|
2008
|
|
|
Hiztegi Batuak
|
bere
lehen itzulian, batez beste, 21 000 sarrera dituela kontuan izanik, sinesgaitza da lau bakarrik izatea administrazio zuzenbideari> dagozkionak. Zerrenda sakon aztertuz gero, argiro argiro ikus daiteke beste hitz batzuk ere, laburdura zehatzik ez duten arren, administrazio zuzenbidearen arlo berezi horretakoak izan daitezkeela.
|
|
|
Esanaren arabera, Hiztegi Batuak,
|
bere
lehen itzuli horretan, hitz arruntak bildu ditu gehienbat. Horrek ez du esan nahi, ordea, hiztegi horretan hitz juridiko gutxi dagoenik.
|
|
|
Aimery Picaud-ek
|
bere
lehen hitz zerrenda atera zuenetik, euskal hiztegigintzak ikaragarri egin du aurrera. Koldo Mitxelenak eta Ibon Sarasolak egindako hiztegigintza elebakarrari esker, askoz errazagoa da orain eta zehatzago gertatzen da, gainera hiztegigintza elebidun fidagarria egitea, duela esaterako 30 urte edo baino.
|
|
|
Hasperue apeza ezagutu baitugu guhauk Baionako Villa Pian ez aspaldi oraino, harek kondatzen zaigun nola egin zuen, Maulen naski,
|
bere
lehen partida Zuberoako lehiaketan: Jean Pierre Iriart Aldude Mieleneko apeza eta Edouard Hasperue arizan zirela Mauleko Serbielle bi anaien kontra (J.B.
|
|
|
Hona
|
beraz
lehenik, beihalako bertso paperaren fotokopia, gero berriz gaurko ortografian idazki bera, ohar batzuez eta argazki zenbaitez argiturik eta, azkenik, Ibarrarten eskolatik etorririk, behar bada landuago eta laburrago, Baigorriko kopia firmarik gabea.
|
|
|
A> S> O> (VSO, Greenberg en terminologian), S> A> O> (SVO) eta S> O> > (SOV). Datu hauetatik ateratzen du Greenberg ek
|
bere
Lehen Unibertsala, honela dioena: Adierazpen> esaldietan> eta> subjektua> eta> objektua> nominalak> direnean, > nagusitzen> rdena, > objektua> baino> lehenago> kokatuta> daukana.
|
|
|
Lhandek berak hitzaurrean dioen bezala, bi partez osatua da. Liburuaren bigarren partea, laugarren kapitulutik hara, Autour> > Foyer> basque, 1908 an publikatu zuen
|
bere
lehen idazlana berritz hartu zuen, aspaldian agortua zelakoan. Lehen hiru kapituluak aldiz, berriak ziren eta Toulouse ko Unibertsitate publikoan eman zituen klaseeta rik moldatu zituen.
|
|
|
Lhande n arabera, Agirre-k ez du hizkuntza bortxatzen egin ahala dote re bilakarazteko.
|
Bere
lehen eleberrian hala egin zuen, Auñamendiko> lorea> (1898), hain zuzen. Bainan, ordutik hara Agirre-k ulertu omen zuen, berak> bere> begiez> ikusitako> > bat> zuzentzea, > lenagoko> kondaira> zarrak> jostea> > zurrago> izango> zala?.
|
|
|
Bestalde Txomin Agirrek Bilbori buruz idaztea deigarria da, ez baitzen bertan bizi ez handik ibiltzen ere (eta Azkue bai). Azkenik, Txomin Agirrek bere hurrengo nobeletan arras gaizki jarri zuen Bilbo185, nahiz egia den
|
bere
lehen testuetan ez zela horren hertsia186 Horregatik baliteke Txomin Agirreren egiletza hori aurkibideko nahasketa bat izatea. Edozein kasutan, testua Azkuerena izan zein Txomin Agirrerena izan, garaiko euskaltzaleentzat hiriek sortaraz zezaketen maitasun despit harremana ikusteko baliagarria da187 Zelanagura delarik, hiriak nekez onartzearen arazoak luzaz segitu zuen euskal letretan, Gabriel Arestik berak izateraino tentazio «mendizaleak»188.
