|
2010
|
|
|
Irredentoentzat ez zegoen eskubiderik, horientzat uhala zegoen. Gaur eguneko nagusien eskuetan ere jendearen askatasuna kondizionala da," erosi beharrekoa",
|
lanaren
merkatuan edo morrontza politikoan.
|
|
2011
|
|
|
Hasiera batean ez zuen aintzat hartu behar, ez baitzen delitu jazoera bat; hala ere, seigarren zentzumenak atzera egin eta egunkarian ere garrantzi gutxiko tratamendua jaso zuen albiste hartara itzularazi zuen. Ekuadorreko gazte bati ekimen burutsu batengatik emandako sari baten berri ematen zuen; ideia zen elkartasun talde baten bidez hegoamerikarrak
|
lan
merkatuan integratzea. Bitartekaritza bulego bat zen, nahi zuten langile guztiak biltzen zituena; kontua zen bazkide bakoitzak, bertakoa zein kanpokoa, hegoamerikar kontratatu berri baten erantzukizuna hartzen zuela enpresaren aurrean.
|
|
2015
|
|
|
Kutxatik sustatuko zen, halaber, Emakumearen Sustapenerako lehen Zentroa. Esparru hura potentziatu zen UNESCOtik, Bigarren Mundu Gerraz geroztik, helburu zeukala emakumeen formatzea eta
|
lan
merkatuan txertatzea. Nafarroako programaren arduraduna Pilar Santz Aribe zen, Ekintza Katolikorako Langileen Elkarteko presidentea (HOAC).
|
|
|
ama, esaneko, irria ezpainetan zerbitzatu, etxekoandere perfektua izan. Zentroan formatzen hasi ziren langile klaseko emakumeak, gurasoen etxetik atera, eta beste familia bat osatzera pasatzen zirenak, eta sekula sartzen baldin baziren
|
lan
merkatuan, hastean utzi egin behar izaten zioten umeak ukateari.
|
|
|
afiliazioaren %35 direlarik, emakumeen presentzia murritza zen sindikatuko aginte maila garrantzizkoenetan.
|
Lan
merkatuak erronka berrien aurrean jarri gaitu eta ezinbestekoa da errealitate honekin bat egingo duen belaunaldiari behar adinako protagonismoa ematea. Hizkuntz normalizazioaren bidean, berriz, guztiak euskaldunak ditugu.
|
|
|
behin behinekotasuna objektiboki behin behinekoak diren egoeratara mugatzea, 198 eta behin behineko langileei lan bera egiten duten langile finkoen maila bereko kondizioak bermatzea.
|
Lan
merkatu berriak langileen arteko bereizketa areagotzeko duen arriskuaz jabetuta, aurrerantzean bereizkeriaren aurkakoa izango da ELAren jardueraren ardatz nagusietakoa.
|
|
|
" Europa gehiago izan behar dugu, gehiago sinetsi eta handitzeko." Agenda horretan adibidez egin ziren proposamenen artean daude:
|
lan
merkatuko erreformak, Europako gizarte ereduari uko egin gabe," lan harremanetan kalte ordain erregimenarekin bateragarriak izango diren kontratazio malgutasuna ezartzeko"; zerga politika bakar bat edo" gutxienez homogeneo bat"; Europako hauteskunde zerrenda bakarra; segurtasun alorrean interbentzio azkarreko indarrak sortu; merkatuak gainbegiratzeko erakundeen sorrera; gobern...
