –Irrintzi bat entzunda, mendi tontorrean...?; bisita hunkigarria litzateke, kalbario mendiko igoera berri bat, bere herriaren gurutze bide hitsa ulertzen lagunduko liokeena; baina kontakizunari guk nahi ez genukeen kutsu pedagogiko bat ere emango liokeena.
|
|
2017
|
|
|
–Orain linternekin moldatzen gara, edo gixajokiak beren mugikorren argiarekin, esan zien Amuma Mamuak?,
|
baina
garai batean suzko antortxekin ibiltzen ziren, eta horregatik daude belztuak pareta guztiak, zuzien kearekin.
|
|
|
Txikitatik deitu izan zien amona Gracielak horrela,
|
baina
garai hartan Lunak ez zekien limoiondo haren atzean zenbat abentura zeuden, orain bai, ordea. Eta Violetari gaia nola atera pentsatzen hasi zen berriro.
|
|
|
Niri orain negargura ematen zidak.
|
Baina
garai hartan ni kirtenpiko bat ninduan, ez nian ezer ulertzen eta barre egiten nian. Egun batean elkarrekin haserretu gaituk.
|
|
|
–Etzaiozu begiratu orain, esan zuen?, bekatu mortala baino itsusiagoa da eta.
|
Baina
garai hartan xardinzar hori mokadu gozoa zen segurik, arraina baino pixkorragoko panpina. –Bekaineder?
|
|
|
Ez zitzaidan burutik pasa ere egin agindua bete eta trena hartuko ez zuenik.
|
Baina
garai hartan ez nituen ondo ezagutzen; esaten zidatena sinesteko baino buru gehixeago ez nik izan, eta hurrengo goizean dendan azaldu ez zitzaidan ba, buru pixka bat izan bazuen ere beloa beheratuta ekartzeko eta inori hitzik ez egiteko. Larunbat goiza zen, zeren ni dendan bainengoen, eta ni nengoen idazmahairaino etorri zen zuzenean, pauso arinez.
|
|
|
Sentitzen dut beste istorio hura
|
baina
garai hartan mutil koskor bat besterik ez nintzen sekula ez nuen izan zurea bezalako amarik zenbait fintasun erakusteko hori jakinda alferrik sufritzea besterik ez luke egingo bai arrazoia duzu alferrik litzateke Candaceri ere ez noski
|
|
|
Hala ere, orain dela hamarkada batzuk arte euskaraz erdaraz baino gaitasun komunikatibo askoz hobea zeukaten euskaldun zahar petoen berezko leialtasun irmoa hein batean ezin da ukatu. Gaur egun ez du funtzionatzen euskalduntasun etnikoak, ez dauka behar adineko kontzientzia eta koherentzia praktikorik,
|
baina
garai batean euskal identitate etniko horren atxikimendua nahikoa izan zitekeen erabilera bermatzeko36.
|
|
|
izanik. Erakundearen 2013ko martxoaren 17ko agiriak bazekarren eskaintza bat egin ziola,
|
baina
garaia ez zuen aipatu. Plak zehaztu du garaia, baina dio lehendabizi nazioartekoek beraiek egin zituztela gestio batzuk.
|
|
|
Pottsvillen inork ez daki, sekretupean edukitzen arretaz saiatu bait ginen,
|
baina
garai batean ederki aski ibili ginen elkarrekin. Ezkonduak behar genuen honez gero, haren aitak hainbesteko oztopoak jarri izan ez balizkit.
|
|
|
Egunez izan balitz, biajanteek egiten duten bezala Widder Shopen oheratzea izango huke.
|
Baina
garai honetan, ez diat uste sartzen utziko diatenik.
|
|
|
Edo, zergatik uka, jadanik garai urrun batean Micaelarekiko ezkontzaz amets egin zuelako.
|
Baina
garai hartako grina aspaldidanik iraungirik zegoen, zeren bestalde Micaelak ezezko borobila eman zion. Eta alkateak, urtez eta urtez itxaroteaz gogaiturik, botikarioaren alaba hartu zuen emaztetzat.
|
|
|
Urbian, trikitixaz gainera, entzuten da Bruce Springsteen ere, Murded incorporated kantatzen.
|
Baina
garai bateko kostunbrismoaren gaitzak deitoratu behar sukartuak eraman ere eraman gaitu gure eguneroko bizitzako hainbat pertsonaia natural, esanguratsu eta petoak baztertzera, erruralitatearekin zer ikusirik duen oro halako alkanfor usain arkadiar batez zein tremendozko tragedia odoltsu batez blaiturik balego bezala.