|
|
|
Gaztetan ikertzaile positibista izateko asmotan ibili zen, eta euskal historia kritiko bat idatzi nahi izan zuen, baita euskal gizarte tradizionala zein bere hizkuntza aztertu ere. Izatez
|
bere
lehen lanak, 1880ko hamarkadan idatziak, forma zientifikopean aurkeztu zituen. Dena dela, Juaristik aipatzen duen bezala, garai hartan, Unamuno gazteak, «Mientras[...] redacta artículos[...] [y] escribe estudios de filología vasca que publica en la Revista de Vizcaya[...] recoge materiales para su primera novela»294 Eta hola 1890etik aurrera Unamunok ikerketak alboratu eta literaturarantz jo zuen, baina hein handiz lehenago bildutako datuak eta teoria zientifistak erabiliz bere nobeletan295 Izatez hautaketa kontziente bat izan zen, zientzia modernoa diziplina akademiko gisa barik literaturaren bidez hobeto sozializatuko zen ustean:
|
|
|
I.2.1 atalean eta bereziki (d) puntuan azaldu denez, Azkueren folklorerako zaletasunak jatorri erromantikoa zuen. Arakistain moduko literatoak irakurriz zaletu zen Azkue herri tradizioetara, eta 1884 aldean bildu zuen
|
bere
lehen kontakizun folklorikoa: «Gaztetto nintzan (ogei urte or or bainituen) Seminarioko ikastarondoko opor egunetan, astiune batzuetan beintzat, erriaren agotik ipuin ta irakurgai bat edo beste ikasten ari izan nintzanean.
|
|
|
Dirudienez ez zuen gaztetan bestelako formazio musikalik jaso. Hogei urterekin, 1884an idatzi zuen
|
bere
lehen musikalan ezaguna137 Baina bere lehen obra garrantzitsua 1895ean, hogeita hamaika urterekin, osatu zuen, Vizcaytik Bizkaira zarzuela. Berak hainbat urte geroago aitortu zuenez obra hori osatu zuen «sin haber estudiado ni una lección de harmonía; y sus amigos (a expensas de quienes salió la obra) le obligaron a instruirse en composición musical.
|
|
|
Dirudienez ez zuen gaztetan bestelako formazio musikalik jaso. Hogei urterekin, 1884an idatzi zuen bere lehen musikalan ezaguna137 Baina
|
bere
lehen obra garrantzitsua 1895ean, hogeita hamaika urterekin, osatu zuen, Vizcaytik Bizkaira zarzuela. Berak hainbat urte geroago aitortu zuenez obra hori osatu zuen «sin haber estudiado ni una lección de harmonía; y sus amigos (a expensas de quienes salió la obra) le obligaron a instruirse en composición musical.
|
|
|
Hala ere, ez dirudi urte haietan Azkuerekin oso harreman esturik izan zuenik. Gainera ikusten denez
|
bere
lehen obra garrantzitsu hori gaztelaniaz idatzi zuen.
|
|
|
Aipagarria da Txomin Agirreren kasua. Izan ere, idazten Azkueren aldizkaria sortu aurretik hasi bazen ere, beste atal batean ikusi denez,
|
bere
lehen eleberria, Auñamendiko lorea izenekoa, Euskalzalek 1897an antolaturiko lehiaketaren kariaz idatzi zuen, saria irabazi eta argitaratuz. Zentzu berean, Evaristo Bustintza. Kirikiño?