|
|
2018
|
|
|
Etorkin olde handiak, hala ere, etxebizitza eskasiaren arazoa areagotu zuen, bai eta higiene nahiz osasun publikoaren arazoa ere, baina batez ere, lan eskasia. Izan ere, hiriko enpleguek erakarrita eta udal ongintzaren ahalmenak bultzatuta, landa eremutik etorritako jornalariek ase egin zuten hiriko
|
lan
merkatua, eta horren ondorioz, etorkinak lanik gabe gelditzen ziren negu gorriko hilabeteetan, hau da, urtero, eguraldi txarrak eraginda, atari zabaleko lan aunitz bertan behera uzten zirenean, 2. Langileria, gizartearen eragile
|
|
|
7 koadroa:
|
Lan
merkatuko biztanleria aktiboen sektoreak eta azpisektoreak(%)
|
|
|
Landa eremuan ez bezala, non emakumeen presentzia ohikoa den nekazaritza eta abeltzaintzako lanetan, hirietako
|
lan
merkatua zatituago eta bereiziago dago generoaren arabera. Zaila da emakumeen enplegu datuak ongi bereiztea, 125 datu ofizialek askotan errealitatea estaltzen dutelako, baina Iruñeko kasuan ez dugu emakumeen enplegua sistematikoki ezkututako azpisektorerik sumatu, nekazaritzan izan ezik.126 Horregatik uste dut 4 grafikoaren datuek ongi islatzen dutela lan merkatuaren osaketa, eta XIX. mendeko joera nagusiak.
|
|
|
Landa eremuan ez bezala, non emakumeen presentzia ohikoa den nekazaritza eta abeltzaintzako lanetan, hirietako lan merkatua zatituago eta bereiziago dago generoaren arabera. Zaila da emakumeen enplegu datuak ongi bereiztea, 125 datu ofizialek askotan errealitatea estaltzen dutelako, baina Iruñeko kasuan ez dugu emakumeen enplegua sistematikoki ezkututako azpisektorerik sumatu, nekazaritzan izan ezik.126 Horregatik uste dut 4 grafikoaren datuek ongi islatzen dutela
|
lan
merkatuaren osaketa, eta XIX. mendeko joera nagusiak.
|
|
|
Hauetako gehienak etxeko zerbitzariak ziren, baina horietaz gain oihalgintzan, merkataritzan, nekazaritzan edota arropa garbiketan ere garrantzitsua zen emakumeen presentzia. Ondorioz, emakumeen jarduera tasa, hau da, 15 urte bitartean
|
lan
merkatuan aritzen ziren emakumeen portzentajea %30 inguru zen XIX. mendean zehar.128
|
|
|
Bestalde, 5 grafikoak agerian uzten digu pobreziak eragin berezia zeukala emakumeengan, gizonezkoengan baino, eta aldi berean, emakume etorkinak zirela egoera larriagoan zeudenak, faktore ezberdinen eragina dela medio: hiriko
|
lan
merkatuaren egoera, hiriko genero baloreak, eta emakume etorkinen egoera berezia, familia harreman ahulagoekin.136
|
|
|
|
Lan
merkatuko harreman horiek zailtzen ditu Lapurdin lan egiteko frantsesa derrigorrez jakin behar izateak. Azkenaldian entzun dira politikari abertzale batzuk erraten Euskal Herri penintsularreko haurrek frantsesa ere ikasi behar luketela, Euskal Herriko hizkuntzetako bat delako eta Euskal Herri kontinentaleko erdaldunekin komunikatu ahal izateko.
|
|
|
Hizkuntzaren estatus eta ezaugarri horrek
|
lan
merkatua zabaltzen die finlandiera menderatzen duten itzultzaile eta interpreteei. Finlandiak ikastaro trinkoak antolatzen ditu suomiera ikasi nahi duten atzerriko profesionalentzat, eta Ekbergen arabera (Hannikainen, 1999), nazioarteko ehunka ikaslek hartzen dute parte finlandiar hizkuntza eta kultura ikasteko udako barnetegietan.
|
|
2019
|
|
|
Erlazio bikoitza dabil hemen lanean.
|
Lan
merkatuan" gizonaren berezko eskubideen Edena bera" topatzen dugu, eta" han baizik ez dute Askatasunak, Berdintasunak, Jabetzak eta Bentham ek agintzen" (Marx, 1976a: 186).
|
|
|
arreta lanegunaren luzerari buruzko eta emakume zein haurren enpleguari buruzko legedietan jartzen zuen.