|
|
|
Enplegu aukerak daudenean, legez kanpoko immigranteak kapitalistentzako amets hutsa dira iristen diren unetik bertatik, eta enplegu aukerarik ez dagoenean, aldiz, joan egiten dira. Estatu Batuek, hortaz, behar dutenerako, lan egiteko prest dagoen jende pila bat dute atarian,
|
baina
garai txarretan ez dute zertan arduratu haiek babesteaz. Delituei dagokienez, bestalde, etorkin gutxi batzuen portaera txarrak, hedabideek haien oihartzuna handiturik?
|
|
2018
|
|
|
Guztiarekin ere, ongi deritzot inflexio puntuez mintzatzeari, baina iraganera begiratuz soilik ohartzen naiz halakotzat har daitezkeela une haiek. Noski, gaur egunetik ikusita, irudi du gertaera erabakigarriak izan zirela, munta handikoak,
|
baina
garai hartan ez zitzaidan inondik ere iruditzen hala zirenik. Are gehiago, bazirudien ezin konta ahala egun, hilabete eta urte neuzkala Kenton andereñoarekiko harremaneko gorabeherok konpontzeko, hau da, nahi beste aukera izango nuela holako edo halako gaizki ulertuak zuzentzeko.
|
|
|
MITOAK kultura aurre hispanikoetan du erroa,
|
baina
garai kolonialetan gorpuzten da. La Llorona da, Negartia, seme alabak (batzuetan ume bakarra, semea edo alaba) ibaira bota ostean, erruduntasunak jota, bere buruaz beste egin zuen emea, eternitate osoa arima herratu gisa negarrez aritzera kondenatua, beti ura gertu dagoen inguruetan.
|
|
|
Neguan hondartzan ibiltzen den jende klaseaz mintzatu naiz,
|
baina
garaia iritsi da neure buruaz zerbait esateko.
|
|
|
Gaur egun, zorionez, gure biopantailek segurtasun osoa bermatzen digute.
|
Baina
garai haietan... Edonork idatz zezakeen blogak zeritzoten leku birtualetan, kontrolik gabe, idatzitakoa egia zela inork ikuskatu gabe.
|
|
|
Gizonak pagatuko zukeen, ziur nago.
|
Baina
garai hartan inozo bat nintzen.
|
|
|
–Talde asko saiatu duk,
|
baina
garai hartako musika bezalakorik ez dik inork egin, ez orduan, ezta geroago ere.
|
|
|
Ez dakit gaur inork egingo duen, neuk ere ez dut egin aspaldian,
|
baina
garai batean, barruak askatu beharra izaten zenean, mendira joateko ohitura zegoen, mendi tontorrera igo bakar bakarrik eta han oihu egitekoa, garrasi egin indar guztiekin eta hala lasaitzekoa.
|
|
|
–Amateurismoa diozu,
|
baina
garai hartako politikariak ez al ziren poliedrikoagoak, beregainagoak?
|
|
2019
|
|
|
Antzina antzinako garai haiek ez digute inolako literaturarik utzi.
|
Baina
garai patriarkal handiek oraindik badute, mitologian, monumentuetan, tradizioetan, emakumeak goi goian zeuden garai haren arrastoa. Ikuspuntu femeninotik begiraturik, brahmandarrena atzerako itzuli bat da Rig vedaren garaira, eta hori bera ere aurreko aldi primitiborako itzuli bat da.
|
|
|
Telmo eta Don Benigno, beraz, horrela aritu ziren, hitz eta pitz, beren buruak matxistatzat ez zituzten arren, matxismo bete bete bezain lotsagarrian. Denborarekin haiek ere aldatuko ziren, baita emozioz dardarka jarri ere Athleticeko emakumezko taldearen garaipenen aurrean,
|
baina
garaian garaikoak izan ohi dira gizakiak, eta halakoxeak ziren garai haiek ere. Elkarganatze ezusteko hartatik, adiskidetasun handi bat sortu zen bi gizonen artean:
|
|
|
Normalizazio prozesu modernoari ekin zitzaionean, bazen sinismen bat, inon esplizituki idatzita ez dagoena
|
baina
garaiko hainbat protagonistari galdetu eta hala zela aitortu didatena, zeinaren arabera, euskara ikasiko zuten haur eta helduek (denak ez bazen ere, gehien gehienek) erabili egingo zuten. Zertarako ari ziren bada ikasten, gero erabiliko ez bazuten?