|
|
|
Bertako seminarioan ibili zen hiru urtez eta kalifikazio nabarmenak izan zituen. Seminarista garai honetan, hogei bat urte zituela, hasi zen Azkue
|
bere
lehen musika konposizioak idazten. Udako oporretan Lekeition herri ipuinen bat edo beste ere bildu zuen.
|
|
|
Bilboko institutuko lanari lotuta, Azkuek euskara ikasteko hainbat liburu eta metodo sortu zituen, besteak beste
|
bere
lehen gramatika lana: Euskal Izkindea (1891) 24 Lan horren haritik hainbat euskaltzalerekin harremanetan ibili zen:
|
|
|
Baina egia esan, ez zen denbora luzea igaroko zazpiak bat ideal politiko gisa aktibatzen hasi arte. Izan ere Gratien Ademaren bertso ezagunetik bi urtera, 1894an, Sabino Aranak,
|
bere
lehen erakundea sortu zuen, Euskeldun Batzokija, eta haren araudiko oinarrietan, zazpi probintzientzako proiektu politiko bat proposatu:
|
|
|
Lurraldetasun proposamen desberdinak finkatu gabe zebiltzan garai hartan, agertu zen bada Azkue. Ezagutzen den
|
bere
lehen testu idatzian, 1888ko Grankantonarrantsaleak legendan, lurraldetasunaren inguruko honako erreferentzia aurkitu diot: «Ez da zetan esan ez egoanik iru probintzietan Eulearentzat bere lorentzo baño mutil ederragorik.» Beraz 1888ko Azkuerentzat bere erreferente territoriala «hiru probintziak» ziren.
|
|
|
Bestalde, lobari idatzitako beste gutun batean euskal jatorriko senarrekiko preferentzia argi adierazi arren, euskal jatorria izate soila ez zela aski esan zion (bestelako kualitateak ere behar zirela). Izatez espainiar jatorriko bat ere onartu eta maitatuko zukeela aipatzera iristen zen (nahiz ez izan
|
bere
lehen aukera):
|
|
|
Sabindar hertsiek, ordea, beren intrantsigentziarekin, eta oso bereziki. Kirikiñoren? ahalegin pertsonala tarteko zela, mesfidantzak puztu eta ezinezkoa egin zuten Akademiaren inguruan jeltzale guztien adostasuna lortzea, zalantzak beste ideologia batzuetako euskaltzaleetaraino hedatuz306 Akademia
|
bere
lehen arauak ematen hasi zenean jeltzaleen arteko zatiketa berretsi baino ez zen egingo.
|
|
|
factox Akademiaren irizpideak ez zituen libreki epaitzen bere irizpideen edota hizkuntza tradizioaren argitan, baizik soilik sabindar eskolako eskema zurrunen arabera. Hori argi ikusi zen Akademiak 1920ko urtarrilean hizkuntzaren inguruko
|
bere
lehen araua eman zuenean. –Kirikiñok?
|
|
|
Arlo politikoaren lehentasun hau Arana Goirik hasiera bertatik agertu zuen,
|
bere
lehen obra (Bizkaya por su independencia, 1893) gaztelaniaz idaztean, eta bertan arraza edo hizkuntza baino gehiago proiektu politiko bat errebindikatzean (independentzia). Euskara, bereziki Arana Goirik arauturiko moldekoa, jeltzaleen eskakizunen parte bihurtu zen,. Maisuak?
|
|
|
Azkuek,
|
bere
lehen lanekin hasi zenean (1889ko artikuluak, 1891ko Izkindea), Arana Goiriren antzeko abiapuntu ideologikoa zuen: familia karlistatik zetorren, foruzaletasun erromantikoak eragiten zion, eta Espainiarekiko despita sentitzen hasia zen, nahiz oraindik ez hautsi erabat.
|
|
|
Berak pertsonalki arrakastarik izan ez zuen arloetan ere (literaturan eta musika konposizioan adibidez), besteei bidea ireki eta oinarriak eskaini zizkien. Adibidez, Txomin Agirrek Azkuek antolaturiko lehiaketa baterako idatzi zuen
|
bere
lehen eleberria; Guridik bere Diez melodías vascas obrako zortzi doinu Azkuek bildutako kantutegitik atera zituen; Gabriel Arestik Euskalerriaren yakintzan ezagutu ahal izan zituen hainbat herri tradizio; Euskal hiztegi modernoa egiteko Azkueren Tourseko hiztegia izan zen oinarrietako bat; eta Euskaltzaindia egundaino mantendu bada, Gerra Zibilaren etena gaindituz, Azkuek horretarako ardura be...