|
Lan
merkatuen eta lan baldintzen antolakuntzan estatuak eskua sartu behar zuenaren adibidetzat zeuzkan legediok, kapitalaren beraren eta langile klaseko familien interesen alde. Kapitalen arteko lehien ondorioz (garaian gainbalio absolutua zen lehia ildo nagusia, gainbalio erlatiboa baino), norbanako kapitalisten artean inork ere ez zuen lehena izan nahi lanordu murrizketak egiten, emakume zein haurren lana gutxitzen edo lan baldintzak hobetzen.
|
|
|
Orduan hasitako oldarraldi neoliberalak, soldata errealen hazkundea, produktibitatearen hazkundearekin alderatuz, moteldu egin zuen, eta zenbait lan eskubide eraso zituen. Estatu Batuen kasuan, Reaganek
|
lan
merkatuaren deserregularizazioa, soldaten kontrola, lan diziplina eta lan indarraren erreprodukzio eremuaren merkantilizazioa sustatzeko politikak ezarri zituen, eta langile mugimenduaren ahultasun egoerak horretan lagundu egin zion. Politika horiek lanaren intentsitatearen areagotzea eta lanaldiaren luzatzea ekarri zituzten, soldata erreal zuzenek eta ez zuzenek behera egiten zutelarik (Camara, 2015:
|
|
|
Hortaz, behin behinekotasun tasa jaitsi egin zen. Baina
|
lan
merkatuaren errekuperazioarekin, behin behineko kontratuen kopurua izugarri handitu da, finkoekin alderatuz. Izan ere, 2012 urteko amaieratik 2016ra kontratu finkoa zuten langile kopurua %2, 5a besterik ez zen igo; behin behineko kontratua zutenen langileena, aldiz, %25a, finkoak baino hamar bider gehiago.
|
|
|
24. " Makinak eta eskala handiko industria" kapituluko oin ohar batean agertzen da hori, azaltzen duenean gero eta gizonezko (langile) gehiagok hartzen duela emakumeen tokia makinak fabriketan sartzen hasi zirenez geroztik," familiako kide guztiak
|
lan
merkatura bidaliz". Honela dio:
|
|
|
Beraz, ikusi ditugun tendentziak aintzat hartuz, langile eta kontsumitzaile kopuru handi baten papera errentagarritasunean gero eta txikiagoa da, kanporaketa arriskua handituz (20). Langileriaren kasuan, lanaren zatiketa ematen da, lan" atipikoak" ugarituz;
|
lan
merkatua balkanizatzen da, instituzionalki antolatu gabe agertzen da eta arrisku sozialen sortzailea bihurtzen da (Alonso, 2009: 151).
|
|
|
Aurkeztutako ibilbide honetan, sindikalgintzak, langileriaren ordezkari gisa, zeregin eta estrategia desberdinak garatu izan ditu. Kontuan hartu behar da sindikatuak bigarren mailako antolakundeak direla, hau da, kapitalak ordenatzen duena —lanaren banaketa,
|
lan
merkatua eta abarren bitartez— antolatzen dutela (Offe, 1997), eta, aldi berean, sindikatuek, langileria ordezkatzeaz gain, hau modu batean edo bestean birsortu nahi dute.
|
|
|
Hortaz, klase boterea agenteen kokapen estrategikoaren arabera neurtu daiteke: harreman ekonomikoen arabera (negoziaziorako boterea
|
lan
merkatuan, negoziaziorako boterea lantokian eta kontsumitzaileen boterea); harreman politikoaren arabera (legislatzeko boterea eta negoziazio kolektiborako boterea); eta harreman ideologikoak, (identitate edota klase kontzientzia sortzeko boterea, antolatzeko boterea, interes kolektiboak antolatu eta artikulatzeko boterea, aliantzak eraikitzeko boterea eta arazo sozialetatik ikasteko, hausnartzek... Atal horietaz baliatuko gara hasieran planteatuko galderari —" zer birsortzen da?" — erantzuteko.