|
|
|
–Ze goxoa, murmurikatu zuen?. Egiaz ez dut uste Garaiok bere biktimen koipea eramaten zuenik,
|
baina
garai hartako pentsaera superstiziosoak motibo bat bilatzen zuen hainbesteko krudelkeria azaltzeko.
|
|
|
Noiz bihurtu zen Irene maitasun seinaleekiko hain hotza? Idazleak lausoki oroitzen zituen amak zenbat maite zuen esanez egiten zizkion laztan amultsuak,
|
baina
garai hartatik denbora asko igaro zen; gehiegi.
|
|
2020
|
|
|
Hiltzea edo norbait hiltzen uztea gaitzesgarriak dira moralki.
|
Baina
garai bakoitzak bere justifikazio etikoak ematen dizkie gaitzesgarriak diren ekintza horiei?, jarraitu zuen eta azken esaldi hau ez niola oso ondo ulertu onartu behar izan nuen. –Indarkeria politikoaren erabilpena gaitzesgarria bada, noiztik da gaitzesgarria?
|
|
|
Dendak erdipurdikoak ziren denak, Asiako esku esklaboek mendebaldeko zurientzat egindako arropa merkeekin. Zuk erosiko zenituen zureak beste nonbaiten,
|
baina
garai batean modan zegoen asteburuetan merkataritza zentroetako bulebarretatik paseatzea, jendeari begiratzea eta jendeak begira ziezazun uztea. Sare sozialen boomaren aurreko sasoiak ziren.
|
|
2021
|
|
|
Bizitzatik urrun dago.
|
Baina
garaiak gugan uzten dituen markak, arrastoak, mundu ikuskerak, etab. ulertzeak lotura zuzena dauka bizitzarekin. Ulermena oso lagungarria izan daiteke pairatutako inertziak aldatzeko, garaiko esloganak zalantzan jartzeko, gogo biziz jarraitzeko edo ibilbidea aldatzen saiatzeko.
|
|
|
Hori horrela da, bai,
|
baina
garai hartan nik ez nuen ikusten neure burua horrelako istorio bat kontatzen. Pentsatzen nuen nirekin lotutako istorioak konta nitzakeela bakarrik.
|
|
|
Fenomeno hau luzatu egin zen, udal gobernu desberdinek ezkutatu eta ukatu nahi izan bazuten ere.
|
Baina
garaian jaso ziren salaketek alde batetik –azkena 1986 urtekoa da–, eta 1978ra arte etxolen aurkako zaintzaile zerbitzua urtez urte berriztatu izanak bestetik –zeinarentzat Udalak jasotzen baitzuen urtero 72.000 pezetako dirulaguntza Etxebizitza Ministerioaren aldetik–, argi erakusten dute etxolak ez zirela desagertu75 Ordutik aurrera, alabaina, etxolen fenomenoa gero eta bazt... Otxarkoagan eta beste auzoetan eraiki ziren pisuak ordaindu ezin zituztenek jarraitu zuten etxebizitza mota hauetan babesten.
|
|
|
Gizarte industriala eta haren ondorioak ezagunak ziren Bilbon, XIX. mendean industrializatu zen hiri bakanetako bat izan baitzen.
|
Baina
garai hartako industrializazio mailak eta honek hiriko bizimodu eta paisaian izan zuen talkak ez zuten zerikusirik XX. mendearen erdialdean gertatutakoarekin. Gerra zibilak suposatu zuen geldiune eta atzerapenaren ondoren, bigarren industrializazio honek askoz modu bortitzagoan aldatu zuen hiria.
|
|
|
Gurasoei eskertzen die Bilbora ekarri izana, hemen jaso zuena ezin izango baitzuen herrian lortu. Gaur egun Cáceresen bizi da,
|
baina
garai bateko lagunak mantentzen ditu, distantzia gorabehera. Uretamendin urtero ospatzen den Orgullo Txabolero festara etortzen saiatzen da haiekin egotera.
|
|
|
Aurrera egin nuen erlojua ateraz; hamar minutu nituen oraindik eta maldan behera nindoan, jada inguru ezagunetatik. Arnasestuka iritsi nintzen eskolara, egia; izerditan blai,
|
baina
garaiz. Gogoan dut nola zintzilikatu nituen berokia eta kapela...
|
|
|
" Ez dakit nor den, Josu,
|
baina
garaia duzu egia esateko. Gertatu zenetik dabilkizu harra jaten".
|