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzaindiak bere bizitzan zehar arlo honetan egindako lana Intxaustik (Euskera, 2007, 1 52, 248) laburtzen du. Egitasmoaren
|
beraren
lehen urratsak, 2007tik, lankideak eta bulegoa eskuratzetik aparte, honako hauek izan dira: Zalbidek irizpide soziolinguistikoetan oinarritutako metodologiaereduaren lehen zirriborroa sortu ondoren, hura bertako eta atzerriko adituekin eztabaidatu zen.
|
|
|
Edozein erakundek bezala, Euskaltzaindiak ere bere helburu behinenak Ar tegian ematen ditu. Euskal Akademiak
|
bere
lehen Sortarauak 1920an em zituen argitara. 1976an, erret akademia egitean, izaera eta xedeak birfo mulatu ziren bezalatsu daude gaur indarrean, aldaketatxoren bat tarteko.
|
|
|
Gauza jakina da nola sortu zen Euskaltzaindia: Oñatin Eusko Ikaskuntzak 1918an
|
bere
Lehen Kongresua egin zuenean. Nola ulertu behar da sorrera hori?
|
|
2010
|
|
|
5 Deklaratiboak> (agerbidezko> xedea). Bat datoz Austinek
|
bere
lehen proposamenean definitu zituen enuntziatu performatibo instituzionalekin. Ezaugarririk behinena zera da:
|
|
|
Goian azaldutako diglosia galtzeaz eta luze zabaleko mintzaldaketaz gainera hori izan zen, alde askotatik begiratuta, 1955etik 1975era arteko berrikuntza nagusia. Bilbon eta, bereziki, Donostian eta bere jira bueltan, gero eta erdal giroan murgilduago bizi arren gogor eutsi nahi izan zion
|
bere
lehen hizkuntzari bertako hainbat euskaldunek. Kale giro horretan euskara galduko ez bazen, jatortasun etnolinguistikoaren, azken hondakinei?
|
|
|
Ekainaren 13ko saioan Ikastolen VI. Batzarrak hartutako erabakien ondoriozko erabaki kateak
|
bere
lehen emaitzak eman zituen egiturari dagokionez eta Imanol Igeregi zuzendari, Abel Ariznabarreta hezkuntza saileko arduradun eta Jose Luis Sukia ekonomia saileko arduradun izendatu ziren.
|
|
2012
|
|
|
Polisistemen teoriak zituen hutsune horiek osatu nahian, Even Zoharrekin lanean aritu zen Gideon Toury israeldarrak itzulpen teoria orokor bat garatzeari ekin zion. Even Zoharren ikerketetatik abiatuz, polisistemen teoria osatu nahi izan zuen
|
bere
lehen lanetan (Toury 1980, 1982, 1991, 2000). Azkenik, bere lan osatuenean, han hemenka agertzen ziren azterlan isolatuen ordez, itzulpen teoria deskribatzaile eta sistematiko baten beharra azpimarratu eta landu zuen (Toury 1995).
|
|
|
Euskararen gaitasuna frogatu nahi horrek azalduko luke, era berean, Orixek
|
bere
lehen etapan idatzitako hainbat olerki gaztelaniazko itzulpenaz hornitu izana: besteak beste, Euskaldunak liburu osoaren gaztelaniazko itzulpena egin zuen.76 Itzulpen guztiak prosaz egin zituen, eta ez da inolako ahalegin estetikorik nabari.