|
|
|
Produkzioan balio kateen bidez— egondako aldaketek, lanean sortutako transformazioaz gain,
|
lan
merkatuan ere eragin dute. Barne eta kanpo lan merkatuen inguruan hitz egiteaz gain —langile core eta outsiderren lan merkatuak—, Rosemary Cromptonek klase ikuspegia eta genero ikuspegia gehitzen dio lan merkatuari azterketari, merkatu dual bakoitzari trebetasun maila, behin behinekotasuna eta langabezia bezalako aldagaiak kontuan hartuz (Huws, 2014:
|
|
|
Produkzioan balio kateen bidez— egondako aldaketek, lanean sortutako transformazioaz gain, lan merkatuan ere eragin dute. Barne eta kanpo
|
lan
merkatuen inguruan hitz egiteaz gain —langile core eta outsiderren lan merkatuak—, Rosemary Cromptonek klase ikuspegia eta genero ikuspegia gehitzen dio lan merkatuari azterketari, merkatu dual bakoitzari trebetasun maila, behin behinekotasuna eta langabezia bezalako aldagaiak kontuan hartuz (Huws, 2014: 35).
|
|
|
Produkzioan balio kateen bidez— egondako aldaketek, lanean sortutako transformazioaz gain, lan merkatuan ere eragin dute. Barne eta kanpo lan merkatuen inguruan hitz egiteaz gain —langile core eta outsiderren lan merkatuak—, Rosemary Cromptonek klase ikuspegia eta genero ikuspegia gehitzen dio
|
lan
merkatuari azterketari, merkatu dual bakoitzari trebetasun maila, behin behinekotasuna eta langabezia bezalako aldagaiak kontuan hartuz (Huws, 2014: 35).
|
|
|
Horrela,
|
lan
merkatuan eta bere berregituraketa dinamikan lau perfil identifikatu ahal dira: (a) trebetasun maila handiarekin, baina kanpo lan merkatuan kokatzen direnak, behin behinekotasun handiarekin baina langabezia gutxirekin, kontsultoreak adibidez; (b) trebetasun maila handiarekin ere, barne lan merkatuan, behin behinekotasun eta langabezia gutxirekin, hainbat langile industrial edo goi langileak, exekutiboak, gehienetan kapital sinboliko handia duten gizonezko ez migranteak; (c) trebetasun maila txikiarekin, kanpo lan merkatuan, behin behinekotasun handiarekin eta langabezi handiarekin, adibide klasikoena zerbitzariarena izango litzateke; eta (d), trebetasun baxuarekin, barne lan merkatuan, behin behinekotasun gutxirekin baina langabezi handiarekin, tradizionalki B perfilera ailegatu baino lehen trantsizio etapa bat, ikastunak.
|
|
|
Horrela, lan merkatuan eta bere berregituraketa dinamikan lau perfil identifikatu ahal dira: (a) trebetasun maila handiarekin, baina kanpo
|
lan
merkatuan kokatzen direnak, behin behinekotasun handiarekin baina langabezia gutxirekin, kontsultoreak adibidez; (b) trebetasun maila handiarekin ere, barne lan merkatuan, behin behinekotasun eta langabezia gutxirekin, hainbat langile industrial edo goi langileak, exekutiboak, gehienetan kapital sinboliko handia duten gizonezko ez migranteak; (c) trebetasun maila txikiarekin, kanpo lan merkatuan,...
|
|
|
Horrela, lan merkatuan eta bere berregituraketa dinamikan lau perfil identifikatu ahal dira: (a) trebetasun maila handiarekin, baina kanpo lan merkatuan kokatzen direnak, behin behinekotasun handiarekin baina langabezia gutxirekin, kontsultoreak adibidez; (b) trebetasun maila handiarekin ere, barne
|
lan
merkatuan, behin behinekotasun eta langabezia gutxirekin, hainbat langile industrial edo goi langileak, exekutiboak, gehienetan kapital sinboliko handia duten gizonezko ez migranteak; (c) trebetasun maila txikiarekin, kanpo lan merkatuan, behin behinekotasun handiarekin eta langabezi handiarekin, adibide klasikoena zerbitzariarena izango litzateke; eta (d), trebetasun baxuarekin, barne lan merkat...