|
|
|
Daukat Euskera ta Euskadi gaizkatzea
|
bere
lehen io muga ukhan behar lukeela Euskalheritarr iathor orok; ene aldetik, io muga, horren irixtekotz, guduka guztietara gerthu nago (gudukiderik non, ordea?) bainan, neurrthizketan dihardudalarik, bertzerik dut gogoan: oroz lehen nihauren eta gogaide bakhan batzuen atseginerako idatzi ditut ene poemak, hots?
|
|
|
Argi ikusten da hemen Sarrionandiaren hautaketa irizpideen artean ez dagoela jatorrizkoak izan lezakeen prestigio edo errekonozimendua.
|
Bere
lehen itzulpen antologiaren izenburuak iradokitzen duen bezala(), gustura irakurri eta bere sentitu dituen poemak euskaratzen ditu, izan ezagunak, ezezagunak, argitaratuak nahiz argitaragabeak. Aipatzekoa da, halaber, itzulpenen artean bere poemak tartekatzeko joera.
|
|
|
Beha: . Eüskal antzerkiak
|
bere
lehen ereduen herexak oraiarte begiratü dütü, zeren eta Eüskaldünak, hortan beste gaüza hanitxetan bezala, oso begirazale beitira.? (112).
|
|
2013
|
|
|
Gogoan ditugun gerlak 1914an lehertu zena eta Bigarren Mundu Gerra dira. Bigarrenak
|
berak
lehenari itzal handia egin dio, eta Lehenak lerroalde honen hastapenean aipatutako gerlari. 1870eko gerlaz ari gara, edo Prusiako gerlaz.
|
|
|
«Urte haietan, alabainan, Larresoron bazebilen euskaltzale saldo ederra: Arnaud Abbadie buruzagia
|
bera
lehenik eta gero Manex Hiriart Urruti, Jean Blaise Adéma, Jean Barbier eta beste zenbait irakasle. Ikasleen artean, berriz, bera baino zahartxeago Jean Elissalde eta Jean Saint Pierre, baina adin bereko Louis Dassance uztariztarra»503.
|
|
|
Jean Blaise Adémak Larresoroko seminario ttipian ikasi zuen lehenik, eta handik Baionako seminario handira joan zen. 23 urte zituela eman zuen
|
bere
lehen meza, Senperen berean, 1884an. Baina gero berriz ere Larresorora itzuli zen, aldi hartan, irakasle gisa.
|
|
2014
|
|
|
Guk dakigula, Gabrielek 1962ko apirilaren 6an argitaratzen du berton
|
bere
lehen artikulua. Gabrielek berak adierazten dio norbert tauer jaunari zein asmo daukan Hierron jarduteaz:
|
|
2016
|
|
|
Beha zu Mayi; zuri plazer egiteko, bainan hortakotz bakarrik, onartzen dut aitarekin berritz adixkidetzea. Bainan
|
berak
lehen urratsa egitekotan. Ni, haren ondotik ibiltzea, hori ez eni galda...
|
|
|
Bereizketa egin da ikusgarriaren eta ikusgarria aipatzen dituzten testuen artean. Hasteko, taularatzea
|
bera
lehen gauzatzea, konkretizazioa izanen da, taularatzailearen beraren irakurketaren araberakoa izanen baita. Ikusleak lehen gauzatze, konkretizazio batera gomitatua izanen da taularatze horren bitartez.
|
|
|
Dibortzioaren kontrako antzerkia dugu.
|
Bere
lehen andrea erizaina da elizari oso lotua eta errienta eri itzultzen da. Bere lehen emazteak zainduko du.
|
|
|
Bere lehen andrea erizaina da elizari oso lotua eta errienta eri itzultzen da.
|
Bere
lehen emazteak zainduko du. Antzerki aski moralista.
|
|
|
Gazte zelarik etorri zitzaion idazteko zaletasuna Piarres Larzabali. Piarres Laffittek 1963an Euskaltzaindian sartzeko egin zion ongietorrian, hamabost urte zituela dio
|
bere
lehen olerkia idatzi eta publikatu ziolarik. Aita Andiazabalek aurkitu ditu Larzabalek idatzitako lehen bertsoak, Piarres Lafitteren paperetan.
|
|
2017
|
|
|
Euskal Elkargoaren sorrera prestatzen ari den Gidaritza Batzordeak,
|
bere
lehen azpi batzordean, erran nahi baita, «antolakuntza instituzionala, adminis tratiboa eta eskumenak» deitu batzordean?, eskumenen definitzeko asmoa du. Egia da legeak izendatzen dituela gaitasunak, baina aldi berean askatasun anitz uz ten die lurralde erakundeei haien artean bakoitzaren funtzioa adostu ahal izan de zaten; hots, hitzarmen sistema da lehenesten.
|
|
2021
|
|
|
Ezdugu oren baten segurantzarik:
|
beraz
lehen baino lehen behar dugu bide onean jarri (Axular); Miserikordios da Jainkoa[...]: beraz ez dugu zer lehiaturik obra onen egitera (Axular).
|
|
|
156). Bi perpaus lotzen ditu, hortaz, baina aldi
|
berean
lehenaren ondorioa ateratzen. Ikusi dugu zenbait esapidetan eta esalditan beraz en pareko dela, bata nahiz bestea erabiltzen baitira aukeran.
|
|
|
Hona hemen Ameriketara artzain joandakoren batek egindakoa (Arranz); Zortzi urterekin artzain joan zela bere anaiarekin Extremadura aldera[...] (Atxaga); Beraz, aurtengo San Joan gauean ere, une batez, harriak ogi eta urak ardo bihurtuko dira (Anso); Aita izan ote zuen" Hor konpon, Mari Anton" lehenbiziko aldiz esan ziona medikuaren etxera neskame bidali zuen egunean? (Lertxundi); Jaunak apaiz izendatu zaitu Joiadaren ordez (Elizen arteko Biblia); Ondorioz kanpaina bat izan zen honen kontra apezpiku izendatu zutelarik (Arbelbide); Alkate izendatu zutenean, berriz, Azpilgo ehorzlea eroetxera bidaltzea izan zen
|
bere
lehen neurria (Irigoien); Juan Pedro Aguirre, edo oraino Etxezuri, Luzaiden alkate egon zen denboran, bere indar eta eragin haundiaz baliatu zen herriaren alde jokatzeko (Aintziburu eta Etxarren); Gero, 1936ko otsaileko bozetan herriaren gehiengoak berriro alkate hautatu zuen (Jimenez).
|
|
2023
|
|
|
14 Parisko Parlamentuak
|
bere
lehen araudi orokorra jasotzen du 1278ko agindu batekin. XV. mendetik aurrera, beste hamahiru parlamentu ezarri ziren, batzuk ex nihilo, baina beste batzuk, be rriz, tokiko instituzioetatik, batzuetan askoz ere ospetsuagoak zirenak hala nola Normandiako Xake taula, edo askoz zaharragoak, Proventzako estatuak bezala.
|
|
|
Bost eki taldiak kontuan har tzen ditu eta hiru unitateak errespetatzen ditu, tokia, denbora eta ekintza; elementu hauek guztiak dira antzerki klasikoak jarraituko duen bidea. Idazten du
|
bere
lehen komedia erregular gisa aipatu zena. Antzerki hau far tsa bat da, egitura bat eskaintzen duena eta nolabait antzinako antzerkia gogoratzen duena, garai horretan erreferentea zen antzerki kultuari lotuz, hau kultutzat emana baitzen garaiko intelektualen artean, Antzinaroko eredua ontzat emana zen.
|