|
|
|
Horrela, lan merkatuan eta bere berregituraketa dinamikan lau perfil identifikatu ahal dira: ...baina kanpo lan merkatuan kokatzen direnak, behin behinekotasun handiarekin baina langabezia gutxirekin, kontsultoreak adibidez; (b) trebetasun maila handiarekin ere, barne lan merkatuan, behin behinekotasun eta langabezia gutxirekin, hainbat langile industrial edo goi langileak, exekutiboak, gehienetan kapital sinboliko handia duten gizonezko ez migranteak; (c) trebetasun maila txikiarekin, kanpo
|
lan
merkatuan, behin behinekotasun handiarekin eta langabezi handiarekin, adibide klasikoena zerbitzariarena izango litzateke; eta (d), trebetasun baxuarekin, barne lan merkatuan, behin behinekotasun gutxirekin baina langabezi handiarekin, tradizionalki B perfilera ailegatu baino lehen trantsizio etapa bat, ikastunak.
|
|
|
Horrela, lan merkatuan eta bere berregituraketa dinamikan lau perfil identifikatu ahal dira: ..., barne lan merkatuan, behin behinekotasun eta langabezia gutxirekin, hainbat langile industrial edo goi langileak, exekutiboak, gehienetan kapital sinboliko handia duten gizonezko ez migranteak; (c) trebetasun maila txikiarekin, kanpo lan merkatuan, behin behinekotasun handiarekin eta langabezi handiarekin, adibide klasikoena zerbitzariarena izango litzateke; eta (d), trebetasun baxuarekin, barne
|
lan
merkatuan, behin behinekotasun gutxirekin baina langabezi handiarekin, tradizionalki B perfilera ailegatu baino lehen trantsizio etapa bat, ikastunak.
|
|
|
Esan bezala, hainbat zerbitzuen hedapena salneurri baxuan oinarritzen da, eta prezioen beherapena soldaten beherapenekin lortzen dira; zentzu horretan, adibiderik argiena soldatapeko zaintza lanetan daukagu. Emakumeen sarbidea
|
lan
merkatuan bi eragin zuzen ditu emakumeen lanean: lanaren biderkapena ematea (soldatapeko lanari zaintza lana gehitzen zaiolako), eta beste emakumeen zaintza lana kontratatu behar izatea (Orozco, 2007).
|
|
|
Honela definitzen ditu Jessopek neoliberalismoaren ezaugarriak: erregulazio gutxiko
|
lan
merkatuak, subsidio fiskalak arlo ekonomiko zehatzetan, Ongizate Estatuaren izaera subsidiarioa eta politika publikoak behar pribatuetara.
|
|
|
Ezaugarrien artean: berrikuntzaren, informazioaren, ezagutzaren ekonomiaren hedapena; lehiakortasun estrukturala bilatzea; eta
|
lan
merkatuaren aktibazioan arreta.
|
|
|
|
Lan
merkatuari begira, lan indarraren birkualifikazio bat bilatzen da modu aktiboan. Esku hartze zuzena egiten da gainbeheran dauden arlo ekonomikoetan eta arlo ekonomiko berrien promozioan.
|
|
|
lan harremanen deszentralizazioa onartu eta enpresa mailako negoziazioari ekinez edo, Europar Batasunaren kasuan, europar mailako negoziazio eta akordioak bilatuz (Bernaciak, Gumbrell McCormick, Hyman, 2015). Alta, negoziazioaren eragina barne
|
lan
merkatuan dauden soldatapeko langileen baldintzetan zentratu ohi dira, sindikatuetan gainordezkatuak dauden langile klasearen frakzioa alegia; kontzertazio sozial fordistara bueltarekin lotuta egon ohi da.
|
|
|
Epe luzerako helburutzat, beharrezko bitartekotzat ere: lurra eta
|
lana
merkatuaren eta estatuaren esferatik ateratzea: herritarrek beren beharretara ipintzea.
|
|
2021
|
|
|
Mundu honetan behar bezala bizirauteko beharrezkoak diren tresnak ez dira eskaintzen eskolan. ...atzeko edota benetan desiratzen dutena bilakatzeko, ezezaguna zaigun eta zain dugun etorkizuneko munduko engranajearen parte izateko baizik —eta, hala ere, lotsa barik esaten dute gazteek eraiki luketela etorkizuneko eskola! — Arrazoia du Illichek, beste behin ere, esaterakoan eskolak bihurtu nahi duela Erlijio Unibertsal Berri eta, aldi berean, munduko hazkunde bizkorrena izan nahi duen
|
lan
merkatu; hau da, eskolak ume eta gazteak alienatu behar ditu bizitzan alienaturik jarrai dezaten, heziketak errealitatetik eta lanak sormenetik urruntzen bukatu behar dutelarik. Egungo eskolak ez ditu artistak sortzen, seriean ekoitzitako artelan hauskorrak baizik.
|
|
|
Eskolaren produkzioaren aurpegi batean kultura edo identitatea dagoen bezala, bestean ekonomia dago, Everhartekin, eskolak enfasia jartzen duelako interes kognitibo eta teknikoetan
|
lan
merkatuaren interesei jarraituz. Ildo beretik mintzo zaigu Ogbu, bere esanetan egungo gizarteek eskolaren eskuetan utzi baitute umeen prestakuntza bizitza ekonomiko helduan parte har dezaten.
|
|
|
Batetik, Diaz de Radarekin, Estatuak erraz administratu ditzakeen subjektuak produzitu behar ditu eskolak, erreferentzia sozialik ez dituzten gizabanakoak; hots, eskolak, instituzio unibertsalista den heinean, subjektu unibertsal, abstraktu eta orokorrak ekoizten ditu.
|
Lan
merkatuan erraz txerta daitezkeen eta Estatuari fidelak diren gizabanako despolitizatuak, esfera publikoaz ahaztu eta bere barnean gotortzen diren gizabanako indibidualistak; bestetik, oraingoan Bourdieurekin, promozioaren eta bazterketaren logikari obeditzen dio heziketa sistemak, erreprodukzio estrategia orok numerus clausus ereduren bat baitu oinarri. Klase erreprodukzioari lagungarri izateko, eskolak klasearen zenbait kide sakrifikatu behar ditu nahitaez.
|
|
|
Hortaz, eskolaren arazoa ez da horrenbeste pedagogikoa, ekonomiko eta politikoa baizik. Izan ere, Illich ekarriz, heziketa sistemak jarraitzen du funtsean antidemokratikoa izaten, oztopo lehiaketa baten ostean tituluak ematen dituen instituzioa baita oraindik ere, egun oztopoak inoiz baino gutxiago diren arren —ondoren etorriko da,
|
lan
merkatuak bere hautaketa egingo baitu; eta tituluak gehiago. Hau da, eskola instituzio deshezitzailea eta despolitizatzailea da, ergelkeria eta mantsotasuna baitira nagusi.
|
|
|
Itsaso hartako urak itzulinguruka eta hitz erdika ez ibiltzeko, nostrum deitu zioten— konkistak merkataritzan irekitako aukerei probetxu ederra atera zieten negozio gizonez josiak zeuden. Esklaboen salerosketan ibiltzea eta hiriak armaz hornitzea eskari handiko lanbide bihurtu ziren
|
lan
merkatuan. K.a. II. mendearen erdialdean, gizon helduen erdiek baino gehiagok ikusiak zituzten kanpoko munduaren zerumugak, eta gustu handiz emana zuten beren laguntza nahasketa etnikoan, seme alaba mestizo ugari utziz.
|